Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çevresel arkeoloji, 1970'lerde ortaya çıkan, geçmiş toplumlar ile içinde yaşadıkları ortamlar arasındaki ilişkileri inceleyen arkeolojinin bir alt dalıdır. Bu alan, paleo-çevreyi anlamak üzere arkeolojik-paleoekolojik bir yaklaşımı benimsemektedir. Geçmiş çevreleri ve insanların içinde yaşadıkları doğa ile ilişki ve etkileşimlerini ortaya çıkarmak, arkeologlara antropojenik ortamların kökeni ve evrimi ile tarih öncesi uyum süreçleri hakkında fikir vermektedir.
Çevresel arkeoloji genellikle üç alt alana ayrılır:
- Arkeobotanik (bitki kalıntılarının incelenmesi)
- Zooarkeoloji (fauna kalıntılarının incelenmesi)
- Jeoarkeoloji (jeolojik süreçlerin incelenmesi ve bunların arkeolojik kayıtlarla ilişkisi)
Çevresel arkeoloji, tarih öncesi yerleşimlerin hangi bitki örtüsü ile örtülü olduğu ve bölgede hangi hayvan türlerinin mevcut olduğunu ve geçmiş toplumların bunları nasıl yönettiğini araştırmak için bitki ve hayvan kalıntılarını inceler. Bu araştırmalar arasında günümüz fiziksel çevresi ve geçmiştekinin kıyası da yapılır. Biyoarkeoloji veya jeomorfoloji gibi uzmanlık alt alanları, çalıştıkları materyallerle tanımlanırken, "çevresel" terimi, zaman dilimleri ve coğrafi bölgeler arasında geçerli olan genel bir bilimsel araştırma alanını belirtmek için kullanılır ve amaç çevrenin bir bütün olarak arkeolojik bir çerçeveden incelenmesidir.
Alt alanlar
Arkeobotanik
Arkeobotanik, bitki kalıntılarının incelenmesi ve yorumlanmasıdır. Araştırmacılar, bitkilerin tarihsel bağlamlardaki kullanımlarını belirleyerek, geçmişteki insanların beslenme biçimlerini anlamaya çalışırlar. İnsanların bitkiler ile olan ilişkilerine bakmak, onların geçim stratejilerinin yanı sıra ve bitki ekonomisini anlamak yönünde de önemli bilgiler sağlar. Örneğin, odun kömürü gibi numunelerin analizi, toplumun yakıt kaynağını ortaya çıkarabilir. Arkeobotanikçiler ayrıca polen, tohum ve meyve kalıntılarını da sıklıkla incelerler. Bitkiler çeşitli şekillerde uzun yıllar boyunca korunarak arkeolojik olarak yeniden bulunabilirler, örneğin karbonizasyon, mineralizasyon, su içinde koruma yahut kuruma bu koruma çeşitlerinden bazılarıdır. Arkeobotaniğin bir alt dalı olan etnobotanik daha spesifik olarak bitkiler ve insanlar arasındaki ilişkiye ve bitkilerin insan toplumları üzerindeki kültürel etkilerini inceler. Bu noktada bitkilerin gıda, ekin veya ilaç olarak kullanımı kadar ekonomik ehemmiyetleri de araştırma konusudur.
Zooarkeoloji
Zooarkeoloji, hayvan kalıntılarının arkeolojik olarak incelendiği bir bilim dalıdır. Kalıntılar hayvanların içinde var olduğu insan toplulukları hakkında ne gibi bilgiler verdiklerine dikkat edilerek incelenirler. Hayvan kalıntıları, avcılık faaliyetleri ya da evcilleştirmeye yönelik bilgi verebilirler. Hayvanlar ve insanlar arasındaki belirli ilişkileri ortaya çıkarmasına rağmen, belirli bir alanda keşfedilen hayvan kemikleri, derileri veya DNA'lar, o bölgenin tarihi doğası ve iklimi hakkında bilgi verir.
Jeoarkeoloji
Jeoarkeoloji, insanın ortaya çıkışından günümüze peyzaj ve jeolojik süreçlerin incelendiği bilim dalıdır. Geçmiş toplumların çevreyi nasıl etkilemiş ve ondan nasıl etkilenmiş olabileceğini inceler. Jeolojik tortu ve toprak, eserlerin çoğunluğunun bulunduğu yer olmalarından ötürü incelenirler. Bunun dışında doğal süreçler ve insan davranışları da toprağı değiştirebileceği için, jeolojik bir yaklaşım elzemdir. Normal gözlemin yanı sıra, bilgisayar programlama ve uydu görüntüleme işlemleri de geçmişteki doğa ve mimariyi rekonstre etmek için sıklıkla kullanılırlar.
Diğer ilgili alanlar şunlardır:
- Peyzaj arkeolojisi
- Biyoarkeoloji ve insan ekolojisi
- İklimbilim
- Paleoekoloji
Tarihi
Çevre arkeolojisi, son 50 yılda ayrı bir disiplin olarak ortaya çıkmıştır. Son yıllarda önemi hızla artmış ve şu anda çoğu kazı projesinin yerleşik bir bileşeni haline gelmiştir. Multidisipliner olan bu alanda çevre arkeologları ve paleoekologlar, geçmişteki insanların geçim kaynaklarını, insan-çevre etkileşimlerini ve özellikle de iklimsel faktörlerin insanları nasıl etkilediği hakkındaki araştırmalarını, bütünsel bir anlayışa ulaşmak için materyal kültür çalışmalarında uzmanlaşmış arkeologlar ve antropologlarla birlikte gerçekleştirirler.
1960'lar arkeolojisinde, insanı çevreleyen doğa onunla "pasif" bir etkileşime sahip gibi düşünülüyordu. Ancak Darwinizm ve ekolojik ilkelerin araştırmalara dahil edilmesiyle bu paradigma değişmeye başladı. Longue durée, vaha teorisi ve katastrofist teoriler bu yaklaşımı benimsediler. Örneğin felaketçilik, doğal afet gibi felaketlerin bir toplumun hayatta kalmasında nasıl belirleyici faktör olabileceğini tartıştı. Ayrıca çevrenin insan toplulukları üzerinde sosyal, politik ve ekonomik etkileri olabileceği göz önünde bulunduruldu. Dolayısıyla doğal çevrenin bir toplum üzerinde sahip olabileceği doğrudan etkiye bakmak daha önemli hale geldi. Bu, orta menzil teorisine (middle range theory) ve 20. ve 21. yüzyıllarda çevresel arkeoloji tarafından yöneltilen temel soruların ortaya çıkmasına sebep oldu. Alan içindeki düşüncede bir başka önemli değişiklik, maliyet etkinliği kavramı etrafında odaklandı. Daha önce arkeologlar, insanların genellikle kaynak kullanımlarını en üst düzeye çıkarmak için hareket ettiğini düşünüyorlardı, ancak bu durumun böyle olmadığını anlamaya başladılar. Daha sonraki teoriler, sosyallik ve failliğin yanı sıra, arkeolojik alanlar arasındaki etkileşime odaklandılar. Son olarak devlet araştırma denetimleri ve çevresel arkeolojinin 'ticarileştirilmesi' de daha yakın zamanlarda bu disiplini şekillendiren unsurlardan biri olmuştur.
Önemli katkıda bulunanlar
Louis Leakey, bu alanda çok sayıda araştırmaya katkıda bulunmuştur. Leakey ve eşi Mary Leakey, en çok Afrika'daki insanın kökenleri üzerine yaptıkları çalışmalarla tanınırlar. Lewis Binford, orta menzil teorisini geliştirmiştir. Bu teori modeller aracılığıyla insan ve çevre arasındaki ilişkiyi inceler.
Eric Higgs, Asya'da tarımın gelişimini ve arazinin potansiyeline dayalı olarak arazinin kullanımına bakan "alan havza analizi" yöntemini araştırdı.
Karl Butzer çevre arkeolojisinin dikkate değer bir öncüsüdür ve arkeoloji, coğrafya ve jeoloji alanlarında çok sayıda ödül kazanmış ve araştırmalar yürütmüştür.
Douglas Kennett çevresel arkeoloji ve insan davranış ekolojisi üzerine çalışmaktadır. En çok, iklim değişikliğinin Maya uygarlığının gelişimi ve parçalanmasını nasıl etkilediğini araştıran çalışmalarıyla tanınmaktadır.
Yöntemler
Çevresel arkeologlar bir alana değerlendirme veya kazı yoluyla yaklaşırlar. Değerlendirme, bir alanda verilen kaynakları ve eserleri ve bunların potansiyel önemini analiz etmeye çalışır. Kazı, zemindeki farklı katmanlardan örnekler alır ve değerlendirmeye benzer bir strateji kullanır. Tipik olarak aranan numuneler, insan ve fauna kalıntıları, polen ve tohumlar, odun ve odun kömürü, böcekler ve hatta izotoplardır. Lipitler, proteinler ve DNA gibi biyomoleküller de aydınlatıcı örnekler olabilirler.Jeoarkeoloji ile ilgili olarak, topoğrafya ve uydu görüntüleme sistemleri genellikle doğal çevreyi yeniden oluşturmak için kullanılır. Coğrafi Bilgi Sistemleri, mekansal verileri işleyebilen ve sanal peyzajlar oluşturabilen bir bilgisayar sistemidir. İklim kayıtları, sıcaklıklar, yağış, bitki örtüsü ve diğer iklime bağlı koşullar hakkında bilgi sağlayabilen paleoklimatoloji verileri aracılığıyla rekonstre edilebilirler. Bu bilgiler, mevcut iklim için bağlam oluşturmak ve geçmiş iklimi şimdiki zamanla karşılaştırmak için kullanılabilir.
Önemi
Çevre arkeolojisindeki her araştırma, insanların çevreleriyle olan ilişkilerinin farklı bir yönü hakkında bilgi toplar. Bu bileşenler birlikte (diğer alanlardaki yöntemlerle birlikte), geçmiş bir toplumun yaşam tarzını ve çevreleriyle etkileşimlerini tam olarak anlamak için birleştirilir. Arazi kullanımı, gıda üretimi, alet kullanımı ve meslek kalıpları bu sayede daha iyi anlaşılır. Bu veriler mevcut ve gelecekteki insan-çevre etkileşimlerine uygulanabilir. Predasyon, tarım ve yabancı biyotanın yeni ortamlara girmesi yoluyla insanlar geçmiş ortamları değiştirmiştir. Bu geçmiş süreçleri anlamak, günümüzdeki koruma ve onarıcı süreçleri takip etmeye yardımcı olabilir.
Çevresel arkeoloji, sürdürülebilirlik ve neden bazı kültürlerin yok olurken bazılarının hayatta kaldığı hakkında fikir vermektedir. Tarih boyunca birçok kez toplumsal çöküş yaşanmıştır, bunun en belirgin örneklerinden biri Maya uygarlığıdır. Arkeologlar, daha önce tartışılan göl tortu numunesi ve iklim yeniden yapılandırma teknolojisini kullanarak, Mayalar zamanında mevcut olan iklimi rekonstre edebildiler. Maya toplumu çöktüğünde Yucatán Yarımadası'nda aşırı kuraklık olduğu tespit edilmiş olsa da, diğer birçok faktörün de onların yok olmasına katkısı olmuştur. Ormansızlaşma, aşırı nüfus ve sulak alanların manipüle edilmesi, Maya uygarlığının çöküşüne dair öne sürülen teorilerden bazılarıdır. Bu faktörlerin hepsi birlikte doğal çevreyi kötü yönde etkilemiştir. Sürdürülebilirlik açısından, Mayaların çevreyi nasıl etkilediğini incelemek, etkileşimin bölge peyzajını ve müteakip popülasyonları kalıcı olarak nasıl etkilediğini görmek önemlidir.
Arkeologlar, çalışmalarının disiplinin ötesinde bir etkiye sahip olduğunu kanıtlamak için giderek daha fazla baskı altına girmektedirler. Bu durum, çevresel arkeologları, iklim değişikliği, arazi örtüsü değişikliği, toprak sağlığı ve gıda güvenliği gibi alanlarda gelecekteki sonuçları modellemek için geçmiş çevresel değişikliklerin anlaşılmasının gerekli olduğunu tartışmaya sevk etti.
Dipnotlar
- ^ O'Connor (2019). "Pinned Down in the Trenches? Revisiting environmental archaeology". Internet Archaeology (53). doi:10.11141/ia.53.5.
- ^ "What is Environmental Archaeology?". Florida Museum of Natural History. University of Florida. 17 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2016.
- ^ Environmental Archaeology: Approaches, Techniques & Applications. Stroud: Tempus. 2003. ISBN .
- ^ Environmental Archaeology: Theoretical and Practical Approaches. Londra: Routledge. 2014. ISBN .
- ^ "Online Archaeobotany Tutorial". Integrated Archaeobotanical Research Project. University of Sheffield. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2016.
- ^ "Site Formation Processes". about education. 20 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2016.
- ^ Butzer (2012). "Collapse, environment, and society". PNAS. 109 (10): 3632-3639. doi:10.1073/pnas.1114845109. (PMC) 3309741 $2. (PMID) 22371579.
- ^ a b Van Der Veen (June 2007). "Formation processes of desiccated and carbonized plant remains – the identification of routine practice". Journal of Archaeological Science. 34 (6): 968-990. doi:10.1016/j.jas.2006.09.007.
- ^ "Archaeobotany". sites.google.com (İngilizce). 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2019.
- ^ "Archaeobotany - Ethnobotany". sites.google.com (İngilizce). 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
- ^ a b "Zooarchaeology Lab — Anthropology". anthropology.ucdavis.edu (İngilizce). 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2019.
- ^ a b Geoarchaeology : the earth-science approach to archaeological interpretation. Hill, Christopher L., 1959-. New Haven. 1998. ISBN . OCLC 951622849.
- ^ a b Ghilardi (30 Mayıs 2009). "Geoarchaeology: where human, social and earth sciences meet with technology". S.A.P.I.EN.S. (Fransızca). 2 (2). ISSN 1993-3800. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ "History". Florida Museum (İngilizce). 5 Nisan 2017. 23 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2019.
- ^ "The role of the environmental archaeologist in the study and reconstruction of cave palaeoclimate". International Journal of Speleology. 33: 115-127. 2004. doi:10.5038/1827-806X.33.1.11. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022 – Scholar Commons USF vasıtasıyla. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b c Environmental archaeology and the social order. Londra: Routledge. 2003. ISBN . OCLC 54494457. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Pearson (2019). "Commercial Environmental Archaeology: are we back in the dark ages or is environmental archaeology a potential agent of change?". Internet Archaeology (53). doi:10.11141/ia.53.4.
- ^ Howard (2019). "Environmental Archaeology, Progress and Challenges". Internet Archaeology (53). doi:10.11141/ia.53.1.
- ^ "An interview with Professor Karl W. Butzer". YouTube. Anne Buttimer. 1987. 4 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2016.
- ^ "Karl W. Butzer 1934 - 2016" (PDF). National Academy of Sciences. 2017. 24 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2020. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Kennett (9 Kasım 2012). "Development and Disintegration of Maya Political Systems in Response to Climate Change". Science (İngilizce). 338 (6108): 788-791. doi:10.1126/science.1226299. ISSN 0036-8075. (PMID) 23139330. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Jones, David M., (Ed.) (2011). Environmental Archaeology: A guide to the theory and practice of methods from sampling and recovery to post-excavation (İngilizce). English Heritage. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.
- ^ "Climate Reconstruction | National Centers for Environmental Information (NCEI) formerly known as National Climatic Data Center (NCDC)". www.ncdc.noaa.gov. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ "Past Climate | NOAA Climate.gov". www.climate.gov. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Environmental archaeology: theoretical and practical approaches. Place of publication not identified: Routledge, 2016.
- ^ "The Archaeological Record of Human Impacts on Animal Populations". Journal of World Prehistory (İngilizce). 15 (1): 1-68. 1 Mart 2001. doi:10.1023/A:1011165119141. ISSN 1573-7802. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Drought and the Ancient Maya Civilization | National Centers for Environmental Information (NCEI) formerly known as National Climatic Data Center (NCDC)". www.ncdc.noaa.gov. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ "New clues about how and why the Maya culture collapsed". Harvard Gazette (İngilizce). 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ "environmental Archaeology | Sustainability". sustainability.utah.edu (İngilizce). 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Richer (2019). "Archaeology has No Relevance". Internet Archaeology (53). doi:10.11141/ia.53.2.
Dış bağlantılar
- Çevresel Arkeoloji nedir? 4 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- A'dan Z'ye Arkeoloji: S - Tohumlar (Botanik Kalıntılar) 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Arkeolojinin A'dan Z'si: T - Taphonomi (Site Oluşum Süreçleri) 4 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Arkeolojinin Yönleri: Arkeozooloji 4 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Hayvanlar, Yiyecekler ve Antik Kültür 11 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Çevresel Arkeoloji Derneği 5 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tarihi İngiltere - Çevresel Arkeoloji 15 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Arkeoloji Veri Hizmeti - Çevresel Arkeoloji Bibliyografyası 17 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Çevresel Arkeoloji - Teori ve Uygulama: Geriye Bakmak, İleriye Doğru 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - açık erişim temalı konu
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cevresel arkeoloji 1970 lerde ortaya cikan gecmis toplumlar ile icinde yasadiklari ortamlar arasindaki iliskileri inceleyen arkeolojinin bir alt dalidir Bu alan paleo cevreyi anlamak uzere arkeolojik paleoekolojik bir yaklasimi benimsemektedir Gecmis cevreleri ve insanlarin icinde yasadiklari doga ile iliski ve etkilesimlerini ortaya cikarmak arkeologlara antropojenik ortamlarin kokeni ve evrimi ile tarih oncesi uyum surecleri hakkinda fikir vermektedir Cevresel arkeoloji genellikle uc alt alana ayrilir Arkeobotanik bitki kalintilarinin incelenmesi Zooarkeoloji fauna kalintilarinin incelenmesi Jeoarkeoloji jeolojik sureclerin incelenmesi ve bunlarin arkeolojik kayitlarla iliskisi Cevresel arkeoloji tarih oncesi yerlesimlerin hangi bitki ortusu ile ortulu oldugu ve bolgede hangi hayvan turlerinin mevcut oldugunu ve gecmis toplumlarin bunlari nasil yonettigini arastirmak icin bitki ve hayvan kalintilarini inceler Bu arastirmalar arasinda gunumuz fiziksel cevresi ve gecmistekinin kiyasi da yapilir Biyoarkeoloji veya jeomorfoloji gibi uzmanlik alt alanlari calistiklari materyallerle tanimlanirken cevresel terimi zaman dilimleri ve cografi bolgeler arasinda gecerli olan genel bir bilimsel arastirma alanini belirtmek icin kullanilir ve amac cevrenin bir butun olarak arkeolojik bir cerceveden incelenmesidir Alt alanlarArkeobotanik Hayvan kalintilari Arkeobotanik bitki kalintilarinin incelenmesi ve yorumlanmasidir Arastirmacilar bitkilerin tarihsel baglamlardaki kullanimlarini belirleyerek gecmisteki insanlarin beslenme bicimlerini anlamaya calisirlar Insanlarin bitkiler ile olan iliskilerine bakmak onlarin gecim stratejilerinin yani sira ve bitki ekonomisini anlamak yonunde de onemli bilgiler saglar Ornegin odun komuru gibi numunelerin analizi toplumun yakit kaynagini ortaya cikarabilir Arkeobotanikciler ayrica polen tohum ve meyve kalintilarini da siklikla incelerler Bitkiler cesitli sekillerde uzun yillar boyunca korunarak arkeolojik olarak yeniden bulunabilirler ornegin karbonizasyon mineralizasyon su icinde koruma yahut kuruma bu koruma cesitlerinden bazilaridir Arkeobotanigin bir alt dali olan etnobotanik daha spesifik olarak bitkiler ve insanlar arasindaki iliskiye ve bitkilerin insan toplumlari uzerindeki kulturel etkilerini inceler Bu noktada bitkilerin gida ekin veya ilac olarak kullanimi kadar ekonomik ehemmiyetleri de arastirma konusudur Zooarkeoloji Zooarkeoloji hayvan kalintilarinin arkeolojik olarak incelendigi bir bilim dalidir Kalintilar hayvanlarin icinde var oldugu insan topluluklari hakkinda ne gibi bilgiler verdiklerine dikkat edilerek incelenirler Hayvan kalintilari avcilik faaliyetleri ya da evcillestirmeye yonelik bilgi verebilirler Hayvanlar ve insanlar arasindaki belirli iliskileri ortaya cikarmasina ragmen belirli bir alanda kesfedilen hayvan kemikleri derileri veya DNA lar o bolgenin tarihi dogasi ve iklimi hakkinda bilgi verir Jeoarkeoloji Jeoarkeoloji insanin ortaya cikisindan gunumuze peyzaj ve jeolojik sureclerin incelendigi bilim dalidir Gecmis toplumlarin cevreyi nasil etkilemis ve ondan nasil etkilenmis olabilecegini inceler Jeolojik tortu ve toprak eserlerin cogunlugunun bulundugu yer olmalarindan oturu incelenirler Bunun disinda dogal surecler ve insan davranislari da topragi degistirebilecegi icin jeolojik bir yaklasim elzemdir Normal gozlemin yani sira bilgisayar programlama ve uydu goruntuleme islemleri de gecmisteki doga ve mimariyi rekonstre etmek icin siklikla kullanilirlar Diger ilgili alanlar sunlardir Peyzaj arkeolojisi Biyoarkeoloji ve insan ekolojisi Iklimbilim PaleoekolojiTarihi1970 lerde UCL Arkeoloji Enstitusu nun insan cevresi bolumu Cevre arkeolojisi son 50 yilda ayri bir disiplin olarak ortaya cikmistir Son yillarda onemi hizla artmis ve su anda cogu kazi projesinin yerlesik bir bileseni haline gelmistir Multidisipliner olan bu alanda cevre arkeologlari ve paleoekologlar gecmisteki insanlarin gecim kaynaklarini insan cevre etkilesimlerini ve ozellikle de iklimsel faktorlerin insanlari nasil etkiledigi hakkindaki arastirmalarini butunsel bir anlayisa ulasmak icin materyal kultur calismalarinda uzmanlasmis arkeologlar ve antropologlarla birlikte gerceklestirirler 1960 lar arkeolojisinde insani cevreleyen doga onunla pasif bir etkilesime sahip gibi dusunuluyordu Ancak Darwinizm ve ekolojik ilkelerin arastirmalara dahil edilmesiyle bu paradigma degismeye basladi Longue duree vaha teorisi ve katastrofist teoriler bu yaklasimi benimsediler Ornegin felaketcilik dogal afet gibi felaketlerin bir toplumun hayatta kalmasinda nasil belirleyici faktor olabilecegini tartisti Ayrica cevrenin insan topluluklari uzerinde sosyal politik ve ekonomik etkileri olabilecegi goz onunde bulunduruldu Dolayisiyla dogal cevrenin bir toplum uzerinde sahip olabilecegi dogrudan etkiye bakmak daha onemli hale geldi Bu orta menzil teorisine middle range theory ve 20 ve 21 yuzyillarda cevresel arkeoloji tarafindan yoneltilen temel sorularin ortaya cikmasina sebep oldu Alan icindeki dusuncede bir baska onemli degisiklik maliyet etkinligi kavrami etrafinda odaklandi Daha once arkeologlar insanlarin genellikle kaynak kullanimlarini en ust duzeye cikarmak icin hareket ettigini dusunuyorlardi ancak bu durumun boyle olmadigini anlamaya basladilar Daha sonraki teoriler sosyallik ve failligin yani sira arkeolojik alanlar arasindaki etkilesime odaklandilar Son olarak devlet arastirma denetimleri ve cevresel arkeolojinin ticarilestirilmesi de daha yakin zamanlarda bu disiplini sekillendiren unsurlardan biri olmustur Onemli katkida bulunanlar Louis Leakey bu alanda cok sayida arastirmaya katkida bulunmustur Leakey ve esi Mary Leakey en cok Afrika daki insanin kokenleri uzerine yaptiklari calismalarla taninirlar Lewis Binford orta menzil teorisini gelistirmistir Bu teori modeller araciligiyla insan ve cevre arasindaki iliskiyi inceler Eric Higgs Asya da tarimin gelisimini ve arazinin potansiyeline dayali olarak arazinin kullanimina bakan alan havza analizi yontemini arastirdi Karl Butzer cevre arkeolojisinin dikkate deger bir oncusudur ve arkeoloji cografya ve jeoloji alanlarinda cok sayida odul kazanmis ve arastirmalar yurutmustur Douglas Kennett cevresel arkeoloji ve insan davranis ekolojisi uzerine calismaktadir En cok iklim degisikliginin Maya uygarliginin gelisimi ve parcalanmasini nasil etkiledigini arastiran calismalariyla taninmaktadir YontemlerCevresel arkeologlar bir alana degerlendirme veya kazi yoluyla yaklasirlar Degerlendirme bir alanda verilen kaynaklari ve eserleri ve bunlarin potansiyel onemini analiz etmeye calisir Kazi zemindeki farkli katmanlardan ornekler alir ve degerlendirmeye benzer bir strateji kullanir Tipik olarak aranan numuneler insan ve fauna kalintilari polen ve tohumlar odun ve odun komuru bocekler ve hatta izotoplardir Lipitler proteinler ve DNA gibi biyomolekuller de aydinlatici ornekler olabilirler Jeoarkeoloji ile ilgili olarak topografya ve uydu goruntuleme sistemleri genellikle dogal cevreyi yeniden olusturmak icin kullanilir Cografi Bilgi Sistemleri mekansal verileri isleyebilen ve sanal peyzajlar olusturabilen bir bilgisayar sistemidir Iklim kayitlari sicakliklar yagis bitki ortusu ve diger iklime bagli kosullar hakkinda bilgi saglayabilen paleoklimatoloji verileri araciligiyla rekonstre edilebilirler Bu bilgiler mevcut iklim icin baglam olusturmak ve gecmis iklimi simdiki zamanla karsilastirmak icin kullanilabilir OnemiArkeologlarin gecmis iklimleri yeniden insa etmelerine yardimci olmak icin kullanilan gol tortusu numunesi Cevre arkeolojisindeki her arastirma insanlarin cevreleriyle olan iliskilerinin farkli bir yonu hakkinda bilgi toplar Bu bilesenler birlikte diger alanlardaki yontemlerle birlikte gecmis bir toplumun yasam tarzini ve cevreleriyle etkilesimlerini tam olarak anlamak icin birlestirilir Arazi kullanimi gida uretimi alet kullanimi ve meslek kaliplari bu sayede daha iyi anlasilir Bu veriler mevcut ve gelecekteki insan cevre etkilesimlerine uygulanabilir Predasyon tarim ve yabanci biyotanin yeni ortamlara girmesi yoluyla insanlar gecmis ortamlari degistirmistir Bu gecmis surecleri anlamak gunumuzdeki koruma ve onarici surecleri takip etmeye yardimci olabilir Cevresel arkeoloji surdurulebilirlik ve neden bazi kulturlerin yok olurken bazilarinin hayatta kaldigi hakkinda fikir vermektedir Tarih boyunca bircok kez toplumsal cokus yasanmistir bunun en belirgin orneklerinden biri Maya uygarligidir Arkeologlar daha once tartisilan gol tortu numunesi ve iklim yeniden yapilandirma teknolojisini kullanarak Mayalar zamaninda mevcut olan iklimi rekonstre edebildiler Maya toplumu coktugunde Yucatan Yarimadasi nda asiri kuraklik oldugu tespit edilmis olsa da diger bircok faktorun de onlarin yok olmasina katkisi olmustur Ormansizlasma asiri nufus ve sulak alanlarin manipule edilmesi Maya uygarliginin cokusune dair one surulen teorilerden bazilaridir Bu faktorlerin hepsi birlikte dogal cevreyi kotu yonde etkilemistir Surdurulebilirlik acisindan Mayalarin cevreyi nasil etkiledigini incelemek etkilesimin bolge peyzajini ve muteakip populasyonlari kalici olarak nasil etkiledigini gormek onemlidir Arkeologlar calismalarinin disiplinin otesinde bir etkiye sahip oldugunu kanitlamak icin giderek daha fazla baski altina girmektedirler Bu durum cevresel arkeologlari iklim degisikligi arazi ortusu degisikligi toprak sagligi ve gida guvenligi gibi alanlarda gelecekteki sonuclari modellemek icin gecmis cevresel degisikliklerin anlasilmasinin gerekli oldugunu tartismaya sevk etti Dipnotlar O Connor 2019 Pinned Down in the Trenches Revisiting environmental archaeology Internet Archaeology 53 doi 10 11141 ia 53 5 What is Environmental Archaeology Florida Museum of Natural History University of Florida 17 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2016 Environmental Archaeology Approaches Techniques amp Applications Stroud Tempus 2003 ISBN 0752419315 Environmental Archaeology Theoretical and Practical Approaches Londra Routledge 2014 ISBN 978 0340808719 Online Archaeobotany Tutorial Integrated Archaeobotanical Research Project University of Sheffield 16 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2016 Site Formation Processes about education 20 Eylul 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2016 Butzer 2012 Collapse environment and society PNAS 109 10 3632 3639 doi 10 1073 pnas 1114845109 PMC 3309741 2 PMID 22371579 a b Van Der Veen June 2007 Formation processes of desiccated and carbonized plant remains the identification of routine practice Journal of Archaeological Science 34 6 968 990 doi 10 1016 j jas 2006 09 007 Archaeobotany sites google com Ingilizce 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2019 Archaeobotany Ethnobotany sites google com Ingilizce 14 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2019 a b Zooarchaeology Lab Anthropology anthropology ucdavis edu Ingilizce 28 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2019 a b Geoarchaeology the earth science approach to archaeological interpretation Hill Christopher L 1959 New Haven 1998 ISBN 9780300157345 OCLC 951622849 a b Ghilardi 30 Mayis 2009 Geoarchaeology where human social and earth sciences meet with technology S A P I EN S Fransizca 2 2 ISSN 1993 3800 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 History Florida Museum Ingilizce 5 Nisan 2017 23 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Subat 2019 The role of the environmental archaeologist in the study and reconstruction of cave palaeoclimate International Journal of Speleology 33 115 127 2004 doi 10 5038 1827 806X 33 1 11 17 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Scholar Commons USF vasitasiyla Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b c Environmental archaeology and the social order Londra Routledge 2003 ISBN 0203711769 OCLC 54494457 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Pearson 2019 Commercial Environmental Archaeology are we back in the dark ages or is environmental archaeology a potential agent of change Internet Archaeology 53 doi 10 11141 ia 53 4 Howard 2019 Environmental Archaeology Progress and Challenges Internet Archaeology 53 doi 10 11141 ia 53 1 An interview with Professor Karl W Butzer YouTube Anne Buttimer 1987 4 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2016 Karl W Butzer 1934 2016 PDF National Academy of Sciences 2017 24 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Temmuz 2020 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Kennett 9 Kasim 2012 Development and Disintegration of Maya Political Systems in Response to Climate Change Science Ingilizce 338 6108 788 791 doi 10 1126 science 1226299 ISSN 0036 8075 PMID 23139330 5 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Jones David M Ed 2011 Environmental Archaeology A guide to the theory and practice of methods from sampling and recovery to post excavation Ingilizce English Heritage Erisim tarihi 9 Mart 2019 Climate Reconstruction National Centers for Environmental Information NCEI formerly known as National Climatic Data Center NCDC www ncdc noaa gov 22 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2020 Past Climate NOAA Climate gov www climate gov 9 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2020 Environmental archaeology theoretical and practical approaches Place of publication not identified Routledge 2016 The Archaeological Record of Human Impacts on Animal Populations Journal of World Prehistory Ingilizce 15 1 1 68 1 Mart 2001 doi 10 1023 A 1011165119141 ISSN 1573 7802 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Drought and the Ancient Maya Civilization National Centers for Environmental Information NCEI formerly known as National Climatic Data Center NCDC www ncdc noaa gov 22 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2020 New clues about how and why the Maya culture collapsed Harvard Gazette Ingilizce 28 Subat 2020 29 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2020 environmental Archaeology Sustainability sustainability utah edu Ingilizce 3 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2020 Richer 2019 Archaeology has No Relevance Internet Archaeology 53 doi 10 11141 ia 53 2 Dis baglantilarCevresel Arkeoloji nedir 4 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi A dan Z ye Arkeoloji S Tohumlar Botanik Kalintilar 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Arkeolojinin A dan Z si T Taphonomi Site Olusum Surecleri 4 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Arkeolojinin Yonleri Arkeozooloji 4 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Hayvanlar Yiyecekler ve Antik Kultur 11 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Cevresel Arkeoloji Dernegi 5 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Tarihi Ingiltere Cevresel Arkeoloji 15 Mayis 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Arkeoloji Veri Hizmeti Cevresel Arkeoloji Bibliyografyasi 17 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Cevresel Arkeoloji Teori ve Uygulama Geriye Bakmak Ileriye Dogru 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi acik erisim temali konu