Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dolmen, toprakta yan yana aralıklı olarak dizilmiş birkaç büyük yassı taşla bunların üstüne yatay olarak yerleştirilmiş yine büyük yassı taşlardan oluşan ve genellikle mezar olarak kullanılmış olan tarih öncesi yapılardır. Megalit kültüre ait yapılar içinde en sık karşılaşılan yapılardır ve küçük taşlar ve topraktan oluşan Tümülüsler ile kaplanmış olarak bulunurlar.
Neolitik anıtlar, neolitik toplumların kültürlerini ve ideolojilerini de gösterirler. Anıtların ortaya çıkışı ve işlevleri sosyal gelişmenin göstergeleri olarak kabul edilebilir.
Yayılma alanı
Avrupa ve Kuzey Afrika
Dolmenler bütün Batı Avrupa'da, kısmen de Kuzey ve Doğu Avrupa'ya yayılmışlardır. En çok Vendée, Bretanya Bölgesi, İrlanda gibi sahile yakın bölgelerde görülürler. Doğu Avrupa'da ise Gürcistan, Abhazya, Çerkesya Sahili ve Trakya'da rastlanılır. Batı Asya'da da Levant bölgesinde dolmenler görülür. Birçoğu harap hale gelmiş durumda ve az sayıda dolmen de Cezayir, Tunus ve Fas'ta bulunmaktadır.
Hindistan
Özellikle Karnataka eyaletinin kuzey bölümlerinde, Badami, ve Pattadakal'in önemli ibadet merkezlerinin civarında yer alırlar. Çoğu üç ya da dört tane dikey olarak yerleştirilmiş taş ile bir ya da iki tane kapak olarak kullanılmış taştan oluşan bu dolmenlerin büyük kısmı harap olmuştur. Hintlerin binlerce yıldan beri ölüleri yakma gelenekleri olduğu düşünülürse, bu dolmenlerin mezar amacıyla kullanıp kullanmadıkları bir tartışma konusudur. Bu dolmenlerde içinden ruhun çıkıp gitmesini sağlayacak olan üzerinde bir "" olan kapatma taşı bulunmadığı gibi dolmenler kum ve taşlarla örtülü de değildir. Bazı dolmenlerin zemininde Yoni plakasının bulunmuş olmasından yola çıkarak bu dolmenlerin mabed olarak kullanıldığı düşünülmektedir.
Kore ve Japonya
Dünyanın en büyük dolmen yoğunlaşması Kore yarımadasında görülür. Gerçekten de Koredeki sayıları 35.000'e varan dolmenler tüm dünyadaki dolmenlerin yüzde 40'ını oluşturur. En geniş yayılma alanı ise Güney Kore'nin batı bölümleridir. Dolmen sözcüğünü karşılayan Korece sözcük "goindol"dur (hangıl:고인돌). Uzun bir süre Kore megalitleriyle ilgili bilimsel bir çalışma yapılmamıştır. Kore dolmenleri büyük önemlerine rağmen, bu yüzden Avrupa dolmenlerine göre çok az bilinirler. Kore dolmenlerinin Avrupa dolmenlerinden farklı bir morfolojileri vardır. Kore dolmenleri için 3 ana tipten bahsedilebilir.
- masa tipi dolmen
- go masası tipi dolmen
- desteksiz kapak taşı tipi dolmen
Gangwa'daki dolmen kuzey tarzı masa biçimli bir dolmendir ve 2.6 x 7.1 x 5.5 metre ebatlarıla Güney Kore'nin en büyük taşıdır. Çok sayıda alt tipler ve değişik dolmen biçimleri Kore dolmenciliğini oldukça ilginç kılar.
Kore dolmenlerinin çokluğuna ve değişik yapılarına rağmen kesin bir kronolojisini çıkarmak mümkündür. Kore megalit kültürünün yarımadaya tarımı getiren Neolitik çağın sonlarında ortaya çıktığı ve Bronz Çağı boyunca devam ettiği kabul edilir. Kore dolmenlerinin MÖ ilk binyılda yapıldıkları tahmin edimektedir. Ancak Kore'deki bu megalit kültürünün nereden geldiği sorusu hala cevapsızdır. Kore dolmenlerine benzer dolmenlere Mançurya, Şantung ve Kyūshū'de de rastlanır.
Dolmenler Japonya'nın (Yayoi döneminde) (MÖ.300 - MS.300) de görülür. Bir Yayoi dolmeni, ortada büyükçe bir taşın yuvarlak biçimli taşlarla çevrelendiği bir daire şeklindeki bir taş yerleştirmesinden oluşur. Gömme işlemi toprak çanakların içinde yapılır. Bu tarz bir dolmen taş kapaklı mezarlarla ilişkili olabilir. Bu taş kombinasyonuna Kore'de de sık sık rastlanır. Kara Asyasından giden göçmenlerin beraberlerinde yeni dolmen fikirlerin, de Japonya'ya taşıdıkları düşünülür.
İsimlendirme ve Sınıflandırma
Dolmen ifadesi Bretagne doğumlu (1743–1800)'un arkeoloji araştırmalarında kullanılmıştır. Kuzey megalit kültüründe görülen çok sayıda taşıma taşı ile bir ya da iki çatı taşından oluşan yapıya dolmen adı verilmiştir. Kavram kısmen sadece çatı taşını ifade etmek için de kullanılmıştır (örneğin Encyclopedia Britannica) Dolmenler, Alman tarih öncesi araştırmacısı tarafından "En eski dolmenler", "büyük dolmenler", "çokgen dolmenler" ve "asıl dolmenler" şeklinde sınıflandırılmıştır. Daha sonra bunlara "dörtgen dolmenler" ve "genişletilmiş dolmenler" de eklenmiştir. Danimarkalılar ise dolmenleri farklı bir tarzda sınıflandırırlar: "uzun dolmenler", "yuvarlak dolmenler" ve "dehliz dolmenler".
Mimari
Birçok dolmen dik şekilde kaldırılmış taşıma taşlarının üstüne daha büyük ve ağır olan çatı ya da kapak taşlarının yerleştirilmesinden oluşur. Çatı taşları alttaki taşıma taşlarının biraz dışına taşar ve böylece kimi zaman bir masa görünümü verir. Dolmenler, bu masa benzeri görünümlerinden dolayı önceleri kurbantaşı, sunaktaşı ya da Druid sunakları şeklinde de yorumlanmıştır. Alttaki taşıma taşları çoğu kez yan yana bitişik olarak ya dörtköşe, çokgen veya trapezoid yapacak şekilde ya da bir çember veya oval oda duvarı oluştaracak biçimde yerleştirilir. Dolmenlerin giriş bölümlerinin mezar odalarından çok daha alçak olmaları yüzünden, dolmenlerin üzeri örtüldükten sonra kilitli bırakılıp bırakılmadığı açık değildir. Ziyaretçiler mezar odalarına girerken sürekli kafalarını eğmek zorunda olacaklardır ki, bu belki de ziyaretçiyi ölüye saygı göstermeye zorlamak için düşünülmüştür. Bazı durumlarda dolmenler birkaç mezar odası içerebilirler. Yan yana girişleri olan odalardan oluşan yapılar, Orta Avrupa'da dolmen olarak değil, olarak adlandırılır. Ancak bu iki tür arasındaki sınır bazı durumlarda oldukça belirsizdir.
Dolmenlerin büyüklükleri bölgeye ve var olan materyalin durumuna göre değişir. Eb büyük dolmenler Bretagne'de (, , , , ), İrlanda'da (Newgrange) ve İspanya'da (Antequera) bulunur. Dolmenler bugün çoğunlukla çıplak durumdadır, mezarlar üzerinde bulunan daha kücük taşlar yöre sakinleri tarafından ev, ahır gibi inşaatların yapımında kullanmak amacıyla alınıp götürülmüştür. Nadiren bir tepenin üzerinde yükselirler ya da orijinal hallerindeki gibi toprak ve taşlarla örtülü şekilde dururlar. Bazen çatı taşını taşıyan taşıma taşları o kadar yakın dururlar ki, masa görünümü kaybolur ve özellikle büyük dolmenlerde oda benzeri bir görünüm alır. Bretagne'de bu biçim genişlemesi o kadardır ki, dolmen daha çok bir giriş bölümüne benzer ve mezar galerisi denilen biçime dönüşür.
Bezekler
Birçok menhir ve , olmasına karşın bazı dolmenlerde (özellikle dolmenlerde) zengin bezekler (, , ) bulunmuştur. Tipik motifler günes sistemini gösteren spiraller ve eşmerkezli yarım çemberlerdir, fakat tek tük de olsa taş baltalar ve karasabanlar da görülür. Özellikle Locmariaquer'deki bezekler açısından zengin ve alışılmadık bir dolmendir. Burada güneş ışınlarını ve başağı gösteren çok sayıda kanca benzeri motif görülür.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- İngiltere, İrlanda, Almanya ve İspanya'dan dolmen görüntüleri 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İngiltere, İrlanda ve Fransa'dan dolmen görüntüleri 19 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ Piccolo, Salvatore (2013). Ancient Stones: the Prehistoric Dolmens of Sicily. Thornham/Norfolk (UK): Brazen Head Publishing. ISBN .
- ^ J. Müller In: Varia neolithica VI 2009 S. 15
- ^ Megalithic Cultures in Asia, Kim Byung-mo, 1982, Hanyang University Press
- ^ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/168304/dolmen 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., abgerufen 3. Januar 2012
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dolmen toprakta yan yana aralikli olarak dizilmis birkac buyuk yassi tasla bunlarin ustune yatay olarak yerlestirilmis yine buyuk yassi taslardan olusan ve genellikle mezar olarak kullanilmis olan tarih oncesi yapilardir Megalit kulture ait yapilar icinde en sik karsilasilan yapilardir ve kucuk taslar ve topraktan olusan Tumulusler ile kaplanmis olarak bulunurlar Kafkaslar da uzerinde olan bir dolmenIspanya Salvatierra dan bir dolmenGuney Kore masa bicimliUrdun Johfiyah de cakmak tasi bir dolmenIrlanda Clare bolgesindeIrlanda Ardara da Kilclooney dolmeniSicilya Monte Bubbonia dolmeni Neolitik anitlar neolitik toplumlarin kulturlerini ve ideolojilerini de gosterirler Anitlarin ortaya cikisi ve islevleri sosyal gelismenin gostergeleri olarak kabul edilebilir Yayilma alaniAvrupa ve Kuzey Afrika Dolmenler butun Bati Avrupa da kismen de Kuzey ve Dogu Avrupa ya yayilmislardir En cok Vendee Bretanya Bolgesi Irlanda gibi sahile yakin bolgelerde gorulurler Dogu Avrupa da ise Gurcistan Abhazya Cerkesya Sahili ve Trakya da rastlanilir Bati Asya da da Levant bolgesinde dolmenler gorulur Bircogu harap hale gelmis durumda ve az sayida dolmen de Cezayir Tunus ve Fas ta bulunmaktadir Hindistan Ozellikle Karnataka eyaletinin kuzey bolumlerinde Badami ve Pattadakal in onemli ibadet merkezlerinin civarinda yer alirlar Cogu uc ya da dort tane dikey olarak yerlestirilmis tas ile bir ya da iki tane kapak olarak kullanilmis tastan olusan bu dolmenlerin buyuk kismi harap olmustur Hintlerin binlerce yildan beri oluleri yakma gelenekleri oldugu dusunulurse bu dolmenlerin mezar amaciyla kullanip kullanmadiklari bir tartisma konusudur Bu dolmenlerde icinden ruhun cikip gitmesini saglayacak olan uzerinde bir olan kapatma tasi bulunmadigi gibi dolmenler kum ve taslarla ortulu de degildir Bazi dolmenlerin zemininde Yoni plakasinin bulunmus olmasindan yola cikarak bu dolmenlerin mabed olarak kullanildigi dusunulmektedir Kore ve Japonya Dunyanin en buyuk dolmen yogunlasmasi Kore yarimadasinda gorulur Gercekten de Koredeki sayilari 35 000 e varan dolmenler tum dunyadaki dolmenlerin yuzde 40 ini olusturur En genis yayilma alani ise Guney Kore nin bati bolumleridir Dolmen sozcugunu karsilayan Korece sozcuk goindol dur hangil 고인돌 Uzun bir sure Kore megalitleriyle ilgili bilimsel bir calisma yapilmamistir Kore dolmenleri buyuk onemlerine ragmen bu yuzden Avrupa dolmenlerine gore cok az bilinirler Kore dolmenlerinin Avrupa dolmenlerinden farkli bir morfolojileri vardir Kore dolmenleri icin 3 ana tipten bahsedilebilir masa tipi dolmen go masasi tipi dolmen desteksiz kapak tasi tipi dolmen Gangwa daki dolmen kuzey tarzi masa bicimli bir dolmendir ve 2 6 x 7 1 x 5 5 metre ebatlarila Guney Kore nin en buyuk tasidir Cok sayida alt tipler ve degisik dolmen bicimleri Kore dolmenciligini oldukca ilginc kilar Kore dolmenlerinin cokluguna ve degisik yapilarina ragmen kesin bir kronolojisini cikarmak mumkundur Kore megalit kulturunun yarimadaya tarimi getiren Neolitik cagin sonlarinda ortaya ciktigi ve Bronz Cagi boyunca devam ettigi kabul edilir Kore dolmenlerinin MO ilk binyilda yapildiklari tahmin edimektedir Ancak Kore deki bu megalit kulturunun nereden geldigi sorusu hala cevapsizdir Kore dolmenlerine benzer dolmenlere Mancurya Santung ve Kyushu de de rastlanir Dolmenler Japonya nin Yayoi doneminde MO 300 MS 300 de gorulur Bir Yayoi dolmeni ortada buyukce bir tasin yuvarlak bicimli taslarla cevrelendigi bir daire seklindeki bir tas yerlestirmesinden olusur Gomme islemi toprak canaklarin icinde yapilir Bu tarz bir dolmen tas kapakli mezarlarla iliskili olabilir Bu tas kombinasyonuna Kore de de sik sik rastlanir Kara Asyasindan giden gocmenlerin beraberlerinde yeni dolmen fikirlerin de Japonya ya tasidiklari dusunulur Isimlendirme ve SiniflandirmaDolmen ifadesi Bretagne dogumlu 1743 1800 un arkeoloji arastirmalarinda kullanilmistir Kuzey megalit kulturunde gorulen cok sayida tasima tasi ile bir ya da iki cati tasindan olusan yapiya dolmen adi verilmistir Kavram kismen sadece cati tasini ifade etmek icin de kullanilmistir ornegin Encyclopedia Britannica Dolmenler Alman tarih oncesi arastirmacisi tarafindan En eski dolmenler buyuk dolmenler cokgen dolmenler ve asil dolmenler seklinde siniflandirilmistir Daha sonra bunlara dortgen dolmenler ve genisletilmis dolmenler de eklenmistir Danimarkalilar ise dolmenleri farkli bir tarzda siniflandirirlar uzun dolmenler yuvarlak dolmenler ve dehliz dolmenler MimariBircok dolmen dik sekilde kaldirilmis tasima taslarinin ustune daha buyuk ve agir olan cati ya da kapak taslarinin yerlestirilmesinden olusur Cati taslari alttaki tasima taslarinin biraz disina tasar ve boylece kimi zaman bir masa gorunumu verir Dolmenler bu masa benzeri gorunumlerinden dolayi onceleri kurbantasi sunaktasi ya da Druid sunaklari seklinde de yorumlanmistir Alttaki tasima taslari cogu kez yan yana bitisik olarak ya dortkose cokgen veya trapezoid yapacak sekilde ya da bir cember veya oval oda duvari olustaracak bicimde yerlestirilir Dolmenlerin giris bolumlerinin mezar odalarindan cok daha alcak olmalari yuzunden dolmenlerin uzeri ortuldukten sonra kilitli birakilip birakilmadigi acik degildir Ziyaretciler mezar odalarina girerken surekli kafalarini egmek zorunda olacaklardir ki bu belki de ziyaretciyi oluye saygi gostermeye zorlamak icin dusunulmustur Bazi durumlarda dolmenler birkac mezar odasi icerebilirler Yan yana girisleri olan odalardan olusan yapilar Orta Avrupa da dolmen olarak degil olarak adlandirilir Ancak bu iki tur arasindaki sinir bazi durumlarda oldukca belirsizdir Dolmenlerin buyuklukleri bolgeye ve var olan materyalin durumuna gore degisir Eb buyuk dolmenler Bretagne de Irlanda da Newgrange ve Ispanya da Antequera bulunur Dolmenler bugun cogunlukla ciplak durumdadir mezarlar uzerinde bulunan daha kucuk taslar yore sakinleri tarafindan ev ahir gibi insaatlarin yapiminda kullanmak amaciyla alinip goturulmustur Nadiren bir tepenin uzerinde yukselirler ya da orijinal hallerindeki gibi toprak ve taslarla ortulu sekilde dururlar Bazen cati tasini tasiyan tasima taslari o kadar yakin dururlar ki masa gorunumu kaybolur ve ozellikle buyuk dolmenlerde oda benzeri bir gorunum alir Bretagne de bu bicim genislemesi o kadardir ki dolmen daha cok bir giris bolumune benzer ve mezar galerisi denilen bicime donusur BezeklerBircok menhir ve olmasina karsin bazi dolmenlerde ozellikle dolmenlerde zengin bezekler bulunmustur Tipik motifler gunes sistemini gosteren spiraller ve esmerkezli yarim cemberlerdir fakat tek tuk de olsa tas baltalar ve karasabanlar da gorulur Ozellikle Locmariaquer deki bezekler acisindan zengin ve alisilmadik bir dolmendir Burada gunes isinlarini ve basagi gosteren cok sayida kanca benzeri motif gorulur Ayrica bakinizMegalit MenhirDis baglantilarIngiltere Irlanda Almanya ve Ispanya dan dolmen goruntuleri 1 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingiltere Irlanda ve Fransa dan dolmen goruntuleri 19 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Piccolo Salvatore 2013 Ancient Stones the Prehistoric Dolmens of Sicily Thornham Norfolk UK Brazen Head Publishing ISBN 978 0956510624 J Muller In Varia neolithica VI 2009 S 15 Megalithic Cultures in Asia Kim Byung mo 1982 Hanyang University Press http www britannica com EBchecked topic 168304 dolmen 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde abgerufen 3 Januar 2012