Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Estetik olarak, tekinsiz vadi bir nesnenin insan benzerliği derecesi ile nesneye duyulan duygusal tepki arasındaki hipoteze dayalı bir ilişki olarak kabul edilir. Bu fenomen, robotik, 3D bilgisayar animasyonları ve gerçekçi bebekler arasındaki örneklerde görülebilir. “Tekinsiz vadi” hipotezi, neredeyse insan gibi görünen bir varlığın izleyicilerde soğuk, ürkütücü bir hissiyat oluşturmasıyla ilgilenmektedir. Diğer taraftan dijital teknolojilerin artan yaygınlığı günümüzde (örneğin, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik ve foto-gerçekçi bilgisayar animasyonları) "vadi" ile ilgili tartışmaları yaygınlaştırmıştır.
Etimoloji
Robotik profesörü Masahiro Mori, kavramı ilk olarak 1970 yılında "Bukimi No Tani" (不気味の谷) adlı kitabında tanıtmıştır ve bu kavramı "bukimi no tani genshō" (不気味の谷現象) olarak ifade etmiştir; bu ifade, kelime anlamıyla “tekinsiz vadi fenomeni” (ing: uncanny valley phenomenon) anlamına gelmektedir. Bukimi no tani' kelimesi, Jasia Reichardt tarafından 1978'de yazılan Robots: Fact, Fiction, and Prediction adlı kitapta 'uncanny valley' olarak çevrilmiştir. Zamanla, bu çeviri, kavramı Ernst Jentsch'in psikanalitik 'uncanny' kavramına istemeden bir bağlantı oluşturdu; Ernst Jentsch, bu kavramını 1906 tarihli "On the Psychology of the Uncanny"(Almancası: Zur Psychologie des Unheimlichen) adlı makalesinde tanıtmıştır. Bu bağlantı, daha sonra Sigmund Freud'un 1919 tarihli "The Uncanny" adlı makalesinde Jentsch'in fikirlerine eleştiri getirerek genişletmesiyle daha da dikkat çekici hale gelmiştir.”
Hipotez
Mori'nin orijinal hipotezi, bir robotun görünüşü insan gibi yapıldıkça, bazı gözlemciler robotun duygusal tepkisinin giderek pozitif ve empatik hale geldiğini, ta ki bu dönüşüm güçlü bir tiksinme noktasına ulaşana kadar. Ancak, robotun görünümü insan benzerliğinden giderek daha az ayırt edilebilir hale geldikçe, duygusal tepki tekrar pozitif hale gelir ve insanlar arası empati düzeylerine yaklaşır. Grafik üzerine çizildiğinde, tepkiler, antropomorfizmin gerçeğe en yakın olduğu bölgelerde derin bir çukur ile belirtilir. (İsmindeki ‘vadi’ bölümü bu sebepledir)
Bir robotun görünümü ve hareketi "biraz insan" ve "tamamen insan" kavramları arasında olduğunda ortaya çıkan itici tepki bölgesine "tekinsiz vadi" (ing: uncanny valley) denir. İsim, neredeyse insan gibi görünen bir robotun bazı insanlar için aşırı derecede garip ve ürkütücü göründüğü ve bu nedenle insan-robot etkileşimi için gereken empatik tepkiyi oluşturamadığı fikrini savunur.
Tasarım prensipleri
Tekinsiz vadiden kaçınmak için bir dizi tasarım prensibi önerilmiştir:
Tasarım öğeleri insan gerçekçiliğiyle eşleşmelidir. Bir robot, insan ve insan olmayan öğelerin karıştırıldığı durumlarda tekinsiz bir izlenim bırakabilir. Örneğin, sentetik bir sesle donatılmış bir robot ya da insan sesine sahip bir insan, insan sesine sahip bir robottan ya da sentetik bir sese sahip bir insandan daha az ürkütücü bulunur. Bir robottan daha olumlu bir izlenim elde etmek için, görünüşteki insan gerçekçiliği davranıştaki insan gerçekçiliği ile uyumlu olmalıdır. Eğer bir animasyon karakteri hareketlerinden daha fazla insan gibi görünüyorsa, bu olumsuz bir izlenim bırakır. İnsan nöro görüntüleme çalışmaları aynı zamanda görünüş ve hareket kinematiğinin uyumlu olmasının önemli olduğunu göstermektedir.
İnsan yüz oranları ve fotorealistik insan dokuları birlikte kullanılmalıdır. Fotorealistik bir insan dokusu, insan yüz oranlarını gerektirir, aksi takdirde bilgisayar tarafından oluşturulan karakter tekinsiz bir vadiye düşebilir. Sanatçılar tarafından çekiciliği artırmak için tipik olarak kullanılan anormal yüz oranları (örneğin, daha büyük gözler), foto-gerçekçi bir insan dokusuyla birlikte ürpertici görünebilir.
Çatışma ve belirsizliği azaltmak için görünüş, davranış ve yetenekler uyumlu olmalı. Performans açısından, bir robot çok fazla ev aleti gibi görünüyorsa, insanlar ondan pek bir şey beklemeyebilir; eğer çok insana benziyorsa, insanlar ondan çok şey bekleyebilir. Son derece insana benzeyen bir görünüm, belirli davranışların var olduğu beklentisine yol açar, örneğin insan gibi hareket dinamikleri. Bu düşünce muhtemelen bilinçaltı seviyede çalışır ve biyolojik bir temele sahip olabilir. Nörobilimciler, bu biyolojik temeli "beynin beklentileri karşılanmadığında, beyin... 'bir tahmin hatası' oluşturur" şeklinde belirtmişlerdir. İnsansı yapay temsilciler daha yaygın hale geldikçe, belki de algı sistemlerimiz bu yeni sosyal ortakları ağırlamak için yeniden ayarlanacaktır. Ya da belki de 'robotları bu kadar açıkça kendi imajımıza benzetmek pek iyi bir fikir değil' diye karar vereceğiz."
Eleştiriler
Tekinsiz vadinin bilimsel incelemeye uygun bir olgu olarak var olup olmadığı konusunda bir dizi eleştiri ortaya atılmıştır:
Tekinsiz vadi, bir dizi çok türlü olayı içeren bir grup olgudur. Tekinsiz vadi içinde yer alan olaylar çeşitli olabilir, farklı duyusal algıları içerebilir ve muhtemelen çeşitli, birbiriyle örtüşen nedenlere sahip olabilir. İnsanların kültürel geçmişleri, humanoidlerin ‘tekinsiz vadi’ açısından nasıl algılandığı konusunda önemli bir etkiye sahip olabilir.
Tekinsiz vadi belki de kuşaklara bağlı olabilir. CGI, robotlar ve benzeri teknolojilere daha alışkın olan genç kuşaklar, bu hipoteze dayalı sorundan daha az etkilenebilir olabilir.
Tekinsiz vadi, sadece kategorizasyon ve frekans tabanlı etkiler (ing: Frequency-based effects) gibi bilgi işleme örneklerinden biridir. Tekinsiz vadinin heterojen bir grup olgu üzerine dayandığı varsayımının aksine, son zamanlarda ki argümanlar, tekinsiz vadi benzeri olguların sadece kategorizasyon gibi bilgi işleme ürünleri olduğunu öne sürmektedir. Cheetham’ın, tekinsiz vadinin kategorizasyon süreçleri açısından anlaşılabileceğini, bir kategori sınırının 'vadiyi' tanımladığını savunmuşlardır. Bu argümanı genişleterek, Burleigh ve Schoenherr, uncanny valley ile ilişkilendirilen etkilerin kategori sınırına ve bireysel örnek frekansına bağlı olarak ayrılabileceğini öne sürmüşlerdir. Yani, uncanny valley'ye atfedilen negatif duygusal tepkiler, basitçe maruz kalma frekansının bir sonucu olup, bunun “mere-exposure” etkisine yani bir şeye sıkça maruz kalmanın, o şeye karşı duygusal tepkilere olumlu yönde etkileyebileceği fenomenine benzer olduğunu belirtmişlerdir. Eğitim öğelerinin frekansını değiştirerek, kategori sınırına dayalı bilişsel belirsizlik ile eğitim örneklerinin frekansına dayalı duygusal belirsizlik arasında bir ayrımı göstermişlerdir. Schoenherr ve Burleigh[ tarafından yapılan bir takip çalışmasında, öğretim manipülasyonunun kategorizasyon doğruluğunu etkilediği ancak negatif duygu derecelendirmelerini etkilemediği gösterilmiştir. Bu nedenle, kuşak etkileri ve kültürel faktörler, temel bilgi işleme mekanizmalarıyla açıklanabilir. Bu ve benzer çalışmalar, tekinsiz vadi'nin aslında insan kategorilerine daha fazla aşinalığın bir sonucu olduğunu ve özgün bir fenomeni yansıtmadığını savunmak için kullanılmıştır.
Tekinsiz vadi, herhangi bir insan benzerliği derecesinde ortaya çıkabilir. Hanson ayrıca, tekinsiz varlıkların soyut (örneğin, MIT'nin robotu Lazlo gibi) ile mükemmel derecede insan (örneğin, kozmetik açıdan tipik olmayan insanlar gibi) arasındaki bir spektrumda herhangi bir yerde görünebileceğini belirtmiştir.Capgras yanılgısı, hastanın insanların (veya bazı durumlarda nesnelerin) kopyalarla değiştirildiğine inandığı oldukça nadir bir durumdur. Bu kopyaların, fiziksel özellikleri açısından insan ile aynı olduğu rasyonel bir şekilde kabul edilir, ancak irrasyonel inanç, "gerçek" varlığın başka bir şeyle değiştirildiğidir. Bazı Capgras yanılgısı olan insanlar, kopyanın bir robot olduğunu iddia eder. Ellis ve Lewis, yanılgının, aşikar biçimde tanıma için sağlam bir sistemle, ancak gizli tanıma için hasar görmüş bir sistemle ilişkilendirildiğini ve bu durumun, bir bireyin tanımlanabilir olmasına rağmen duygusal anlamda tanıdık olmamasından kaynaklanan bir çatışmaya yol açtığını savunur. Bu, tekinsiz vadinin, beynin bilgiyi işleme şekline özgü kategorik algı sorunlarından kaynaklanabileceği görüşünü destekler.
Iyi bir tasarım, insan görünümündeki varlıkları Tekinsiz vadiden çıkarabilir. David Hanson, Mori'nin hipotezini bu bakımdan eleştirir; ona göre, insan benzeri görünüme yaklaşan varlıklar zorunlu olarak olumsuz değerlendirilir. Hanson, tekinsiz vadinin, daha önce bu vadide bulunan varlıklara çizgi film tarzı, genç ve sevimli özellikler eklenerek tekinsiz vadi etkisinin azaltılabileceğini göstermiştir. Bu yaklaşım, insanların çizgi filmlerde gençliğini anımsatan özellikler bulduğunda, izlediği şeyi daha çok çekici bulduğu fikrini içerir.
Benzer etkiler
Eğer tekinsiz vadi, genel bilişsel süreçlerin bir sonucuysa, bunun evrimsel tarih ve kültürel eserlerde kanıtı olmalıdır. Benzer bir etki, Charles Darwin tarafından 1839'da fark edilmiştir:
Bu [Trigonocephalus] yılanın yüz ifadesi iğrenç ve vahşi idi; gözbebeği, lekeli ve bakır renkli bir iris içinde dikey bir yarıktan oluşuyordu; çene tabanı geniş, burun ise üçgen bir çıkıntı ile sona eriyordu. Sanırım böylesine çirkin bir şey daha önce hiç görmedim, belki de birkaç vampir yarasası hariç. Bu iğrenç görünümün, özelliklerin birbirlerine göreceli olarak insan yüzüne oldukça orantılı bir şekilde yerleştirilmiş olmasından kaynaklandığını düşünüyorum; ve bu şekilde de bir çirkinlik ölçeğine sahip oluyoruz.
—Charles Darwin, The Voyage of the Beagle
Etik-fütürist yazar Jamais Cascio'ya göre, benzer bir "tekinsiz vadi" etkisi, insanların kendilerini transhuman geliştirmelerle değiştirmeye başladığında (örneğin, vücut modifikasyonu), ki bu insan vücudu üzerinde normalde mümkün olmayan yetenekleri geliştirmeyi amaçlar. Bu tür geliştirmeler algılanan insan davranışı normları içinde kaldığı sürece, olumsuz bir tepki beklenmez; ancak bireyler normal insan normlarını ortadan kaldırdığında, tiksinme tepkisi beklenir. Ancak, bu teoriye göre, bu tür teknolojiler insan normlarından daha fazla uzaklaştıkça, "transhuman" bireyler artık insan seviyelerinde değerlendirilmeyecek ve bunun yerine tamamen ayrı varlıklar olarak kabul edilecekler (bu noktaya "posthuman" denir) ve işte buradaki kabul yeniden tekinsiz vadiden yükselir.
- ^ a b Mori, Masahiro; MacDorman, Karl; Kageki, Norri (Haziran 2012). "The Uncanny Valley [From the Field]". IEEE Robotics & Automation Magazine. 19 (2): 98-100. doi:10.1109/MRA.2012.2192811. ISSN 1070-9932. 21 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Kageki, Norri (Haziran 2012). "An Uncanny Mind: Masahiro Mori on the Uncanny Valley and Beyond". spectrum.ieee.org. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ Jentsch, Ernst (Ağustos 1906). (PDF). art3idea.psu.edu. Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Misselhorn, Catrin (8 Temmuz 2009). "Empathy with Inanimate Objects and the Uncanny Valley". Minds and Machines. 19 (3): 345-359. doi:10.1007/s11023-009-9158-2. ISSN 0924-6495.
- ^ Freud, Sigmund (2003). The uncanny. 1. publ. New York, NY: Penguin Books. ISBN .
- ^ Tinwell, Angela (Aralık 2014). The Uncanny Valley in Games and Animation (İngilizce). s. 165. ISBN . 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ a b Mitchell et al., 2011.
- ^ a b Goetz, Kiesler, & Powers, 2003.
- ^ Vinayagamoorthy, Steed, & Slater, 2005.
- ^ Saygin et al., 2010.
- ^ a b Saygin et al., 2011.
- ^ a b Saygin, Ayse Pinar; Chaminade, Thierry; Ishiguro, Hiroshi; Driver, Jon; Frith, Chris (Nisan 2012). "The thing that should not be: predictive coding and the uncanny valley in perceiving human and humanoid robot actions". Social Cognitive and Affective Neuroscience (İngilizce). 7 (4): 413-422. doi:10.1093/scan/nsr025. ISSN 1749-5016. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Gaylord, Chris (Eylül 2011). "Uncanny Valley: Will we ever learn to live with artificial humans?". The Christian Science Monitor. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Bartneck Kanda, Ishiguro, & Hagita, 2007
- ^ Cheetham, Marcus (2011). "The human likeness dimension of the "uncanny valley hypothesis": behavioral and functional MRI findings". Frontiers in Human Neuroscience. 5. doi:10.3389/fnhum.2011.00126. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Burleigh, Tyler J.; Schoenherr, Jordan R. (21 Ocak 2015). "A reappraisal of the uncanny valley: categorical perception or frequency-based sensitization?". Frontiers in Psychology. 5. doi:10.3389/fpsyg.2014.01488. ISSN 1664-1078. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Schoenherr, Jordan Richard; Burleigh, Tyler J. (Nisan 2020). "Dissociating affective and cognitive dimensions of uncertainty by altering regulatory focus". Acta Psychologica (İngilizce). 205: 103017. doi:10.1016/j.actpsy.2020.103017. 30 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ a b Schoenherr, Jordan R.; Burleigh, Tyler J. (21 Ocak 2015). "Uncanny sociocultural categories". Frontiers in Psychology. 5. doi:10.3389/fpsyg.2014.01456. ISSN 1664-1078.
- ^ a b c David Hanson, Andrew Olney, Ismar A. Pereira and Marge Zielke (Temmuz 2018). "Upending The Uncanny Valley". 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Charles Darwin. The Voyage of the Beagle . New York: Modern Library. 2001. p. 87.
- ^ a b Cascio, Jamais (Ekim 2007). "The Second Uncanny Valley". openthefuture.com. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Tekinsiz vadi19 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Açık Bilim
 | Psikoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Estetik olarak tekinsiz vadi bir nesnenin insan benzerligi derecesi ile nesneye duyulan duygusal tepki arasindaki hipoteze dayali bir iliski olarak kabul edilir Bu fenomen robotik 3D bilgisayar animasyonlari ve gercekci bebekler arasindaki orneklerde gorulebilir Tekinsiz vadi hipotezi neredeyse insan gibi gorunen bir varligin izleyicilerde soguk urkutucu bir hissiyat olusturmasiyla ilgilenmektedir Diger taraftan dijital teknolojilerin artan yayginligi gunumuzde ornegin sanal gerceklik artirilmis gerceklik ve foto gercekci bilgisayar animasyonlari vadi ile ilgili tartismalari yayginlastirmistir EtimolojiRobotik profesoru Masahiro Mori kavrami ilk olarak 1970 yilinda Bukimi No Tani 不気味の谷 adli kitabinda tanitmistir ve bu kavrami bukimi no tani genshō 不気味の谷現象 olarak ifade etmistir bu ifade kelime anlamiyla tekinsiz vadi fenomeni ing uncanny valley phenomenon anlamina gelmektedir Bukimi no tani kelimesi Jasia Reichardt tarafindan 1978 de yazilan Robots Fact Fiction and Prediction adli kitapta uncanny valley olarak cevrilmistir Zamanla bu ceviri kavrami Ernst Jentsch in psikanalitik uncanny kavramina istemeden bir baglanti olusturdu Ernst Jentsch bu kavramini 1906 tarihli On the Psychology of the Uncanny Almancasi Zur Psychologie des Unheimlichen adli makalesinde tanitmistir Bu baglanti daha sonra Sigmund Freud un 1919 tarihli The Uncanny adli makalesinde Jentsch in fikirlerine elestiri getirerek genisletmesiyle daha da dikkat cekici hale gelmistir HipotezIn an experiment involving the human lookalike robot Repliee Q2 pictured above the uncovered robotic structure underneath Repliee and the actual human who was the model for Repliee the human lookalike triggered the highest level of mirror neuron activity Mori nin orijinal hipotezi bir robotun gorunusu insan gibi yapildikca bazi gozlemciler robotun duygusal tepkisinin giderek pozitif ve empatik hale geldigini ta ki bu donusum guclu bir tiksinme noktasina ulasana kadar Ancak robotun gorunumu insan benzerliginden giderek daha az ayirt edilebilir hale geldikce duygusal tepki tekrar pozitif hale gelir ve insanlar arasi empati duzeylerine yaklasir Grafik uzerine cizildiginde tepkiler antropomorfizmin gercege en yakin oldugu bolgelerde derin bir cukur ile belirtilir Ismindeki vadi bolumu bu sebepledir Bir robotun gorunumu ve hareketi biraz insan ve tamamen insan kavramlari arasinda oldugunda ortaya cikan itici tepki bolgesine tekinsiz vadi ing uncanny valley denir Isim neredeyse insan gibi gorunen bir robotun bazi insanlar icin asiri derecede garip ve urkutucu gorundugu ve bu nedenle insan robot etkilesimi icin gereken empatik tepkiyi olusturamadigi fikrini savunur Tasarim prensipleriTekinsiz vadiden kacinmak icin bir dizi tasarim prensibi onerilmistir Tasarim ogeleri insan gercekciligiyle eslesmelidir Bir robot insan ve insan olmayan ogelerin karistirildigi durumlarda tekinsiz bir izlenim birakabilir Ornegin sentetik bir sesle donatilmis bir robot ya da insan sesine sahip bir insan insan sesine sahip bir robottan ya da sentetik bir sese sahip bir insandan daha az urkutucu bulunur Bir robottan daha olumlu bir izlenim elde etmek icin gorunusteki insan gercekciligi davranistaki insan gercekciligi ile uyumlu olmalidir Eger bir animasyon karakteri hareketlerinden daha fazla insan gibi gorunuyorsa bu olumsuz bir izlenim birakir Insan noro goruntuleme calismalari ayni zamanda gorunus ve hareket kinematiginin uyumlu olmasinin onemli oldugunu gostermektedir Insan yuz oranlari ve fotorealistik insan dokulari birlikte kullanilmalidir Fotorealistik bir insan dokusu insan yuz oranlarini gerektirir aksi takdirde bilgisayar tarafindan olusturulan karakter tekinsiz bir vadiye dusebilir Sanatcilar tarafindan cekiciligi artirmak icin tipik olarak kullanilan anormal yuz oranlari ornegin daha buyuk gozler foto gercekci bir insan dokusuyla birlikte urpertici gorunebilir Catisma ve belirsizligi azaltmak icin gorunus davranis ve yetenekler uyumlu olmali Performans acisindan bir robot cok fazla ev aleti gibi gorunuyorsa insanlar ondan pek bir sey beklemeyebilir eger cok insana benziyorsa insanlar ondan cok sey bekleyebilir Son derece insana benzeyen bir gorunum belirli davranislarin var oldugu beklentisine yol acar ornegin insan gibi hareket dinamikleri Bu dusunce muhtemelen bilincalti seviyede calisir ve biyolojik bir temele sahip olabilir Norobilimciler bu biyolojik temeli beynin beklentileri karsilanmadiginda beyin bir tahmin hatasi olusturur seklinde belirtmislerdir Insansi yapay temsilciler daha yaygin hale geldikce belki de algi sistemlerimiz bu yeni sosyal ortaklari agirlamak icin yeniden ayarlanacaktir Ya da belki de robotlari bu kadar acikca kendi imajimiza benzetmek pek iyi bir fikir degil diye karar verecegiz ElestirilerTekinsiz vadinin bilimsel incelemeye uygun bir olgu olarak var olup olmadigi konusunda bir dizi elestiri ortaya atilmistir Tekinsiz vadi bir dizi cok turlu olayi iceren bir grup olgudur Tekinsiz vadi icinde yer alan olaylar cesitli olabilir farkli duyusal algilari icerebilir ve muhtemelen cesitli birbiriyle ortusen nedenlere sahip olabilir Insanlarin kulturel gecmisleri humanoidlerin tekinsiz vadi acisindan nasil algilandigi konusunda onemli bir etkiye sahip olabilir Tekinsiz vadi belki de kusaklara bagli olabilir CGI robotlar ve benzeri teknolojilere daha aliskin olan genc kusaklar bu hipoteze dayali sorundan daha az etkilenebilir olabilir Tekinsiz vadi sadece kategorizasyon ve frekans tabanli etkiler ing Frequency based effects gibi bilgi isleme orneklerinden biridir Tekinsiz vadinin heterojen bir grup olgu uzerine dayandigi varsayiminin aksine son zamanlarda ki argumanlar tekinsiz vadi benzeri olgularin sadece kategorizasyon gibi bilgi isleme urunleri oldugunu one surmektedir Cheetham in tekinsiz vadinin kategorizasyon surecleri acisindan anlasilabilecegini bir kategori sinirinin vadiyi tanimladigini savunmuslardir Bu argumani genisleterek Burleigh ve Schoenherr uncanny valley ile iliskilendirilen etkilerin kategori sinirina ve bireysel ornek frekansina bagli olarak ayrilabilecegini one surmuslerdir Yani uncanny valley ye atfedilen negatif duygusal tepkiler basitce maruz kalma frekansinin bir sonucu olup bunun mere exposure etkisine yani bir seye sikca maruz kalmanin o seye karsi duygusal tepkilere olumlu yonde etkileyebilecegi fenomenine benzer oldugunu belirtmislerdir Egitim ogelerinin frekansini degistirerek kategori sinirina dayali bilissel belirsizlik ile egitim orneklerinin frekansina dayali duygusal belirsizlik arasinda bir ayrimi gostermislerdir Schoenherr ve Burleigh tarafindan yapilan bir takip calismasinda ogretim manipulasyonunun kategorizasyon dogrulugunu etkiledigi ancak negatif duygu derecelendirmelerini etkilemedigi gosterilmistir Bu nedenle kusak etkileri ve kulturel faktorler temel bilgi isleme mekanizmalariyla aciklanabilir Bu ve benzer calismalar tekinsiz vadi nin aslinda insan kategorilerine daha fazla asinaligin bir sonucu oldugunu ve ozgun bir fenomeni yansitmadigini savunmak icin kullanilmistir Tekinsiz vadi herhangi bir insan benzerligi derecesinde ortaya cikabilir Hanson ayrica tekinsiz varliklarin soyut ornegin MIT nin robotu Lazlo gibi ile mukemmel derecede insan ornegin kozmetik acidan tipik olmayan insanlar gibi arasindaki bir spektrumda herhangi bir yerde gorunebilecegini belirtmistir Capgras yanilgisi hastanin insanlarin veya bazi durumlarda nesnelerin kopyalarla degistirildigine inandigi oldukca nadir bir durumdur Bu kopyalarin fiziksel ozellikleri acisindan insan ile ayni oldugu rasyonel bir sekilde kabul edilir ancak irrasyonel inanc gercek varligin baska bir seyle degistirildigidir Bazi Capgras yanilgisi olan insanlar kopyanin bir robot oldugunu iddia eder Ellis ve Lewis yanilginin asikar bicimde tanima icin saglam bir sistemle ancak gizli tanima icin hasar gormus bir sistemle iliskilendirildigini ve bu durumun bir bireyin tanimlanabilir olmasina ragmen duygusal anlamda tanidik olmamasindan kaynaklanan bir catismaya yol actigini savunur Bu tekinsiz vadinin beynin bilgiyi isleme sekline ozgu kategorik algi sorunlarindan kaynaklanabilecegi gorusunu destekler Iyi bir tasarim insan gorunumundeki varliklari Tekinsiz vadiden cikarabilir David Hanson Mori nin hipotezini bu bakimdan elestirir ona gore insan benzeri gorunume yaklasan varliklar zorunlu olarak olumsuz degerlendirilir Hanson tekinsiz vadinin daha once bu vadide bulunan varliklara cizgi film tarzi genc ve sevimli ozellikler eklenerek tekinsiz vadi etkisinin azaltilabilecegini gostermistir Bu yaklasim insanlarin cizgi filmlerde gencligini animsatan ozellikler buldugunda izledigi seyi daha cok cekici buldugu fikrini icerir Benzer etkilerEger tekinsiz vadi genel bilissel sureclerin bir sonucuysa bunun evrimsel tarih ve kulturel eserlerde kaniti olmalidir Benzer bir etki Charles Darwin tarafindan 1839 da fark edilmistir Bu Trigonocephalus yilanin yuz ifadesi igrenc ve vahsi idi gozbebegi lekeli ve bakir renkli bir iris icinde dikey bir yariktan olusuyordu cene tabani genis burun ise ucgen bir cikinti ile sona eriyordu Sanirim boylesine cirkin bir sey daha once hic gormedim belki de birkac vampir yarasasi haric Bu igrenc gorunumun ozelliklerin birbirlerine goreceli olarak insan yuzune oldukca orantili bir sekilde yerlestirilmis olmasindan kaynaklandigini dusunuyorum ve bu sekilde de bir cirkinlik olcegine sahip oluyoruz Charles Darwin The Voyage of the Beagle Etik futurist yazar Jamais Cascio ya gore benzer bir tekinsiz vadi etkisi insanlarin kendilerini transhuman gelistirmelerle degistirmeye basladiginda ornegin vucut modifikasyonu ki bu insan vucudu uzerinde normalde mumkun olmayan yetenekleri gelistirmeyi amaclar Bu tur gelistirmeler algilanan insan davranisi normlari icinde kaldigi surece olumsuz bir tepki beklenmez ancak bireyler normal insan normlarini ortadan kaldirdiginda tiksinme tepkisi beklenir Ancak bu teoriye gore bu tur teknolojiler insan normlarindan daha fazla uzaklastikca transhuman bireyler artik insan seviyelerinde degerlendirilmeyecek ve bunun yerine tamamen ayri varliklar olarak kabul edilecekler bu noktaya posthuman denir ve iste buradaki kabul yeniden tekinsiz vadiden yukselir a b Mori Masahiro MacDorman Karl Kageki Norri Haziran 2012 The Uncanny Valley From the Field IEEE Robotics amp Automation Magazine 19 2 98 100 doi 10 1109 MRA 2012 2192811 ISSN 1070 9932 21 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Kageki Norri Haziran 2012 An Uncanny Mind Masahiro Mori on the Uncanny Valley and Beyond spectrum ieee org 19 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 Jentsch Ernst Agustos 1906 PDF art3idea psu edu Ekim 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Misselhorn Catrin 8 Temmuz 2009 Empathy with Inanimate Objects and the Uncanny Valley Minds and Machines 19 3 345 359 doi 10 1007 s11023 009 9158 2 ISSN 0924 6495 Freud Sigmund 2003 The uncanny 1 publ New York NY Penguin Books ISBN 978 0 14 243747 6 Tinwell Angela Aralik 2014 The Uncanny Valley in Games and Animation Ingilizce s 165 ISBN 9781466586956 26 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 a b Mitchell et al 2011 a b Goetz Kiesler amp Powers 2003 Vinayagamoorthy Steed amp Slater 2005 Saygin et al 2010 a b Saygin et al 2011 a b Saygin Ayse Pinar Chaminade Thierry Ishiguro Hiroshi Driver Jon Frith Chris Nisan 2012 The thing that should not be predictive coding and the uncanny valley in perceiving human and humanoid robot actions Social Cognitive and Affective Neuroscience Ingilizce 7 4 413 422 doi 10 1093 scan nsr025 ISSN 1749 5016 7 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Gaylord Chris Eylul 2011 Uncanny Valley Will we ever learn to live with artificial humans The Christian Science Monitor 27 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Bartneck Kanda Ishiguro amp Hagita 2007 Cheetham Marcus 2011 The human likeness dimension of the uncanny valley hypothesis behavioral and functional MRI findings Frontiers in Human Neuroscience 5 doi 10 3389 fnhum 2011 00126 8 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Burleigh Tyler J Schoenherr Jordan R 21 Ocak 2015 A reappraisal of the uncanny valley categorical perception or frequency based sensitization Frontiers in Psychology 5 doi 10 3389 fpsyg 2014 01488 ISSN 1664 1078 30 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Schoenherr Jordan Richard Burleigh Tyler J Nisan 2020 Dissociating affective and cognitive dimensions of uncertainty by altering regulatory focus Acta Psychologica Ingilizce 205 103017 doi 10 1016 j actpsy 2020 103017 30 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 a b Schoenherr Jordan R Burleigh Tyler J 21 Ocak 2015 Uncanny sociocultural categories Frontiers in Psychology 5 doi 10 3389 fpsyg 2014 01456 ISSN 1664 1078 a b c David Hanson Andrew Olney Ismar A Pereira and Marge Zielke Temmuz 2018 Upending The Uncanny Valley 27 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Charles Darwin The Voyage of the Beagle New York Modern Library 2001 p 87 a b Cascio Jamais Ekim 2007 The Second Uncanny Valley openthefuture com 21 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ocak 2024 Ayrica bakinizInsanmerkezcilik BunrakuDis baglantilarTekinsiz vadi19 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Acik BilimPsikoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz