Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asbest (asbestos) ya da amyant, lifli yapıda bir silikat mineralidir. Silisyumun sodyum, demir, magnezyum ve kalsiyumla oluşturduğu ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı, lifsel mineral yapısında hidratlı silikatlardır. Halk arasında ak toprak, çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle de bilinir. Asbest liflerinin solunması mezotelyoma, asbestozis ve akciğer kanseri dâhil olmak üzere çeşitli tehlikeli akciğer rahatsızlıklarına yol açabilir, bu nedenle artık ciddi bir sağlık ve güvenlik tehlikesi olarak kötü bir üne sahiptir. Asbestozis, asbestos solunmasıyla oluşan toz hastalığıdır (pnömokonyoz).
Tarihçe
Bir doğal silikat minerali olan asbest maddesinin, ısıyı iletmemesi yani iyi bir izolasyon maddesi olması nedeniyle kullanımı çok eski çağlarda başlamıştır. Arkeolojik çalışmalardan elde edilen bilgiler doğrultusunda asbest kullanımının 2500 yıl öncesine dayandığı bilinmektedir.
On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından sonra ısıyı ve elektriği yalıtması, sürtünmeye ve asit gibi maddelere dayanıklı olması nedeniyle sihirli mineral olarak tanınmaya başlanmıştır. Fakat yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra insan sağlığına önemli zararlar veren kanserojen bir madde olduğunun tespit edilmesi ile asbest maddesi için "öldürücü toz" tanımlaması yapılmıştır.
Mineralin adı antik Yunancada "suya doymaz" anlamına gelen “asbestos” kelimesinden gelir. Bazı Avrupa ülkeleri asbestos yerine Yunanca "lekesiz" anlamındaki “Amiantos” kelimesini kullanırlar. Finlerin 4000 yıl önce ülkelerinde bulunan antofillit asbest karışımı killerden çanak, çömlek gibi kaplar yapmak için kullanırlarmış. Çinliler de 3.000 yıl önce uzun lifli beyaz asbestten giysileri ve tapınaklardaki kandillerin fitillerini de aynı malzemeden yaptığı tarih kitaplarına geçmiştir. Savaşlarda kalelerin savunulmasında düşman askerlerine atılan sıcak su ve yağlardan korunmak için asbestten yapılmış savaş giysileri kullanılmıştır. Asbest yüzyıllar boyu ve yaygın bir şekilde kullanıldığı hâlde, meydana getirdiği sağlık sorunları yirminci yüzyılın başında anlaşılmaya başlamıştır. Bunun sebebi, solunduktan sonra yaptığı hastalığın ortaya çıkması için 40 yılı aşan bir enkübasyon süresine gerek olması ve eski dönemlerde insanların şimdikinden çok kısa yaşamalarıdır.
Asbest türleri
Beyaz asbest
Beyaz asbest olarak bilinen , yılantaşından elde edilir. Birçok ülkede kullanımı tamamen yasaklanmıştır. ABD'de ve bazı Avrupa ülkelerinde çok kısıtlı kullanımına izin verilir. Oldukça esnek olduğu için kumaş yapımında da kullanılabilir. CAS numarası 12001-29-5'tir. Evlerin çatılarında ve oluklu çimentolu çatı malzemelerinde kullanılmaktadır.
Kahverengi asbest
Kahverengi asbest olarak bilinen daha çok Afrika'da çıkarılır. Kimyasal formülü Fe7Si8O22(OH)2 olan amosit de diğer asbest türleri gibi çok tehlikelidir. CAS numarası 12172-73-5'tir.
Mavi asbest
CAS numarası 12001-28-4 olan başlıca Afrika ve Avustralya'da çıkarılır. Kimyasal formüllerinden biri Na2Fe2+3Fe3+2Si8O22(OH)2 olan krosidolit en tehlikeli asbest türü olarak bilinir.
Beyaz, kahverengi ve mavi asbest dışında başka birçok asbest türü de doğada bol miktarda bulunmaktadır. Bu asbest türlerinin kayıt edilmesi ve sınıflandırılması çalışmaları hâlen devam etmektedir.
Asbestin insan sağlığına zararları
Asbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum yoluyla vücuda girdiğinde başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açar. Asbestin neden olduğu hastalıkların bazıları akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaşması ve akciğer dokusunda bağ dokusu oluşumu gibi elim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak özelliklerine göre gruplara ayırmaktadır. Ajansın kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi, "kesin kanserojen" tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırılmıştır.
Fransa'da asbeste bağlı hastalıklardan her yıl 4000 kişi ölmektedir ve sayı giderek artmaktadır. Uzmanlar Birleşik Krallık'ta 1960 ve 70'lerde asbeste maruz kalmış kişilerden 120.000'den fazlasının akciğer kanseri nedeniyle yakın gelecekte öleceğini öngörmektedirler.Belçika ve Hollanda gibi ülkelerde 90'lı yılların başında asbest üretim ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Avrupa Birliği'nde 2005 yılından itibaren AB'ye üye ülkelerde asbest üretimi ve kullanımını yasaklamıştır.
Geçmişte tersane işçisi olan babasının iş elbiselerinden bulaşan asbest nedeniyle kanser olan genç bir kadın, 2007 yılında İngiliz Savunma Bakanlığı'ndan tazminat almaya hak kazanmıştır.
Asbest hastalıkları ve Patoloji
Asbestozis
İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit edilen asbestozis, asbest liflerini çözmeye çalışan vücut tarafından üretilen asidin akciğer zarında oluşturduğu yaralardır. Bu hastalığın kendini göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır.
Mezotelyoma
Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani mezotelyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kişinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma, Türkiye'de yılda en az 500 kişide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar, ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de, kesin tanı için başvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde tanınıp uygun cerrahi girişim uygulanamadığında, ilaç ya da ışın tedavisine iyi cevap vermeyen ve hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır. Akciğer kanserine kıyasla görece az (%3) görülür.
Kanser
Bronş karsinomu, asbestoziste en sık görülen kanser türüdür. Gırtlak ve sindirim sistemi kanserlerine de yol açabilmektedir.
Plevra hastalıkları
Akciğer zarı (plevra) kalınlaşması, yapışıklıkları ve efüzyonu.
Patoloji
Kronik asbestoziste akciğerlerde özellikle alt loblarda alveol septumlarını kalınlaştıran güçlü diffuz interstisiyel fibrozis, plevra yapraklarında fibrozis, fibröz plaklar ve kalsifikasyon alanları izlenir. Akciğerdeki asbestos kristalleri demir elementi içeren organik bir kılıf tarafından kuşatılır. Ortaları yarı-saydam sarımsı-kahverengi çubuklar biçiminde görülen bu yapılara “asbestos (ferruginous) cisimcikleri” adı verilir. Mikroskopik incelemelerde çoğunun çevresini kuşatan izlenir. Asbestos kristalleri akciğer içerisinde ve doku aralıkları boyunca (aktif ya da pasif) hareketlenerek plevraya dek ulaşabilirler.
Asbestin çevredeki varlığı
Düşük oranlarda asbest solunan havada ve doğal kaynaklar da dâhil olmak üzere, içme suyunda da bulunmaktadır. Araştırmalara göre genel olarak asbeste maruz kalanlarda (meslek dışında) akciğer zarında gram başına on bin ila yüz bin asbest parçacığı bulunmaktadır ki bu da her insanın akciğerlerinde milyonlarca parçacık bulunması demektir.
ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), içme suyunda yoğunluk sınırı olarak uzun lifler için (uzunlugu 5 µm'yi geçen lifler) litre başına 7 milyon lif olarak alınmasını önermiştir.
Solunan havadaki asbest liflerinin boyu 3.0-20.0 µm ve kalınlığı 0.01 µm olduğu için çıplak gözle görülememektedir.
Kullanım alanları
Üç binden fazla kullanım alanı[] olan asbestten, özellikle gemi, uçak, otomobil sanayiinde, makine konstrüksiyonlarında yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, inşaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda yaygın olarak yararlanılmıştır.
- Doğal asbest: Doğada yayılmış onlarca türü vardır. Bazı yörelerde, suda ve havada eser miktarlarda bulunabilir, ancak kanserojen etkisini gösterecek düzeyde değildir (başka bir deyişle herkesin akciğerlerinde birkaç kristal bulunabilir). Yerleşim bölgelerindeki toprakta yoğun olarak asbest bulunabilir.
- Isı ve ses yalıtımı sistemleri: Özellikle eski gemilerde, uçaklarda, otobüslerde, ev çatılarında, itfaiyeci elbiselerinde, perdelerde, ütü tahtalarında, fırın eldivenlerinde) asbestoz kullanılmıştı.
- Konutlar: Asbest içeren çimentoda ve badana boyası karışımınlarında kullanılmıştı. Su ve kanalizasyon borularını katılaştırmak için asbest kullanılıyordu.
- Fren balataları: Tekerlekli araçların fren balatalarının üretiminde asbest önemli bir katkı maddesiydi.
Türkiye'de asbest bulunuşu ve kullanımı
Asbest, Anadolu'nun birçok yöresinde bulunmakta ve halk tarafından bilinçsizce kullanılmaktadır. Köylüler, asbesti evlerinin damlarına sermek, evlerini badana yapmak için ve küçük çocuklarda pudra yerine kullanırlar. Amasya bölgesinde ve Kayı yörüklerinde ise bebekler, höllük toprağı olarak bilinen ısıtılmış asbestle sarılmaktadır. Bu uygulamalar sırasında havaya karışan asbest lifleri yoğun şekilde solunur. Asbest, onu topraktan çıkaran ve kullanan köylülerden başka, asbestin kullanıldığı endüstri alanlarında çalışan işçiler için de çok zararlıdır.
Diyarbakır (Çermik, Çüngüş), Eskişehir (, Kaymaz, Çifteler), Denizli (Tavas), Kütahya (Aslanapa, Gediz), Konya (Ereğli, Halkapınar), Karaman (Ayrancı), Sivas (Yıldızeli, Şarkışla), Kahramanmaraş (Afşin), Şanlıurfa (Siverek), Elâzığ (Maden, Palu) ilçeleri asbeste bağlı hastalıkların sık görüldüğü yerlerdir. Bu bölgelerde yaşayanlar asbest içeren toprağı yapı işlerinde kullanabilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, kansere neden olan asbestin, Türkiye'de üretim, kullanım, piyasa arzı ile asbest içeren eşyaların piyasaya arzını 31 Aralık 2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yasakladı.
Asbest kullanımı yasak olmasına rağmen hâlâ asbestli ürünlerin satışı devam etmektedir. Örnek olarak toprak kaplar, pudralar, kozmetik ürünler, karınca ilaçları vb.
Alınması gereken önlemler
- Asbest bulunan yerleşim yerleri saptanmalı, asbest içeren toprağın halk tarafından kullanılması engellenmeli ve ciddî tehdit altındaki yerleşim birimlerinin yerleri gerekirse değiştirilmelidir.
- Halk, asbestin neden olduğu hastalıklar hakkında eğitilmelidir.
- Asbeste bağlı hastalıkların geriye dönük araştırılması yapılarak arşiv oluşturulmalıdır. Asbeste bağlı olarak gelişebilecek hastalıkların detaylıca incelenerek klinik çalışmaları başlatılmalıdır.
- Asbestli toprak kullanmaya devam eden aileler (iç-dış sıva malzemesi, badana, çanak-çömlek yapımı vs.) eğitim çalışmalarıyla bilinçlendirilmeli, asbestle badana yapılmış evlerin duvarları plastik boya ile yeniden boyanmalıdır.
- Mezotelyoma riski taşıyanlar belirlenmeli ve bunlar yakından izlenmelidir.
- Doktorlar asbestin neden olduğu hastalıklar konusunda özel olarak eğitilmelidir.
- Kentsel dönüşüm kapsamında yıkılan binalarda asbest varlığı araştırılmalı asbestten arındırıldıktan sonra binaların belediyeler yıkım ruhsatı vermelidir.
- Denetimler arttırılmalı asbestli ürünlerin kullanımı engellenmelidir.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
- ^ a b Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b Beckett WS. Occupational respiratory diseases. N. Engl. J. Med. 342(6):406–413, 2000
- ^ a b Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi, İSGİP, 2020
- ^ a b Karkhanis VS, Joshi JM. Pneumoconioses. Indian J. Chest Dis. Allied Sci, 55(1):25-34, 2013
- ^ "asbestos." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Barış, Y.İ., Akay H. ve Emri S., 2007. Türkiye'de asbest ve erionit ile ilgili hastalıklar, Toraks Dergisi, Cilt:8, Ek 1.
- ^ a b . 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2007.
- ^ . web.archive.org. 14 Ocak 2010. 7 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2024.
- ^ "Criteria for Attributing Lung Cancer to Asbestos Exposure". Medscape. 27 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2006.
- ^ a b c Demir BM, Ercan S, Aktan M, Öztaşkın H. Türkiye’nin Asbest Profili ve Asbest Güvenliği Sorunu (Turkey’s Asbestos Profile and Safety Problem of Asbestos). Jeoloji Mühendisliği Dergisi (Journal of Geological Engineering), 42:215-232, 2018
- ^ a b Çöloğlu AS. Kimyasal Zararlara Bağlı Ölümler. Adli Tıp Ders Kitabı, s.183-229, Editörler: C.Çakalır, Z.Soysal, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, Rektörlük No.: 4165, Fakülte No.: 224, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul, 1999
- ^ Radikal.com.tr 20 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim: 30 Aralık 2010
- ^ . Milliyet. 9 Ocak 2021. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ Gazetesi, Evrensel. . Evrensel.net. 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
- ^ . Milliyet. 8 Ocak 2021. 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asbest asbestos ya da amyant lifli yapida bir silikat mineralidir Silisyumun sodyum demir magnezyum ve kalsiyumla olusturdugu isiya asinmaya ve kimyasal maddelere cok dayanikli lifsel mineral yapisinda hidratli silikatlardir Halk arasinda ak toprak corak toprak gok toprak celpek holluk veya ceren topragi gibi isimlerle de bilinir Asbest liflerinin solunmasi mezotelyoma asbestozis ve akciger kanseri dahil olmak uzere cesitli tehlikeli akciger rahatsizliklarina yol acabilir bu nedenle artik ciddi bir saglik ve guvenlik tehlikesi olarak kotu bir une sahiptir Asbestozis asbestos solunmasiyla olusan toz hastaligidir pnomokonyoz Fren balatasinda bulunan krizotil asbest liflerinin Sem ile goruntusuTarihceMuskovit minerali ustunde asbest Bir dogal silikat minerali olan asbest maddesinin isiyi iletmemesi yani iyi bir izolasyon maddesi olmasi nedeniyle kullanimi cok eski caglarda baslamistir Arkeolojik calismalardan elde edilen bilgiler dogrultusunda asbest kullaniminin 2500 yil oncesine dayandigi bilinmektedir On dokuzuncu yuzyilin ikinci yarisindan sonra isiyi ve elektrigi yalitmasi surtunmeye ve asit gibi maddelere dayanikli olmasi nedeniyle sihirli mineral olarak taninmaya baslanmistir Fakat yirminci yuzyilin ikinci yarisindan sonra insan sagligina onemli zararlar veren kanserojen bir madde oldugunun tespit edilmesi ile asbest maddesi icin oldurucu toz tanimlamasi yapilmistir Mineralin adi antik Yunancada suya doymaz anlamina gelen asbestos kelimesinden gelir Bazi Avrupa ulkeleri asbestos yerine Yunanca lekesiz anlamindaki Amiantos kelimesini kullanirlar Finlerin 4000 yil once ulkelerinde bulunan antofillit asbest karisimi killerden canak comlek gibi kaplar yapmak icin kullanirlarmis Cinliler de 3 000 yil once uzun lifli beyaz asbestten giysileri ve tapinaklardaki kandillerin fitillerini de ayni malzemeden yaptigi tarih kitaplarina gecmistir Savaslarda kalelerin savunulmasinda dusman askerlerine atilan sicak su ve yaglardan korunmak icin asbestten yapilmis savas giysileri kullanilmistir Asbest yuzyillar boyu ve yaygin bir sekilde kullanildigi halde meydana getirdigi saglik sorunlari yirminci yuzyilin basinda anlasilmaya baslamistir Bunun sebebi solunduktan sonra yaptigi hastaligin ortaya cikmasi icin 40 yili asan bir enkubasyon suresine gerek olmasi ve eski donemlerde insanlarin simdikinden cok kisa yasamalaridir Dogada rastlanilan haliyle bir asbest bloguAsbest turleriAsbest lifleriBeyaz asbest Beyaz asbest olarak bilinen yilantasindan elde edilir Bircok ulkede kullanimi tamamen yasaklanmistir ABD de ve bazi Avrupa ulkelerinde cok kisitli kullanimina izin verilir Oldukca esnek oldugu icin kumas yapiminda da kullanilabilir CAS numarasi 12001 29 5 tir Evlerin catilarinda ve oluklu cimentolu cati malzemelerinde kullanilmaktadir Kahverengi asbest Kahverengi asbest olarak bilinen daha cok Afrika da cikarilir Kimyasal formulu Fe7Si8O22 OH 2 olan amosit de diger asbest turleri gibi cok tehlikelidir CAS numarasi 12172 73 5 tir Mavi asbest mavi asbest CAS numarasi 12001 28 4 olan baslica Afrika ve Avustralya da cikarilir Kimyasal formullerinden biri Na2Fe2 3Fe3 2Si8O22 OH 2 olan krosidolit en tehlikeli asbest turu olarak bilinir Beyaz kahverengi ve mavi asbest disinda baska bircok asbest turu de dogada bol miktarda bulunmaktadir Bu asbest turlerinin kayit edilmesi ve siniflandirilmasi calismalari halen devam etmektedir Asbestin insan sagligina zararlariAkcigerlere yerlesmis asbest parcaciklari Asbest son derece kanserojen bir maddedir Solunum yoluyla vucuda girdiginde basta kanser olmak uzere cesitli hastaliklara yol acar Asbestin neden oldugu hastaliklarin bazilari akciger zarlari arasinda sivi toplanmasi kireclenme akciger zari kalinlasmasi ve akciger dokusunda bag dokusu olusumu gibi elim hastaliklardir Ayrica ciltte yaralara neden olabilir Uluslararasi Kanser Arastirmalari Ajansi IARC her yil dunyada kanser yapici maddeleri duzenli olarak ozelliklerine gore gruplara ayirmaktadir Ajansin kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi kesin kanserojen tanimlanmasi ile 1 grupta siniflandirilmistir Fransa da asbeste bagli hastaliklardan her yil 4000 kisi olmektedir ve sayi giderek artmaktadir Uzmanlar Birlesik Krallik ta 1960 ve 70 lerde asbeste maruz kalmis kisilerden 120 000 den fazlasinin akciger kanseri nedeniyle yakin gelecekte olecegini ongormektedirler Belcika ve Hollanda gibi ulkelerde 90 li yillarin basinda asbest uretim ve kullanimi tamamen yasaklanmistir Avrupa Birligi nde 2005 yilindan itibaren AB ye uye ulkelerde asbest uretimi ve kullanimini yasaklamistir Gecmiste tersane iscisi olan babasinin is elbiselerinden bulasan asbest nedeniyle kanser olan genc bir kadin 2007 yilinda Ingiliz Savunma Bakanligi ndan tazminat almaya hak kazanmistir Asbest hastaliklari ve Patoloji Asbestozis Ilk olarak tersane islerinde calisanlarda tespit edilen asbestozis asbest liflerini cozmeye calisan vucut tarafindan uretilen asidin akciger zarinda olusturdugu yaralardir Bu hastaligin kendini gostermesi 10 20 yili bulmaktadir Mezotelyoma Asbestin yol actigi en onemli hastalik akciger zari ve karin zari kanseri yani mezotelyomadir Bati ulkelerinde yilda her bir milyon kisinin 1 2 sinde saptanan mezotelyoma Turkiye de yilda en az 500 kiside gorulmektedir Mezotelyomaya ait en sik rastlanan yakinmalar agri ve ilerleyici nefes darligidir Akciger rontgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de kesin tani icin basvurulan standart yontem akciger zari biyopsisidir Mezotelyoma erken donemde taninip uygun cerrahi girisim uygulanamadiginda ilac ya da isin tedavisine iyi cevap vermeyen ve hastayi kisa zamanda olume goturen bir hastaliktir Akciger kanserine kiyasla gorece az 3 gorulur Kanser Brons karsinomu asbestoziste en sik gorulen kanser turudur Girtlak ve sindirim sistemi kanserlerine de yol acabilmektedir Plevra hastaliklari Akciger zari plevra kalinlasmasi yapisikliklari ve efuzyonu Patoloji Kronik asbestoziste akcigerlerde ozellikle alt loblarda alveol septumlarini kalinlastiran guclu diffuz interstisiyel fibrozis plevra yapraklarinda fibrozis fibroz plaklar ve kalsifikasyon alanlari izlenir Akcigerdeki asbestos kristalleri demir elementi iceren organik bir kilif tarafindan kusatilir Ortalari yari saydam sarimsi kahverengi cubuklar biciminde gorulen bu yapilara asbestos ferruginous cisimcikleri adi verilir Mikroskopik incelemelerde cogunun cevresini kusatan izlenir Asbestos kristalleri akciger icerisinde ve doku araliklari boyunca aktif ya da pasif hareketlenerek plevraya dek ulasabilirler Asbestin cevredeki varligiDusuk oranlarda asbest solunan havada ve dogal kaynaklar da dahil olmak uzere icme suyunda da bulunmaktadir Arastirmalara gore genel olarak asbeste maruz kalanlarda meslek disinda akciger zarinda gram basina on bin ila yuz bin asbest parcacigi bulunmaktadir ki bu da her insanin akcigerlerinde milyonlarca parcacik bulunmasi demektir ABD Cevre Koruma Ajansi EPA icme suyunda yogunluk siniri olarak uzun lifler icin uzunlugu 5 µm yi gecen lifler litre basina 7 milyon lif olarak alinmasini onermistir Solunan havadaki asbest liflerinin boyu 3 0 20 0 µm ve kalinligi 0 01 µm oldugu icin ciplak gozle gorulememektedir Kullanim alanlariUc binden fazla kullanim alani kaynak belirtilmeli olan asbestten ozellikle gemi ucak otomobil sanayiinde makine konstruksiyonlarinda yaglayici madde ve sizdirmazlik elemani olarak insaat sektorunde isi ve ses izolasyonunda yaygin olarak yararlanilmistir Dogal asbest Dogada yayilmis onlarca turu vardir Bazi yorelerde suda ve havada eser miktarlarda bulunabilir ancak kanserojen etkisini gosterecek duzeyde degildir baska bir deyisle herkesin akcigerlerinde birkac kristal bulunabilir Yerlesim bolgelerindeki toprakta yogun olarak asbest bulunabilir Isi ve ses yalitimi sistemleri Ozellikle eski gemilerde ucaklarda otobuslerde ev catilarinda itfaiyeci elbiselerinde perdelerde utu tahtalarinda firin eldivenlerinde asbestoz kullanilmisti Konutlar Asbest iceren cimentoda ve badana boyasi karisiminlarinda kullanilmisti Su ve kanalizasyon borularini katilastirmak icin asbest kullaniliyordu Fren balatalari Tekerlekli araclarin fren balatalarinin uretiminde asbest onemli bir katki maddesiydi Sac teli uzerinde asbest goruntusuTurkiye de asbest bulunusu ve kullanimiAsbest Anadolu nun bircok yoresinde bulunmakta ve halk tarafindan bilincsizce kullanilmaktadir Koyluler asbesti evlerinin damlarina sermek evlerini badana yapmak icin ve kucuk cocuklarda pudra yerine kullanirlar Amasya bolgesinde ve Kayi yoruklerinde ise bebekler holluk topragi olarak bilinen isitilmis asbestle sarilmaktadir Bu uygulamalar sirasinda havaya karisan asbest lifleri yogun sekilde solunur Asbest onu topraktan cikaran ve kullanan koylulerden baska asbestin kullanildigi endustri alanlarinda calisan isciler icin de cok zararlidir Diyarbakir Cermik Cungus Eskisehir Kaymaz Cifteler Denizli Tavas Kutahya Aslanapa Gediz Konya Eregli Halkapinar Karaman Ayranci Sivas Yildizeli Sarkisla Kahramanmaras Afsin Sanliurfa Siverek Elazig Maden Palu ilceleri asbeste bagli hastaliklarin sik goruldugu yerlerdir Bu bolgelerde yasayanlar asbest iceren topragi yapi islerinde kullanabilmektedir Turkiye Cumhuriyeti Cevre ve Sehircilik Bakanligi Cevre Yonetimi Genel Mudurlugu kansere neden olan asbestin Turkiye de uretim kullanim piyasa arzi ile asbest iceren esyalarin piyasaya arzini 31 Aralik 2010 tarihinden itibaren gecerli olmak uzere yasakladi Asbest kullanimi yasak olmasina ragmen hala asbestli urunlerin satisi devam etmektedir Ornek olarak toprak kaplar pudralar kozmetik urunler karinca ilaclari vb Alinmasi gereken onlemlerAsbest bulunan yerlesim yerleri saptanmali asbest iceren topragin halk tarafindan kullanilmasi engellenmeli ve ciddi tehdit altindaki yerlesim birimlerinin yerleri gerekirse degistirilmelidir Halk asbestin neden oldugu hastaliklar hakkinda egitilmelidir Asbeste bagli hastaliklarin geriye donuk arastirilmasi yapilarak arsiv olusturulmalidir Asbeste bagli olarak gelisebilecek hastaliklarin detaylica incelenerek klinik calismalari baslatilmalidir Asbestli toprak kullanmaya devam eden aileler ic dis siva malzemesi badana canak comlek yapimi vs egitim calismalariyla bilinclendirilmeli asbestle badana yapilmis evlerin duvarlari plastik boya ile yeniden boyanmalidir Mezotelyoma riski tasiyanlar belirlenmeli ve bunlar yakindan izlenmelidir Doktorlar asbestin neden oldugu hastaliklar konusunda ozel olarak egitilmelidir Kentsel donusum kapsaminda yikilan binalarda asbest varligi arastirilmali asbestten arindirildiktan sonra binalarin belediyeler yikim ruhsati vermelidir Denetimler arttirilmali asbestli urunlerin kullanimi engellenmelidir Kaynakca Arsivlenmis kopya 26 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2020 a b Kumar V Abbas AK Aster JC Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease 9th edt Elsevier Saunders Philadelphia 2015 a b Beckett WS Occupational respiratory diseases N Engl J Med 342 6 406 413 2000 a b Meslek Hastaliklari ve Isle Ilgili Hastaliklar Tani Rehberi ISGIP 2020 a b Karkhanis VS Joshi JM Pneumoconioses Indian J Chest Dis Allied Sci 55 1 25 34 2013 asbestos Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Baris Y I Akay H ve Emri S 2007 Turkiye de asbest ve erionit ile ilgili hastaliklar Toraks Dergisi Cilt 8 Ek 1 a b 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2007 web archive org 14 Ocak 2010 7 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Subat 2024 Criteria for Attributing Lung Cancer to Asbestos Exposure Medscape 27 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2006 a b c Demir BM Ercan S Aktan M Oztaskin H Turkiye nin Asbest Profili ve Asbest Guvenligi Sorunu Turkey s Asbestos Profile and Safety Problem of Asbestos Jeoloji Muhendisligi Dergisi Journal of Geological Engineering 42 215 232 2018 a b Cologlu AS Kimyasal Zararlara Bagli Olumler Adli Tip Ders Kitabi s 183 229 Editorler C Cakalir Z Soysal Istanbul Universitesi Cerrahpasa Tip Fakultesi Yayinlari Rektorluk No 4165 Fakulte No 224 I U Basimevi ve Film Merkezi Istanbul 1999 Radikal com tr 20 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 30 Aralik 2010 Milliyet 9 Ocak 2021 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2021 Gazetesi Evrensel Evrensel net 11 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ocak 2021 Milliyet 8 Ocak 2021 11 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ocak 2021 Dis baglantilar