Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zeynelabidin Tağıyev (Azerice: Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Rusça: Зейналабдин Тагиев, 25 Ocak 1821–1823 veya 1838, Bakü - 1 Eylül, 1924, Bakü), Azerbaycan'da, Rus İmparatorluğu'nun ve Dünya'nın ilk petrol sanayiinin doğmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamış Azeri iş insanı ve hayırsever.
Zeynelabidin Tağıyev | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 25 Ocak , 1823 Bakü |
| Ölüm | 1 Eylül, 1924 Merdekan, Bakü çevresinde |
| Meslek | İş insanı |
| İmza | |
 | |
Yoksul bir ailede doğan ve erken yaşlarda iş hayatına atılan Tağıyev, ülkenin petrol zenginleri arasında yer almış ve devrin en önemli sermayedarlarından birisi olmuştur. Hiç öğrenim görmemiş, okuma yazma dahi bilmeyen biridir ancak ülkenin sosyal, iktisadi, eğitim ve kültür alanındaki meseleleriyle yakından ilgilenmişti. Hayırsever iş insanı, Bakü’de yerli petrol zenginlerini, işadamlarını çevresine toplayarak Bakü’nün gelişmesi için pek çok projeye önderlik etmiş; bu projelerin gerçekleşmesi için kendi parasal kaynaklarını kullanmış ve Petersburg’daki çarın direnicini kırmak için mücadele etmiştir.
Tağıyev, Müslüman öğrencilerin Rusya’nın çeşitli yerlerinde yükseköğrenim görmeleri için sayısız burs verdi. Neriman Nerimanov, Mehmed Emin Resulzade onun burslarından yararlananlar arasındadır. Bakü’de ilk tiyatro binasını yaptırması; Merdekân’daki Bağcılık ve Şarapçılık Okulu’nu kurması; Bakü’deki ilk kız okulunu (Güney Kafkasya’da yegane kız okulu idi) kurması eğitim ve kültür hayatına yaptığı önemli katkılarındandır.
1897’de petrolcülüğü bırakan ve dokuma fabrikası kuran; taşımacılık, bankacılık alanlarında yatırımlar yapan Tağıyev’in tüm mal varlığına Sovyet Rusya’nın Azerbaycan’ı işgalinden sonra bütün el konulmuştur.
Yaşamı
Bakü’nün İçerişeher semtinde dünyaya geldi. Kesin doğum tarihi bilinmez. 1821-1823 arasında ve 1838’de dünyaya geldiğine dair kaynaklar vardır. Ayakkabıcılık yaparak geçimini sağlayan bir babanın oğlu idi. İş hayatına çocuk yaşta inşaat işçisi olarak başladı. Duvar ustalığı, inşaat kalfalığı ve müteahhitlik yaptı. 1870'te iki kazanlı gaz yağı fabrikası satın aldı Ortakları ile beraber 1873'te devletten toprak satın alıp bu topraklarda petrol aradı. İki yılın sonunda arazisinde petrol bulunması sonucu Azerbaycan’ın en zenginleri arasına girdi. 1877 yılında T.Z. Tagiyev Ticaret Evi'ni kurarak sondaj, üretim, petrolün taşınması gibi birçok alanda çalışmalara başladı.
Eğitim, kültür, yayıncılık ve şehircilik alanındaki faaliyetlerine bu yıllarda başlayan Tağıyev, Bakü’de ilk tiyatro binasını yaptırdı (27 Kasım 1883’te açılan bina günümüzde Müzikal Komedi Tiyatrosu’nun binasıdır). 1889’da atların kullandığı demir nakliye yolunu (konka) faaliyete geçirdi ve böylece Bakü’nün yeşillendirme faaliyetleri başladı. 1895 ve bazı kaynaklara göre 1896 yılında Merdekân’da Bağcılık Okulu’nu açtı. 1895'te Rusya Türkleri’nin ilk gazetesi Kaspi’yi satın aldı ve başına Alimerdan Topçubaşov’u getirdi. Rusça yayımlanan Kaspi, 1903’e kadar Azerbaycan aydınlanmasını temsil eden tek gazete olarak kaldı.
Tağıyev bilinmeyen bir nedenle petrol kuyularını, taşıma filosunu, petrol depolarını, demiryolu taşıma cenderelerini 1897’de bir İngiliz şirketine satarak petrol çıkarma işini bıraktı. Bu tarihten sonra petrol pazarlama ve dokumacılık işi ile uğraştı.
Bakü’de bir dokuma fabrikası kurmak için başvuran Tağiyev, izni 3 yılda alabilmişti. Nihayet fabrika inşa edildiğinde Azerbaycan için yeni bir sanayi kolu ve gelir kaynağı doğmuş oldu. Çok sayıda işçiye istihdam olanağı sağlayan fabrika, Moskova ve Lodz firmaları ile rekabete girdi. Kısa bir süre sonra kundaklanmak istendi ise de yangın, itfaiye ve işçilerin yardımıyla büyümeden söndürüldü. Tağıyev, fabrikasındaki işçilere büyük önem verdi. Bütün işçilere sıcak su ve aydınlatma tesisatı olan lojmanlar yapıldı. Okul, mescid, revir açıldı.
Ülkedeki ilk kzı okulu olan İmparatoriçe Aleksandra Fyodorovna adına Rus-Müslüman Kız Mektebi Tağıyev’in yoğun gayreti ile 1901’de açıldı. Bu okul, Tağıyev’in Okulu olarak tanındı.
Hazar'da en büyük taşıma şirketi ise Hazar Taşımacılık'ta büyük hisse sahibi olan Tagiyev, 1904 yılında KürHazar isminde yeni bir taşımacılık şirketi kurdu. Rusya'nın en büyük şirketlerinden olan Kafkas Merküri ve Şark Cemiyeti şirketleriyle rekeabet girdi. Gemi Sahipleri Birliği’ni kurdu, limanlara köprü, ambar yapımı ile ilgilendi.
Hazar Denizi’inde balıkçılığa da yatırım yaptı. Deniz balık yataklığı yapan nehirleri satın aldı ve Dağıstan’a bir soğuk hava deposu yaptırdı.
Tağıyev’in kurduğu Bakü Ticaret Bankası 1914’te faaliyete geçti.
Sovyet Rusya 28 Nisan 1920'de Azerbaycan'ı işgal etmesinden sonra bütün serveti elinden alındı. Neriman Nerimanov'un talimatı ile kendisine mülk seçme olanağı verilince Merdan’daki bağ evini seçti ve ömrünün sonuna kadar orada yaşadı. 1 Eylül 1924 yılında evinde hayatını kaybetti. Merdekan'daki din alimi Ahund Hacı Turab'ın türbesinin yanına gömülmüştür.
Bakü’deki evi günümüzde Ulusal Tarih Müzesi’dir.
İki evlilik yapan Tağıyev’in kuzeni olan ilk eşi Zeynep’ten iki kızı ve bir oğlu olmuştur. Eşinin ölümü üzerine 1896’da Rus ordusu generallerinden Ereblinski’nin kızı Sona Hanım ile evlenmiştir.
Not
- ^ Okan Yeşilot, Hacı Zeynelabidin Tagiyev: Azerbaycan için birçok ilki gerçeleştirmiş efsanevi petrol kralının hazin sonu: şöhreti, serveti ve hayırseverliği, Kaknüs Yayınları, 2004[]
- ^ Zeynelabidin Makas, "Milli Birlik ve Beraberliğimizde Ozanların Rolü", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 33, Cilt: XI, Kasım 1995
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 5 Ağustos 2009.
- ^ . 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2012.
- ^ . 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2012.
- ^ (PDF). 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015.
- ^ a b c d e M. Ali Eren, Bir unutulmuş Azeri, Aksiyon Dergisi, 08.01.2000[]
- ^ Savaş Açıkkaya, Çarlık Rusyası Hakimiyetindeki Azerbaycan Türklerinde Ulus Bilincinin Gelişmesinin Temel Dinamikleri, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 28 Yıl: 2010[]
- ^ "Dilara Seyid-zade, Azerbaijan in the Beginning of XX Century: Roads Leading to Independence, Baku, 20112'" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Haziran 2015.
- ^ "Naila Valikhanli, The Taghiyev Museum A Glimpse of the Opulence of an Oil Baron Azerbaijan International (8.2) Summer 200". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2015.
| Wikimedia Commons'ta Zeynelabidin Tağıyev ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zeynelabidin Tagiyev Azerice Haci Zeynalabdin Tagiyev Rusca Zejnalabdin Tagiev 25 Ocak 1821 1823 veya 1838 Baku 1 Eylul 1924 Baku Azerbaycan da Rus Imparatorlugu nun ve Dunya nin ilk petrol sanayiinin dogmasinda ve gelismesinde onemli rol oynamis Azeri is insani ve hayirsever Zeynelabidin TagiyevDogum25 Ocak 1823 BakuOlum1 Eylul 1924 Merdekan Baku cevresindeMeslekIs insaniImzaTagiyev Kiz Mektebi ogrencileri ileOlumunden bir sene once kizi Leyla ve torunlari ile Yoksul bir ailede dogan ve erken yaslarda is hayatina atilan Tagiyev ulkenin petrol zenginleri arasinda yer almis ve devrin en onemli sermayedarlarindan birisi olmustur Hic ogrenim gormemis okuma yazma dahi bilmeyen biridir ancak ulkenin sosyal iktisadi egitim ve kultur alanindaki meseleleriyle yakindan ilgilenmisti Hayirsever is insani Baku de yerli petrol zenginlerini isadamlarini cevresine toplayarak Baku nun gelismesi icin pek cok projeye onderlik etmis bu projelerin gerceklesmesi icin kendi parasal kaynaklarini kullanmis ve Petersburg daki carin direnicini kirmak icin mucadele etmistir Tagiyev Musluman ogrencilerin Rusya nin cesitli yerlerinde yuksekogrenim gormeleri icin sayisiz burs verdi Neriman Nerimanov Mehmed Emin Resulzade onun burslarindan yararlananlar arasindadir Baku de ilk tiyatro binasini yaptirmasi Merdekan daki Bagcilik ve Sarapcilik Okulu nu kurmasi Baku deki ilk kiz okulunu Guney Kafkasya da yegane kiz okulu idi kurmasi egitim ve kultur hayatina yaptigi onemli katkilarindandir 1897 de petrolculugu birakan ve dokuma fabrikasi kuran tasimacilik bankacilik alanlarinda yatirimlar yapan Tagiyev in tum mal varligina Sovyet Rusya nin Azerbaycan i isgalinden sonra butun el konulmustur YasamiBaku nun Iceriseher semtinde dunyaya geldi Kesin dogum tarihi bilinmez 1821 1823 arasinda ve 1838 de dunyaya geldigine dair kaynaklar vardir Ayakkabicilik yaparak gecimini saglayan bir babanin oglu idi Is hayatina cocuk yasta insaat iscisi olarak basladi Duvar ustaligi insaat kalfaligi ve muteahhitlik yapti 1870 te iki kazanli gaz yagi fabrikasi satin aldi Ortaklari ile beraber 1873 te devletten toprak satin alip bu topraklarda petrol aradi Iki yilin sonunda arazisinde petrol bulunmasi sonucu Azerbaycan in en zenginleri arasina girdi 1877 yilinda T Z Tagiyev Ticaret Evi ni kurarak sondaj uretim petrolun tasinmasi gibi bircok alanda calismalara basladi Egitim kultur yayincilik ve sehircilik alanindaki faaliyetlerine bu yillarda baslayan Tagiyev Baku de ilk tiyatro binasini yaptirdi 27 Kasim 1883 te acilan bina gunumuzde Muzikal Komedi Tiyatrosu nun binasidir 1889 da atlarin kullandigi demir nakliye yolunu konka faaliyete gecirdi ve boylece Baku nun yesillendirme faaliyetleri basladi 1895 ve bazi kaynaklara gore 1896 yilinda Merdekan da Bagcilik Okulu nu acti 1895 te Rusya Turkleri nin ilk gazetesi Kaspi yi satin aldi ve basina Alimerdan Topcubasov u getirdi Rusca yayimlanan Kaspi 1903 e kadar Azerbaycan aydinlanmasini temsil eden tek gazete olarak kaldi Tagiyev bilinmeyen bir nedenle petrol kuyularini tasima filosunu petrol depolarini demiryolu tasima cenderelerini 1897 de bir Ingiliz sirketine satarak petrol cikarma isini birakti Bu tarihten sonra petrol pazarlama ve dokumacilik isi ile ugrasti Baku de bir dokuma fabrikasi kurmak icin basvuran Tagiyev izni 3 yilda alabilmisti Nihayet fabrika insa edildiginde Azerbaycan icin yeni bir sanayi kolu ve gelir kaynagi dogmus oldu Cok sayida isciye istihdam olanagi saglayan fabrika Moskova ve Lodz firmalari ile rekabete girdi Kisa bir sure sonra kundaklanmak istendi ise de yangin itfaiye ve iscilerin yardimiyla buyumeden sonduruldu Tagiyev fabrikasindaki iscilere buyuk onem verdi Butun iscilere sicak su ve aydinlatma tesisati olan lojmanlar yapildi Okul mescid revir acildi Ulkedeki ilk kzi okulu olan Imparatorice Aleksandra Fyodorovna adina Rus Musluman Kiz Mektebi Tagiyev in yogun gayreti ile 1901 de acildi Bu okul Tagiyev in Okulu olarak tanindi Hazar da en buyuk tasima sirketi ise Hazar Tasimacilik ta buyuk hisse sahibi olan Tagiyev 1904 yilinda Kur Hazar isminde yeni bir tasimacilik sirketi kurdu Rusya nin en buyuk sirketlerinden olan Kafkas Merkuri ve Sark Cemiyeti sirketleriyle rekeabet girdi Gemi Sahipleri Birligi ni kurdu limanlara kopru ambar yapimi ile ilgilendi Hazar Denizi inde balikciliga da yatirim yapti Deniz balik yatakligi yapan nehirleri satin aldi ve Dagistan a bir soguk hava deposu yaptirdi Tagiyev in kurdugu Baku Ticaret Bankasi 1914 te faaliyete gecti Sovyet Rusya 28 Nisan 1920 de Azerbaycan i isgal etmesinden sonra butun serveti elinden alindi Neriman Nerimanov un talimati ile kendisine mulk secme olanagi verilince Merdan daki bag evini secti ve omrunun sonuna kadar orada yasadi 1 Eylul 1924 yilinda evinde hayatini kaybetti Merdekan daki din alimi Ahund Haci Turab in turbesinin yanina gomulmustur Baku deki evi gunumuzde Ulusal Tarih Muzesi dir Iki evlilik yapan Tagiyev in kuzeni olan ilk esi Zeynep ten iki kizi ve bir oglu olmustur Esinin olumu uzerine 1896 da Rus ordusu generallerinden Ereblinski nin kizi Sona Hanim ile evlenmistir Not Okan Yesilot Haci Zeynelabidin Tagiyev Azerbaycan icin bircok ilki gercelestirmis efsanevi petrol kralinin hazin sonu sohreti serveti ve hayirseverligi Kaknus Yayinlari 2004 olu kirik baglanti ISBN 975 256 004 0 Zeynelabidin Makas Milli Birlik ve Beraberligimizde Ozanlarin Rolu Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 33 Cilt XI Kasim 1995 Arsivlenmis kopya PDF 6 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 5 Agustos 2009 22 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2012 24 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2012 PDF 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2015 a b c d e M Ali Eren Bir unutulmus Azeri Aksiyon Dergisi 08 01 2000 olu kirik baglanti Savas Acikkaya Carlik Rusyasi Hakimiyetindeki Azerbaycan Turklerinde Ulus Bilincinin Gelismesinin Temel Dinamikleri Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Sayi 28 Yil 2010 olu kirik baglanti Dilara Seyid zade Azerbaijan in the Beginning of XX Century Roads Leading to Independence Baku 20112 PDF 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Haziran 2015 Naila Valikhanli The Taghiyev Museum A Glimpse of the Opulence of an Oil Baron Azerbaijan International 8 2 Summer 200 12 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2015 Wikimedia Commons ta Zeynelabidin Tagiyev ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir