Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Serbesti (Özgürlük). 16 Kasım 1908'de İstanbul'da yayımlanmaya başlayan İttihat Terakki ve II. Abdülhamid karşıtı fikir gazetesi. Osmanlı basınında başyazarı öldürülen ilk yayın organı.
Kuruluşu
23 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla 30 yıl süren istibdat dönemi sona ermiş, basın üstündeki ağır sansür kaldırılmıştı. Başkentteki dört büyük gazetenin yanı sıra taşradaki irili ufaklı dergi ve gazetelerle 120 civarında yayının bulunduğu Osmanlı basını aniden canlandı. Meşrutiyet'in ilk iki ayında 200'ün üstünde gazete imtiyazı alındı. Yedinci ayda toplam yayın sayısı 720'yi buldu. Gazeteciler özgürlüklerini güvence altına almak amacıyla Osmanlı Matbuat Cemiyeti adlı dernekte örgütlendiler. Gazete tirajları 2 bin civarındayken 50 bine kadar yükseldi.
Serbesti, bu kritik geçiş döneminde yayın hayatına başlayıp ses getiren gazetelerden biriydi. Kurucusu Mevlânzâde Rifat Efendi (1869 - 1930), Süleymaniye Kürtlerindendi. Babası Kütüphaneci Abdurrahman Bey'in etkisiyle okumaya, yazmaya ilgi duymuş ve hukuk tahsilinin ardından Yabancı Basın Kalemi'nde çalışmaya başlamıştı. V. Mehmet'i desteklemesi nedeniyle II. Abdülhamit tarafından Yemen'in Sana kentine 12 yıl sürgüne gönderilmişti. II. Meşrutiyet'in ardından başkente dönen Mevlanzade, İttihatçılara muhalif Fedakaran-ı Millet Cemiyeti'ne katıldı. Hukuk-ı Umumiye gazetesinin yönetimini üstlendi. İttihatçılara, Abdülhamit'e ve baskı rejiminine ağır eleştiriler yöneltti. Mizancı Murat Bey'in Sadrazam Kamil Paşa'nın talimatıyla tutuklanmasına karşı çıktı. Gazetenin 26'ncı sayısında fikir özgürlüğünü ve hukukun üstünlüğünü savunurken şunları yazdı: "Hiçbir siyasi şüpheli vatandaş, hiçbir Osmanlı savcısının emri olmaksızın sadece sadrazamın emriyle zabtiyeler tarafından hapse atılamaz. Aksi takdirde memleket yine keyfi idare ediliyor demektir. Kanun-ı Esasi'ye (Anayasa) riayet etmeyen sadrazamın bu hareketi diktatörlükten başka bir şey değildir."
Dernek ve gazetenin yöneticilerini makamına çağıran Sadrazam Kamil Paşa kendisine eleştiri yönelten kişileri cahillik ve çocukça davranmakla suçlayıp "Bizi rahat bırakın, meşguliyetimizi bilmezsiniz" diye uyardı. Mevlanzade'nın sert eleştirilerini sürdürmesi üzerine Sadrazam Kamil Paşa'nın talebiyle hakkında dava açıldı. Sadrazamın dernek üyeleri arasında kendisine taraftar toplayıp gazete üzerinde baskı oluşturma girişimleri sonucunda Mevlânzâde Rifat görevinden istifa etti. Serbesti gazetesini kurup eleştirilerini sürdürdü.
İktidarla çatışma ve sürgün dönemi
Serbesti gazetesinde İttihatçıların önde gelen rakibi Ahrar Cemiyeti'ni destekleyen Mevlânzâde Rifat muhalefetin en önemli sesi oldu. Başyazarı Hasan Fehmi'nin öldürülmesinin ardından tavrını daha da sertleştirdi. 31 Mart Vakası'nın ardından hakkında tutuklama kararı çıkarılınca Ahrar Fırkası'nın yöneticileriyle Mısır'a kaçmak zorunda kaldı. Kahire'nin ardından sağlık nedeniyle gittiği Atina'ya, sonrasında Paris'te gönüllü sürgüne gitti. Paris'te muhalefeti örgütleyen Şerif Paşa'nın desteğiyle Serbesti'yi 12 sayı yayımladı. Paşayla ilişkilerinin bozulması üzerine Kahire'ye gitti. Mısır Hidivi'nin yardımıyla gazetenin yayımını sekiz sayı daha sürdürdü. Bu arada Divan-ı Harp Mahkemesi'nde yargılanıp 31 Mart Vakası'ndaki rolü nedeniyle 10 yıl sürgünle cezalandırıldı. Yunanistan'da Faruk ve Ceht adlı iki gazete çıkarmayı denese de çabası uzun süreli olamadı. Yunanistan'dan sınırdışı edilip İstanbul'a dönüşünde Bursa'da zorunlu ikamete tabi tutuldu. Bir süre sonra Sadrazam Ahmet Muhtar Paşa'nın çıkardığı aftan yararlanıp başkente döndü. Serbesti gazetesini tekrar yayımlamaya başladı. Ancak sert eleştirileri nedeniyle kısa sürede gazete iktidar tarafından kapatıldı.
Kaynakça
- ^ Hıfzı Topuz (2003). II. Mahmut'tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. Kitap. Remzi Kitapevi. s. 83. 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022.
- ^ Hasan Fehmi Demir, I. Meşrutiyet Dönemi'nde Serbesti gazetesi ve başyazarı Hasan Fehmi'nin misyonu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
- ^ Ufuk Okay (2016). Meşrutiyetten Cumhuriyete bir Osmanlı Aydını: Mevlanzade Rıfat. Tez. 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Serbesti Ozgurluk 16 Kasim 1908 de Istanbul da yayimlanmaya baslayan Ittihat Terakki ve II Abdulhamid karsiti fikir gazetesi Osmanli basininda basyazari oldurulen ilk yayin organi Serbesti nin 16 Kasim 1908 tarihli ilk sayisiKurulusu23 Temmuz 1908 de II Mesrutiyet in ilaniyla 30 yil suren istibdat donemi sona ermis basin ustundeki agir sansur kaldirilmisti Baskentteki dort buyuk gazetenin yani sira tasradaki irili ufakli dergi ve gazetelerle 120 civarinda yayinin bulundugu Osmanli basini aniden canlandi Mesrutiyet in ilk iki ayinda 200 un ustunde gazete imtiyazi alindi Yedinci ayda toplam yayin sayisi 720 yi buldu Gazeteciler ozgurluklerini guvence altina almak amaciyla Osmanli Matbuat Cemiyeti adli dernekte orgutlendiler Gazete tirajlari 2 bin civarindayken 50 bine kadar yukseldi Mevlanzade Rifat Bey Serbesti bu kritik gecis doneminde yayin hayatina baslayip ses getiren gazetelerden biriydi Kurucusu Mevlanzade Rifat Efendi 1869 1930 Suleymaniye Kurtlerindendi Babasi Kutuphaneci Abdurrahman Bey in etkisiyle okumaya yazmaya ilgi duymus ve hukuk tahsilinin ardindan Yabanci Basin Kalemi nde calismaya baslamisti V Mehmet i desteklemesi nedeniyle II Abdulhamit tarafindan Yemen in Sana kentine 12 yil surgune gonderilmisti II Mesrutiyet in ardindan baskente donen Mevlanzade Ittihatcilara muhalif Fedakaran i Millet Cemiyeti ne katildi Hukuk i Umumiye gazetesinin yonetimini ustlendi Ittihatcilara Abdulhamit e ve baski rejiminine agir elestiriler yoneltti Mizanci Murat Bey in Sadrazam Kamil Pasa nin talimatiyla tutuklanmasina karsi cikti Gazetenin 26 nci sayisinda fikir ozgurlugunu ve hukukun ustunlugunu savunurken sunlari yazdi Hicbir siyasi supheli vatandas hicbir Osmanli savcisinin emri olmaksizin sadece sadrazamin emriyle zabtiyeler tarafindan hapse atilamaz Aksi takdirde memleket yine keyfi idare ediliyor demektir Kanun i Esasi ye Anayasa riayet etmeyen sadrazamin bu hareketi diktatorlukten baska bir sey degildir Dernek ve gazetenin yoneticilerini makamina cagiran Sadrazam Kamil Pasa kendisine elestiri yonelten kisileri cahillik ve cocukca davranmakla suclayip Bizi rahat birakin mesguliyetimizi bilmezsiniz diye uyardi Mevlanzade nin sert elestirilerini surdurmesi uzerine Sadrazam Kamil Pasa nin talebiyle hakkinda dava acildi Sadrazamin dernek uyeleri arasinda kendisine taraftar toplayip gazete uzerinde baski olusturma girisimleri sonucunda Mevlanzade Rifat gorevinden istifa etti Serbesti gazetesini kurup elestirilerini surdurdu Iktidarla catisma ve surgun donemiSerbesti gazetesinde Ittihatcilarin onde gelen rakibi Ahrar Cemiyeti ni destekleyen Mevlanzade Rifat muhalefetin en onemli sesi oldu Basyazari Hasan Fehmi nin oldurulmesinin ardindan tavrini daha da sertlestirdi 31 Mart Vakasi nin ardindan hakkinda tutuklama karari cikarilinca Ahrar Firkasi nin yoneticileriyle Misir a kacmak zorunda kaldi Kahire nin ardindan saglik nedeniyle gittigi Atina ya sonrasinda Paris te gonullu surgune gitti Paris te muhalefeti orgutleyen Serif Pasa nin destegiyle Serbesti yi 12 sayi yayimladi Pasayla iliskilerinin bozulmasi uzerine Kahire ye gitti Misir Hidivi nin yardimiyla gazetenin yayimini sekiz sayi daha surdurdu Bu arada Divan i Harp Mahkemesi nde yargilanip 31 Mart Vakasi ndaki rolu nedeniyle 10 yil surgunle cezalandirildi Yunanistan da Faruk ve Ceht adli iki gazete cikarmayi denese de cabasi uzun sureli olamadi Yunanistan dan sinirdisi edilip Istanbul a donusunde Bursa da zorunlu ikamete tabi tutuldu Bir sure sonra Sadrazam Ahmet Muhtar Pasa nin cikardigi aftan yararlanip baskente dondu Serbesti gazetesini tekrar yayimlamaya basladi Ancak sert elestirileri nedeniyle kisa surede gazete iktidar tarafindan kapatildi Kaynakca Hifzi Topuz 2003 II Mahmut tan Holdinglere Turk Basin Tarihi Kitap Remzi Kitapevi s 83 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2022 Hasan Fehmi Demir I Mesrutiyet Donemi nde Serbesti gazetesi ve basyazari Hasan Fehmi nin misyonu Marmara Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Ataturk Ilkeleri ve Inkilap Tarihi Ana Bilim Dali Yuksek Lisans Tezi Ufuk Okay 2016 Mesrutiyetten Cumhuriyete bir Osmanli Aydini Mevlanzade Rifat Tez 19 Mayis Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Tarih Anabilim Dali 13 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2022