Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Özyönetim ya da işçilerin özyönetimi genel olarak, işçi kooperatifleri, işçi konseyleri, katılımcı ekonomi ve iş yerinin patronsuz çalıştırıldığı benzer oluşumlarda kullanılan karar alma modelidir.
Özyönetim, geleneksel iş organizasyonunun aksine, çalışanların iş yerinde—müşteri ilişkileri, genel üretim yöntemleri, zamanlama ve iş bölümü gibi konuları kapsayan—karar alma sürecini bizzat elinde bulundurmasını ifade eder.
Özyönetimin somutlaştığı en önemli örnek, özellikle yönetimlerce kasıtlı iflas ettirilen ve kapatılmak istenen fabrikaların işçiler tarafından işgali ile şirketin konrolünü ele geçirdikleri ispanyolca ifadesiyle "fabricas recuperadas" olarak adlandırılan ve Latin Amerika'da gelişen harekettir. Burada İspanyolca "recuperar" kelimesinin sadece "tekrar ele geçirmek kazanmak" anlamı ile değil ayrıca "iyileştirmek" anlamıyla da kullanıldığını belirtmeliyiz. İlkin sanayi kollarına referansla kullanılmasına rağmen bu kavram diğer iş yerlerine referansla kullanılabilir.
İfadenin İspanyolca “yeniden ele geçirilmiş fabrika” anlamı yanında “iyileştirilmiş fabrika”, “ıslah edilmiş” ve “işçi denetimli fabrika” anlamları en çok kullanılanlarıdır.
Eleştiriler, karar alma sürecinde en küçük ayrıntı için dahi çalışanlara danışılmasını, zaman kaybı, faydasız ve bu yüzden verimsiz olarak tanımlar. Fakat somut örneklerden görüldüğü gibi sadece önemli kararlar tüm çalışanların katıldığı konsey toplantılarında alınmakta ve diğer kararlar uygulayıcıları tarafından diğerler kararlarla koordinasyon içinde ve daha genel anlaşmalar göz önünde tutularak alınmaktadır.
Teori
Özyönetim ilk olarak Pierre-Joseph Proudhon tarafından 19. yüzyılın ilk yarısında kuramlaştırıldı. Ardından kavram, başta devrimci sendikalizmin olmak üzere işçi sendiklarının en önemli öğesi oldu. Fransız işçi sendikası CFDT (“Confédération Française Démocratique du Travail”) 1970 yılında kavramı programına aldı fakat daha sonra programdan çıkardı. Özyönetim düşüncesi hala, uluslararası bir sendika olan "Dünya Sanayi İşçileri" (Industrial Workers of the World-IWW) tarafından geliştirilmektedir.
Tarihte özyönetim pratikleri
Pratikte en yetkin özyönetim deneyimi İspanya Devrimi (1936-1939) sırasında yaşandı.
1950’li yılların Soğuk Savaş döneminde, Tito, Sovyetler Birliği ile yolunu ayırmasını sağlayacak sosyalist özyönetim yolunu seçtiklerini duyurdu. Yugoslavya ekonomisi Tito ve Milovan Dilas’ın teorileri ışığında düzenlendi.
68 Mayısını takiben Fransa’da Besançon’da bulunan Lip fabrikası, yönetimin tasfiye kararı ardından 1973'ten başlayarak özyönetimle yönetilmeye başladı. LIP, 68 dönemi sonrası Fransasında simgesel bir toplumsal mücadele deneyimi oldu. CFDT’de işçi sendikacısı Charles Piaget üretim araçlarında hak iddiası ile grev başlattı. Radikal Pierre Mendés-France’ında içinde bulunduğu Birleşik Sosyalist Parti (PSU) özyönetim taraftarıydı.
Güney Amerika
Ekim 2005'te ilk “Encuentro Latinamericano de Empresas Recuperadas” (İşçi Denetimli Şirketlerin Latin Amerika Buluşması” Venezuela’nın başkenti Caracas'ta benzer ekonomik ve sosyal yaşam koşullarına sahip çeşitli ülkelerden 263 iş yeri temsilcisinin katılımı ile gerçekleşti. Buluşmanın en önemli sonucu hareketin taleplerini içeren metin Caracas Taahhütü oldu.
1990’lı yıllar boyunca Arjantin’in güney vilayeti Neuquén’de sonunda halkın ayaklandığı çarpıcı ekonomik ve politik olaylar oldu. İlk hareketin sadece bir fabrikada geçekleşmesine rağmen patronlar eyalet çapında aşama aşama tasfiye edildi ve 2005 yılında gelinen noktada eyalette bulunan fabrikaların çoğunun kontrolü işçilerin elindeydi.
2001 ekonomik krizi sonucu yaklaşık 200 Arjantin şirketi, işçileri tarafından ele geçirilerek kooperatiflere çevrildi. Önemli örnekler arasında Brukman fabrikası, Baven Hoteli ve FaSinPat (eski adıyla Zanon) bulunuyor. 2005 yılında yaklaşık 15.000 işçi denetimlerindeki fabrikalarda çalışıyordu.
İşçi denetimli fabrikalar, Arjantin’de yeni bir gelişme değildir. Aksine bu gibi toplumsal hareketler 1970’lerdeki “Kirli Savaş” döneminde bastırılmıştı. Bu yüzden sol kanattan peronist Héctor Cámpora hükûmetinin ilk ayları boyunca yaklaşık 600 toplumsal olay, grevler ve fabrika işgalleri meydana gelmişti.
Bugün işçi denetiminde bulunan birçok fabrika ortaklaşa işletiliyor ve bütün işçiler aynı maaşı alıyor. Önemli kararlar demokratik yöntemlerle, profesyonel idareciler yerine işçi meclislerinde alınıyor.
Tüm bu süreç, içinde sol ve sağ peronist, anarşist ve komünistlerinde bulunduğu çeşitli politik yapılarla bağlantılı işçi denetimli fabrikalar hareketini meydana getirdi. Hareket içinde örgütsel olarak, solda daha büyük olan Movimiento Nacional de Empresas Recuperadas (Ulusal İşçi Denetimli Şirketler Hareketi veya kısaca MNER) ve sağda daha küçük olan Movimiento Nacional de Fabricas Recuperadas (Ulusal İşçi Denetimli Fabrikalar Hareketi veya kısaca MNFR) olmak üzere iki büyük federasyon bulunuyor. Bazı işçi sendikaları, işsiz eylemciler (piqueteros), geleneksel işçi kooperatifleri ve politik gruplarda bu el değiştirmeye destek sağladılar.
Hareketin karşılaştığı en büyük sorunlardan biri geleneksel ekonomik sistemdir, çünkü geleneksel yöntemle yönetilen firmalar çeşitli nedenlerle (özyönetim ilkesine karşı ideolojik karşı konumlanış da aralarında olmak üzere) işçi denetimli fabrikalarla çalışmayı reddediyor. Bu yüzden, izole edilmiş işçi denetimli fabrikalar sıradan kapitalist firmalarla anlaşmayı olanaklı kılacak bir büyüklüğe ve güce ulaşmak için alternatif bir ekonomik sistem inşası için birlikte çalışmayı önemli görüyor.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ozyonetim ya da iscilerin ozyonetimi genel olarak isci kooperatifleri isci konseyleri katilimci ekonomi ve is yerinin patronsuz calistirildigi benzer olusumlarda kullanilan karar alma modelidir Ozyonetim geleneksel is organizasyonunun aksine calisanlarin is yerinde musteri iliskileri genel uretim yontemleri zamanlama ve is bolumu gibi konulari kapsayan karar alma surecini bizzat elinde bulundurmasini ifade eder Ozyonetimin somutlastigi en onemli ornek ozellikle yonetimlerce kasitli iflas ettirilen ve kapatilmak istenen fabrikalarin isciler tarafindan isgali ile sirketin konrolunu ele gecirdikleri ispanyolca ifadesiyle fabricas recuperadas olarak adlandirilan ve Latin Amerika da gelisen harekettir Burada Ispanyolca recuperar kelimesinin sadece tekrar ele gecirmek kazanmak anlami ile degil ayrica iyilestirmek anlamiyla da kullanildigini belirtmeliyiz Ilkin sanayi kollarina referansla kullanilmasina ragmen bu kavram diger is yerlerine referansla kullanilabilir Ifadenin Ispanyolca yeniden ele gecirilmis fabrika anlami yaninda iyilestirilmis fabrika islah edilmis ve isci denetimli fabrika anlamlari en cok kullanilanlaridir Elestiriler karar alma surecinde en kucuk ayrinti icin dahi calisanlara danisilmasini zaman kaybi faydasiz ve bu yuzden verimsiz olarak tanimlar Fakat somut orneklerden goruldugu gibi sadece onemli kararlar tum calisanlarin katildigi konsey toplantilarinda alinmakta ve diger kararlar uygulayicilari tarafindan digerler kararlarla koordinasyon icinde ve daha genel anlasmalar goz onunde tutularak alinmaktadir TeoriOzyonetim ilk olarak Pierre Joseph Proudhon tarafindan 19 yuzyilin ilk yarisinda kuramlastirildi Ardindan kavram basta devrimci sendikalizmin olmak uzere isci sendiklarinin en onemli ogesi oldu Fransiz isci sendikasi CFDT Confederation Francaise Democratique du Travail 1970 yilinda kavrami programina aldi fakat daha sonra programdan cikardi Ozyonetim dusuncesi hala uluslararasi bir sendika olan Dunya Sanayi Iscileri Industrial Workers of the World IWW tarafindan gelistirilmektedir Tarihte ozyonetim pratikleriPratikte en yetkin ozyonetim deneyimi Ispanya Devrimi 1936 1939 sirasinda yasandi 1950 li yillarin Soguk Savas doneminde Tito Sovyetler Birligi ile yolunu ayirmasini saglayacak sosyalist ozyonetim yolunu sectiklerini duyurdu Yugoslavya ekonomisi Tito ve Milovan Dilas in teorileri isiginda duzenlendi 68 Mayisini takiben Fransa da Besancon da bulunan Lip fabrikasi yonetimin tasfiye karari ardindan 1973 ten baslayarak ozyonetimle yonetilmeye basladi LIP 68 donemi sonrasi Fransasinda simgesel bir toplumsal mucadele deneyimi oldu CFDT de isci sendikacisi Charles Piaget uretim araclarinda hak iddiasi ile grev baslatti Radikal Pierre Mendes France inda icinde bulundugu Birlesik Sosyalist Parti PSU ozyonetim taraftariydi Guney AmerikaEkim 2005 te ilk Encuentro Latinamericano de Empresas Recuperadas Isci Denetimli Sirketlerin Latin Amerika Bulusmasi Venezuela nin baskenti Caracas ta benzer ekonomik ve sosyal yasam kosullarina sahip cesitli ulkelerden 263 is yeri temsilcisinin katilimi ile gerceklesti Bulusmanin en onemli sonucu hareketin taleplerini iceren metin Caracas Taahhutu oldu 1990 li yillar boyunca Arjantin in guney vilayeti Neuquen de sonunda halkin ayaklandigi carpici ekonomik ve politik olaylar oldu Ilk hareketin sadece bir fabrikada geceklesmesine ragmen patronlar eyalet capinda asama asama tasfiye edildi ve 2005 yilinda gelinen noktada eyalette bulunan fabrikalarin cogunun kontrolu iscilerin elindeydi 2001 ekonomik krizi sonucu yaklasik 200 Arjantin sirketi iscileri tarafindan ele gecirilerek kooperatiflere cevrildi Onemli ornekler arasinda Brukman fabrikasi Baven Hoteli ve FaSinPat eski adiyla Zanon bulunuyor 2005 yilinda yaklasik 15 000 isci denetimlerindeki fabrikalarda calisiyordu Isci denetimli fabrikalar Arjantin de yeni bir gelisme degildir Aksine bu gibi toplumsal hareketler 1970 lerdeki Kirli Savas doneminde bastirilmisti Bu yuzden sol kanattan peronist Hector Campora hukumetinin ilk aylari boyunca yaklasik 600 toplumsal olay grevler ve fabrika isgalleri meydana gelmisti Bugun isci denetiminde bulunan bircok fabrika ortaklasa isletiliyor ve butun isciler ayni maasi aliyor Onemli kararlar demokratik yontemlerle profesyonel idareciler yerine isci meclislerinde aliniyor Tum bu surec icinde sol ve sag peronist anarsist ve komunistlerinde bulundugu cesitli politik yapilarla baglantili isci denetimli fabrikalar hareketini meydana getirdi Hareket icinde orgutsel olarak solda daha buyuk olan Movimiento Nacional de Empresas Recuperadas Ulusal Isci Denetimli Sirketler Hareketi veya kisaca MNER ve sagda daha kucuk olan Movimiento Nacional de Fabricas Recuperadas Ulusal Isci Denetimli Fabrikalar Hareketi veya kisaca MNFR olmak uzere iki buyuk federasyon bulunuyor Bazi isci sendikalari issiz eylemciler piqueteros geleneksel isci kooperatifleri ve politik gruplarda bu el degistirmeye destek sagladilar Hareketin karsilastigi en buyuk sorunlardan biri geleneksel ekonomik sistemdir cunku geleneksel yontemle yonetilen firmalar cesitli nedenlerle ozyonetim ilkesine karsi ideolojik karsi konumlanis da aralarinda olmak uzere isci denetimli fabrikalarla calismayi reddediyor Bu yuzden izole edilmis isci denetimli fabrikalar siradan kapitalist firmalarla anlasmayi olanakli kilacak bir buyukluge ve guce ulasmak icin alternatif bir ekonomik sistem insasi icin birlikte calismayi onemli goruyor Kaynakca