Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Erdel Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun kendine tâbi Erdel Prensliği üzerine 1613 yılında icra ettiği askerî harekât.
| Erdel Seferi (1613) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Macaristan Savaşları | |||||||||
 Batori'nin öldürüldüğü Varad kalesi | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu Kırım Hanlığı Eflak Prensliği Boğdan Prensliği |  Erdel Prensliği | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| İskender Paşa Canıbek Giray | Batori Gabor (ölü) | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 60-80.000 | 20-25.000 | ||||||||
Kanije Beylerbeyi İskender Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Erdel'e girerek Prens Batori Gabor'u (1608-1613) tahttan indirip anılan Prenslikte asayişi sağladı ve Betlen Gabor'u (1613-1629) tahta geçirdi.
Harekât öncesi
1613 yılında Betlen Gaborİstanbul'a gelerek kardeşi Erdel Prensi Batori Gabor'u yaptığı zulümler nedeniyle İskender Paşa aracılığıyla Sadrazam Nasuh Paşa'ya şikayet etti. Bu şikâyetler arasında Erdel Prensinin genç kızları taciz etmesi ve eşlerini kendine teslim eden asilzadeleri terfi ettirmesiydi. Kaldı ki, Osmanlılar Bathori Gabor'un 1611 yılında Eflak'ı istila ederek İstanbul'dan kendisinin aynı zamanda Eflak Prensi olarak tanınmasını ve istilası sırasında uğradığı "zararlar" için tazminat istemesini unutmamışlar ve Gabor'u Deli Kıral olarak adlandırmaya başlamışlardı. 1611 yılında Gabor'u geri adım atmaya zorlayan Osmanlı başkenti, 1613 yılında ise Erdel'deki huzursuzluğu nihaî olarak sonlandırmak üzere İskender Paşa'yı görevlendirdi.
Harekât
İskender Paşa 25.000 kişilik ordusuyla ve beraberinde Betlen Gabor'la ilerleyerek Özi Beylerbeyi 'nın kuvvetleriyle birleşti. Buna mukabil, 'te Erdel Prensi Batori Gabor'un emrinde yaklaşık 15-20.000 kişilik bir ordu vardı. İskender Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 19 Eylül 1613 tarihinde Demirkapı bölgesinden Erdel Prensliği topraklarına girdi. Osmanlı ordusu ileri harekâtını sürdürürken, İskender Paşa da Erdel'in en ücra köylerine kadar beyannameler dağıttırdı ve Padişah I. Ahmed'in Erdel Prensinin değiştirilmesi hakkındaki iradesini Erdel halkına tebliğ etti.
'da konuşlanan Osmanlı ordusunun harekâtıyla eşzamanlı olarak Eflak Voyvodası komutasındaki Eflak birlikleri güneyden, Canıbek Giray komutasındaki Kırım atlıları doğudan Erdel'i istila etmeye başladılar. Yaklaşık 40.000 atlıdan oluşan Kırım ordusu Boğdan Prensliği topraklarından sonra Erdel topraklarına girdi ve Hermannstadt'ta konuşlandı. Bunun üzerine, âsi Prens Batori Gabor Deva'daki Osmanlı ve Hermannstadt'taki Kırım ordusu arasında kalmamak için kuzeye doğru Kolojvar cihetine firar etti.
Bunun üzerine Osmanlı ve Kırım orduları Kolojvar üzerine yürüdü. Atlıların süratiyle burada Erdel ordusuna yetişen Kırım ordusu 'nde hasmını yenilgiye uğrattı ve yüksek sayıda esir aldı. Bu tehlike karşısında Batori Gabor yanında kalan az sayıda askerle Erdel'den kuzeye doğru kaçarkenKırım Hanı Canıbek Giray Erdel ordusundan alınan esirleri İstanbul'a gönderdi.
Bu gelişmelerin ardından İskender Paşa Kolojvar'a girerek Erdel Diyeti'ni toplattı ve Betlen Gabor'u prens seçtirdi. Adıgeçene Eflak ve Boğdan Prenslikleriyle iyi geçinmesi koşuluyla hükûmet alametleri gönderileceğini taahhüt etti. Ayrıca, Yanova ve Lipova'yı Erdel Prensliği'nden kopararak (bu iki kent 1595 yılında anılan Prenslik tarafından işgal edilmişti) Temeşvar Beylerbeyliği'ne bağlamak suretiyle yeniden doğrudan Osmanlı idaresi altına aldı.
Çevresinde belirli bir kuvvet toplayan sabık prens Batori Gabor ise Erdel'e geri dönmeye çalıştıysa da, 27 Ekim 1613 tarihinde Varad'da pusuya düşürülerek öldürüldü.
Harekât sonrası
İskender Paşa bir süre Erdel'de kalarak bu Prenslikteki Osmanlı hâkimiyetini pekiştirdi.
Osmanlılar tarafından Erdel tahtına çıkarılan Betlen Gabor önce Budin'i ziyaret etti. Ardından kardeşi Ştefan Bathori'yi İstanbul'a göndererek prensliğinin tasdikin talep etti. Padişah I. Ahmed 14 Haziran 1614'te, Betlen Gabor'a verdiği ahidnâmeyle Prensin ve soyluların Bâb-ı Âli'ye karşı vazifelerini harfiyen yerine getirdikleri müddetçe Erdel Prensliği'nin güvenliği teminat garanti altına alındı. İskender Paşa tarafından 17 Temmuz 1614'te verilen ilave bir ahidnâmeyle ayrıca, Prensliğin sınır meseleleri, esirlerin iadesi ve komşu Prensliklerle ilişkileri de düzenlendi.
Osmanlıların Erdel Prensliği üzerindeki hâkimiyetini pekiştirmesinin ardından Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'yla Zitvatorok Antlaşması'nın (1606) güncellenmesine yönelik müzakereler başladı (Almanlar da 6 Mayıs 1615'te imzalanan Tyrnau Antlaşması'yla Betlen'in Prensliğini tanımışlardı). 1 Temmuz 1615'te Viyana'da imzalanan 9 Eylül'de I. Ahmed tarafından onaylandı.
Kaynakça
- ^ Naima tarihinde Koca Betlen denmektedir (C. 3, s. 292)
- ^ "Tündérkert fejedelme: Báthory Gábor [Prince of the Pixies' Garden: Gabriel Gáthory]" (Macarca), László Nagy, Zrínyi Kiadó (1988), , s.140
- ^ "The International Political Background (1541–1699); The Legal Status of the Principality of Transylvania in Its Relations with the Ottoman Porte", Călin Felezeu, In Pop, Ioan-Aurel; Nägler, Thomas; Magyari, András (eds.). The History of Transylvania, c.II (From 1541 to 1711), Romanian Academy, Center for Transylvanian Studies (2009), , s.34
- ^ "The Emergence of the Principality and its First Crises (1526–1606)", Gábor Barta, In Köpeczi, Béla; Barta, Gábor; Bóna, István; Makkai, László; Szász, Zoltán; Borus, Judit (eds.). History of Transylvania. Akadémiai Kiadó (1994), , s.313
- ^ "Cronica Transilvaniei (1608-1665)", Georg Kraus, s. 32-33
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MD. nr. 80, s. 167, h. 423
- ^ "Osmanlı Devleti ve Eflak-Boğdan İlişkileri (1574-1634)", Yusuf Heper, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ocak, 2020), s.250
- ^ "Türkiye Tarihi", Yılmaz Öztuna, Hayat Kitapları, İstanbul (1965), c.8, s.203
- ^ "Tündérkert fejedelme: Báthory Gábor [Prince of the Pixies' Garden: Gabriel Gáthory]" (Macarca), László Nagy, Zrínyi Kiadó (1988), , s.282-283
- ^ "Türkiye Tarihi", Yılmaz Öztuna, Hayat Kitapları, İstanbul (1965), c.8, s.204
- ^ "Sultan IV. Murad'ın Erdel Prensi I. George Rakoçi'ye Yazdığı Berat", Adem HANDŽIĆ, (Sırpça-Hırvatçadan çeviren: Aykut Aydoğdu), Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi / Journal of Balkan Research Institute, c.6, Sy. 2, (Aralık 2017), s.386
- ^ "Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.8, s.153-154
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Erdel Seferi Osmanli Imparatorlugu nun kendine tabi Erdel Prensligi uzerine 1613 yilinda icra ettigi askeri harekat Erdel Seferi 1613 Osmanli Macaristan SavaslariBatori nin olduruldugu Varad kalesiTarihEylul Ekim 1613BolgeErdel MacaristanSonucErdel Prensligi uzerindeki Osmanli hakimiyeti pekistiCografi DegisikliklerYanova ve Lipova dogrudan Osmanli topraklarina katildiTaraflarOsmanli Imparatorlugu Kirim Hanligi Eflak Prensligi Bogdan PrensligiErdel PrensligiKomutanlar ve liderlerIskender Pasa Canibek GirayBatori Gabor olu Gucler60 80 00020 25 000 Kanije Beylerbeyi Iskender Pasa komutasindaki Osmanli ordusu Erdel e girerek Prens Batori Gabor u 1608 1613 tahttan indirip anilan Prenslikte asayisi sagladi ve Betlen Gabor u 1613 1629 tahta gecirdi Harekat oncesiErdel Prensi Batori Gabor 1608 1613 1613 yilinda Betlen GaborIstanbul a gelerek kardesi Erdel Prensi Batori Gabor u yaptigi zulumler nedeniyle Iskender Pasa araciligiyla Sadrazam Nasuh Pasa ya sikayet etti Bu sikayetler arasinda Erdel Prensinin genc kizlari taciz etmesi ve eslerini kendine teslim eden asilzadeleri terfi ettirmesiydi Kaldi ki Osmanlilar Bathori Gabor un 1611 yilinda Eflak i istila ederek Istanbul dan kendisinin ayni zamanda Eflak Prensi olarak taninmasini ve istilasi sirasinda ugradigi zararlar icin tazminat istemesini unutmamislar ve Gabor u Deli Kiral olarak adlandirmaya baslamislardi 1611 yilinda Gabor u geri adim atmaya zorlayan Osmanli baskenti 1613 yilinda ise Erdel deki huzursuzlugu nihai olarak sonlandirmak uzere Iskender Pasa yi gorevlendirdi HarekatIskender Pasa 25 000 kisilik ordusuyla ve beraberinde Betlen Gabor la ilerleyerek Ozi Beylerbeyi nin kuvvetleriyle birlesti Buna mukabil te Erdel Prensi Batori Gabor un emrinde yaklasik 15 20 000 kisilik bir ordu vardi Iskender Pasa komutasindaki Osmanli ordusu 19 Eylul 1613 tarihinde Demirkapi bolgesinden Erdel Prensligi topraklarina girdi Osmanli ordusu ileri harekatini surdururken Iskender Pasa da Erdel in en ucra koylerine kadar beyannameler dagittirdi ve Padisah I Ahmed in Erdel Prensinin degistirilmesi hakkindaki iradesini Erdel halkina teblig etti da konuslanan Osmanli ordusunun harekatiyla eszamanli olarak Eflak Voyvodasi komutasindaki Eflak birlikleri guneyden Canibek Giray komutasindaki Kirim atlilari dogudan Erdel i istila etmeye basladilar Yaklasik 40 000 atlidan olusan Kirim ordusu Bogdan Prensligi topraklarindan sonra Erdel topraklarina girdi ve Hermannstadt ta konuslandi Bunun uzerine asi Prens Batori Gabor Deva daki Osmanli ve Hermannstadt taki Kirim ordusu arasinda kalmamak icin kuzeye dogru Kolojvar cihetine firar etti Bunun uzerine Osmanli ve Kirim ordulari Kolojvar uzerine yurudu Atlilarin suratiyle burada Erdel ordusuna yetisen Kirim ordusu nde hasmini yenilgiye ugratti ve yuksek sayida esir aldi Bu tehlike karsisinda Batori Gabor yaninda kalan az sayida askerle Erdel den kuzeye dogru kacarkenKirim Hani Canibek Giray Erdel ordusundan alinan esirleri Istanbul a gonderdi Bu gelismelerin ardindan Iskender Pasa Kolojvar a girerek Erdel Diyeti ni toplatti ve Betlen Gabor u prens sectirdi Adigecene Eflak ve Bogdan Prenslikleriyle iyi gecinmesi kosuluyla hukumet alametleri gonderilecegini taahhut etti Ayrica Yanova ve Lipova yi Erdel Prensligi nden kopararak bu iki kent 1595 yilinda anilan Prenslik tarafindan isgal edilmisti Temesvar Beylerbeyligi ne baglamak suretiyle yeniden dogrudan Osmanli idaresi altina aldi Cevresinde belirli bir kuvvet toplayan sabik prens Batori Gabor ise Erdel e geri donmeye calistiysa da 27 Ekim 1613 tarihinde Varad da pusuya dusurulerek olduruldu Harekat sonrasiIskender Pasa bir sure Erdel de kalarak bu Prenslikteki Osmanli hakimiyetini pekistirdi Osmanlilar tarafindan Erdel tahtina cikarilan Betlen Gabor once Budin i ziyaret etti Ardindan kardesi Stefan Bathori yi Istanbul a gondererek prensliginin tasdikin talep etti Padisah I Ahmed 14 Haziran 1614 te Betlen Gabor a verdigi ahidnameyle Prensin ve soylularin Bab i Ali ye karsi vazifelerini harfiyen yerine getirdikleri muddetce Erdel Prensligi nin guvenligi teminat garanti altina alindi Iskender Pasa tarafindan 17 Temmuz 1614 te verilen ilave bir ahidnameyle ayrica Prensligin sinir meseleleri esirlerin iadesi ve komsu Prensliklerle iliskileri de duzenlendi Osmanlilarin Erdel Prensligi uzerindeki hakimiyetini pekistirmesinin ardindan Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu yla Zitvatorok Antlasmasi nin 1606 guncellenmesine yonelik muzakereler basladi Almanlar da 6 Mayis 1615 te imzalanan Tyrnau Antlasmasi yla Betlen in Prensligini tanimislardi 1 Temmuz 1615 te Viyana da imzalanan 9 Eylul de I Ahmed tarafindan onaylandi Kaynakca Naima tarihinde Koca Betlen denmektedir C 3 s 292 Tunderkert fejedelme Bathory Gabor Prince of the Pixies Garden Gabriel Gathory Macarca Laszlo Nagy Zrinyi Kiado 1988 ISBN 963 326 947 4 s 140 The International Political Background 1541 1699 The Legal Status of the Principality of Transylvania in Its Relations with the Ottoman Porte Călin Felezeu In Pop Ioan Aurel Nagler Thomas Magyari Andras eds The History of Transylvania c II From 1541 to 1711 Romanian Academy Center for Transylvanian Studies 2009 ISBN 978 973 7784 04 9 s 34 The Emergence of the Principality and its First Crises 1526 1606 Gabor Barta In Kopeczi Bela Barta Gabor Bona Istvan Makkai Laszlo Szasz Zoltan Borus Judit eds History of Transylvania Akademiai Kiado 1994 ISBN 963 05 6703 2 s 313 Cronica Transilvaniei 1608 1665 Georg Kraus s 32 33 Basbakanlik Osmanli Arsivi MD nr 80 s 167 h 423 Osmanli Devleti ve Eflak Bogdan Iliskileri 1574 1634 Yusuf Heper Usak Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Ocak 2020 s 250 Turkiye Tarihi Yilmaz Oztuna Hayat Kitaplari Istanbul 1965 c 8 s 203 Tunderkert fejedelme Bathory Gabor Prince of the Pixies Garden Gabriel Gathory Macarca Laszlo Nagy Zrinyi Kiado 1988 ISBN 963 326 947 4 s 282 283 Turkiye Tarihi Yilmaz Oztuna Hayat Kitaplari Istanbul 1965 c 8 s 204 Sultan IV Murad in Erdel Prensi I George Rakoci ye Yazdigi Berat Adem HANDZIC Sirpca Hirvatcadan ceviren Aykut Aydogdu Balkan Arastirma Enstitusu Dergisi Journal of Balkan Research Institute c 6 Sy 2 Aralik 2017 s 386 Osmanli Tarihi Joseph von Hammer c 8 s 153 154