Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Multiple skleroz (Çoklu sertleşim), beyni ve omuriliği tutan özbağışıklık hastalığıdır. Kısaca MS olarak anılır.
| Multipl skleroz | |
|---|---|
 | |
| Demiyelinizan MS. renkli doku birçok Makrofaj göstermektedir. Orijinal büyüklük 1:100 | |
| Uzmanlık | Nöroloji  |
Genel Bilgi
ardından genç erişkinlerde en sık görülen nörolojik bozukluktur. Sadece ABD'de yaklaşık 350.000-400.000 doktorlarca tanı konmuş kişi vardır. Hastalığın nedeni daha tam olarak anlaşılmamış olmakla birlikte, genetik ve çevresel etkenlerin birleşimiyle ortaya çıktığına inanılmaktadır. Çeşitli tipleri olsa da tümü merkezi sinir sisteminin (MSS) yangısı (enflamasyonu) ile nitelenir ve miyelinsizleşme (sinir dokusunu saran özel miyelin proteinin bağışıklık sistemince yok edilmesi) ile ilerlemektedir. Başka bir deyişle MS, MSS'nin miyelinsizleşmesini ve yangısını içeren bir özbağışıklık hastalığıdır. Özbağışıklık; kısaca bağışıklık sisteminin kişinin kendi hücrelerini tanıyamaması, bunun sonucunda vücuda yabancı madde sanıp yok etmeye çalışması ve sonuç olarak vücudun kendi kendine zarar vermesi olarak açıklanabilir. MS'de ise bağışıklık sisteminin tanıyamadığı bağıştıranlar (antijen) miyelinlerdir (myelin baz proteini ve myelin oligodendrosit glikoprotein gibi). MS hastalığında, bağışıklık sisteminde asıl sorumlu tutulan bağışıklık sistemi hücreleri ise T-hücreleri'dir.
Günümüzde hastalara tüm MS çeşitlerinde kortizon (metil prednizolone) ve ataklı MS çeşitlerinde kortizon ve beta-interferon veya copaxone vb. tedavisi verilmekle birlikte, yeni çalışmalar umut vericidir. Yakın gelecekte çıkması beklenen PPAR-gamma koşutetkinleri (agonistleri) üzerinde yapılan çalışmalar klinik evreye gelmiştir. Küçük hasta öbeklerinde yapılan çalışmaların da başarılı olması sonucunda şimdi büyük merkezlerde klinik çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar (Azathioprine (örneğin, Azasan® (Imuran®) ve Cyclophosphamide (Cytoxan®, Neosar®)) üzerinde de çalışmalar yapılmaktadır. Ancak bunların etkileriyle ilgili sonuçlar çelişkilidir. Ayrıca bu tür ilaçların önemli yan etkileri de kullanımı kısıtlayan bir başka nedendir.
Multipl sklerozun tarihçesi
1868 yılında, "nörolojinin babası" olarak anılan Paris Üniversitesi nöroloji profesörü Jean Martin Charcot, daha önce hiç karşılaşmadığı bir titreme (tremor) vakasına tanık oldu. Bu duruma, "konuşma bozukluğu" ve olağan dışı göz hareketlerinin (nistagmus) eşlik ettiğini fark etti. Bunun üzerine gördüğü öbür hastalarıyla karşılaştırmaya girişti. Hasta öldüğünde, beynini incelemesi üzerine MS'yi ayırıcı nitelikteki yarası olan plakları buldu. Günümüzde hastalığın kadınlarda erkeklere göre 2 kat daha fazla görüldüğünün bilinmesine karşın, MS geçiren kadınlar histerik konversiyon olarak yanlış tanı almalarından ötürü 1920'li yıllara kadar hastalığın erkeklerde daha sık görüldüğüne inanılıyordu.
Hastalığın tanımı
MS, beyni ve omuriliği tutan özbağışıklık hastalığıdır. Bağışıklık sistemindeki (immün sistem) savunma amaçlı gözelerin, nedeni daha anlaşılamamış bir şekilde, sinir hücrelerinin (nöronlar) çevresinde bulunan miyelin kılıfını (buna bir nevi yağlı bir zar katmanı diyebiliriz) vücuda yabancı bir bağıştıran olarak algılamasıyla yok etmeye çalışmasıdır. Bu durum da, çeşitli sinir sistemi belirtilerini ortaya çıkarır. Bu belirtiler geçici olup, hastalığın düzeyine göre iz bırakabilir ya da bırakmadan ortadan kaybolabilirler.
Hastalığın adı iki sözcükten oluşmaktadır:
- Multipl: Bir ya da daha çok bölgede etkin olup, bir veya daha çok belirti (semptom) vermesi.
- Skleroz: Vücudun savunma gözelerinin myelin kılıfına saldırması sonucu, bu kılıfı sertleştirerek işlevsiz duruma getirmesi.
Bu skleroz sonucunda plak adı verilen doku bozukluğunun oluşması MS'i oluşturur.
Hastalığın ilerlemesi alevlenmeler ve iyileşmeler biçimindedir. Yine hastalığın düzeyine göre bu döngü süreleri değişiklik gösterir.
Hastalığın etkilediği kişiler çoğunlukla 20-40 yaş arası erişkinlerdir. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla iki katıdır. Hastalığın coğrafyası da, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe genişler. Daha çok Kuzey Avrupa'da yaygındır.
Her MS hastasındaki gelişmeler zaman ve belirti olarak ayrılık gösterir. Hastalığın bilinen beş düzeyi vardır:
- Selim ya da İyicil MS (Benign MS): Retrospektif (geriye yönelik) olarak da adlandırılan ilk düzey, diğerlerinden ayrılmakla beraber, hafif ataklar ve iyileşmelerin tam ya da tama yakın olduğu MS tipidir. Her ataktan sonra ya hiç sekel kalmaz ya da kalan sekeller çok hafif yetersizliklere yol açabilir. Hasta, en az on yıl bu seviyede tutulduğu takdirde, MS nedeni ve ataklar tamamen ortadan kalkabilir.
- Yineleyen-Düzelen MS (Relapsing-Remitting MS): MS hastalarının yaklaşık %20'si bu gruptandır. Ataklar ve iyileşmelerle seyreder. Tekrarlayan ataklar sonrasında bazı sekeller kalabilir.
- İkincil İlerleyen MS (Sekonder Progresif): Başlangıcı Relapsing-Remitting MS olup, bu hastaların bir kısmı bu tipe dönüşür. Tekararlayan ataklar sonrası düzelme zorlaşır hatta durabilir.
- Birincil İlerleyen MS (Primer Progresif MS): Ataklarla birlikte ya da atak olmaksızın seyreder. Giderek artan bir ilerleme söz konusudur.
- İlerleyen Yineleyen MS (Progresif Relapsing MS): Başlangıçta belirgin bir atak olup tam bir düzelme olmaz. Ataklar beraberinde ilerleme devam eder.
Tanı yöntemleri
Hastalığın tanısı birçok yolla yapılır. Bunların ilki ve en önemlisi, nörolog bir doktorun yaptığı fiziksel muayenedir. Daha sonra beynin MR'ı (manyetik rezonans görüntüleme), BOS (Beyin Omurilik Sıvısı) ve 'kaydedilmiş potansiyeller' gibi ileri inceleme yöntemleri, tanıyı kesinleştirmek için gereklidir.
Tanı, kesinlik durumuna göre üç biçimde konabilir:
- Klinik kesin tanının konulabilmesi için:
- En az iki belirti nöbetleri ve
- En az iki ak madde doku bozukluğu (belirtisel ya da görüntülemeyle bulunan) gerekmektedir.
- İnceleme-destekli kesin tanınin konulabilmesi için:
- En az iki belirti nöbetleri,
- MR'de saptanan, en az bir ak madde doku bozukluğu ve
- Olağan dışı BOS bulguları (oligoklonal şeritler) gerekmektedir.
- Olası MS tanısının konulabilmesi için:
- En az iki belirti nöbetleri ve
- Bir ak madde doku bozukluğu ya da BOS'ta oligoklonal şeritler bulgusu gerekmektedir.
Belirti ve bulgular
- Ataksi: Kasların birbirleriyle ilişkisiz çalışması sonucu istemli hareketlerin düzensiz seyretmesi hali; vücut hareketlerinde düzensizlik
- Babinski bulgusu: Ayak tabanı bir cisimle çizildiğinde başparmakların yukarı doğru açılması
- Bulanık ya da çift görme, nistagmus (gözbebeklerinin istemsiz hareketi), optik nörit
- : Belirli bir kas veya kas grubunda birbiri arkasına meydana gelen istem dışı kasılma ve gevşeme hareketleri ile belirgin durum
- Beceriksizlik
- Dizartri: Konuşma bozukluğu
- Duygu durumlarda kolayca değişebilme niteliği
- Yorgunluk
- Elde sinirlerdeki harabiyet nedeniyle kasların işlev yapamama hali ile karakterize paralizi (felç) durumu
- Hemiparezi: Vücudun tek tarafını tutan felç durumu
- Hiperaktif derin tendon refleksleri (dizkapağı refleksi gibi..)
- Parestezi: His kaybı, uyuşma ve karıncalanma hissi
- Sık idrara çıkma ve idrar kaçırma (inkontinans)
- Erkeklerde iktidarsızlık
- İnkoordinasyon (koordinasyon bozukluğu)
- : Sadece bir kol veya bir bacağı tutan felç
- Denge kusuru ve baş dönmesi
- Lhermitte Bulgusu: Baş ve boyun öne eğildiğinde elektrik çarpması veya uğultu benzeri bir durum gelişmesi[]
Bu belirti ve bulgular, hastalığın düzeyine göre birkaç hafta ile aylar, hatta yıllar boyunca devam eder ve her atakta farklılık gösterebilir. Hastalığın belirtileri kişiye özgüdür. MS'in özelliği (multipl) olduğundan genellikle birkaçı bir arada bulunabilir.
Patofizyoloji
Daha önce de belirttiğimiz üzere MS otoimmün bir hastalıktır. MS patogenezinde; MSS (merkezi sinir sistemi)'nde miyelin antijenlerine karşı anormal immun yanıtın varlığı düşünülmektedir. Deneysel otoimmun ensefelomiyelite benzer olarak, MS hayvan modellerinde yapılan çalışmalar günümüzde kısmen de olsa MS patogenesini aydınlatmıştır. Bu çalışmalar sayesinde hastalık sebepleri daha iyi anlaşılabilmekte ve tedavi doğrultusunda yeni ilaçlar geliştirilebilmektedir. Bu da, bu tür hayvan çalışmalarının önemini göstermektedir. Bu çalışmalara göre otoreaktif T-hücreleri beyin dokusuna saldırmaktadır. Buna ek olarak, periferal B-hücreleri, monositler ve dendritik hücreler de MS patogenesinde kritik rol oynayabilmektedir. Ayrıca MSS'nde normalde bulunan glial hücrelerin de hastalıkta rol oynadığı düşünülmektedir. İmmun hücrelerin sadece kendileri değil aynı zamanda ürettikleri maddelerle de etki gösterdikleri bilinmektedir. Salgıladıkları sitokinleri düzenleyici, haberleşmeyi sağlayan maddeler olarak görebiliriz. İnflamasyon uyaranları ile dinlenmekte olan makrofajlar, dendritik hücreler, astrositler, mikroglialar aktive olur. Bunun sonucunda çeşitli sitokinler salgılarlar. Bunların bazıları toksik etkiye neden olarak nöron ve oligodendrositlere (MSS'ndeki miyelinleri oluşturan hücreler) zarar verir. Ayrıca çeşitli kemokinler salgılayarak immun hücreleri uyarırlar. Bunlar da inflamatuar yanıtı biraz daha artırır. İşte toksik etkiyi ve inflamatuar uyaranlarla aktive olan yolları PPAR-gamma agonitleri engellemekte ve böylece koruyucu etki göstermektedir. Tüm bunlar da PPAR-gamma agonistlerinin önemini kanıtlamaktadır. Ayrıca sadece koruyucu olmadıkları bunun yanında tedavi edici etkilere de sahip oldukları düşünülmektedir. Nöral kök hücrelerin proliferasyonu ve farklılaşmasını düzenlediği de düşünülmekte; buna ek olarak oligodendrosit hücrelerin farklılaşmasında da etkileri olduğu da sanılmaktadır.
Dış bağlantılar
- Türkiye MS Derneği7 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- National MS Society16 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- MS hastalığı tanıtım, bilgiler, güncel haberler, MS Blogspot21 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Curlie'de Multipl skleroz (DMOZ tabanlı)
- MS epidemiyolojisi global verileri24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . {{|url= |tarih=24 Haziran 2011 }} (İngilizce)
- MS klinik denemeleri4 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . {{|url= |tarih=4 Haziran 2010 }} (İngilizce)
- Abstract index29 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . {{|url= |tarih=29 Haziran 2010 }} (İngilizce)
- MS Sözlük14 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ a b Drew PD, Xu J, Racke MK. PPAR-gamma: Therapeutic Potential for Multiple Sclerosis. PPAR Res 2008; 2008:627463 PMID 18604287 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Sonobe Y, Jin S, Wang J, Kawanokuchi J, Takeuchi H, Mizuno T, Suzumura A. Chronological changes of CD4(+) and CD8(+) T cell subsets in the experimental autoimmune encephalomyelitis, a mouse model of multiple sclerosis. Tohoku J Exp Med. 2007 Dec;213(4):329-39. PMID 18075337 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Ozenci V, Kouwenhoven M, Huang YM, Kivisäkk P, Link H. Multiple sclerosis is associated with an imbalance between tumour necrosis factor-alpha (TNF-alpha)- and IL-10-secreting blood cells that is corrected by interferon-beta (IFN-beta) treatment. Clin Exp Immunol. 2000 Apr;120(1):147-53. PMID 10759776 25 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Bryant J, Clegg A, Milne R. Systematic review of immunomodulatory drugs for the treatment of people with multiple sclerosis: Is there good quality evidence on effectiveness and cost? J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2001 May;70(5):574-9. PMID 11309449 25 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 8 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2006.
- ^ World Health Organization. (2008). Atlas: multiple sclerosis resources in the world 2008.
- ^ Talley, C. L. (2005). The emergence of multiple sclerosis, 1870-1950: a puzzle of historical epidemiology. Perspectives in biology and medicine, 48(3), 383-395.
- ^ Petzold, Axel; Fraser, Clare L.; Abegg, Mathias (2022). "Diagnosis and classification of optic neuritis". The Lancet Neurology (İngilizce). 21 (12). doi:10.1016/S1474-4422(22)00200-9. (PMID) 36179757. 14 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2024.
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Multiple skleroz Coklu sertlesim beyni ve omuriligi tutan ozbagisiklik hastaligidir Kisaca MS olarak anilir Multipl sklerozDemiyelinizan MS renkli doku bircok Makrofaj gostermektedir Orijinal buyukluk 1 100UzmanlikNoroloji Dunyada MS hastalarinin dagilimiGenel Bilgiardindan genc eriskinlerde en sik gorulen norolojik bozukluktur Sadece ABD de yaklasik 350 000 400 000 doktorlarca tani konmus kisi vardir Hastaligin nedeni daha tam olarak anlasilmamis olmakla birlikte genetik ve cevresel etkenlerin birlesimiyle ortaya ciktigina inanilmaktadir Cesitli tipleri olsa da tumu merkezi sinir sisteminin MSS yangisi enflamasyonu ile nitelenir ve miyelinsizlesme sinir dokusunu saran ozel miyelin proteinin bagisiklik sistemince yok edilmesi ile ilerlemektedir Baska bir deyisle MS MSS nin miyelinsizlesmesini ve yangisini iceren bir ozbagisiklik hastaligidir Ozbagisiklik kisaca bagisiklik sisteminin kisinin kendi hucrelerini taniyamamasi bunun sonucunda vucuda yabanci madde sanip yok etmeye calismasi ve sonuc olarak vucudun kendi kendine zarar vermesi olarak aciklanabilir MS de ise bagisiklik sisteminin taniyamadigi bagistiranlar antijen miyelinlerdir myelin baz proteini ve myelin oligodendrosit glikoprotein gibi MS hastaliginda bagisiklik sisteminde asil sorumlu tutulan bagisiklik sistemi hucreleri ise T hucreleri dir Multipl skleroz un baslica belirtileri Gunumuzde hastalara tum MS cesitlerinde kortizon metil prednizolone ve atakli MS cesitlerinde kortizon ve beta interferon veya copaxone vb tedavisi verilmekle birlikte yeni calismalar umut vericidir Yakin gelecekte cikmasi beklenen PPAR gamma kosutetkinleri agonistleri uzerinde yapilan calismalar klinik evreye gelmistir Kucuk hasta obeklerinde yapilan calismalarin da basarili olmasi sonucunda simdi buyuk merkezlerde klinik calismalar yapilmaktadir Ayrica bagisiklik sistemini baskilayan ilaclar Azathioprine ornegin Azasan Imuran ve Cyclophosphamide Cytoxan Neosar uzerinde de calismalar yapilmaktadir Ancak bunlarin etkileriyle ilgili sonuclar celiskilidir Ayrica bu tur ilaclarin onemli yan etkileri de kullanimi kisitlayan bir baska nedendir Multipl sklerozun tarihcesi1868 yilinda norolojinin babasi olarak anilan Paris Universitesi noroloji profesoru Jean Martin Charcot daha once hic karsilasmadigi bir titreme tremor vakasina tanik oldu Bu duruma konusma bozuklugu ve olagan disi goz hareketlerinin nistagmus eslik ettigini fark etti Bunun uzerine gordugu obur hastalariyla karsilastirmaya giristi Hasta oldugunde beynini incelemesi uzerine MS yi ayirici nitelikteki yarasi olan plaklari buldu Gunumuzde hastaligin kadinlarda erkeklere gore 2 kat daha fazla goruldugunun bilinmesine karsin MS geciren kadinlar histerik konversiyon olarak yanlis tani almalarindan oturu 1920 li yillara kadar hastaligin erkeklerde daha sik goruldugune inaniliyordu Hastaligin tanimiMS beyni ve omuriligi tutan ozbagisiklik hastaligidir Bagisiklik sistemindeki immun sistem savunma amacli gozelerin nedeni daha anlasilamamis bir sekilde sinir hucrelerinin noronlar cevresinde bulunan miyelin kilifini buna bir nevi yagli bir zar katmani diyebiliriz vucuda yabanci bir bagistiran olarak algilamasiyla yok etmeye calismasidir Bu durum da cesitli sinir sistemi belirtilerini ortaya cikarir Bu belirtiler gecici olup hastaligin duzeyine gore iz birakabilir ya da birakmadan ortadan kaybolabilirler Hastaligin adi iki sozcukten olusmaktadir Multipl Bir ya da daha cok bolgede etkin olup bir veya daha cok belirti semptom vermesi Skleroz Vucudun savunma gozelerinin myelin kilifina saldirmasi sonucu bu kilifi sertlestirerek islevsiz duruma getirmesi Bu skleroz sonucunda plak adi verilen doku bozuklugunun olusmasi MS i olusturur Hastaligin ilerlemesi alevlenmeler ve iyilesmeler bicimindedir Yine hastaligin duzeyine gore bu dongu sureleri degisiklik gosterir Hastaligin etkiledigi kisiler cogunlukla 20 40 yas arasi eriskinlerdir Kadinlarda gorulme sikligi erkeklere oranla iki katidir Hastaligin cografyasi da ekvatordan kutuplara dogru gidildikce genisler Daha cok Kuzey Avrupa da yaygindir Her MS hastasindaki gelismeler zaman ve belirti olarak ayrilik gosterir Hastaligin bilinen bes duzeyi vardir Selim ya da Iyicil MS Benign MS Retrospektif geriye yonelik olarak da adlandirilan ilk duzey digerlerinden ayrilmakla beraber hafif ataklar ve iyilesmelerin tam ya da tama yakin oldugu MS tipidir Her ataktan sonra ya hic sekel kalmaz ya da kalan sekeller cok hafif yetersizliklere yol acabilir Hasta en az on yil bu seviyede tutuldugu takdirde MS nedeni ve ataklar tamamen ortadan kalkabilir Yineleyen Duzelen MS Relapsing Remitting MS MS hastalarinin yaklasik 20 si bu gruptandir Ataklar ve iyilesmelerle seyreder Tekrarlayan ataklar sonrasinda bazi sekeller kalabilir Ikincil Ilerleyen MS Sekonder Progresif Baslangici Relapsing Remitting MS olup bu hastalarin bir kismi bu tipe donusur Tekararlayan ataklar sonrasi duzelme zorlasir hatta durabilir Birincil Ilerleyen MS Primer Progresif MS Ataklarla birlikte ya da atak olmaksizin seyreder Giderek artan bir ilerleme soz konusudur Ilerleyen Yineleyen MS Progresif Relapsing MS Baslangicta belirgin bir atak olup tam bir duzelme olmaz Ataklar beraberinde ilerleme devam eder Tani yontemleriHastaligin tanisi bircok yolla yapilir Bunlarin ilki ve en onemlisi norolog bir doktorun yaptigi fiziksel muayenedir Daha sonra beynin MR i manyetik rezonans goruntuleme BOS Beyin Omurilik Sivisi ve kaydedilmis potansiyeller gibi ileri inceleme yontemleri taniyi kesinlestirmek icin gereklidir Tani kesinlik durumuna gore uc bicimde konabilir Klinik kesin taninin konulabilmesi icin En az iki belirti nobetleri ve En az iki ak madde doku bozuklugu belirtisel ya da goruntulemeyle bulunan gerekmektedir Inceleme destekli kesin taninin konulabilmesi icin En az iki belirti nobetleri MR de saptanan en az bir ak madde doku bozuklugu ve Olagan disi BOS bulgulari oligoklonal seritler gerekmektedir Olasi MS tanisinin konulabilmesi icin En az iki belirti nobetleri ve Bir ak madde doku bozuklugu ya da BOS ta oligoklonal seritler bulgusu gerekmektedir Belirti ve bulgularAtaksi Kaslarin birbirleriyle iliskisiz calismasi sonucu istemli hareketlerin duzensiz seyretmesi hali vucut hareketlerinde duzensizlik Babinski bulgusu Ayak tabani bir cisimle cizildiginde basparmaklarin yukari dogru acilmasi Bulanik ya da cift gorme nistagmus gozbebeklerinin istemsiz hareketi optik norit Belirli bir kas veya kas grubunda birbiri arkasina meydana gelen istem disi kasilma ve gevseme hareketleri ile belirgin durum Beceriksizlik Dizartri Konusma bozuklugu Duygu durumlarda kolayca degisebilme niteligi Yorgunluk Elde sinirlerdeki harabiyet nedeniyle kaslarin islev yapamama hali ile karakterize paralizi felc durumu Hemiparezi Vucudun tek tarafini tutan felc durumu Hiperaktif derin tendon refleksleri dizkapagi refleksi gibi Parestezi His kaybi uyusma ve karincalanma hissi Sik idrara cikma ve idrar kacirma inkontinans Erkeklerde iktidarsizlik Inkoordinasyon koordinasyon bozuklugu Sadece bir kol veya bir bacagi tutan felc Denge kusuru ve bas donmesi Lhermitte Bulgusu Bas ve boyun one egildiginde elektrik carpmasi veya ugultu benzeri bir durum gelismesi kaynak belirtilmeli Bu belirti ve bulgular hastaligin duzeyine gore birkac hafta ile aylar hatta yillar boyunca devam eder ve her atakta farklilik gosterebilir Hastaligin belirtileri kisiye ozgudur MS in ozelligi multipl oldugundan genellikle birkaci bir arada bulunabilir PatofizyolojiDaha once de belirttigimiz uzere MS otoimmun bir hastaliktir MS patogenezinde MSS merkezi sinir sistemi nde miyelin antijenlerine karsi anormal immun yanitin varligi dusunulmektedir Deneysel otoimmun ensefelomiyelite benzer olarak MS hayvan modellerinde yapilan calismalar gunumuzde kismen de olsa MS patogenesini aydinlatmistir Bu calismalar sayesinde hastalik sebepleri daha iyi anlasilabilmekte ve tedavi dogrultusunda yeni ilaclar gelistirilebilmektedir Bu da bu tur hayvan calismalarinin onemini gostermektedir Bu calismalara gore otoreaktif T hucreleri beyin dokusuna saldirmaktadir Buna ek olarak periferal B hucreleri monositler ve dendritik hucreler de MS patogenesinde kritik rol oynayabilmektedir Ayrica MSS nde normalde bulunan glial hucrelerin de hastalikta rol oynadigi dusunulmektedir Immun hucrelerin sadece kendileri degil ayni zamanda urettikleri maddelerle de etki gosterdikleri bilinmektedir Salgiladiklari sitokinleri duzenleyici haberlesmeyi saglayan maddeler olarak gorebiliriz Inflamasyon uyaranlari ile dinlenmekte olan makrofajlar dendritik hucreler astrositler mikroglialar aktive olur Bunun sonucunda cesitli sitokinler salgilarlar Bunlarin bazilari toksik etkiye neden olarak noron ve oligodendrositlere MSS ndeki miyelinleri olusturan hucreler zarar verir Ayrica cesitli kemokinler salgilayarak immun hucreleri uyarirlar Bunlar da inflamatuar yaniti biraz daha artirir Iste toksik etkiyi ve inflamatuar uyaranlarla aktive olan yollari PPAR gamma agonitleri engellemekte ve boylece koruyucu etki gostermektedir Tum bunlar da PPAR gamma agonistlerinin onemini kanitlamaktadir Ayrica sadece koruyucu olmadiklari bunun yaninda tedavi edici etkilere de sahip olduklari dusunulmektedir Noral kok hucrelerin proliferasyonu ve farklilasmasini duzenledigi de dusunulmekte buna ek olarak oligodendrosit hucrelerin farklilasmasinda da etkileri oldugu da sanilmaktadir Dis baglantilarTurkiye MS Dernegi7 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde National MS Society16 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce MS hastaligi tanitim bilgiler guncel haberler MS Blogspot21 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Curlie de Multipl skleroz DMOZ tabanli MS epidemiyolojisi global verileri24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde url tarih 24 Haziran 2011 Ingilizce MS klinik denemeleri4 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde url tarih 4 Haziran 2010 Ingilizce Abstract index29 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde url tarih 29 Haziran 2010 Ingilizce MS Sozluk14 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b Drew PD Xu J Racke MK PPAR gamma Therapeutic Potential for Multiple Sclerosis PPAR Res 2008 2008 627463 PMID 18604287 2 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Sonobe Y Jin S Wang J Kawanokuchi J Takeuchi H Mizuno T Suzumura A Chronological changes of CD4 and CD8 T cell subsets in the experimental autoimmune encephalomyelitis a mouse model of multiple sclerosis Tohoku J Exp Med 2007 Dec 213 4 329 39 PMID 18075337 2 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Ozenci V Kouwenhoven M Huang YM Kivisakk P Link H Multiple sclerosis is associated with an imbalance between tumour necrosis factor alpha TNF alpha and IL 10 secreting blood cells that is corrected by interferon beta IFN beta treatment Clin Exp Immunol 2000 Apr 120 1 147 53 PMID 10759776 25 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bryant J Clegg A Milne R Systematic review of immunomodulatory drugs for the treatment of people with multiple sclerosis Is there good quality evidence on effectiveness and cost J Neurol Neurosurg Psychiatry 2001 May 70 5 574 9 PMID 11309449 25 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 8 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Temmuz 2006 World Health Organization 2008 Atlas multiple sclerosis resources in the world 2008 Talley C L 2005 The emergence of multiple sclerosis 1870 1950 a puzzle of historical epidemiology Perspectives in biology and medicine 48 3 383 395 Petzold Axel Fraser Clare L Abegg Mathias 2022 Diagnosis and classification of optic neuritis The Lancet Neurology Ingilizce 21 12 doi 10 1016 S1474 4422 22 00200 9 PMID 36179757 14 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2024 SiniflandirmaDICD 10 G35ICD 9 CM 340MeSH D009103DiseasesDB 8412Dis kaynaklarPatient UK Multipl skleroz