Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Marvel Comics, ABD merkezli çizgi roman yayımcısı şirkettir. Yayımlamış olduğu çizgi romanlar arasında Örümcek Adam, X-Men, Hulk, Fantastik Dörtlü, Demir Adam, Thor, Daredevil ve Kaptan America adında serileri vardır.
 | |
| |
| Kuruluş | 1939) (Timely Comics) |
| Kurucu | Martin Goodman |
| Ülke | Amerika Birleşik Devletleri |
| Merkez | New York, NY, ABD |
| Önemli kişiler | (Genel yayın yönetmeni) (Yayımcı, başkan) Stan Lee (Eski genel yayın yönetmeni, yayımcı) |
| Yayın türleri | Çizgi roman |
| Yayın konuları | |
| Resmî site | |
| marvel.com | |
1960'lı yıllardan bu yana DC Comics'in yanında ABD'nin en büyük iki çizgi roman şirketinden biri olma özelliğini sürdürmüştür.
31 Ağustos 2009 tarihinde The Walt Disney Company tarafından $4.000.000.000'a satın alındığı duyurulmuştur.
Tarihi
Timely Comics Dönemi
Aralık 1939'da Timely Comics adı altında kuruldu. Şirketin kurucusu yayıncı Martin Goodman genel çizgi roman akımının aksine süper kahraman öyküleri yayınlamak istiyordu. Çizgi roman tarihinde altın çağ olarak adlandırılan dönem Superman’in ev sahipliğini yaptığı Action Comics (Macera Çizgi romanı) dizisi ile başlar. Superman karakteri ile büyük başarı sağlayan National Comics isimli yayınevi (daha sonra adını DC Comics olarak değiştirecektir) başarısını 1939 yayına soktuğu bir diğer süper kahraman Batman ile devam ettirir. 1939 yılında Timely Comics ilk süper kahraman dizisi olan ’u yayınlar. Namor’un özelliği mitolojide sular altında kalan Atlantis’ten gelmesi ve insanlardan nefret etmesidir. Bir anlamda Namor çizgi roman tarihinin ilk anti-kahramanıdır. Namor ile başlayan atak Human-Torch (Alev Adam) ile devam eder. Bu iki kahraman ayrı öykülerde yer almasına rağmen aralarındaki sürtüşme ve kavgalar onlara belli bir popülerlik sağlar.
Amerika’nın II. Dünya Savaşına girmesine Timely evreni de kayıtsız kalmaz. Namor ve Human Torch güçlerini Nazilere karşı kullanmaya başlar. Bunun yanında 30’lu yılların çizgi roman anlayışı ile günümüz anlayışı arasındaki en temel fark öykülerde süper kötülere yer olmamasıdır. Kahramanlar ya çılgın bilim adamlarıyla ya da bildiğimiz suçlular ile karşılaşır. Amerika’nın savaşa girişinden altı ay sonra Joe Simon ve Jack Kirby Marvel evreninin en önemli karakterlerinden Kaptan Amerika’yı yaratır. (Stan Lee’nin ilk Marvel macerası Kaptan Amerika için diyalog yazmak olmuştur.)
Savaşın ardında süper kahraman çizgi romanları ilgi çekmemeye başlamış, piyasanın merkezine western, melodram ve en çok korku öykülerine dayalı çizgi romanlar oturmuştu. Bu yıllarda Timely Comics’in yaptığı bir diğer yenilik de adını Atlas Comics’e çevirmesidir. Kid Colt ve Two Gun Kid bu dönemin en önemli karakterlerindendir. (İlginç detaylardan bir tanesi zaman atlaması sonucu vahşi batıdan günümüze gelen Two-Gun Kid’in İntikamcılar’a katılmasıdır)
Atlas Comics
Savaş sonrası Amerikan çizgi roman pazarı süper kahraman modasının düşmesini görüldü. Goodman'ın çizgi roman hattı daha büyük bir kısmı onları düştü ve hatta zamanında yayınlamıştı daha türlerinin daha geniş bir genişletilir, korku, Batılıların, mizah, komik hayvan, erkekler macera-dram, dev canavar, suç ve savaş çizgi roman sahip olan ve ormanda kitap, romantizm başlıkları, casusluk ve hatta Orta Çağ macera, İncil'den hikâyeler ve spor ekledi.
Goodman, Atlas Haberler Şirket, onun sahip kafe-dağıtım şirketinin dünya logosunu kullanmaya başladı, çizgi roman üzerine başka bir şirket, Kable Haberler, Ağustos 1952 konularda onun çizgi roman dağıtmaya devam etti rağmen Kasım 1951-tarihli kapsayacak. Bu dünyanın marka birleşik bir hat Zenith Yayınlara Animirth Comics, 59 kabuk şirketler aracılığıyla aynı yayınevi, personel ve serbest çalışanlar tarafından söndürüldü.
Yerine yenilik daha Atlas, bir süre televizyon ve film-Batılıların ve hakim savaş dramına popüler trendleri takip kanıtlanmış bir yol aldı, drive-in film canavarları başka bir zaman-ve özellikle hatta diğer çizgi roman, AK korku hattı. Atlas başarısız Human Torch (Syd Shores ve çeşitli şekillerde Dick Ayers, sanat), Sub-Mariner (çizilmiş ve en çok okunan haber Bill Everett tarafından yazılmış) ile, geç 1953 ortalarında 1954 süper kahramanları canlandırmaya çalıştı ve Captain America (yazar Stan Lee, sanatçı John Romita Sr).
Çizgi romanda gümüş çağ
1956 yılında DC Comics şasırtıcı bir hamle ile Altın Çağ kahramanlarından Flash’ı Shadowcase isimli öykü içinde tekrar yayınlamaya başlar. Aynı formülü Hawkman ve Green Lantern için uygulayan ve sıra dışı başarı sağlayan DC Comics çizgi romancılıkta gümüş çağı başlatır. Dikkat tekrar süper kahramanların üzerine çekilmiştir.Superman, Batman ,Wonder Woman, Green Arrow, Flash, Martian Manhunter ve Aquaman’in katılımı ile Amerika Adalet Birliği oluşur. Çizgi roman tarihinin ilk süper kahraman ekibini kuran DC 50’li yıllara damgasını vurur.
1961 yılında yayınevi sahibi ’ın talimatı ile Stan Lee ve Jack Kirby DC’nin Adalet Birliğine rakip olacak bir süper kahraman takımı yaratmak için kolları sıvar. Ortaya çıkan eser Fantastik Dörtlü‘dür. Fantastik Dörtlü’nün sıra dışı başarısı sayesinde Marvel Comics parasal darboğazı aşıp rahat bir nefes alır. Bünyesini Steve Ditko ve Don Heck gibi genç yazar çizerler ile güçlendiren Marvel iki yıl içinde müthiş bir atağa başlar:
Yeşil Dev Hulk, Şimsek tanrısı Thor, Örümcek Adam, İntikamcılar ve X-Men. Bu yayınların başarısı ile Marvel Pazar payını genişletir ve piyasada lider konumuna gelir. Yunan mitolojisinden Herkül de Thor'la beraber Marvel kahramanlarına katılan mitolojik karakterlerdendir.Korku edebiyatından Dracula ve da Marvel Comics'in serilerine katılmıştır.(Blade karakteri de ilk kez Dracula'nın serisinde görünmüştür.)
Stan Lee’nin hikâye yazarken izlediği ve daha sonra ‘’Marvel Metodu’’ olarak isimlendirilen yolu şu şekildedir. Konuyu kabaca yazarlara özetler ve onlarının yaratıcı özgürlüklerini sergilemesini bekler, çizim ve renklendirme faslı bittikten sonra öykü ve diyaloglar son haline getirilir.Konuşma balonları bu işlemden sonra yazılır. Marvel Metoduna ve Steve Ditko, Jack Kirby gibi başarılı çizelerin varlığına rağmen Marvel’ın esas sırrı kahramanlarına kişilik ve karakter katmasıdır. Her Marvel kahramanı günlük hayatta rastlayabileceğimiz problemler ile boğuşur.Bu sayede okur eserdeki kahraman ile kendini rahatça özdeşleştirebilir.
Çizgi roman tarihinde Gümüş Çağ olarak adlandırılan dönem Jack Kirby’nin Fantastik Dörtlü’nün 104. sayısının ardından ayrılıp DC Comics’e geçmesi ile sona erer. DC için Yeni Tanrılar adı altında bir dizi hazırlayan Jack Kirby daha çok yaratıcı özgürlüğe sahip olmak ve Stan Lee’nin gölgesinden kurtulmak için bu yolu seçmiştir. Kirby’nin ayrılışından kısa bir süre sonra Stan Lee yazarlığı bırakır ve editör koltuğuna oturur. O günden beri basılan her Marvel çizgi romanı "Stan Lee Sunar" etiketi taşımaktadır.
1970'li yıllar
1970’li yıllarda özellikle X-Men yazarı Chris Claremont ve Daredevil yazarı Frank Miller’ın çalışmaları ile Marvel pazarda liderliğini sürdürür. Chric Claremont kapatılması gündemde olan X-Men serisini John Byrne ile beraber zirveye taşır. Yepyeni bir ekip ile okuyucunun karşısına çıkan Claremont daha yazdığı ilk öyküde ekipten bir karakteri öldürmekten çekinmez -hem de sonsuza kadar, bilirsiniz genelde çizgi romanda ölen karakter defalarca dirilir- diğer süper kahraman takımlarının aksine onun yazdığı öykülerde ekip içinde devamlı sürtüşme vardır. "Dark Phoneix Saga", "Days of Future Past" gibi yenilikçi ve en klasik X-men öyküleri hep Claremont zamanında yazılmıştır. Öyle ki kapatılması düşünülen X-Men serisi onlarca başka seriye ev sahipliği yapmıştır. (X-Factor, X-Force, Excalibur, Gen-X gibi). Hatta son dönem Marvel editörlerinden Bob Harras: Yeni bir çizgi romanı yayına sokmanın en kolay yolu onu X-Men içinden başlatmak demiştir.
Şu an yönetmen koltuğunda oturduğu ile kendinden bahsettiren Frank Miller ilk çıkışını Marvel için Daredevil’ı yazarken yapmıştır. Okuyucuyu ilk şok eden hareketi kör avukatın bir suikastçı Elektra’ya aşık olması ile başlar. Bir yanda kendi adalet yargıları, bir yanda ise suçlu sevgilisine aşkı arasında kalan Matt Murdock/Daredevil’in altüst olan psikolojisi hiçbir çizgi romanda olmadığı kadar derine inilerek ve olabildiğince gerçekçi bir şekilde verilmiştir. Bunun yanında standart bir kötü karakter olan Kingpin’i adeta baştan yaratmıştır. Çizgi roman janrına aykırı olarak mafya ve suç dünyası ilk kez bu kadar gerçekçi olarak bir çizgi romanda yer alır.
1990'lı yıllar
1960’lı yıllarda Steve Ditko, John Buscema gibi dikkat çekici çizerleri bünyesinde toplayan Marvel aynı hamleyi 80’lerin sonunda da başarı ile uygular. Jim Lee, Mark Silvestri, Erik Larse, Rob Liefeld ve Todd Mc Farlane çizim teknikleri ile çıtayı üst seviyeye taşırlar. Özellikle Mc Farlane tarafından yeniden düzenlene Örümcek Adam ve unutulmaz düşmanı Venom’un maceraları Marvel’ı satışlarda zirveye fırlatır. Nitekim 90’lı yılların başında Gümüş Çağı kapatan olay tekrar yaşanır. Yoğun editör baskısından bunalan bu ekip Marvel’dan ayrılıp Image Comics’i kurarlar ve sıra dışı başarı kazanırlar.
1990’lı yıllarda yeni nesil okuyucuların öykülere yabancı kalması ve takip etmekte zorlanmasını yüksek sesle dile getirmesinin ardından Marvel Ultimate serilerini yayına koyar. MTV gençliğine hitâp eden-lakin yer yer çok sert politik mesajlar vermekten çekinmeyen- bilgisayar oyunu tadında ve akıcılığında bu seriler ile Marvel yeni nesli de yakalamış olur. Şu günlerde sinema uyarlamaları ile adından çokça bahsettiren şirket her şeye rağmen 77 yıldır yoluna devam ediyor.
Dış bağlantılar
- Marvel.com18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Marvel Comics ABD merkezli cizgi roman yayimcisi sirkettir Yayimlamis oldugu cizgi romanlar arasinda Orumcek Adam X Men Hulk Fantastik Dortlu Demir Adam Thor Daredevil ve Kaptan America adinda serileri vardir Marvel ComicsThe Walt Disney Company 2009 Marvel Entertainment 1997 2009 Marvel Entertainment Group 1986 97 Cadence Industries 1973 86 Magazine Management Co 1968 73 Kurulus1939 85 yil once 1939 Timely Comics KurucuMartin GoodmanUlkeAmerika Birlesik DevletleriMerkezNew York NY ABDOnemli kisiler Genel yayin yonetmeni Yayimci baskan Stan Lee Eski genel yayin yonetmeni yayimci Yayin turleriCizgi romanYayin konulariPolisiyeKorkuRomantikBilimkurguSuper kahramanSavasWesternNeo noirResmi sitemarvel com 1960 li yillardan bu yana DC Comics in yaninda ABD nin en buyuk iki cizgi roman sirketinden biri olma ozelligini surdurmustur 31 Agustos 2009 tarihinde The Walt Disney Company tarafindan 4 000 000 000 a satin alindigi duyurulmustur TarihiTimely Comics Donemi Runs Wild Aralik 1939 da Timely Comics adi altinda kuruldu Sirketin kurucusu yayinci Martin Goodman genel cizgi roman akiminin aksine super kahraman oykuleri yayinlamak istiyordu Cizgi roman tarihinde altin cag olarak adlandirilan donem Superman in ev sahipligini yaptigi Action Comics Macera Cizgi romani dizisi ile baslar Superman karakteri ile buyuk basari saglayan National Comics isimli yayinevi daha sonra adini DC Comics olarak degistirecektir basarisini 1939 yayina soktugu bir diger super kahraman Batman ile devam ettirir 1939 yilinda Timely Comics ilk super kahraman dizisi olan u yayinlar Namor un ozelligi mitolojide sular altinda kalan Atlantis ten gelmesi ve insanlardan nefret etmesidir Bir anlamda Namor cizgi roman tarihinin ilk anti kahramanidir Namor ile baslayan atak Human Torch Alev Adam ile devam eder Bu iki kahraman ayri oykulerde yer almasina ragmen aralarindaki surtusme ve kavgalar onlara belli bir populerlik saglar Amerika nin II Dunya Savasina girmesine Timely evreni de kayitsiz kalmaz Namor ve Human Torch guclerini Nazilere karsi kullanmaya baslar Bunun yaninda 30 lu yillarin cizgi roman anlayisi ile gunumuz anlayisi arasindaki en temel fark oykulerde super kotulere yer olmamasidir Kahramanlar ya cilgin bilim adamlariyla ya da bildigimiz suclular ile karsilasir Amerika nin savasa girisinden alti ay sonra Joe Simon ve Jack Kirby Marvel evreninin en onemli karakterlerinden Kaptan Amerika yi yaratir Stan Lee nin ilk Marvel macerasi Kaptan Amerika icin diyalog yazmak olmustur Savasin ardinda super kahraman cizgi romanlari ilgi cekmemeye baslamis piyasanin merkezine western melodram ve en cok korku oykulerine dayali cizgi romanlar oturmustu Bu yillarda Timely Comics in yaptigi bir diger yenilik de adini Atlas Comics e cevirmesidir Kid Colt ve Two Gun Kid bu donemin en onemli karakterlerindendir Ilginc detaylardan bir tanesi zaman atlamasi sonucu vahsi batidan gunumuze gelen Two Gun Kid in Intikamcilar a katilmasidir Atlas ComicsAtlas Comics Savas sonrasi Amerikan cizgi roman pazari super kahraman modasinin dusmesini goruldu Goodman in cizgi roman hatti daha buyuk bir kismi onlari dustu ve hatta zamaninda yayinlamisti daha turlerinin daha genis bir genisletilir korku Batililarin mizah komik hayvan erkekler macera dram dev canavar suc ve savas cizgi roman sahip olan ve ormanda kitap romantizm basliklari casusluk ve hatta Orta Cag macera Incil den hikayeler ve spor ekledi Goodman Atlas Haberler Sirket onun sahip kafe dagitim sirketinin dunya logosunu kullanmaya basladi cizgi roman uzerine baska bir sirket Kable Haberler Agustos 1952 konularda onun cizgi roman dagitmaya devam etti ragmen Kasim 1951 tarihli kapsayacak Bu dunyanin marka birlesik bir hat Zenith Yayinlara Animirth Comics 59 kabuk sirketler araciligiyla ayni yayinevi personel ve serbest calisanlar tarafindan sonduruldu Yerine yenilik daha Atlas bir sure televizyon ve film Batililarin ve hakim savas dramina populer trendleri takip kanitlanmis bir yol aldi drive in film canavarlari baska bir zaman ve ozellikle hatta diger cizgi roman AK korku hatti Atlas basarisiz Human Torch Syd Shores ve cesitli sekillerde Dick Ayers sanat Sub Mariner cizilmis ve en cok okunan haber Bill Everett tarafindan yazilmis ile gec 1953 ortalarinda 1954 super kahramanlari canlandirmaya calisti ve Captain America yazar Stan Lee sanatci John Romita Sr Cizgi romanda gumus cag 1956 yilinda DC Comics sasirtici bir hamle ile Altin Cag kahramanlarindan Flash i Shadowcase isimli oyku icinde tekrar yayinlamaya baslar Ayni formulu Hawkman ve Green Lantern icin uygulayan ve sira disi basari saglayan DC Comics cizgi romancilikta gumus cagi baslatir Dikkat tekrar super kahramanlarin uzerine cekilmistir Superman Batman Wonder Woman Green Arrow Flash Martian Manhunter ve Aquaman in katilimi ile Amerika Adalet Birligi olusur Cizgi roman tarihinin ilk super kahraman ekibini kuran DC 50 li yillara damgasini vurur 1961 yilinda yayinevi sahibi in talimati ile Stan Lee ve Jack Kirby DC nin Adalet Birligine rakip olacak bir super kahraman takimi yaratmak icin kollari sivar Ortaya cikan eser Fantastik Dortlu dur Fantastik Dortlu nun sira disi basarisi sayesinde Marvel Comics parasal darbogazi asip rahat bir nefes alir Bunyesini Steve Ditko ve Don Heck gibi genc yazar cizerler ile guclendiren Marvel iki yil icinde muthis bir ataga baslar Fantastik Dortlu Yesil Dev Hulk Simsek tanrisi Thor Orumcek Adam Intikamcilar ve X Men Bu yayinlarin basarisi ile Marvel Pazar payini genisletir ve piyasada lider konumuna gelir Yunan mitolojisinden Herkul de Thor la beraber Marvel kahramanlarina katilan mitolojik karakterlerdendir Korku edebiyatindan Dracula ve da Marvel Comics in serilerine katilmistir Blade karakteri de ilk kez Dracula nin serisinde gorunmustur Stan Lee nin hikaye yazarken izledigi ve daha sonra Marvel Metodu olarak isimlendirilen yolu su sekildedir Konuyu kabaca yazarlara ozetler ve onlarinin yaratici ozgurluklerini sergilemesini bekler cizim ve renklendirme fasli bittikten sonra oyku ve diyaloglar son haline getirilir Konusma balonlari bu islemden sonra yazilir Marvel Metoduna ve Steve Ditko Jack Kirby gibi basarili cizelerin varligina ragmen Marvel in esas sirri kahramanlarina kisilik ve karakter katmasidir Her Marvel kahramani gunluk hayatta rastlayabilecegimiz problemler ile bogusur Bu sayede okur eserdeki kahraman ile kendini rahatca ozdeslestirebilir Cizgi roman tarihinde Gumus Cag olarak adlandirilan donem Jack Kirby nin Fantastik Dortlu nun 104 sayisinin ardindan ayrilip DC Comics e gecmesi ile sona erer DC icin Yeni Tanrilar adi altinda bir dizi hazirlayan Jack Kirby daha cok yaratici ozgurluge sahip olmak ve Stan Lee nin golgesinden kurtulmak icin bu yolu secmistir Kirby nin ayrilisindan kisa bir sure sonra Stan Lee yazarligi birakir ve editor koltuguna oturur O gunden beri basilan her Marvel cizgi romani Stan Lee Sunar etiketi tasimaktadir 1970 li yillar X Men 1970 li yillarda ozellikle X Men yazari Chris Claremont ve Daredevil yazari Frank Miller in calismalari ile Marvel pazarda liderligini surdurur Chric Claremont kapatilmasi gundemde olan X Men serisini John Byrne ile beraber zirveye tasir Yepyeni bir ekip ile okuyucunun karsisina cikan Claremont daha yazdigi ilk oykude ekipten bir karakteri oldurmekten cekinmez hem de sonsuza kadar bilirsiniz genelde cizgi romanda olen karakter defalarca dirilir diger super kahraman takimlarinin aksine onun yazdigi oykulerde ekip icinde devamli surtusme vardir Dark Phoneix Saga Days of Future Past gibi yenilikci ve en klasik X men oykuleri hep Claremont zamaninda yazilmistir Oyle ki kapatilmasi dusunulen X Men serisi onlarca baska seriye ev sahipligi yapmistir X Factor X Force Excalibur Gen X gibi Hatta son donem Marvel editorlerinden Bob Harras Yeni bir cizgi romani yayina sokmanin en kolay yolu onu X Men icinden baslatmak demistir Su an yonetmen koltugunda oturdugu ile kendinden bahsettiren Frank Miller ilk cikisini Marvel icin Daredevil i yazarken yapmistir Okuyucuyu ilk sok eden hareketi kor avukatin bir suikastci Elektra ya asik olmasi ile baslar Bir yanda kendi adalet yargilari bir yanda ise suclu sevgilisine aski arasinda kalan Matt Murdock Daredevil in altust olan psikolojisi hicbir cizgi romanda olmadigi kadar derine inilerek ve olabildigince gercekci bir sekilde verilmistir Bunun yaninda standart bir kotu karakter olan Kingpin i adeta bastan yaratmistir Cizgi roman janrina aykiri olarak mafya ve suc dunyasi ilk kez bu kadar gercekci olarak bir cizgi romanda yer alir 1990 li yillar Daredevil 1960 li yillarda Steve Ditko John Buscema gibi dikkat cekici cizerleri bunyesinde toplayan Marvel ayni hamleyi 80 lerin sonunda da basari ile uygular Jim Lee Mark Silvestri Erik Larse Rob Liefeld ve Todd Mc Farlane cizim teknikleri ile citayi ust seviyeye tasirlar Ozellikle Mc Farlane tarafindan yeniden duzenlene Orumcek Adam ve unutulmaz dusmani Venom un maceralari Marvel i satislarda zirveye firlatir Nitekim 90 li yillarin basinda Gumus Cagi kapatan olay tekrar yasanir Yogun editor baskisindan bunalan bu ekip Marvel dan ayrilip Image Comics i kurarlar ve sira disi basari kazanirlar 1990 li yillarda yeni nesil okuyucularin oykulere yabanci kalmasi ve takip etmekte zorlanmasini yuksek sesle dile getirmesinin ardindan Marvel Ultimate serilerini yayina koyar MTV gencligine hitap eden lakin yer yer cok sert politik mesajlar vermekten cekinmeyen bilgisayar oyunu tadinda ve akiciliginda bu seriler ile Marvel yeni nesli de yakalamis olur Su gunlerde sinema uyarlamalari ile adindan cokca bahsettiren sirket her seye ragmen 77 yildir yoluna devam ediyor Dis baglantilarMarvel com18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Marvel in aciklamasi 4 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2009 Deloitte Ingilizce 19 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2021