Veri ambarı, ilişkili verilerin sorgulandığı ve analizlerinin yapılabildiği bir depodur. Veri ambarı veritabanını yormamak için oluşturulmuştur. Bir veri ambarı ilgili veriyi kolay, hızlı ve doğru biçimde analiz etmek için gerekli işlemleri yerine getirir. Veri ambarı, işlemsel sistemlerdeki veriyi kopyalayıp, karar verme işlemi için uygun formda saklar. Veri ve bilgiler, üretildiklerinde heterojen kaynaklardan elde edilirler. Yıldız Teknik Üniversitesi'ne göre: Veri ambarı, başlangıçta farklı kaynaklardan gelen verinin üzerinde daha etkili ve daha kolay sorguların yapılmasını sağlamaktadır.
Veri ambarı,Kurum ya da kuruluşların depolanan verilerin tamamının veya belirli bir kısmının düzenli bir şekilde tutulduğu,merkezi veri depolama alanıdır.Bu terimin yaratıcısı 'dur. IBM ise bu terimi "Bilgi Ambarı" olarak kullanmaktadır (Karabulut,2011).
Veri Ambarları, sağlık sektöründen coğrafi bilişim sistemlerine, işletmelerin pazarlama bölümünden üretime, geleceğe dönük tahminler yapmada, sonuçlar çıkarmada ve işletmelerin yönetim stratejilerini belirlemede kullanılmakta olan bir sistemdir. Pahalı bir yatırım maliyeti olsa bile sonuç olarak getirisi (yararı) bu maliyeti kat kat aşmaktadır. İs organizasyonlarında bilgi akış mimarisinde veri ambarları iki amaçla oluşturulmaktadır:
- Hareketsel ve organizasyonel görevler arasındaki depo ve analitik stratejik verilerin birikimini sağlar. Bu veriler daha sonra yeniden kullanılmak üzere arşivlenir. Veri ambarları verilerin sorgulanabildiği ve analiz yapılabilindiği bir depodur.
- Veri Ambarlarının pazarda yeni fırsatlar bulmaya, rekabete katkı, yoğun proje çevirimi, iş, envanter,ürün maliyetlerinin azalmasının yanında farklı işlere ait verilerin ilişkilendirilmesi, karar destek ve alınan bilgiye hızlı cevap verebilme gibi birçok katkısı vardır.
İşletmelerin ya da kuruluşların değişik birimleri, topladıkları bilgilerden işlerine yarayacak olanları ileride analiz amacıyla işletimsel sistem veri tabanından farklı bir ortamda birleştirerek büyük çaplı bir veri deposu oluştururlar.Bir veri ambarı analizin kolay,hızlı ve doğru bir biçimde yapılabilmesi için gerekli işlemleri yerine getirir.Veri ambarı kullanıldığında,günlük işletimsel işlerle yeterince meşgul olan veritabanı kullanılmadan,analiz işlemleri farklı bir ortamda bilginin kurum ya da kuruluşlara önemli faydalar sağlayacağı su götürmez bir gerçektir.Artık günümüzde güç hammaddesi,parası olanda değil "bilgi"yi elinde tutan ve kullanmasını bilendedir. Her geçen gün toplanılan veri miktarı artmaktadır.Buna bağlı olarak, bu verilere erişmek ve onları kullanmak zorlaşmaktadır.Bunun en önemli sebebi,değişik zamanlarda değişik kişiler tarafından oluşturulmuş veritabanı sistemlerinin ve kütük yapılarının veriyi tutmak için kullanılması ve çok miktardaki veriye farklı şekillerden erişme zorunluluğunun ortaya çıkmasıdır.Dolayısıyla işletmeler ve kuruluşlar bilgiyi çözümleyebilmek ve raporlayabilmek için bir sürü farklı program geliştirmek ve onların bir de bakımını yapmak zorunda da kalırlar.Sonuç olarak bu yöntem oldukça maliyetli,etki olmayan ve zaman alıcıdır.İşte veri ambarları Hızır gibi yetişerek bu noktada karşımıza çıkarlar(Aslantürk ve Mutlu,2003).
Bir başka deyişle,pek çok kurum ve kuruluş günlük işlemlerini takip etmek amacıyla hazırlanmış olan otomasyon yazılımlarını kullanmaktadır. Bu yazılımlar kayıtlarını yüksek seviyeli hareket işleme amacıyla dizayn edilmiş ilişkisel veri tabanlarında saklarlar. Zamanla kurum ve kuruluşların sistemlerindeki veri boyutları akıl almaz bir seviyede artmaya başlar ve farklı beklentilerin etkisiyle de bozulmalar meydana gelir.İşte verilerin anlaşılması ve analizinde sorunların ortaya çıkmasının nedeni, bu akıl almaz büyüme ve onun ardından gelen veri bozulmalarıdır.Bu zorluklar göz önünde bulundurularak farklı yazılımlardaki ilgili kayıtları tek bir çatı altında toplamak ve analize uygun bir biçimde bir arada tutmak amacıyla veri ambarı mucizesinden yararlanılır (İşli,2009).
Günümüzde iş dünyası çok hızlı değişmektedir ve karar verici otoritelerin geçmişi ve bugünü gösteren bir resme ihtiyacı vardır. Geleneksel veri ambarları, tarihsel resmi göstermektedir lakin bugünün resmini içermemektedir.Oysaki, veri ambarlarındaki güncel veri kullanıcı açısından oldukça mühimdir. Değişen pazar koşulları şirketleri,uzun vadede varlıklarını koruma altına almaları için zorlamaktadır. Bu sebeple şirketler,geleceğe yönelik stratejik planlarını oluşturma telaşı içinde olurlar. Simülasyon senaryoları ile şirketlerin stratejik planları üzerinde etkili olabilecek faktörler kestirilebilir. Dinamik simülasyonlar hem tarihsel hem de güncel verileri kullanır.İşte tam bu noktada veri ambarları devreye girerek dinamik yapıları itibarı ile dikkat çekerler(Obalı,2012).
Şirketlerin çalışma biçimlerindeki son gelişmeler,piyasada kıyasıya bir rekabet ortamı yaratmıştır. Günümüzde bu kıyasıya rekabet ortamında avantaj sağlayabilmek için piyasa ve müşteriler hakkında sağlam,zamanında ve çok boyutlu bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Şirketlerin en değerli varlıklarından biri, o ana kadar sahip oldukları bilgilerdir. Bu bilgileri işlerine yarar hale getirebilmek,şirketlere değişken piyasa koşullarında kıyasıya rekabet edebilmeleri için güç sağlayacaktır. Bugün ilerlemeyi sağlamanın tek yolu,doğru bilgiyi doğru zamanda doğru kişilere ulaştırabilmektir.Günümüzün anlamlı bilgi kullanabilen sistemlerinin ihtiyacı,sadece şirketin sahip olduğu bilgileri bir araya toplayıp,ayıklayıp, organize edip,güvenli bir yerde saklamak değil “zaten” anlam kazanmış bilgileri de aynı süreçlerden geçirebilmektir (Çakır,2004).
Ham verilerin kurum adına işe yarar-anlamlı bilgiye dönüşümü sürecini, bir otomobilin üretim hattına benzetebiliriz.Nasıl ki,üretim hatlarında çeşitli kaynaklardan alınan parçalar,değişik işlemlere tabi tutulup, bir araya getirilip,üretim hattının sonunda bir otomobil olarak karşımıza çıkıyorsa ham verinin de kurum ve kuruluşlar adına anlamlı bilgiye dönüşebilmesi için bazı işlemlerden geçmesi gerekir (Karabulut,2011).
Veriler, veri ambarına dahil edilmeden önce ETL sürecinden geçerler.Bu işlem sayesinde, verinin hangi amaçla kullanılacağı göz önünde bulundurularak veri istenilen formata sokulur.
ETL(Extract Transform Load)
- Extract, veriyi kaynak sistemden alma,
- Transform, verinin amaca uygun olarak istenilen formata sokulması yani temizlenmesi ve kalitesinin arttırılması,
- Load, verilerin hedef sisteme yüklenmesi anlamına gelir.
Kısaca ETL;verinin kaynak sistemden alınıp,işe yarar hale getirilip, veri ambarına yüklenmesidir.
Veri ambarı bir program ya da bir ürün değildir.Veri ambarı geniş bir ortamdır,kendine has özellikleri olan bir mimari yapıdır.İşletmeler artık hizmet verdikleri müşterilerini daha iyi tanımak, verdikleri hizmetlerin yansımalarını ölçmek,şirket adına en doğru kararları vermek için daha çok kullanmaya başlamışlardır.Bu yönelim,özellikle veri ambarları ve Karar Destek Sistemlerinin(KDS) daha da popüler olmasını sağlamaktadır (Dal,1999).
Veri ambarı kavramı;veri madenciliği,web madenciliği gibi çeşitli kılıklara bürünerek çok büyük firmalardan kurum ve kuruluşlara,işletmelerden kütüphanelere, bilgi merkezlerine kadar geniş bir yelpazede etkinliğini sürdürerek karşımıza çıkar.Örneğin, bir kütüphanenin kullanıcılarına daha kaliteli ve daha etkin bir hizmet verebilmesinin en önemli yolu kullanıcılarını tanıyabilmesidir.Bunun için hiç şüphesiz kullanıcıların,kütüphanenin web sitesinde gezinirken web günlüklerine bıraktıkları denetleme verilerinin web madenciliği yöntemleri ile analizidir (Takçı ve Soğukpınar,2002,s.12-26).
Kıyasıya rekabet ortamının oluşumu,küreselleşme ve bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişmeler;yöneticiler için karar vermede bilginin önemini arttırmaktadır.Böyle bir ortamda,gereken verileri elde edebilme, veriye ve bilgiye anında erişebilme, ortak veri kümesi içinden doğru bilgileri zamanında alabilmek;kurum ve kuruluşların ayakta kalmasını ve rekabet gücü oluşturabilmesini sağlayan etkenlerdir.Karar vermek için kritik bilgiler kurum içinde veya kurum dışında farklı kaynaklardan alınabilmektedir.Veri saklama ve veriye erişim modelleri farklı olabilmektedir.Gereken kritik bilgilerin elde dilmesi veri ambarcılığının temel amacıdır (Yüksek,2003).
Veri ambarının kullanım amacı
- Müşterilerin gizli kalmış satın alma eğilimlerini tespit etmek
- ve trendler üzerine odaklanmak,
- Stratejik Analiz (Bir KDS olmasından dolayı)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (PDF). 11 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2010.
- ^ http://e-learning.bahcesehir.edu.tr/coursecontent/SE2101%20DBMS/dbms_old/Veri%20Ambarı%20ve%20OLAP.ppt[]
- ^ a b Karabulut,N.(2011).Veri ambarı nedir?14 Kasım 2013 tarihinde naimkarabulut.wordpress.com adresinden erişildi.
- ^ Aslantürk,O. ve Mutlu,A.(2003).Veri Ambarına Genel Bir Bakış Raporu.Ankara:Hacettepe Üniversitesi.
- ^ İşli,D.(2009).Veri ambarı ve OLAP teknolojilerinden yararlanılarak raporlama aracı gerçekleştirimi.Yüksek lisans tezi,Pamukkale Üniversitesi,Denizli.
- ^ Obalı,M.(2012).Web servisleri tabanlı gerçek zamanlı veri ambarı.Yüksek lisans tezi,Çankaya Üniversitesi,Ankara.
- ^ Çakır,O.D.(2004).İş hayatındaki akıllı veri ambarı uygulamaları.Yüksek lisans tezi,Marmara Üniversitesi,İstanbul.
- ^ Dal,B.(1999).Veri ambarı ortamında karar destek sistemi tasarımı.Doktora tezi,İstanbul Üniversitesi,İstanbul.
- ^ Takçı,H. ve Soğukpınar,İ.(2002).Kütüphane kullanıcılarının erişim örüntülerinin keşfi.Bilgi Dünyası,3(1),12-26.
- ^ Yüksek,Y.(2003).Üniversite bilgi yönetim sistemi için veri amabarı ve veri madenciliğinin oluşturulması.Yüksek lisans tezi,Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi,Çanakkale.
- ^ . 24 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Veri ambari iliskili verilerin sorgulandigi ve analizlerinin yapilabildigi bir depodur Veri ambari veritabanini yormamak icin olusturulmustur Bir veri ambari ilgili veriyi kolay hizli ve dogru bicimde analiz etmek icin gerekli islemleri yerine getirir Veri ambari islemsel sistemlerdeki veriyi kopyalayip karar verme islemi icin uygun formda saklar Veri ve bilgiler uretildiklerinde heterojen kaynaklardan elde edilirler Yildiz Teknik Universitesi ne gore Veri ambari baslangicta farkli kaynaklardan gelen verinin uzerinde daha etkili ve daha kolay sorgularin yapilmasini saglamaktadir Veri ambari Kurum ya da kuruluslarin depolanan verilerin tamaminin veya belirli bir kisminin duzenli bir sekilde tutuldugu merkezi veri depolama alanidir Bu terimin yaraticisi dur IBM ise bu terimi Bilgi Ambari olarak kullanmaktadir Karabulut 2011 Veri Ambarlari saglik sektorunden cografi bilisim sistemlerine isletmelerin pazarlama bolumunden uretime gelecege donuk tahminler yapmada sonuclar cikarmada ve isletmelerin yonetim stratejilerini belirlemede kullanilmakta olan bir sistemdir Pahali bir yatirim maliyeti olsa bile sonuc olarak getirisi yarari bu maliyeti kat kat asmaktadir Is organizasyonlarinda bilgi akis mimarisinde veri ambarlari iki amacla olusturulmaktadir Hareketsel ve organizasyonel gorevler arasindaki depo ve analitik stratejik verilerin birikimini saglar Bu veriler daha sonra yeniden kullanilmak uzere arsivlenir Veri ambarlari verilerin sorgulanabildigi ve analiz yapilabilindigi bir depodur Veri Ambarlarinin pazarda yeni firsatlar bulmaya rekabete katki yogun proje cevirimi is envanter urun maliyetlerinin azalmasinin yaninda farkli islere ait verilerin iliskilendirilmesi karar destek ve alinan bilgiye hizli cevap verebilme gibi bircok katkisi vardir Isletmelerin ya da kuruluslarin degisik birimleri topladiklari bilgilerden islerine yarayacak olanlari ileride analiz amaciyla isletimsel sistem veri tabanindan farkli bir ortamda birlestirerek buyuk capli bir veri deposu olustururlar Bir veri ambari analizin kolay hizli ve dogru bir bicimde yapilabilmesi icin gerekli islemleri yerine getirir Veri ambari kullanildiginda gunluk isletimsel islerle yeterince mesgul olan veritabani kullanilmadan analiz islemleri farkli bir ortamda bilginin kurum ya da kuruluslara onemli faydalar saglayacagi su goturmez bir gercektir Artik gunumuzde guc hammaddesi parasi olanda degil bilgi yi elinde tutan ve kullanmasini bilendedir Her gecen gun toplanilan veri miktari artmaktadir Buna bagli olarak bu verilere erismek ve onlari kullanmak zorlasmaktadir Bunun en onemli sebebi degisik zamanlarda degisik kisiler tarafindan olusturulmus veritabani sistemlerinin ve kutuk yapilarinin veriyi tutmak icin kullanilmasi ve cok miktardaki veriye farkli sekillerden erisme zorunlulugunun ortaya cikmasidir Dolayisiyla isletmeler ve kuruluslar bilgiyi cozumleyebilmek ve raporlayabilmek icin bir suru farkli program gelistirmek ve onlarin bir de bakimini yapmak zorunda da kalirlar Sonuc olarak bu yontem oldukca maliyetli etki olmayan ve zaman alicidir Iste veri ambarlari Hizir gibi yetiserek bu noktada karsimiza cikarlar Aslanturk ve Mutlu 2003 Bir baska deyisle pek cok kurum ve kurulus gunluk islemlerini takip etmek amaciyla hazirlanmis olan otomasyon yazilimlarini kullanmaktadir Bu yazilimlar kayitlarini yuksek seviyeli hareket isleme amaciyla dizayn edilmis iliskisel veri tabanlarinda saklarlar Zamanla kurum ve kuruluslarin sistemlerindeki veri boyutlari akil almaz bir seviyede artmaya baslar ve farkli beklentilerin etkisiyle de bozulmalar meydana gelir Iste verilerin anlasilmasi ve analizinde sorunlarin ortaya cikmasinin nedeni bu akil almaz buyume ve onun ardindan gelen veri bozulmalaridir Bu zorluklar goz onunde bulundurularak farkli yazilimlardaki ilgili kayitlari tek bir cati altinda toplamak ve analize uygun bir bicimde bir arada tutmak amaciyla veri ambari mucizesinden yararlanilir Isli 2009 Gunumuzde is dunyasi cok hizli degismektedir ve karar verici otoritelerin gecmisi ve bugunu gosteren bir resme ihtiyaci vardir Geleneksel veri ambarlari tarihsel resmi gostermektedir lakin bugunun resmini icermemektedir Oysaki veri ambarlarindaki guncel veri kullanici acisindan oldukca muhimdir Degisen pazar kosullari sirketleri uzun vadede varliklarini koruma altina almalari icin zorlamaktadir Bu sebeple sirketler gelecege yonelik stratejik planlarini olusturma telasi icinde olurlar Simulasyon senaryolari ile sirketlerin stratejik planlari uzerinde etkili olabilecek faktorler kestirilebilir Dinamik simulasyonlar hem tarihsel hem de guncel verileri kullanir Iste tam bu noktada veri ambarlari devreye girerek dinamik yapilari itibari ile dikkat cekerler Obali 2012 Sirketlerin calisma bicimlerindeki son gelismeler piyasada kiyasiya bir rekabet ortami yaratmistir Gunumuzde bu kiyasiya rekabet ortaminda avantaj saglayabilmek icin piyasa ve musteriler hakkinda saglam zamaninda ve cok boyutlu bilgi sahibi olmayi gerektirmektedir Sirketlerin en degerli varliklarindan biri o ana kadar sahip olduklari bilgilerdir Bu bilgileri islerine yarar hale getirebilmek sirketlere degisken piyasa kosullarinda kiyasiya rekabet edebilmeleri icin guc saglayacaktir Bugun ilerlemeyi saglamanin tek yolu dogru bilgiyi dogru zamanda dogru kisilere ulastirabilmektir Gunumuzun anlamli bilgi kullanabilen sistemlerinin ihtiyaci sadece sirketin sahip oldugu bilgileri bir araya toplayip ayiklayip organize edip guvenli bir yerde saklamak degil zaten anlam kazanmis bilgileri de ayni sureclerden gecirebilmektir Cakir 2004 Ham verilerin kurum adina ise yarar anlamli bilgiye donusumu surecini bir otomobilin uretim hattina benzetebiliriz Nasil ki uretim hatlarinda cesitli kaynaklardan alinan parcalar degisik islemlere tabi tutulup bir araya getirilip uretim hattinin sonunda bir otomobil olarak karsimiza cikiyorsa ham verinin de kurum ve kuruluslar adina anlamli bilgiye donusebilmesi icin bazi islemlerden gecmesi gerekir Karabulut 2011 Veriler veri ambarina dahil edilmeden once ETL surecinden gecerler Bu islem sayesinde verinin hangi amacla kullanilacagi goz onunde bulundurularak veri istenilen formata sokulur ETL Extract Transform Load Extract veriyi kaynak sistemden alma Transform verinin amaca uygun olarak istenilen formata sokulmasi yani temizlenmesi ve kalitesinin arttirilmasi Load verilerin hedef sisteme yuklenmesi anlamina gelir Kisaca ETL verinin kaynak sistemden alinip ise yarar hale getirilip veri ambarina yuklenmesidir Veri ambari bir program ya da bir urun degildir Veri ambari genis bir ortamdir kendine has ozellikleri olan bir mimari yapidir Isletmeler artik hizmet verdikleri musterilerini daha iyi tanimak verdikleri hizmetlerin yansimalarini olcmek sirket adina en dogru kararlari vermek icin daha cok kullanmaya baslamislardir Bu yonelim ozellikle veri ambarlari ve Karar Destek Sistemlerinin KDS daha da populer olmasini saglamaktadir Dal 1999 Veri ambari kavrami veri madenciligi web madenciligi gibi cesitli kiliklara burunerek cok buyuk firmalardan kurum ve kuruluslara isletmelerden kutuphanelere bilgi merkezlerine kadar genis bir yelpazede etkinligini surdurerek karsimiza cikar Ornegin bir kutuphanenin kullanicilarina daha kaliteli ve daha etkin bir hizmet verebilmesinin en onemli yolu kullanicilarini taniyabilmesidir Bunun icin hic suphesiz kullanicilarin kutuphanenin web sitesinde gezinirken web gunluklerine biraktiklari denetleme verilerinin web madenciligi yontemleri ile analizidir Takci ve Sogukpinar 2002 s 12 26 Kiyasiya rekabet ortaminin olusumu kuresellesme ve bilgi teknolojilerindeki hizli gelismeler yoneticiler icin karar vermede bilginin onemini arttirmaktadir Boyle bir ortamda gereken verileri elde edebilme veriye ve bilgiye aninda erisebilme ortak veri kumesi icinden dogru bilgileri zamaninda alabilmek kurum ve kuruluslarin ayakta kalmasini ve rekabet gucu olusturabilmesini saglayan etkenlerdir Karar vermek icin kritik bilgiler kurum icinde veya kurum disinda farkli kaynaklardan alinabilmektedir Veri saklama ve veriye erisim modelleri farkli olabilmektedir Gereken kritik bilgilerin elde dilmesi veri ambarciliginin temel amacidir Yuksek 2003 Veri ambarinin kullanim amaciMusterilerin gizli kalmis satin alma egilimlerini tespit etmek ve trendler uzerine odaklanmak Stratejik Analiz Bir KDS olmasindan dolayi Ayrica bakinizVeri madenciligiKaynakca PDF 11 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2010 http e learning bahcesehir edu tr coursecontent SE2101 20DBMS dbms old Veri 20Ambari 20ve 20OLAP ppt olu kirik baglanti a b Karabulut N 2011 Veri ambari nedir 14 Kasim 2013 tarihindenaimkarabulut wordpress com adresinden erisildi Aslanturk O ve Mutlu A 2003 Veri Ambarina Genel Bir Bakis Raporu Ankara Hacettepe Universitesi Isli D 2009 Veri ambari ve OLAP teknolojilerinden yararlanilarak raporlama araci gerceklestirimi Yuksek lisans tezi Pamukkale Universitesi Denizli Obali M 2012 Web servisleri tabanli gercek zamanli veri ambari Yuksek lisans tezi Cankaya Universitesi Ankara Cakir O D 2004 Is hayatindaki akilli veri ambari uygulamalari Yuksek lisans tezi Marmara Universitesi Istanbul Dal B 1999 Veri ambari ortaminda karar destek sistemi tasarimi Doktora tezi Istanbul Universitesi Istanbul Takci H ve Sogukpinar I 2002 Kutuphane kullanicilarinin erisim oruntulerinin kesfi Bilgi Dunyasi 3 1 12 26 Yuksek Y 2003 Universite bilgi yonetim sistemi icin veri amabari ve veri madenciliginin olusturulmasi Yuksek lisans tezi Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Canakkale 24 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2010