ikinci Sason isyanı veya 1904 Sason isyanı Ermeni komiteciler in Osmanlı imparatorluğu na karşı 1904 yılında Osm

İkinci Sason İsyanı veya 1904 Sason İsyanı, Ermeni komiteciler'in Osmanlı İmparatorluğu'na karşı 1904 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Sason'da gerçekleştirdikleri bir ayaklanmadır.

İkinci Sason İsyan

İkinci Sason İsyan'ın yeri (potakal) ve Bitlis Vilayeti (sarı).

Tarih	Mart–Nisan 1904
Bölge	Sason, Bitlis Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Sonuç	İsyan bastırıldı

Taraflar

Osmanlı İmparatorluğu

Ermeni çeteleri

Komutanlar ve liderler

Bitlis Valisi

Hrayr Tjohk (ölü)

Güçler

10.000 Osmanlı birliği, 7.000 Kürt

1.000 Ermeni düzensiz birliği, 3.000 Sasun'dan Ermeni

Ermeni komite üyeleri tarafından başlatılan Birinci Sason isyanı başarılı olamayınca 1897 yılında Ermeni komitecileri ile alınan karar neticesinde Sason'da ikinci bir isyan gerçekleştirilmiştir. İran'dan bölgeye Van üzerinden gelen Taşnak komite üyeleri, 25 Temmuz 1897 yılında geçiş güzergahları üzerinde bulunan ve kendilerine rahatsızlık veren Mazrik aşiretine saldırmış ancak başarılı olamadıkları için kaçarak Sason bölgesine gelmişlerdir. Taşnak komite üyeleri bölgeye vardıklarında yerli Ermeni halkı örgütleyerek Osmanlı Devleti tarafından Sason'da kurulacak olan askeri kışlaların kurulmaması için 1901 yılında Askeri kışlalara yönelik protestolar düzenlemişlerdir. Uzun süre Sason'da devam eden olaylar ise 1903 yılında isyan niteliği kazanmıştır. Uzun süren protestolar ve olayların ardından Sason Ermeni komitecileri 21 Kasım 1901 yılında Muş'a yakın bir bölgede yer alan Varak Manastırında saklanarak bölgede yaşayan birçok kadın ve çocuğu rehin almıştır. Bunun üzerine Muş ahalisi durumu gizlice hükûmet'e bildirmiş ve Ermeni komiteciler Osmanlı birlikleri tarafından ablukaya alınmışlardır. Ocak 1902 senesinde ise Muş ve çevresinde Müslüman kıyafetleri giyerek birçok Ermeni'yi katlederek bölgede Kürt-Ermeni çatışmalarını alevlendirmek istemişlerdir.

Yine aynı yıllarda Pasinler, Kiğı ve Hınıs kazalarında da birkaç Ermeni'ye saldırarak Sason'a kaçmışlardır. Ermeni komiteciler'in kumandanı olan Andranik Ozanyan 1903 yılı sonlarında Kafkasya'dan kendisine yaya ve atlı komite kuvvetleri gelmesi için destek istemiş ardından yardıma gelen kuvvetler sayesinde Sason dağlarındaki faaliyetlerini arttırmıştır. Civardaki Ermeni köylerinden de destek alan Andranik faaliyetlerini hızlandırmış ayrıca civar illerden de birçok silahlı Ermeni'nin kendisine katılması ile faaliyetlerinin hız kazandığı arşivlerde yer almıştır. Başlangıçta 300 kişilik bir kuvvete sahip olan Andranik, civar illerden gelen Ermeniler ve silahlandırılan Sason Ermeniler'in katılması ile 600-700 kişiye ulaşmıştır. Andranik öncülüğünde hızla ilerleyen olaylar 25 Temmuz 1897 yılından 27 Mayıs 1905 yılına kadar devam etmiştir. Andranik'in kuvvetleri 20 Şubat 1904 yılında Kulp'a bağlı Tapik köyüne saldırmış ve 140 Kürt'ü köyden sürmüşlerdir. Onlarca Kürt'ün hayatını kaybettiği olaylar sırasında Andranik ve kuvvetleri Bozıkan aşiretine saldırmış köylerini yakarak 1200 adet büyük baş hayvanlarını gasp etmişlerdir. Olayların büyümesi ile 4. Ordu'ya bağlı Salih Paşa birlikleri ile beraber 23 Nisan 1905 yılında Andranik ve kuvvetleri üzerine taarruza geçmiştir. 24 Mayıs 1905 senesinde Salih Paşa ve birliklerinin bölgeye gelmesi ile olaylar sona ermiş ve bölge asayişi tekrar sağlanmıştır.

Kaynakça

^ ^a ^b The Armenians: history of a genocide by Sayfa 115
^ BOA., Y.PRK.PT., 15/75, 11/Ra/1315 (H), (10 Ağustos 1879) .
^ BOA., Y.PRK.PT., 15/75, 11/Ra/1315 (H), (10 Ağustos 1879)
^ ^a ^b "Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920) 24 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", s.72-76
^ Mevlüt Yüksel, “Erzurum, Bitlis ve Mamüretülaziz Vilayetlerindeki Ermeni İsyanları (1890-1905) 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, 2010, S.43, s.16-18.

[ternon-1] The Armenians: history of a genocide by Sayfa 115

[2] BOA., Y.PRK.PT., 15/75, 11/Ra/1315 (H), (10 Ağustos 1879) .

[3] BOA., Y.PRK.PT., 15/75, 11/Ra/1315 (H), (10 Ağustos 1879)

[:10-4] "Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920) 24 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", s.72-76

[5] Mevlüt Yüksel, “Erzurum, Bitlis ve Mamüretülaziz Vilayetlerindeki Ermeni İsyanları (1890-1905) 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, 2010, S.43, s.16-18.