Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çelik yapı, çeliğin yapı inşasında taşıyıcı ve ana malzeme olarak kullanıldığı, inşaat mühendisliğinin alt dalını ifade eder. Bu yapı inşâsına, Türkçe çelik yapı anlamına gelen İngilizce "Steel construction" tamlamasının dilimize uyarlanmış hâliyle çelik konstrüksiyon da denir.
Çelik yapıda, inşaat çeliğinden imâl edilen haddelenmiş çelik kirişler, levhalar ve borular, destekleyici bir yapı oluşturmak için cıvatalama, kaynak veya perçinleme yoluyla birleştirilir. Çelik konstrüksiyonun bir diğer temel yapısal unsuru, destekleyici yapının münferit çubuklarını birbirine bağlayan köşebent plakasıdır. Saf çelik konstrüksiyona ek olarak, çelik elemanları betonla birleştiren çelik kompozit konstrüksiyon, çelik iskelet konstrüksiyon ve çelik bina konstrüksiyonu da vardır. Çelik yapılar Avrupa Birliği bölgesinde, Eurocode 3: Çelik yapıların tasarımı (EN 1993) uyarınca tasarlanır.
Şu anda iki yaygın çelik tasarımı yöntemi vardır: İlk yöntem İzin Verilebilir Mukavemet Tasarımı (ASD) yöntemidir, Türk Çelik Yönetmeliği'nde Güvenlik Katsayıları ile Tasarım (GKT). İkincisi, Yük ve Direnç Faktör Tasarımı (LRFD), Türk Çelik Yönetmeliği'nde Yük ve Dayanım Katsayıları ile Tasarım (YDKT) yöntemidir. Sistem analizleri doğrusal-elastik teoriye göre gerçekleştirilebilir.
Tarih
Günümüzden 3-4 bin yıl önce Hitit döneminde demirin kullanılmasından ardından Antik Yunan ve Mısır döneminde demirin yapı malzemesi olarak kullandılğı görülmüştür. Önceleri odun kömürü pişirlen demir 1490'larda görece yüksek kapasiteli fırınlarda pişirilecek işlenmeye başlandı. 1500'lü yıllarda ilk haddehaneler tanıtıldı. Dövme demir olarak üretilen ferforjeler duvar işçiliğini güçlendirmek için dübel ve bağ yapıları görevinde kullanıldı. 6. yüzyılın başlarında İstanbul'daki Ayasofya'da kemerlere demir kolonlar yerleştirilmişti. Benzer şekilde Rönesans Dönemi'ndeki kubbelerde de demir çubuklar güçlendirme yapı elemanı olarak kullanılıyordu.
Dünyanın ilk dökme demirden inşa edilmiş köprüsü Coalbrookeadale Köprüsü, İngiltere'nin Shropshrie bölgesinde 1779'da inşa edilmiştir.
Çeliğin yapı malzemesi olarak kullanımı özellikle demiryollarının popüler hale gelmesi ile paralel olmuştur. 1800'lü yıllarda dövme demir, dökme demir ve çelik kullanımı vardı ancak çelik bu sıralamanın sonlarındaydı. Dövme demir feforje olarak genellikle kapı ve korkuluk gibi yapı aksesuarı olarak kullanılmaktaydı. 1855 yılında İngiltere'de Sir Henry Bessemer tarafından bulunan Bessemer Yöntemi çelik üretiminde verimi arttırdı. Ancak hala çelik üretimi pahalı olduğu için yapı malzemesi olarak tercih edilmiyordu. 1879'da mucit Sidney Thomas çelikten fosforu ayırmayı başararak daha kaliteli çelik elde etti. 1871 yılında Amerika'da meydana gelen Büyük Chicago Yangını sonrası binlerce ahşap bina yok oldu. Bu durum yöneticilerin yanıcı olmayan taş ve tuğşa gibi yapı malzemelerine yönelmesini sağladı. Ancak büyüyen şehirlerin ihtiyacını karşılamak için çeliğe gereksinim duyuldu.
1885 yılında tamamlanan Chicago Ev Sigortası Binası (orj:The Home Insurance Building in Chicago) çelik çerceve iskelet ve betonarme kullanarak yapılan 10 katlı bir bana olarak dönemin geniş çapta tanınan ilk binası oldu. 1931'de yıkılan bu bina ilk gökdelen olarak bilinmektedir. 1890 yılında tamamlanan yine Şikago'da bulunan The Rand McNally Binası tamamı çelik çerçeveli olarak tasarlanan ilk binadır. O dönem Burnham ve Root tarafından tasarlanan bina 1 milyon dolara mal olmuş ve 1911'de yıkılmıştır.
1900'lerin başlaırnda çelik üretimindeki teknolojik ilerlemeler daha kaliteli ve daha hızlı üretim yapılmasını sağladı. 1913 yılında o dönemim dünyanın en uzun binası olan Woolworth Binası 60 katlı çelik yapı olarak inşa edildi.1928'de Chrysler Binası çelik destekli tuğla bina olarak inşa edildi.
Tasarım Aşamaları
Geometrik Kararlar
Yapının kullanım amacına uygun şekilde tasarlanması için gereksinimlere göre yapı geometrisi tasarlanır. Bu gereksinimler sadece inşaat mühendisleri tarafından değil birçok disiplinler tarafından belirlenebilir. Ekipmanların yerleşimi, mimari unsurlar, kullanım kapasitesi ve yapının konumu gibi birçok unsur geometrik kararları doğrudan veya dolaylı olarak yapı geometrisine etki eder.
Yapıya Etkiyen Yüklerin Belirlenmesi
Bu aşamada inşaat mühendisleri yapının konumuna göre etki edecek rüzgar, kar ve deprem yüklerini ilgili şartnamelere göre hesaplarlar. Yapının kaplama türüne göre ağırlığını, varsa taşıdığı ekipmanların oluşturduğu statik ve dinamik yükleri, diğer hareketli ve kalıcı yükleri hesaplarlar.
Statik Analizin Yapılması
Günümüzde yapılar karmaşık sistemlere sahiptir bu nedenle el hesabı ile statik hesaplarını yapmak oldukça zordur. İnşaat mühendisleri statik ve dinamik analizlerin yapılması için bu konuda özelleşmiş genellikle sonlu elemanlar yöntemi ile çalışan bilgisayar programlarını kullanırlar. Doğrusal veya doğrusal olmayan analiz yöntemleri ile yapının analizini gerçekleştirirler. Analiz yöntemlerinde ilave koşullar yapının yapılacağı bölgede geçerli yönetmeliklere göre gerçekleştirilir.
Kesit Tasarımı Yapılması
Analizden sonraki aşama olan kesit tasarımı yapının bulunduğu bölgede geçerli olan yönetmeliklere göre yapılır. Analizden elde edilen kesit tesirlerine göre uygun kesitler seçilir. Burada sadece gerilme kontrolü değil aynı zamanda sehim kontrolüde yapılır. Ayrıca yönetmeliklerin belirlediği diğer kurallar uygulanır.
Yine analizden gelen kesit tesirlerine göre elemanların bağlantıları hesaplanır. Karmaşık bağlantılar için bilgisayar programları kullanılabilirken, görece daha basit bağlantılarda el hesabı yapmakta mümkündür.
Çizimlerin Oluşturulması
Kesitlerin ve bağlantıların belirlenmesinden sonra yapının imalat ve montaj çizimlerinin hazırlanması gerekir. Fabrikada imal edilecek ve sahada montaj edilecek her bir parçanın çizimleri hazırlanır. 3D modelleme programları ile bu çizimlerin yanı sıra CNC kesimleri için çizimler oluşturulur.
İmalat ve Montaj
Hazırlanan çizimlere göre imalat süreci başlar. Çizimlerde belirtilen ölçülerde parçalar kesilir, delinir ve kaynatılır. İhtiyaca göre boyanarak sahaya montaj edilmek üzere sevk edilir. Sahaya gelen parçalar yine çizimlerde belirtilen şekilde birbirlerine kaynak veya civata ile bağlanır. İmalat ve montajın projeye uygunluğu her aşamada yetkili mühendislerce kontrol edilir.
Kaynakça
 | İnşaat mühendisliği ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Celik yapi celigin yapi insasinda tasiyici ve ana malzeme olarak kullanildigi insaat muhendisliginin alt dalini ifade eder Bu yapi insasina Turkce celik yapi anlamina gelen Ingilizce Steel construction tamlamasinin dilimize uyarlanmis haliyle celik konstruksiyon da denir Celik tasarimi Celik yapida insaat celiginden imal edilen haddelenmis celik kirisler levhalar ve borular destekleyici bir yapi olusturmak icin civatalama kaynak veya percinleme yoluyla birlestirilir Celik konstruksiyonun bir diger temel yapisal unsuru destekleyici yapinin munferit cubuklarini birbirine baglayan kosebent plakasidir Saf celik konstruksiyona ek olarak celik elemanlari betonla birlestiren celik kompozit konstruksiyon celik iskelet konstruksiyon ve celik bina konstruksiyonu da vardir Celik yapilar Avrupa Birligi bolgesinde Eurocode 3 Celik yapilarin tasarimi EN 1993 uyarinca tasarlanir 1911 yilina ait bir Filtre Binasi insaasi New York Su anda iki yaygin celik tasarimi yontemi vardir Ilk yontem Izin Verilebilir Mukavemet Tasarimi ASD yontemidir Turk Celik Yonetmeligi nde Guvenlik Katsayilari ile Tasarim GKT Ikincisi Yuk ve Direnc Faktor Tasarimi LRFD Turk Celik Yonetmeligi nde Yuk ve Dayanim Katsayilari ile Tasarim YDKT yontemidir Sistem analizleri dogrusal elastik teoriye gore gerceklestirilebilir TarihGunumuzden 3 4 bin yil once Hitit doneminde demirin kullanilmasindan ardindan Antik Yunan ve Misir doneminde demirin yapi malzemesi olarak kullandilgi gorulmustur Onceleri odun komuru pisirlen demir 1490 larda gorece yuksek kapasiteli firinlarda pisirilecek islenmeye baslandi 1500 lu yillarda ilk haddehaneler tanitildi Dovme demir olarak uretilen ferforjeler duvar isciligini guclendirmek icin dubel ve bag yapilari gorevinde kullanildi 6 yuzyilin baslarinda Istanbul daki Ayasofya da kemerlere demir kolonlar yerlestirilmisti Benzer sekilde Ronesans Donemi ndeki kubbelerde de demir cubuklar guclendirme yapi elemani olarak kullaniliyordu Celik yapi ornegi Dunyanin ilk dokme demirden insa edilmis koprusu Coalbrookeadale Koprusu Ingiltere nin Shropshrie bolgesinde 1779 da insa edilmistir Celigin yapi malzemesi olarak kullanimi ozellikle demiryollarinin populer hale gelmesi ile paralel olmustur 1800 lu yillarda dovme demir dokme demir ve celik kullanimi vardi ancak celik bu siralamanin sonlarindaydi Dovme demir feforje olarak genellikle kapi ve korkuluk gibi yapi aksesuari olarak kullanilmaktaydi 1855 yilinda Ingiltere de Sir Henry Bessemer tarafindan bulunan Bessemer Yontemi celik uretiminde verimi arttirdi Ancak hala celik uretimi pahali oldugu icin yapi malzemesi olarak tercih edilmiyordu 1879 da mucit Sidney Thomas celikten fosforu ayirmayi basararak daha kaliteli celik elde etti 1871 yilinda Amerika da meydana gelen Buyuk Chicago Yangini sonrasi binlerce ahsap bina yok oldu Bu durum yoneticilerin yanici olmayan tas ve tugsa gibi yapi malzemelerine yonelmesini sagladi Ancak buyuyen sehirlerin ihtiyacini karsilamak icin celige gereksinim duyuldu 1910 Toronto Evening Telegram da yayinlanan Union Bank insaatini gosteren resim 1885 yilinda tamamlanan Chicago Ev Sigortasi Binasi orj The Home Insurance Building in Chicago celik cerceve iskelet ve betonarme kullanarak yapilan 10 katli bir bana olarak donemin genis capta taninan ilk binasi oldu 1931 de yikilan bu bina ilk gokdelen olarak bilinmektedir 1890 yilinda tamamlanan yine Sikago da bulunan The Rand McNally Binasi tamami celik cerceveli olarak tasarlanan ilk binadir O donem Burnham ve Root tarafindan tasarlanan bina 1 milyon dolara mal olmus ve 1911 de yikilmistir 1900 lerin baslairnda celik uretimindeki teknolojik ilerlemeler daha kaliteli ve daha hizli uretim yapilmasini sagladi 1913 yilinda o donemim dunyanin en uzun binasi olan Woolworth Binasi 60 katli celik yapi olarak insa edildi 1928 de Chrysler Binasi celik destekli tugla bina olarak insa edildi Tasarim AsamalariGeometrik Kararlar Yapinin kullanim amacina uygun sekilde tasarlanmasi icin gereksinimlere gore yapi geometrisi tasarlanir Bu gereksinimler sadece insaat muhendisleri tarafindan degil bircok disiplinler tarafindan belirlenebilir Ekipmanlarin yerlesimi mimari unsurlar kullanim kapasitesi ve yapinin konumu gibi bircok unsur geometrik kararlari dogrudan veya dolayli olarak yapi geometrisine etki eder Yapiya Etkiyen Yuklerin Belirlenmesi Bu asamada insaat muhendisleri yapinin konumuna gore etki edecek ruzgar kar ve deprem yuklerini ilgili sartnamelere gore hesaplarlar Yapinin kaplama turune gore agirligini varsa tasidigi ekipmanlarin olusturdugu statik ve dinamik yukleri diger hareketli ve kalici yukleri hesaplarlar Statik Analizin Yapilmasi Gunumuzde yapilar karmasik sistemlere sahiptir bu nedenle el hesabi ile statik hesaplarini yapmak oldukca zordur Insaat muhendisleri statik ve dinamik analizlerin yapilmasi icin bu konuda ozellesmis genellikle sonlu elemanlar yontemi ile calisan bilgisayar programlarini kullanirlar Dogrusal veya dogrusal olmayan analiz yontemleri ile yapinin analizini gerceklestirirler Analiz yontemlerinde ilave kosullar yapinin yapilacagi bolgede gecerli yonetmeliklere gore gerceklestirilir Kesit Tasarimi Yapilmasi Analizden sonraki asama olan kesit tasarimi yapinin bulundugu bolgede gecerli olan yonetmeliklere gore yapilir Analizden elde edilen kesit tesirlerine gore uygun kesitler secilir Burada sadece gerilme kontrolu degil ayni zamanda sehim kontrolude yapilir Ayrica yonetmeliklerin belirledigi diger kurallar uygulanir Yine analizden gelen kesit tesirlerine gore elemanlarin baglantilari hesaplanir Karmasik baglantilar icin bilgisayar programlari kullanilabilirken gorece daha basit baglantilarda el hesabi yapmakta mumkundur Cizimlerin Olusturulmasi Kesitlerin ve baglantilarin belirlenmesinden sonra yapinin imalat ve montaj cizimlerinin hazirlanmasi gerekir Fabrikada imal edilecek ve sahada montaj edilecek her bir parcanin cizimleri hazirlanir 3D modelleme programlari ile bu cizimlerin yani sira CNC kesimleri icin cizimler olusturulur Imalat ve Montaj Hazirlanan cizimlere gore imalat sureci baslar Cizimlerde belirtilen olculerde parcalar kesilir delinir ve kaynatilir Ihtiyaca gore boyanarak sahaya montaj edilmek uzere sevk edilir Sahaya gelen parcalar yine cizimlerde belirtilen sekilde birbirlerine kaynak veya civata ile baglanir Imalat ve montajin projeye uygunlugu her asamada yetkili muhendislerce kontrol edilir Kaynakca a b PDF web archive org 11 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Mayis 2024 a b c Steel LLC Ingilizce 18 Haziran 2018 20 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2024 Insaat muhendisligi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz