Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kara Boğaz Göl (Türkmence: Garabogazköl) Türkmenistan'ın kuzeybatısında ve Hazar Denizi'nin doğusunda yer alan 18.000 km^2 yüzölçümüne sahip sığ bir lagün ve körfezdir. Dünya üzerindeki en tuzlu su kütlelerinden biridir. Gölün su yüzeyi, Hazar Denizi'nden birkaç metreden birkaç santimetreye kadar değişen seviyelerde daha alçaktır ve bu nedenle Hazar Denizi'nden bu göle sürekli su akışı olmuştur. Tuzluluk oranı yapılan ölçümlere göre 270-300 g/l seviyelerindedir ve doğal olarak göl bünyesinde çeşitli evaporitler (tuz kayaçları) oluşmaktadır. Bu tuz kayaçları 1920'lerden bu yana ticari amaçlarla kullanılmaktadır. 1980 yılında Hazar Denizi'nin su seviyesinin düşümünü azaltmak adına bu lagün üzerine baraj kurulmuştur, zira 1977 yılındaki su seviyesi Hazar Denizi'nin son 400 yıllık tarihindeki en düşük su seviyesi olmuştu. Bu insan müdahalesine yanıt olarak, lagün 1983 Kasım'ında tamamen kurumuştur. 1992'de baraj yıkıldı ve yılda 1.7 metrelik bir su miktarıyla lagün yeniden suyla dolduruldu. Lagünün su seviyesi yıllık ve mevsimlik olarak Hazar Denizi'ne benzeyen değişim, dalgalanma gösterir. Lagünün çevresi sert bir karasal iklim etkisiyle yarı çöl özelliği gösterir. Lagünün hidrojeolojik ve hidrokimyasal rejimi Hazar Denizi'nden akan sularla belirlenir ve bu suyun akış miktarıyla lagünün suyunun özellikleri kontrol edilir.
| Kara Boğaz Göl | |
|---|---|
 Kara Boğaz Göl'nün uydudan çekilmiş fotoğrafı | |
 | |
| Havza | |
| Konum | Balkan, Türkmenistan |
| Koordinatlar | 41°21′7″K 53°35′43″D / 41.35194°K 53.59528°D |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (giden) | Hazar Denizi |
| Göl türü | Lagün, Tuz gölü |
| Uzunluk | 193 km (120 mi) |
| Genişlik | 154 km (96 mi) |
| Yüzölçümü | 18.400 km2 (7.100 sq mi) |
| Ortalama derinlik | 4 m (13 ft) |
| En derin noktası | 7 m (23 ft) |
| Wikimedia Commons | |
  Kara Boğaz Göl (Hazar Denizi)  Kara Boğaz Göl (Asya)  Kara Boğaz Göl (Türkmenistan) | |
Tarihçe
Antik efsanelere göre bu lagün derin ve gizemli bir oyuk barındırıyor ve hazar denizi sularını içine çektiği düşünülüyordu. Bu su kütlesi ile ilgili ilk bilimsel çalışmalar 1715'te Büyük Petro'nun emriyle Aleksander Bekoviç Çerkeskiy'in keşif seferi süresince Hazar Kıyıları ve lagünün haritalarını çıkartmak suretiyle yapılmıştır. 19. asrın ortalarına dek çok fazla çalışma olmamıştır, ama 1836 yılında ünlü seyyah G. S. Karelin, uzun yıllar sonra ilk kez körfeze giren ilk kişidir, Hazar Denizi sularının hiçbir yere gitmediğini, suyun çöle yakın konumundan ötürü çok yüksek olan sıcaklık nedeniyle buharlaştığını anlamıştır. 1847'de Çarlık ordusunda görevli deniz teğmen Zherebtsov Volga isimli buharlı teknesiyle ilk kez lagün çevresinde seyahat etti ve bölgenin coğrafi tasvirini ve incelemelerini yapmıştır. Lagün tabanından örnekler almıştır ve o gün bilinmeyen; ama daha sonra Glauber tuzu olarak adlandırılan özel bir tuz kayacıyla lagün tabanının altına serilen katmanı keşfetmiştir.
Çevresel değişiklikler
Eylül 1984'te, su gideğeninin inşası sonrası Hazar Denizi suları tekrar körfeze dönmüştür ve yılda 1.6 km^3'lük bir akış sağlanmıştır. Bu eylemle körfezin tekrar doğal şartlarına kavuşması ve dolayısıyla çevre ve yüzey altı tuzlu su rejimi üzerinde kurumanın kötü etkisinin azaltılması amaçlanmıştı. 1992-95 yılları arasında Hazar Denizi'nden körfeze aktarılan su miktarı Hazar Denizi'ndeki su seviyesini 30 cm civarında düşürmüştür. 2008 yılında lagünün doğası tamamen restore edilmiş ve eski sınırlarına dönmüştür. Nisan 2017'de Landsat 8 uydusunun kara boğaz gölü üzerindeyken çektiği fotoğraflar ilginç veriler sunmuştur. Yaygın olarak, köpük fenomeni denizel bitkilerin, alglerin veya fitoplanktonlarının bozunan parçalarının ürünleridirler. Bu bozunma süreci yağ türevlerini ve sürfaktan maddesinin ortaya çıkmasını sağlar. Sürfaktan yüzey gerilimini düşürür ve rüzgarlı havalarda köpük oluşumu kolaylaşır. Kara Boğaz Göl'ün çekilmiş uydu resimleriyle bu köpüklerin kökenini belirlemek oldukça zordur, ama mantıksal çıkarımlar yapılabilir. Bu göl oldukça tuzludur ve onun bu tuzluluğuna dayanabilecek az sayıda organizma vardır. Bu köpüklerin de organik kökenli olduğu tahmin edilse de henüz bir doğru orantı bulunamamıştır. Uydu resimlerindeki beyaz hatlar araştırmacılara beyaz çizgilerin altındaki su kütleleri için bir ipucu sunmaktaydı. Bu çizgiler sıcak ve soğuk su kısımlarının çarpıştığı noktaları temsil etmektedir ve bu su tabakaları çarpışarak etkileşim içine girerler. gidecek yerleri olmadığı için de sular aşağı doğru hareket etmektedirler.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c Kosarev, Aleksey. "Kara-Bogaz-Gol Bay: Physical and Chemical Evolution". www.springerlink.com. SpringerLink. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ Voiland, Adam. "Lines of Foam on Garabogazköl". www.earthobservatorynasa.gov. Nasa. 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kara Bogaz Gol Turkmence Garabogazkol Turkmenistan in kuzeybatisinda ve Hazar Denizi nin dogusunda yer alan 18 000 km 2 yuzolcumune sahip sig bir lagun ve korfezdir Dunya uzerindeki en tuzlu su kutlelerinden biridir Golun su yuzeyi Hazar Denizi nden birkac metreden birkac santimetreye kadar degisen seviyelerde daha alcaktir ve bu nedenle Hazar Denizi nden bu gole surekli su akisi olmustur Tuzluluk orani yapilan olcumlere gore 270 300 g l seviyelerindedir ve dogal olarak gol bunyesinde cesitli evaporitler tuz kayaclari olusmaktadir Bu tuz kayaclari 1920 lerden bu yana ticari amaclarla kullanilmaktadir 1980 yilinda Hazar Denizi nin su seviyesinin dusumunu azaltmak adina bu lagun uzerine baraj kurulmustur zira 1977 yilindaki su seviyesi Hazar Denizi nin son 400 yillik tarihindeki en dusuk su seviyesi olmustu Bu insan mudahalesine yanit olarak lagun 1983 Kasim inda tamamen kurumustur 1992 de baraj yikildi ve yilda 1 7 metrelik bir su miktariyla lagun yeniden suyla dolduruldu Lagunun su seviyesi yillik ve mevsimlik olarak Hazar Denizi ne benzeyen degisim dalgalanma gosterir Lagunun cevresi sert bir karasal iklim etkisiyle yari col ozelligi gosterir Lagunun hidrojeolojik ve hidrokimyasal rejimi Hazar Denizi nden akan sularla belirlenir ve bu suyun akis miktariyla lagunun suyunun ozellikleri kontrol edilir Kara Bogaz GolKara Bogaz Gol nun uydudan cekilmis fotografiHavzaKonumBalkan TurkmenistanKoordinatlar41 21 7 K 53 35 43 D 41 35194 K 53 59528 D 41 35194 53 59528Genel bilgilerAkarsu giden Hazar DeniziGol turuLagun Tuz goluUzunluk193 km 120 mi Genislik154 km 96 mi Yuzolcumu18 400 km2 7 100 sq mi Ortalama derinlik4 m 13 ft En derin noktasi7 m 23 ft Wikimedia CommonsKara Bogaz Gol Hazar Denizi Hazar Denizi haritasinda gosterKara Bogaz Gol Asya Asya haritasinda gosterKara Bogaz Gol Turkmenistan Turkmenistan haritasinda gosterTarihceAntik efsanelere gore bu lagun derin ve gizemli bir oyuk barindiriyor ve hazar denizi sularini icine cektigi dusunuluyordu Bu su kutlesi ile ilgili ilk bilimsel calismalar 1715 te Buyuk Petro nun emriyle Aleksander Bekovic Cerkeskiy in kesif seferi suresince Hazar Kiyilari ve lagunun haritalarini cikartmak suretiyle yapilmistir 19 asrin ortalarina dek cok fazla calisma olmamistir ama 1836 yilinda unlu seyyah G S Karelin uzun yillar sonra ilk kez korfeze giren ilk kisidir Hazar Denizi sularinin hicbir yere gitmedigini suyun cole yakin konumundan oturu cok yuksek olan sicaklik nedeniyle buharlastigini anlamistir 1847 de Carlik ordusunda gorevli deniz tegmen Zherebtsov Volga isimli buharli teknesiyle ilk kez lagun cevresinde seyahat etti ve bolgenin cografi tasvirini ve incelemelerini yapmistir Lagun tabanindan ornekler almistir ve o gun bilinmeyen ama daha sonra Glauber tuzu olarak adlandirilan ozel bir tuz kayaciyla lagun tabaninin altina serilen katmani kesfetmistir Cevresel degisikliklerEylul 1984 te su gidegeninin insasi sonrasi Hazar Denizi sulari tekrar korfeze donmustur ve yilda 1 6 km 3 luk bir akis saglanmistir Bu eylemle korfezin tekrar dogal sartlarina kavusmasi ve dolayisiyla cevre ve yuzey alti tuzlu su rejimi uzerinde kurumanin kotu etkisinin azaltilmasi amaclanmisti 1992 95 yillari arasinda Hazar Denizi nden korfeze aktarilan su miktari Hazar Denizi ndeki su seviyesini 30 cm civarinda dusurmustur 2008 yilinda lagunun dogasi tamamen restore edilmis ve eski sinirlarina donmustur Nisan 2017 de Landsat 8 uydusunun kara bogaz golu uzerindeyken cektigi fotograflar ilginc veriler sunmustur Yaygin olarak kopuk fenomeni denizel bitkilerin alglerin veya fitoplanktonlarinin bozunan parcalarinin urunleridirler Bu bozunma sureci yag turevlerini ve surfaktan maddesinin ortaya cikmasini saglar Surfaktan yuzey gerilimini dusurur ve ruzgarli havalarda kopuk olusumu kolaylasir Kara Bogaz Gol un cekilmis uydu resimleriyle bu kopuklerin kokenini belirlemek oldukca zordur ama mantiksal cikarimlar yapilabilir Bu gol oldukca tuzludur ve onun bu tuzluluguna dayanabilecek az sayida organizma vardir Bu kopuklerin de organik kokenli oldugu tahmin edilse de henuz bir dogru oranti bulunamamistir Uydu resimlerindeki beyaz hatlar arastirmacilara beyaz cizgilerin altindaki su kutleleri icin bir ipucu sunmaktaydi Bu cizgiler sicak ve soguk su kisimlarinin carpistigi noktalari temsil etmektedir ve bu su tabakalari carpisarak etkilesim icine girerler gidecek yerleri olmadigi icin de sular asagi dogru hareket etmektedirler Ayrica bakinizOlusumlarina gore Turkiye nin golleri listesi Turkiye deki gollerKaynakca a b c Kosarev Aleksey Kara Bogaz Gol Bay Physical and Chemical Evolution www springerlink com SpringerLink 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2020 Voiland Adam Lines of Foam on Garabogazkol www earthobservatorynasa gov Nasa 24 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2020 Dis baglantilar