Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kitabu'l-Müntehab, tarafından 1420 yılında Osmanlı padişahı Yıldırım Bâyezid'in oğlu Çelebi Mehmed'e ithaf edilmiş Osmanlı tıp kitabı. Eski Anadolu Türkçesi ile kaleme alınan eser bir Osmanlı padişahına ithaf edilmiş ilk tıp kitabıdır. Kitap ilk defe 1949 yılında Mesut Koman tarafından Konya İzzet Koyunoğlu kitapları arasında tespit edilmiştir. Müntehab'ın Köprülü Kütüphanesi, Tire Necip Paşa Kütüphanesi ve İstanbul Fatih-Millet Kütüphanesinde nüshaları bulunmaktadır. Eserin Prof. Dr. Ali Haydar Bayat tarafından hazırlanan tıpkıbasım nüshasıyla birlikte sadeleştirilmiş halinin 2005 yılında yayımı yapılmıştır ().
Yazarı
Kitabın ilk tespitini yapan Mesut Koman, yazarın Mısır'a yerleşmiş Türklerden olduğu kanaatindedir. El-Mârdânî'nin 13.yüzyılda Kıpçaklardan Mısır'a gelen Memlük Türklerinden olduğu düşünülmektedir. Hekim olan ve Türkçe bir tıp kitabının bulunmayışının eksikliği hisseden el-Mârdânî, kitabının yazılış amacını şu sözleriyle ifade etmiştir: "Tıp ulu bir ilim olup, kaideleri sayılamaycak kadar çok olduğundan günümüzün hekimleri onu öğrenmeye yeteri kadar gayret göstermiyorlar....Pes bu şerif ilm, bu iki taifenin ortasında nisyen mensiyyen kalıbdur ve onunla adanmak yahut ana mensûb olmak key horluk ve hakaret olıbdur, hassaten memâlik-i Rûm'da, zîrâ hâzık tabîbleri az kaldı. Ve dahı tıbbın mu'teber kitâbları vardır Arabidür ya Pârisîdür ve Türkî dilince bir müfîd kitâb yoktur, tâ kim Müslümanlar ondan haz ve fâyide alalar ve derdlerine dermân bulalar."
İçerik
Kitabu'l-Müntehab her biri fasıllara ayrılmış on bölümden oluşmaktadır. Bazı fasıl başlıkları:
- Tıbbın sınırları ve esasları
- Mizac ve dört hılt (unsur)
- Organlar ve beden kuvvetleri
- Kemir, sinir, deri, kas, damar anatomisi
- Nabız ve idrar tetkiki (üroskopi)
- Kültür fizik ve masajlar
- Görme, işitme hastalıkları
- Cinsel rahatsızlıklar
Kitabın Yapısı
Kitap geleneksel İslam tıbbının bakış açısını yansıtmaktadır. Mardani'nin tıp tanıtımı bu açıdan önemlidir. Mardani'ye göre "Tıp, sağlıklı bedenin sağlığını nasıl koruyacağını ve sağlığın kaybolduğunda nasıl normale döndürüleceğini bildiren bir sanattır. Câlînûs der ki, tıp sağlığı ve sağlığa ait bilgilerle hastalığı, hastalığa ait bilgileri bildiren bir sanattır. Sağlığın ve hastalığın nasıl bilineceğini bildirir." Mardani geleneksel İslam hekimlerinin yaptığı gibi Galen'e atıfta bulunmaktadır. Bilindiği gibi İslam hekimleri Unani dedikleri Yunan tıbbından Hipokrates ve Galen'in teorilerinden etkilenmişlerdir.
Humoral Patoloji Teorisi veya İslam kaynaklarında geçen ifadesiyle Ahlat-ı Erbaa (dört unsur) kitabın temel bakış açısı içinde önemli bir yere sahiptir. Mardani'nin temel dört unsurla ilgili kitapta şu ifadeleri kullanmaktadır: "Umûr-i tabi'iyyenin birincisi erkân/temellerdir. Bu temeller basit cisimlerdir. İnsan ve diğer canlıların bedeninin birinci parçalarıdır. Erkan dörttür: birisi oddur ve odun tabiatı hârr-yâbisdir. Birisi yeldir ve yelin tabîatı hârr-ı ratbdır. Birisi sudur ve suyun tabîatı bârid-ratbdır. Birisi toprakdır ve toprağın tabîat bârid-yâbisdir. (Dört Unsur Teorisi anlatılmaktadır" Söz konusu 4 unsur insanda mizaç denilen 4 unsurun da kaynağıdır. Mizacı bir nitelik olarak tarif eden Mardani, "Keyfiyyât-ı mütezâdde/zıt niteliklerin, birisi harâret/sıcaklık, birisi bürûdet/soğukluk, birisi rutûbet/nemlilik, birisi yübûset/kuruluktur. Hararetin kuvveti, bürûdet kuvvetini, bürûdetin kuvveti, harâret kuvvetini, rutûbetin kuvveti yübûset kuvvetini, yübûsetin kuvveti rutûbet kuvvetini genellikle sırır/koparır. Kaynaşmış maddelerin parçalarından benzer bir nitelik ortaya çıkar ki, buna mizaç denir."
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Abdülvehhab bin Yusuf ibn-i Ahmed el-Mârdânî, Kitabu'l-Müntehab fi't-Tıb, Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Ali Haydar Bayat, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, İstanbul, 2005
- Mesut Koman, Abdülkahir, Müntehab, Çelebi Sultan Mehmed'e İthaf Olunan Türkçe Tıp Kitabı, İ.Ü. Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1949.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kitabu l Muntehab tarafindan 1420 yilinda Osmanli padisahi Yildirim Bayezid in oglu Celebi Mehmed e ithaf edilmis Osmanli tip kitabi Eski Anadolu Turkcesi ile kaleme alinan eser bir Osmanli padisahina ithaf edilmis ilk tip kitabidir Kitap ilk defe 1949 yilinda Mesut Koman tarafindan Konya Izzet Koyunoglu kitaplari arasinda tespit edilmistir Muntehab in Koprulu Kutuphanesi Tire Necip Pasa Kutuphanesi ve Istanbul Fatih Millet Kutuphanesinde nushalari bulunmaktadir Eserin Prof Dr Ali Haydar Bayat tarafindan hazirlanan tipkibasim nushasiyla birlikte sadelestirilmis halinin 2005 yilinda yayimi yapilmistir ISBN 975 00024 0 7 Kitabu l Muntehab fi t TibYazariKitabin ilk tespitini yapan Mesut Koman yazarin Misir a yerlesmis Turklerden oldugu kanaatindedir El Mardani nin 13 yuzyilda Kipcaklardan Misir a gelen Memluk Turklerinden oldugu dusunulmektedir Hekim olan ve Turkce bir tip kitabinin bulunmayisinin eksikligi hisseden el Mardani kitabinin yazilis amacini su sozleriyle ifade etmistir Tip ulu bir ilim olup kaideleri sayilamaycak kadar cok oldugundan gunumuzun hekimleri onu ogrenmeye yeteri kadar gayret gostermiyorlar Pes bu serif ilm bu iki taifenin ortasinda nisyen mensiyyen kalibdur ve onunla adanmak yahut ana mensub olmak key horluk ve hakaret olibdur hassaten memalik i Rum da zira hazik tabibleri az kaldi Ve dahi tibbin mu teber kitablari vardir Arabidur ya Parisidur ve Turki dilince bir mufid kitab yoktur ta kim Muslumanlar ondan haz ve fayide alalar ve derdlerine derman bulalar IcerikKitabu l Muntehab her biri fasillara ayrilmis on bolumden olusmaktadir Bazi fasil basliklari Tibbin sinirlari ve esaslari Mizac ve dort hilt unsur Organlar ve beden kuvvetleri Kemir sinir deri kas damar anatomisi Nabiz ve idrar tetkiki uroskopi Kultur fizik ve masajlar Gorme isitme hastaliklari Cinsel rahatsizliklarKitabin YapisiKitap geleneksel Islam tibbinin bakis acisini yansitmaktadir Mardani nin tip tanitimi bu acidan onemlidir Mardani ye gore Tip saglikli bedenin sagligini nasil koruyacagini ve sagligin kayboldugunda nasil normale dondurulecegini bildiren bir sanattir Calinus der ki tip sagligi ve sagliga ait bilgilerle hastaligi hastaliga ait bilgileri bildiren bir sanattir Sagligin ve hastaligin nasil bilinecegini bildirir Mardani geleneksel Islam hekimlerinin yaptigi gibi Galen e atifta bulunmaktadir Bilindigi gibi Islam hekimleri Unani dedikleri Yunan tibbindan Hipokrates ve Galen in teorilerinden etkilenmislerdir Humoral Patoloji Teorisi veya Islam kaynaklarinda gecen ifadesiyle Ahlat i Erbaa dort unsur kitabin temel bakis acisi icinde onemli bir yere sahiptir Mardani nin temel dort unsurla ilgili kitapta su ifadeleri kullanmaktadir Umur i tabi iyyenin birincisi erkan temellerdir Bu temeller basit cisimlerdir Insan ve diger canlilarin bedeninin birinci parcalaridir Erkan dorttur birisi oddur ve odun tabiati harr yabisdir Birisi yeldir ve yelin tabiati harr i ratbdir Birisi sudur ve suyun tabiati barid ratbdir Birisi toprakdir ve topragin tabiat barid yabisdir Dort Unsur Teorisi anlatilmaktadir Soz konusu 4 unsur insanda mizac denilen 4 unsurun da kaynagidir Mizaci bir nitelik olarak tarif eden Mardani Keyfiyyat i mutezadde zit niteliklerin birisi hararet sicaklik birisi burudet sogukluk birisi rutubet nemlilik birisi yubuset kuruluktur Hararetin kuvveti burudet kuvvetini burudetin kuvveti hararet kuvvetini rutubetin kuvveti yubuset kuvvetini yubusetin kuvveti rutubet kuvvetini genellikle sirir koparir Kaynasmis maddelerin parcalarindan benzer bir nitelik ortaya cikar ki buna mizac denir Ayrica bakinizHumoral Patoloji Teorisi Islam tibbi Mekteb i Tibbiye i Sahane Osmanli da egitim Tip tarihiKaynakcaAbdulvehhab bin Yusuf ibn i Ahmed el Mardani Kitabu l Muntehab fi t Tib Yayina Hazirlayan Prof Dr Ali Haydar Bayat Merkezefendi Geleneksel Tip Dernegi Istanbul 2005 Mesut Koman Abdulkahir Muntehab Celebi Sultan Mehmed e Ithaf Olunan Turkce Tip Kitabi I U Tip Tarihi Enstitusu Yayinlari Istanbul 1949