Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diptera veya Sinek, Holometabola üsttakımına bağlı bir hayvan takımıdır.
| Diptera | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Karakteristik dipteran özellikleri gösteren bir Anthomyiidae türü: büyük gözler, küçük antenler, emici ağız parçaları, tek çift uçan kanatlar, yularlara indirgenmiş arka kanatlar. | |||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||
| Değerlendirilmedi (IUCN 3.1) | |||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||
| |||||||||||
İki kanatlılar takımında yer alan sinekler arasında sivrisinek, tatarcık, karasinek adıyla ön plana çıkarlar ve başkalaşım geçirirler.
Özellikleri
Vücutları çok fazla kitin içermediği için yumuşaktırlar. Yapı bakımından iki büyük gruba ayrılır:
- (sivrisinekler) alt takımından iki kanatlıların vücudu zarif, ince yapılı, uzun üyeli ve çoğu diğer alt takımdan daha küçüktür.
- Brachycera (sinekler ya da karasinekler) alt takımından iki kanatlıların vücudu tıknaz, kuvvetli yapılı, kısa üyeli ve çoğu diğer alt takımdan daha büyüktür.
Hepsi delici-emici ya da yalayıcı-emici ağız tipine sahiptir. Tam başkalaşımlı (holometabol) olduklarından larvaları ("kurt ya da kurtçuk") hem görünüş hem de yaşam tarzı bakımından erginlerinden oldukça farklıdır. Sarı, kahverengi, yeşil ya da siyah renkler, yapı ve pigment renklerdiir.
grubundan sinekler duyargalarının üst kısmında yarım daire şeklinde bir yarık taşımasıyla tanınırlar. çıkmaya hazırlanırken, bu yarıktan vücut sıvısıyla dolmuş bir kese dışarıya doğru şişirilerek pupun patlatılması sağlanır. Başkalaşımdan sonra bu kese tekrar başın içine çekilir ve yerinde sadece kavisli bir iz kalır. Taksonomide bu iz çok önemlidir.
İki kanatlılar takımını diğer böcek takımlarından ayıran en önemli farkı yapı, arka kanatların değişime uğramasıyla oluşan ve denge görevi gören (halter) adlı ucu topuzlu yapıdır. Bu yapı ayrıca biraz farklı biçimde Strepsiptera takımında da bulunur.
Taksonomi
Sinek takımına bağlı alttakımlar (2023):
Görme
Birçoğunda gözler büyüyerek başın büyük bir kısmını kaplamıştır. Gözlerin büyüklüğü ve yeri, familyaya ve eşeylere göre farklıdır. Dişilerin alında oldukça ayrı kalmasına karşın, erkeklerinde birbirine değer. Gözlerin yaygın rengi kırmızıdan koyu kahverengine kadar değişir ve bu renkler, bordo, koyu yeşil, kırmızı bantlarla bölünerek, göze çok güzel bir renklenme verirler. Mağaralarda yaşayanlarında gözler körelmiştir. Üçgen şeklinde dizilmiş üç sadece ışığın algılanmasından sorumludur; fakat şekil göremezler.
Karasineğin (Musca domestica) duyu organlarının en hayret verici ve göz kamaştırıcı olanı, karmaşık bir yapıya sahip olan gözleridir. Karasineğin başındaki altı göz, ortalama 400 bin ommatidden (gözcük) meydana gelen gelişmiş bir görme sistemidir. Her bir gözcük ayrı bir noktayı gördüğünden, görüntü beyinde bir araya getirildikten sonra bir mânâ çıkartılır. Yani her gözcük bir gözün bütün özelliklerine sahiptir. Hatta bu özelliği sayesinde arkasını da görebilir. Küçük olduklarından ve 2 mm yakınındaki bir cismi net olarak görebildiğinden, ayrı bir merceğe ihtiyaç yoktur. Bu gözlerin bir üstünlüğü de görme hızından gelir. İnsan gözü saniyede 20 ilâ 50 açık- koyu renk değişimini fark edebilirken, karasinekte bu, saniyede yaklaşık 200 defaya çıkar.
Üreme
Üzüm salkımı ya da saçak şeklinde olan yumurtalıklarında meydana gelen, uzun-oval, çok defa üzerinde yapılaşmalar olan yumurtalarını tek tek ya da topluca bırakırlar.
Bazı sinekler, özellikle asalak olanlar, larva doğururlar (larvipar) ve dışarı çıkan larvalar hemen pup olur.
Larvalar başkalaşım gösteren bütün böceklerde olduğu gibi, erginlerine hiç benzemezler. Kural olarak sinek larvalarının ("kurt ya da kurtçuk") gelişmesinde birbirlerinden deri değiştirme ile ayrılan 3-4 evre vardır.
Pup evresi sivrisineklerde ve ilkel sineklerde mumya pup tipidir. Buna karşılık Cyclorrhapha grubundan sineklerde, puplar sondan bir önceki, yani üçüncü devrede meydana gelen bir pup derisi (puparium) içinde bulunur ve bu tipe çıngıraklı pup denir.
Solunum
sistemi erginlerde iyi gelişmiştir. Karasinek (Musca domestica), kanatlarını saniyede 200 defa çırparken, dinlenme esnasında harcadığı enerjinin yaklaşık 100 katı bir enerji harcar. Aktif uçuş, çok enerji gerektiren bir fiil ve ancak düzenli oksijen temini ile mümkün olabilir. Karın bölgesine dizilen düzinelerce açıklıktan (stigma) rahatlıkla nefes alıp verebilir. Bu gözeneklerden giren hava, daha küçük kanalcıklara ayrılan borularla hücrelere muntazam bir şekilde iletilir. Sinek, bir yere konduğu zaman, karın kaslarını kasarak, içeriye hava pompalar. Uçma esnasında buna gerek duymaz. Çünkü, saniyede 200 defa çırpılan kanatlar, zaten kâfi miktarda hava girmesini sağlarlar. Böylece sinek, nefes alıp vermek için ayrı bir enerji sarf etmez.
Beslenme
Besin olarak sıvı maddeleri alırlar. Sıvının emilmesi, besin kanalının ön kısmında bulunan iki emme pompası ile gerçekleşir. Genellikle besinler yemek borusuna ince bir kanalla bağlı olan büyük hacimli kursakta depolanır.
beslenmeden (endoparazitizm)'a kadar bütün geçiş kademesini gösteren türleri vardır.
Uçuş
Sinekler uçuş için yön tayini ve kontrolünde belirleyici rol oynayan organlarını büyük bir titizlikle son bir defa gözden geçirir. Sonra sanki uçuş takımlarının son kontrolünü yaparak uçuşa geçecek pilot gibi, ön tarafındaki denge organlarını (halter) ayarlar ve uçuş pozisyonunu alır. Son olarak, antenlerinin ucundaki alıcılar (reseptör) vasıtasıyla, rüzgârın şiddetine ve yönüne göre kalkış açı ve hızını ayarlar ve nihayet havalanır. Bu hazırlıklar çok çok kısa bir zamanda cereyan eder. Uçuşa geçer geçmez kısa sürede hızlanabilir ve giderek yaklaşık saatte 10 km gibi bir hıza erişir.
Kısa antenli, iri gözlü, 6– 8 mm kadar boya sahip olan karasineğin (Musca domestica) ağzı küt uçlu hortuma benzer. Hortumun ucu süngerimsi bir yastık şeklinde olup, üzerinde ince kanalcıklar halinde birçok delik bulunur. Göğüs kısmının iki yanında yer alan ve bir bölümü vücudun içine gömülü olan bu kanatlar, sinirlerle bölünmüş, çok ince bir zardan meydana gelir. Bunlar birbirinden bağımsız da hareket edebilir. Ancak uçuş esnası hariç. Uçuş esnasında, tek kanatlı uçaklarda görüldüğü gibi, tek bir eksen üzerinde gidip gelirler. Bu kanatların hareketini sağlayan kaslar, sinek uçmaya başlar başlamaz kasılır, inişe geçtiğinde de gevşer. Uçuşa geçerken, sinirlerin denetimindeki bu kas ve kanat hareketleri, bir zaman sonra otomatik hale gelir. Karasinek kanatlarını son derece hızlı çırpar. Bu çırpış ona, uçuşta kararlılık sağlar.
Galeri
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Ağzıyla baloncuk yapan bir sinek -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
bir sinek türü
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Sinek ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.![image]()
Vikitür'de Sinek ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
- Özel
- Genel
- Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Entomoloji)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Diptera veya Sinek Holometabola usttakimina bagli bir hayvan takimidir DipteraKarakteristik dipteran ozellikleri gosteren bir Anthomyiidae turu buyuk gozler kucuk antenler emici agiz parcalari tek cift ucan kanatlar yularlara indirgenmis arka kanatlar Korunma durumuDegerlendirilmedi IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ArthropodaSinif InsectaUst takim HolometabolaTakim Diptera Linnaeus 1758 Iki kanatlilar takiminda yer alan sinekler arasinda sivrisinek tatarcik karasinek adiyla on plana cikarlar ve baskalasim gecirirler OzellikleriI bas II gogus III karin 1 prescutum 2 anterior spiracle 3 scutum 4 basicosta 5 calypters 6 uzuv 7 kanat damar 8 kanat 9 karin segmenti 10 haltere 11 posterior spiracle 12 uyluk kemigi 13 kaval kemigi 14 spur 15 ayak bilegi 16 propleuron 17 prosternum 18 mesopleuron 19 mesosternum 20 metapleuron 21 metasternum 22 bilesik goz 23 arista 24 duyarga 25 maxilary palps 26 alt dudak 27 dudakcik 28 pseudotracheae 29 tip Vucutlari cok fazla kitin icermedigi icin yumusaktirlar Yapi bakimindan iki buyuk gruba ayrilir sivrisinekler alt takimindan iki kanatlilarin vucudu zarif ince yapili uzun uyeli ve cogu diger alt takimdan daha kucuktur Brachycera sinekler ya da karasinekler alt takimindan iki kanatlilarin vucudu tiknaz kuvvetli yapili kisa uyeli ve cogu diger alt takimdan daha buyuktur Hepsi delici emici ya da yalayici emici agiz tipine sahiptir Tam baskalasimli holometabol olduklarindan larvalari kurt ya da kurtcuk hem gorunus hem de yasam tarzi bakimindan erginlerinden oldukca farklidir Sari kahverengi yesil ya da siyah renkler yapi ve pigment renklerdiir grubundan sinekler duyargalarinin ust kisminda yarim daire seklinde bir yarik tasimasiyla taninirlar cikmaya hazirlanirken bu yariktan vucut sivisiyla dolmus bir kese disariya dogru sisirilerek pupun patlatilmasi saglanir Baskalasimdan sonra bu kese tekrar basin icine cekilir ve yerinde sadece kavisli bir iz kalir Taksonomide bu iz cok onemlidir source source source source Portekiz de cekilmis ve on ila arka bacaklariyla kanatlarini ve basini temizleyen bir et sinegi Sinegin cok seri hareketlerini daha iyi gostermek icin kayit yari hizda gosterilmektedir Iki kanatlilar takimini diger bocek takimlarindan ayiran en onemli farki yapi arka kanatlarin degisime ugramasiyla olusan ve denge gorevi goren halter adli ucu topuzlu yapidir Bu yapi ayrica biraz farkli bicimde Strepsiptera takiminda da bulunur TaksonomiSinek takimina bagli alttakimlar 2023 BrachyceraGormeSinek basiSinegin bacagi Bircogunda gozler buyuyerek basin buyuk bir kismini kaplamistir Gozlerin buyuklugu ve yeri familyaya ve eseylere gore farklidir Disilerin alinda oldukca ayri kalmasina karsin erkeklerinde birbirine deger Gozlerin yaygin rengi kirmizidan koyu kahverengine kadar degisir ve bu renkler bordo koyu yesil kirmizi bantlarla bolunerek goze cok guzel bir renklenme verirler Magaralarda yasayanlarinda gozler korelmistir Ucgen seklinde dizilmis uc sadece isigin algilanmasindan sorumludur fakat sekil goremezler Karasinegin Musca domestica duyu organlarinin en hayret verici ve goz kamastirici olani karmasik bir yapiya sahip olan gozleridir Karasinegin basindaki alti goz ortalama 400 bin ommatidden gozcuk meydana gelen gelismis bir gorme sistemidir Her bir gozcuk ayri bir noktayi gordugunden goruntu beyinde bir araya getirildikten sonra bir mana cikartilir Yani her gozcuk bir gozun butun ozelliklerine sahiptir Hatta bu ozelligi sayesinde arkasini da gorebilir Kucuk olduklarindan ve 2 mm yakinindaki bir cismi net olarak gorebildiginden ayri bir mercege ihtiyac yoktur Bu gozlerin bir ustunlugu de gorme hizindan gelir Insan gozu saniyede 20 ila 50 acik koyu renk degisimini fark edebilirken karasinekte bu saniyede yaklasik 200 defaya cikar UremeHavada ciflesen sinekler Simosyrphus grandicornis Karasinek larvasiSivrisinek larvasi Uzum salkimi ya da sacak seklinde olan yumurtaliklarinda meydana gelen uzun oval cok defa uzerinde yapilasmalar olan yumurtalarini tek tek ya da topluca birakirlar Bazi sinekler ozellikle asalak olanlar larva dogururlar larvipar ve disari cikan larvalar hemen pup olur Larvalar baskalasim gosteren butun boceklerde oldugu gibi erginlerine hic benzemezler Kural olarak sinek larvalarinin kurt ya da kurtcuk gelismesinde birbirlerinden deri degistirme ile ayrilan 3 4 evre vardir Pup evresi sivrisineklerde ve ilkel sineklerde mumya pup tipidir Buna karsilik Cyclorrhapha grubundan sineklerde puplar sondan bir onceki yani ucuncu devrede meydana gelen bir pup derisi puparium icinde bulunur ve bu tipe cingirakli pup denir SolunumBir yaban arisi yakaladigi sinek ile beslenirken sistemi erginlerde iyi gelismistir Karasinek Musca domestica kanatlarini saniyede 200 defa cirparken dinlenme esnasinda harcadigi enerjinin yaklasik 100 kati bir enerji harcar Aktif ucus cok enerji gerektiren bir fiil ve ancak duzenli oksijen temini ile mumkun olabilir Karin bolgesine dizilen duzinelerce acikliktan stigma rahatlikla nefes alip verebilir Bu gozeneklerden giren hava daha kucuk kanalciklara ayrilan borularla hucrelere muntazam bir sekilde iletilir Sinek bir yere kondugu zaman karin kaslarini kasarak iceriye hava pompalar Ucma esnasinda buna gerek duymaz Cunku saniyede 200 defa cirpilan kanatlar zaten kafi miktarda hava girmesini saglarlar Boylece sinek nefes alip vermek icin ayri bir enerji sarf etmez BeslenmeBesin olarak sivi maddeleri alirlar Sivinin emilmesi besin kanalinin on kisminda bulunan iki emme pompasi ile gerceklesir Genellikle besinler yemek borusuna ince bir kanalla bagli olan buyuk hacimli kursakta depolanir beslenmeden endoparazitizm a kadar butun gecis kademesini gosteren turleri vardir UcusMusca domestica Karasinek Sinekler ucus icin yon tayini ve kontrolunde belirleyici rol oynayan organlarini buyuk bir titizlikle son bir defa gozden gecirir Sonra sanki ucus takimlarinin son kontrolunu yaparak ucusa gececek pilot gibi on tarafindaki denge organlarini halter ayarlar ve ucus pozisyonunu alir Son olarak antenlerinin ucundaki alicilar reseptor vasitasiyla ruzgarin siddetine ve yonune gore kalkis aci ve hizini ayarlar ve nihayet havalanir Bu hazirliklar cok cok kisa bir zamanda cereyan eder Ucusa gecer gecmez kisa surede hizlanabilir ve giderek yaklasik saatte 10 km gibi bir hiza erisir Kisa antenli iri gozlu 6 8 mm kadar boya sahip olan karasinegin Musca domestica agzi kut uclu hortuma benzer Hortumun ucu sungerimsi bir yastik seklinde olup uzerinde ince kanalciklar halinde bircok delik bulunur Gogus kisminin iki yaninda yer alan ve bir bolumu vucudun icine gomulu olan bu kanatlar sinirlerle bolunmus cok ince bir zardan meydana gelir Bunlar birbirinden bagimsiz da hareket edebilir Ancak ucus esnasi haric Ucus esnasinda tek kanatli ucaklarda goruldugu gibi tek bir eksen uzerinde gidip gelirler Bu kanatlarin hareketini saglayan kaslar sinek ucmaya baslar baslamaz kasilir inise gectiginde de gevser Ucusa gecerken sinirlerin denetimindeki bu kas ve kanat hareketleri bir zaman sonra otomatik hale gelir Karasinek kanatlarini son derece hizli cirpar Bu cirpis ona ucusta kararlilik saglar GaleriChironomidae Agziyla baloncuk yapan bir sinek Tipulidae Dioctria atricapilla bir sinek turuDis baglantilarWikimedia Commons ta Sinek ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Sinek ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur KaynakcaOzel 30 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2023 30 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2023 GenelProf Dr Ali Demirsoy 1992 Yasamin Temel Kurallari Entomoloji