Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sovyet Kürdistanı (Kürtçe: Kurdistana Sovêtê), 1938 tarihinde gösterime giren Azerbaycan Kürtleriyle birlikte genel olarak Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürtlerin Ekim Devrimi ile birlikte değişen toplumsal yaşantısını konu alan Sovyetler Birliği yapımı belgesel film. Belgesel filmde ağırlı olarak Kelbecer ve Laçın'de yaşayan Kürtleri konu almıştır.
| Kurdistana Sovêtê | |
| Hikâye (eser) | Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürtlerin Ekim Devrimi ile birlikte değişen toplumsal yaşantısı |
|---|---|
| Cinsi | Belgesel film |
| Türü | Devrimci tarihi film Yaşam konulu film |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Çıkış tarih(ler)i | 1938) |
| Süre | 12 dakika |
| Ülke | Sovyetler Birliği |
| Dil | Rusça |
Tarihsel arka plan
Sovyetler Birliği'nde Kürtler
1923 yılında Azerbaycan Kürtleri için Ermenistan SSC ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı arasında Laçın merkezli Kürdistan Uyezdi olarak bilinen bölge kuruldu. Sovyetler Birliği Kürt kültürünün gelişmesine katkıda bulundu, ilk kez Kürt olmayan araştırmacıların yanında Kürtler kendi kültürlerine dair yapılan çalışmalara katkıda bulunmaya başladı.
19. yüzyılın ikinci yarısında yazılan kitaplarda ve masallarında "Kürtlerin yaşadığı alan", "Kürt bölgesi" ve "Kürdistan" adıyla geçen bu bölge Bolşeviklerce ilk defa 1921 yılında resmî olarak Kürdistan adıyla kullanılmıştır.Kürtler Sovyetler Birliği'de bir ulus olarak resmen tanındı. Azerbaycan Komünist Partisi'nin Birinci Sekreteri Sergey Kirov'un önerisi ve Vladimir Lenin'in onayıyla Temmuz 1923'te Kürdistan Uyezdi (Kızıl Kürdistan veya Kürdistana Sor) adıyla anılan bölge kuruldu.İsmail Beşikçi, bu yapının Kafkasya'daki halklar arasında kırılgan dengelerin bulunduğu bir ortamda doğduğunu ve Kürtlerle kurulacak ittifak sayesinde Ermenilerin bölgedeki hâkimiyet alanını azaltmak isteyen Azeri yöneticilerin Kürtlere otonom bir yerel yönetim verilmesi fikrini desteklemesi nedeniyle Kürdistan Uyezdi'nin kurulduğunu belirtir. Bu kararda Dağlık Karabağ'ın özerk yönetim şeklinde Azerbaycan SSC'ye verilmesinin ardından meydana gelebilecek bir gerilimi önlemek amacıyla adına Ermenistan SSC sınırında Kürtlerden oluşan bir "tampon bölge" yaratmanın ve bunun iki halk arasındaki tarihsel anlaşmazlığın aşılmasına hizmet edebileceği temennisinin etkili olduğuna dair yorumlar da mevcuttur.
Sovyetler Birliği Kürt kültürünün gelişmesine katkıda bulundu, ilk kez Kürt olmayan araştırmacıların yanında Kürtler kendi kültürlerine dair yapılan çalışmalara katkıda bulunmaya başladı. İlk Kürt filmi olan 1926 çıkışlı Zare, Ermenistan SSC'deki film stüdyosu olan Armenfilm tarafından üretildi. Hamo Beknazaryan'ın yönetmenliğini yaptığı film, genç bir Yezîdî Kürt kızı olan Zare'nin, Ekim Devrimi arifesinde çoban Saydo'ya olan sevgisini konu alır. Film, Kürt sinemasının klasikleri arasında yer alır. Sovyet Ermeni besteci Aram Haçaturyan'nin en bilinen balelerinden olan Gayaneh Kürtçe karakterler ve temaları içerir. Orijinal libretto, Ermenistan sınırında Sovyet-Türkiye sınırında bulunan dağlık alandaki bir kolhozun arka planında yer alan Ermenileri, Kürtleri ve Rusları içeren etnik bir aşk hikâyesidir. Bale, en çok Haçaturyan'ın "Kürtlerin Dansı" olarak adlandırdığı ateşli Kılıç Dansı ile bilinir.
Ekim Devrimi dönemi Kürtler
Ekonomik ve sosyal yaşam
Kafkasya Kürtlerinin sınıfsal ayrımı Sovyetleşme döneminden çok önce başladı. Sovyetler Birliği öncesi geleneksel olarak ataerkil kabile yaşantısına sahip olan Kürtler, toplumsal ilişkilerini oba sistemi içerisinde yaşadılar. Bu obaların başında genellikle "ağa", "rûspi" veya "aksakal" ismi verilen kişiler veya yurt sahibi zengin kişiler vardı. Ağalar geçim için gerekli olan hayvancılık ekonomisinin örgütleyici pozisyonunda idi. Bu görev ağanın elinde bulunan otlaklardan ve ekin yerlerinden oluşan yurtlara sahip olmasından ileri geldi. Bu kişiler hayvan sürülerinin güdülmesi için kiraladığı çobanları ve söz konusu obaya dahil olan insanları maddi olarak sömürmekte ve halktan vergi toplamaktaydı. Yurtlara olan sahiplik ırsi bir karakter taşıdı ve atadan oğula ve diğer kuşaklara geçti. Kürtlerin sınıfsal ayrışma süreci, ekonominin piyasa için mal üretme gücüne ve Kürtlerin tümden yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte hız kazandı. Sovyetler Birliği'nin kuruluş yıllarında Kürtlerde göçebe hayat tarzı nadir görülmekteydi.
Kürtlerin yoğun yaşadığı Laçın, Kelbecer ve Kubadlı'da Türk Sultanov beylerinin atadan oğula geçen geniş arazileri mevcuttu, Kürtler bu topraklarda çalışmak zorunda bırakıldılar ve ağır vergilere tabiydiler. Kürt köylerinin çoğunda kış ayları boyunca bir öğün ekmek için tarım işçisi olarak çalışma doğal bir yaşam biçimi haline gelmişti. Kabile sistemi içerisinde tefecilik yaygındı. Müsavat Partisi hükûmeti bu ağaların hükümranlığını yasallaştırarak bu bölgelerin iktidarını Sultanovlara verdi. Xosrov Bey Sultanov Karabağ'ın genel valisi tayin edildi. Azerbaycan'ın Sovyetleştirilmesi öncesi Kelbecer'de egemen olan Goturlu beylerinin 80 hektar yayla ve ekin alanları, 45 hektar ise orman arazileri bulunmaktaydı. Bu beylerden en fakirleri olan Hadi Bey Rızaoğlu'nun 105 ineği, çok sayıda koyunu, özel çalışanları ve korumaları vardı. Bu ağalar uzun dönem boyunca Kürtler arasında korku yaymaya devam etmiştir. Özellikle Sultanovlar Sovyet öncesi dönemde keyfi kaçırma, baskın, yağma, tecavüz, toplu katliam gibi davranışlarla anılmaktaydı. Rus İmparatorluğu yetkilileri Kürtleri yöneten ağalara para ve hediye vermek onları kendi politikalarına alet etmeye çalıştı. Bölgenin Sovyetleşmesi döneminden önce Kürt yerleşim birimleri on yıllar boyunca kabile ilişkilerinin henüz ortadan kalkmadığı bir ortamda sınıf mücadelesinin görüldüğü yerler oldu.
Ağaların ve beylerin ayrıcalıklı konumları bölgede Sovyet sisteminin yerleşmesi, zenginliğin kaybedilmesi ve bölgedeki Kürt işçilerinin yönetime gelmesi sonucu sekteye uğradı. Sovyetleşme sonrasında köylerde sosyalist esaslara dayalı gerçekleştirilen yapılanma ile birlikte yeni toplumsal ilişkiler ortaya çıktı, ağaların etkisi kırıldı ve suç işleyenler tutuklandı. Buna karşın Azerbaycan SSC Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü'nün 1930'lu yıllarda yaptıkları araştırmalarda Kürt köylerinde o tarihlerde halen rûsipîlik (yaşlı-aksakallılık) kurumlarının, köy ağalarının ve zengin unsurların imtiyaz alanı olduğunu tespit etmiştir. Enstitü, bu eski toplumsal ilişkileri kırmak için topyekûn kolektivizasyon politikalarının uygulanması ve köy ağalarının bir sınıf olarak yok edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
Devrim'de Kürtler
1917 Ekim Devrimi döneminde yoğun olarak Kafkasya'da yaşayan Kürtler Bakü gibi işçi sınıfının kitlesel güç oluşturduğu alanlarda çalışmaktayken, Çar yanlısı kimi önde gelenler bütün Kürtlerin devrime topyekûn katılmalarını engellemeye çalışmaktaydı. Çar'a bağlılık karşılığında "general" unvanına sahip varlıklı Kürtler de mevcuttu. Bu kesim geniş topraklara sahip olduğundan diğer emekçi Kürtlere söz geçirir konumda idi. Buna karşın Ferik Polatbekov, Erebê Şemo gibi isimler Kürtlerin Bolşeviklere destek vermesi için halk nezdinde çalışmalar yürüttü.1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusya egemenliğine geçen Kars Oblastı'nda çok sayıda Kürt yaşamaktaydı. I. Dünya Savaşı öncesi Rusya egemenliği altında bulunan topraklarda, dünya savaşının patlak vermesi ve Çarlık iktidarının değişmesi neticesinde pek çok yeni gelişme meydana geldi; çok sayıda isyan ortaya çıktı, askerler birliklerini terk etti, yönetimler değişti, Erzincan Sovyeti örneği gibi yeni Sovyet hükûmetleri kurma girişimleri meydana geldi ve toplu katliamlar yaşandı. I. Dünya Savaşı sırasında bölgede gerçekleşen gelişmeler nedeniyle bölgedeki Kürt nüfusun çoğunlukla yaşadıkları yerleri terk etmelerine karşın, Polatbekov gibi aktivistler ise Kars ve çevresinde devrim yanlısı faaliyetlerde bulundular. Bu dönemde gerçekleşen Ermeni Kırımı, Süryani Katliamı gibi Müslüman olmayan halklara karşı işlenen toplu katliamlar, Yezîdîlik inancına sahip Kürtler bulundukları bölgelerden göçmek zorunda kaldı. Bu koşullar altında 1918 yılında Yezîdî Kürtlerin çoğu Kafkasya'ya göç etti. Bu dönemde gerçekleşen Ekim Devrimi'nin akabinde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan'da Bolşevizm taraftarlığı güçlenmekteydi. H. M. Çetoyev Sovyet Ermenistan'ı Kürtleri adlı eserinde Kızıl Ordu'nun Ermenistan'a müdahalesi döneminde başta Pamba Kurdu köylüleri olmak üzere birçok Kürdün Kızıl Ordu'ya öncülük yaptığını, Kürt Şamil Teymurov'un başkanlığındaki askerî birliğin Kızıl Ordu ile birlikte Sovyet hükûmetinin kurulması için aktif rol oynadığını ve Ermenistan'a giren 11. Ordu'yu coşkuyla karşıladığını aktarmıştır. Erebê Şemo, Kürt Çoban adlı eserinde söz konusu dönemi "Kır ve düzlüklerde, vadi ve kayalar arasında yaşayan yoksul Kürtlere yalnızca Sovyet iktidarı mutluluk, esenlik ve ilerleme getirdi. ifadeleriyle anlatır.
Devrim sonrası yıllarda özellikle kırsal bölgelerde yaşayan Kürtler üzerinde geleneksel aşiret sistemi, ağaların ve oğullarının kitleler üzerindeki etkisi sayesinde devrim öncesi yıllarında olduğu gibi halen güçlü idi. Toprakların, otlakların ve yaylaların iyileri bu kişilerin elindeyken, işe yaramayanlar yoksul Kürtlere bırakıldı. Yeni sistemde ağalar doğrudan ezen ve sömüren olarak görünmemek için şeyhlerle birlikte hareket etmeye devam ediyorlardı. Sovyet sistemi ve devrim yanlısı Kürtler bu sistemin sisteminin yok edilmesine yönelik faaliyetlerde bulundu. Yoksul Kürtler kendi aralarında güçlü örgütlenmeler oluşturarak bu kişilere karşı mücadelelerde bulundular. 1925 yılında beylerin ve ağaların bütün siyasî hakları ellerinden alındı ve yönetim kademelerinden uzaklaştırıldılar. Ağalar ile birlikte beraberindeki şeyhler ve mollalar Sovyet yanlısı Kürtleri "baba-dede düşmanları" ve "gelenek hainleri" ilan ettiler, ancak Sovyet devleti bu kişilerin etkin olmasına izin vermedi.
Notlar
Kaynakça
- Özel;
- ^ . Gazete Manifesto. 13 Kasım 2017. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ "2894 Nolu Özel Klasör". Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Arşiv İdaresi. s. 67.
- ^ Askerov 2005, s. 48.
- ^ Babayan, David (8 Aralık 2005). (Rusça). Noravank.am. 28 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
В течение всего 1921г. было опубликовано множество материалов о том, что в Красном Курдистане начался страшный голод. Кстати, первое упоминание названия «Курдистан» связано именно с голодом. В мае 1921г. на одной из сессий ЦИК Азербайджана рассматривался вопрос голода в Курдистане. По масштабам голода Курдистан даже сравнивали с Поволжьем. 14 ноября 1921г. председатель Совнаркома Азербайджана Н.Нариманов послал телеграмму Ленину и проинформировал советского вождя о том, что создан Азербайджанский государственный банк. В этой же самой телеграмме Нариманов отметил, что 40 млн рублей направлены на помощь голодающим братского Поволжья и Курдистана в знак пролетарской солидарности. В.Ленин на данную телеграмму отреагировал через три дня и в своем кратком ответном послании охарактеризовал помощь голодающему Поволжью и Курдистану как знак готовности маршировать под знаменем Красного интернационала трудящихся.
- ^ Can 2017, s. 76.
- ^ a b Alpaslan, Kavel (1 Eylül 2017). . Gazete Duvar. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ Beşikçi, İsmail (9 Aralık 2009). . Zazaki.net. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ a b c Shakarian, Pietro A. (13 Kasım 2017). (İngilizce). Origins.osu.edu. 5 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ Arikan, Ali Ufuk (20 Şubat 2016). . Sol. 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ a b c d Bukşpan, A. B. (2007). Azerbaycan Kürtleri. Pêrî Yayınları. ISBN .
- ^ a b c Şahin 1999, s. 220.
- ^ Can 2017, s. 234-249.
- ^ Can 2017, s. 47-48.
- ^ Can 2017, s. 51.
- ^ Can 2017, s. 74.
- ^ Can 2017, s. 57.
- ^ Can 2017, s. 72-73.
- Genel;
- Askerov, Gajar (2005). Курдская диаспора в странах СНГ (Rusça). Bişkek: Монография.
- Can, Hüseyin (2017). Stalin ve Kürtler. İstanbul: Ceylan Yayınları. ISBN .
- Şahin, Hasan (1999). (PDF). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 11. ISSN 1300-9052. 4 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sovyet Kurdistani Kurtce Kurdistana Sovete 1938 tarihinde gosterime giren Azerbaycan Kurtleriyle birlikte genel olarak Sovyetler Birligi nde yasayan Kurtlerin Ekim Devrimi ile birlikte degisen toplumsal yasantisini konu alan Sovyetler Birligi yapimi belgesel film Belgesel filmde agirli olarak Kelbecer ve Lacin de yasayan Kurtleri konu almistir Sovyet KurdistaniKurdistana Sovete source source source source source Hikaye eser Sovyetler Birligi nde yasayan Kurtlerin Ekim Devrimi ile birlikte degisen toplumsal yasantisiCinsiBelgesel filmTuruDevrimci tarihi film Yasam konulu filmRenkSiyah beyazCikis tarih ler i1938 86 yil once 1938 Sure12 dakikaUlkeSovyetler BirligiDilRuscaTarihsel arka planSovyetler Birligi nde Kurtler 1923 yilinda kurulan Kurdistan Uyezdi 1923 yilinda Azerbaycan Kurtleri icin Ermenistan SSC ve Daglik Karabag Ozerk Oblasti arasinda Lacin merkezli Kurdistan Uyezdi olarak bilinen bolge kuruldu Sovyetler Birligi Kurt kulturunun gelismesine katkida bulundu ilk kez Kurt olmayan arastirmacilarin yaninda Kurtler kendi kulturlerine dair yapilan calismalara katkida bulunmaya basladi 19 yuzyilin ikinci yarisinda yazilan kitaplarda ve masallarinda Kurtlerin yasadigi alan Kurt bolgesi ve Kurdistan adiyla gecen bu bolge Bolseviklerce ilk defa 1921 yilinda resmi olarak Kurdistan adiyla kullanilmistir Kurtler Sovyetler Birligi de bir ulus olarak resmen tanindi Azerbaycan Komunist Partisi nin Birinci Sekreteri Sergey Kirov un onerisi ve Vladimir Lenin in onayiyla Temmuz 1923 te Kurdistan Uyezdi Kizil Kurdistan veya Kurdistana Sor adiyla anilan bolge kuruldu Ismail Besikci bu yapinin Kafkasya daki halklar arasinda kirilgan dengelerin bulundugu bir ortamda dogdugunu ve Kurtlerle kurulacak ittifak sayesinde Ermenilerin bolgedeki hakimiyet alanini azaltmak isteyen Azeri yoneticilerin Kurtlere otonom bir yerel yonetim verilmesi fikrini desteklemesi nedeniyle Kurdistan Uyezdi nin kuruldugunu belirtir Bu kararda Daglik Karabag in ozerk yonetim seklinde Azerbaycan SSC ye verilmesinin ardindan meydana gelebilecek bir gerilimi onlemek amaciyla adina Ermenistan SSC sinirinda Kurtlerden olusan bir tampon bolge yaratmanin ve bunun iki halk arasindaki tarihsel anlasmazligin asilmasina hizmet edebilecegi temennisinin etkili olduguna dair yorumlar da mevcuttur Sovyetler Birligi Kurt kulturunun gelismesine katkida bulundu ilk kez Kurt olmayan arastirmacilarin yaninda Kurtler kendi kulturlerine dair yapilan calismalara katkida bulunmaya basladi Ilk Kurt filmi olan 1926 cikisli Zare Ermenistan SSC deki film studyosu olan Armenfilm tarafindan uretildi Hamo Beknazaryan in yonetmenligini yaptigi film genc bir Yezidi Kurt kizi olan Zare nin Ekim Devrimi arifesinde coban Saydo ya olan sevgisini konu alir Film Kurt sinemasinin klasikleri arasinda yer alir Sovyet Ermeni besteci Aram Hacaturyan nin en bilinen balelerinden olan Gayaneh Kurtce karakterler ve temalari icerir Orijinal libretto Ermenistan sinirinda Sovyet Turkiye sinirinda bulunan daglik alandaki bir kolhozun arka planinda yer alan Ermenileri Kurtleri ve Ruslari iceren etnik bir ask hikayesidir Bale en cok Hacaturyan in Kurtlerin Dansi olarak adlandirdigi atesli Kilic Dansi ile bilinir Ekim Devrimi donemi Kurtler Ekonomik ve sosyal yasam Rus Imparatorlugu doneminde Ermenistan daki Kurtler Kafkasya Kurtlerinin sinifsal ayrimi Sovyetlesme doneminden cok once basladi Sovyetler Birligi oncesi geleneksel olarak ataerkil kabile yasantisina sahip olan Kurtler toplumsal iliskilerini oba sistemi icerisinde yasadilar Bu obalarin basinda genellikle aga ruspi veya aksakal ismi verilen kisiler veya yurt sahibi zengin kisiler vardi Agalar gecim icin gerekli olan hayvancilik ekonomisinin orgutleyici pozisyonunda idi Bu gorev aganin elinde bulunan otlaklardan ve ekin yerlerinden olusan yurtlara sahip olmasindan ileri geldi Bu kisiler hayvan surulerinin gudulmesi icin kiraladigi cobanlari ve soz konusu obaya dahil olan insanlari maddi olarak somurmekte ve halktan vergi toplamaktaydi Yurtlara olan sahiplik irsi bir karakter tasidi ve atadan ogula ve diger kusaklara gecti Kurtlerin sinifsal ayrisma sureci ekonominin piyasa icin mal uretme gucune ve Kurtlerin tumden yerlesik yasama gecmesiyle birlikte hiz kazandi Sovyetler Birligi nin kurulus yillarinda Kurtlerde gocebe hayat tarzi nadir gorulmekteydi Kurtlerin yogun yasadigi Lacin Kelbecer ve Kubadli da Turk Sultanov beylerinin atadan ogula gecen genis arazileri mevcuttu Kurtler bu topraklarda calismak zorunda birakildilar ve agir vergilere tabiydiler Kurt koylerinin cogunda kis aylari boyunca bir ogun ekmek icin tarim iscisi olarak calisma dogal bir yasam bicimi haline gelmisti Kabile sistemi icerisinde tefecilik yaygindi Musavat Partisi hukumeti bu agalarin hukumranligini yasallastirarak bu bolgelerin iktidarini Sultanovlara verdi Xosrov Bey Sultanov Karabag in genel valisi tayin edildi Azerbaycan in Sovyetlestirilmesi oncesi Kelbecer de egemen olan Goturlu beylerinin 80 hektar yayla ve ekin alanlari 45 hektar ise orman arazileri bulunmaktaydi Bu beylerden en fakirleri olan Hadi Bey Rizaoglu nun 105 inegi cok sayida koyunu ozel calisanlari ve korumalari vardi Bu agalar uzun donem boyunca Kurtler arasinda korku yaymaya devam etmistir Ozellikle Sultanovlar Sovyet oncesi donemde keyfi kacirma baskin yagma tecavuz toplu katliam gibi davranislarla anilmaktaydi Rus Imparatorlugu yetkilileri Kurtleri yoneten agalara para ve hediye vermek onlari kendi politikalarina alet etmeye calisti Bolgenin Sovyetlesmesi doneminden once Kurt yerlesim birimleri on yillar boyunca kabile iliskilerinin henuz ortadan kalkmadigi bir ortamda sinif mucadelesinin goruldugu yerler oldu Agalarin ve beylerin ayricalikli konumlari bolgede Sovyet sisteminin yerlesmesi zenginligin kaybedilmesi ve bolgedeki Kurt iscilerinin yonetime gelmesi sonucu sekteye ugradi Sovyetlesme sonrasinda koylerde sosyalist esaslara dayali gerceklestirilen yapilanma ile birlikte yeni toplumsal iliskiler ortaya cikti agalarin etkisi kirildi ve suc isleyenler tutuklandi Buna karsin Azerbaycan SSC Bilimsel Arastirmalar Enstitusu nun 1930 lu yillarda yaptiklari arastirmalarda Kurt koylerinde o tarihlerde halen rusipilik yasli aksakallilik kurumlarinin koy agalarinin ve zengin unsurlarin imtiyaz alani oldugunu tespit etmistir Enstitu bu eski toplumsal iliskileri kirmak icin topyekun kolektivizasyon politikalarinin uygulanmasi ve koy agalarinin bir sinif olarak yok edilmesi gerektigini belirtmistir Devrim de Kurtler Azerbaycan Kurtlerinden olan Cengiz Yildirim Azerbaycan in Sovyetlestirilmesinin aktif katilimcilari arasindaydi 1917 Ekim Devrimi doneminde yogun olarak Kafkasya da yasayan Kurtler Baku gibi isci sinifinin kitlesel guc olusturdugu alanlarda calismaktayken Car yanlisi kimi onde gelenler butun Kurtlerin devrime topyekun katilmalarini engellemeye calismaktaydi Car a baglilik karsiliginda general unvanina sahip varlikli Kurtler de mevcuttu Bu kesim genis topraklara sahip oldugundan diger emekci Kurtlere soz gecirir konumda idi Buna karsin Ferik Polatbekov Erebe Semo gibi isimler Kurtlerin Bolseviklere destek vermesi icin halk nezdinde calismalar yuruttu 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan Rusya egemenligine gecen Kars Oblasti nda cok sayida Kurt yasamaktaydi I Dunya Savasi oncesi Rusya egemenligi altinda bulunan topraklarda dunya savasinin patlak vermesi ve Carlik iktidarinin degismesi neticesinde pek cok yeni gelisme meydana geldi cok sayida isyan ortaya cikti askerler birliklerini terk etti yonetimler degisti Erzincan Sovyeti ornegi gibi yeni Sovyet hukumetleri kurma girisimleri meydana geldi ve toplu katliamlar yasandi I Dunya Savasi sirasinda bolgede gerceklesen gelismeler nedeniyle bolgedeki Kurt nufusun cogunlukla yasadiklari yerleri terk etmelerine karsin Polatbekov gibi aktivistler ise Kars ve cevresinde devrim yanlisi faaliyetlerde bulundular Bu donemde gerceklesen Ermeni Kirimi Suryani Katliami gibi Musluman olmayan halklara karsi islenen toplu katliamlar Yezidilik inancina sahip Kurtler bulunduklari bolgelerden gocmek zorunda kaldi Bu kosullar altinda 1918 yilinda Yezidi Kurtlerin cogu Kafkasya ya goc etti Bu donemde gerceklesen Ekim Devrimi nin akabinde Gurcistan Ermenistan ve Azerbaycan da Bolsevizm taraftarligi guclenmekteydi H M Cetoyev Sovyet Ermenistan i Kurtleri adli eserinde Kizil Ordu nun Ermenistan a mudahalesi doneminde basta Pamba Kurdu koyluleri olmak uzere bircok Kurdun Kizil Ordu ya onculuk yaptigini Kurt Samil Teymurov un baskanligindaki askeri birligin Kizil Ordu ile birlikte Sovyet hukumetinin kurulmasi icin aktif rol oynadigini ve Ermenistan a giren 11 Ordu yu coskuyla karsiladigini aktarmistir Erebe Semo Kurt Coban adli eserinde soz konusu donemi Kir ve duzluklerde vadi ve kayalar arasinda yasayan yoksul Kurtlere yalnizca Sovyet iktidari mutluluk esenlik ve ilerleme getirdi ifadeleriyle anlatir Devrim sonrasi yillarda ozellikle kirsal bolgelerde yasayan Kurtler uzerinde geleneksel asiret sistemi agalarin ve ogullarinin kitleler uzerindeki etkisi sayesinde devrim oncesi yillarinda oldugu gibi halen guclu idi Topraklarin otlaklarin ve yaylalarin iyileri bu kisilerin elindeyken ise yaramayanlar yoksul Kurtlere birakildi Yeni sistemde agalar dogrudan ezen ve somuren olarak gorunmemek icin seyhlerle birlikte hareket etmeye devam ediyorlardi Sovyet sistemi ve devrim yanlisi Kurtler bu sistemin sisteminin yok edilmesine yonelik faaliyetlerde bulundu Yoksul Kurtler kendi aralarinda guclu orgutlenmeler olusturarak bu kisilere karsi mucadelelerde bulundular 1925 yilinda beylerin ve agalarin butun siyasi haklari ellerinden alindi ve yonetim kademelerinden uzaklastirildilar Agalar ile birlikte beraberindeki seyhler ve mollalar Sovyet yanlisi Kurtleri baba dede dusmanlari ve gelenek hainleri ilan ettiler ancak Sovyet devleti bu kisilerin etkin olmasina izin vermedi Notlar Sovyetler Birligi nde kimi bolgelerde yer alan uyezdler alt birim idareleri olan kucuk yerel yonetimlere verilen isimdir KaynakcaOzel Gazete Manifesto 13 Kasim 2017 6 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020 2894 Nolu Ozel Klasor Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Arsiv Idaresi s 67 Askerov 2005 s 48 Babayan David 8 Aralik 2005 Rusca Noravank am 28 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020 V techenie vsego 1921g bylo opublikovano mnozhestvo materialov o tom chto v Krasnom Kurdistane nachalsya strashnyj golod Kstati pervoe upominanie nazvaniya Kurdistan svyazano imenno s golodom V mae 1921g na odnoj iz sessij CIK Azerbajdzhana rassmatrivalsya vopros goloda v Kurdistane Po masshtabam goloda Kurdistan dazhe sravnivali s Povolzhem 14 noyabrya 1921g predsedatel Sovnarkoma Azerbajdzhana N Narimanov poslal telegrammu Leninu i proinformiroval sovetskogo vozhdya o tom chto sozdan Azerbajdzhanskij gosudarstvennyj bank V etoj zhe samoj telegramme Narimanov otmetil chto 40 mln rublej napravleny na pomosh golodayushim bratskogo Povolzhya i Kurdistana v znak proletarskoj solidarnosti V Lenin na dannuyu telegrammu otreagiroval cherez tri dnya i v svoem kratkom otvetnom poslanii oharakterizoval pomosh golodayushemu Povolzhyu i Kurdistanu kak znak gotovnosti marshirovat pod znamenem Krasnogo internacionala trudyashihsya Can 2017 s 76 a b Alpaslan Kavel 1 Eylul 2017 Gazete Duvar 24 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020 Besikci Ismail 9 Aralik 2009 Zazaki net 10 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020 a b c Shakarian Pietro A 13 Kasim 2017 Ingilizce Origins osu edu 5 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020 Arikan Ali Ufuk 20 Subat 2016 Sol 17 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020 a b c d Bukspan A B 2007 Azerbaycan Kurtleri Peri Yayinlari ISBN 9789759010652 a b c Sahin 1999 s 220 Can 2017 s 234 249 Can 2017 s 47 48 Can 2017 s 51 Can 2017 s 74 Can 2017 s 57 Can 2017 s 72 73 Genel Askerov Gajar 2005 Kurdskaya diaspora v stranah SNG Rusca Biskek Monografiya Can Huseyin 2017 Stalin ve Kurtler Istanbul Ceylan Yayinlari ISBN 978 975 2416 07 9 Sahin Hasan 1999 PDF Ataturk Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Dergisi 11 ISSN 1300 9052 4 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2020