Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İtelmence veya daha önce Batı Kamçatkaca olarak bilinen Batı İtelmence, Kamçatka Yarımadası'nın batı kıyısında konuşulan Çukçi-Kamçatka ailesinin bir dilidir. 1993'te Koryak Okrug'un güneybatısındaki birkaç yerleşim yerinde, ana dili çoğunlukla yaşlı nüfusun konuştuğu yüz kişiden az konuşmacı kaldı. 2002 nüfus sayımında, neredeyse tamamı sadece Rusça konuşan 3.180 etnik İtelmen saydı. Bununla birlikte, dili canlandırma girişimleri vardır ve bölgedeki bazı okullarda öğretilmektedir.
| Itelmen | |
|---|---|
| Batı Kamçatkaca | |
| итэнмэн Itənmən | |
| Bölge | Kamçatka Yarımadası |
| Etnisite | İtelmenler |
| Konuşan sayısı | 82 (2010 sayımı) |
| Dil ailesi | Çukçi-Kamçatka dilleri
|
| Yazı sistemi | Kiril Alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | itl IPA |
| Glottolog | itel1242 |
(Batı) İtelmence, hayatta kalan tek Kamçatka dilidir. Sedanka ve Xajrjuzovo (Ukä) olmak üzere iki lehçesi vardır.
Geçmiş
Başlangıçta Kamçatka dilleri Kamçatka'da ve muhtemelen kuzey Kuril Adaları'nda da konuşuluyordu. Kamçatka'yı ilhak eden ve bölgede askeri üsler kuran Vladimir Atlasov, 1697'de yaklaşık 20.000 etnik İtelmen olduğunu tahmin ediyordu. İtelmen dili ve kültürünün ilk ayrıntılı tanımını veren kaşif , üç ana diyalekt belirledi, ancak tüm İtelmenlerin birbirini anlayabildiğini açıkladı.
Atlasov zamanından itibaren Rus kürk tüccarları bölgeye yerleşmeye başladı. Rus hakimiyetine isyan eden Kazaklar ve İtelmenler arasında sık sık çatışmalar oluyordu. Birçok İtelmen zorla Hristiyanlığa inandırıldı ve on dokuzuncu yüzyılın başlarında tüm İtelmenler Rus isimlerini benimsemeye zorlandı. Rus yerleşimcilerle yapılan evlilikler, izleri şu anda Kamçatka'da konuşulan Rus ağzında kalan Kamçadal olarak bilinen bir kırma dilin (İng:creole) gelişmesine yol açtı.
Sovyet döneminde, İtelmen toplulukları zorla göç ettirildikçe ve çocuklar Rusça konuşmaları gereken yatılı okullara gönderildikçe özümlenme (asimilasyon) süreci yoğunlaştı. 1930'ların sonunda tüm okullarda eğitim dili Rusça idi ve çocuklar ana dilleri olarak Rusça konuşarak büyüdüler.
Ancak İtelmence ilk kez bu dönemde yazılmıştır. 1930'da Kuzey Sibirya'nın tüm ana dilleri için Latin temelli bir alfabe tasarlandı ve 1932'de 27 harfli bir İtelmen alfabesi oluşturuldu. 1930'larda bu alfabede birkaç ders kitabı yazıldı, ancak kısa sürede kullanımı bırakıldı. Daha yakın zamanlarda, 1986 yılında tasarlanan ve 32 harften oluşan Kiril temelli bir alfabe kullanıldı.
Şu anki durum
İtelmence şu anda tehlike altında ve çoğu konuşmacı altmış yaşın üzerinde ve dağınık topluluklarda yaşıyor. Ancak dili canlandırmak için bir hareket var ve eğitim materyalleri geliştiriliyor. Modern İtelmence sözcük, fonolojik ve dilbilgisi olarak Rusçadan büyük ölçüde etkilenmiştir.
Fonoloji (sesbilim)
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Sınıflandırma
İtelmence'nin türeyimsel olarak nereye ait olduğu konusunda iki bakış açısı vardır. İlk teoriye göre, Itelmence ve ortak bir ön-dilden gelmektedir; İtelmence'nin her düzeyde fark edilen keskin farklılıkları, diğer dillerin yoğun etkisinde kalmasıyla açıklanmaktadır. İtelmenlerin Çukotko-Kamçatka dili olmayan farklı bir dili benimsediği öne sürülüyor. İkinci teoriye göre, İtelmence diğer Çukotko-Kamçatka dilleri ile bağlantılı değildir; ortak unsurlar temastan kaynaklanmaktadır.
Temel İtelmence dağarcığının Çukotkaca ile ilk karşılaştırmaları, kelime dağarcığının yalnızca üçte birinin aynı kökenli olduğunu gösteriyor. Bu sonuç, Çukotko-Kamçatka dilleriyle karşılaştırmalı fonetiklerinin eksikliğinden dolayı bir başlangıç niteliğindedir. Arends vd. (1995) İtelmence'nin Çukotkaca morfolojisi ve muhtemelen Gilyak veya Vakaş dilleri ile bağlantılı ayrı bir dilden dağarcığa sahip olduğunu belirtir. Böylece İtelmence, bir Çukotko-Kamçatka dilinin ve Gilyak/Vakaş'ın bir kırma dili (İng:creole) olacaktı, tıpkı Kamçadalca'nın İtelmence ve Rusça'nın kırma dili olması gibi. Ancak Fortescue (2005), Çukotko-Kamçatka ön-dilini kısmen yeniden yapılandırdı. bakın.
Morfoloji üzerinde dış etki
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Sözdizim
İtelmen dili eklemeli bir dildir, isimler ve fiiller için ekler içerir ve eklerinin çoğu sonektir.
Temel kelime sırası özne-nesne-fiildir, sayılar ve belirteçler niteledikleri isimden önce gelir, ancak sıfatlar niteledikleri isimden önce veya sonra yerleştirilebilir.
Yazım
İtelmence ölçütlendirilmemiştir ve ayırt edici bir yazınsal çeşidi yoktur. İtelmen mitolojisinin yeniden anlatımı (İng:retelling) Krasheninnikov tarafından Rusça olarak yazılmıştır. Halk dili (Batı dilinde sadece 20. yüzyıla ait kayıtlar günümüze ulaşmıştır) konuşma diline göre özel nitelikler göstermemektedir.
Latin yazıbirimlerine dayalı yazı 1932'de tanıtıldı (bir abece kitabı ve aritmetik ders kitabı yayınlandı). 1932'deki abece kitabından (etnograf Elizabeth Porfirevna Orlova tarafından yazılmış ve bir grup İtelmen öğrencisi tarafından ortaklaşa yapılmıştır) öğretim birkaç yıl sürdü; ancak 1930'ların sonunda "Kuzey" dillerinin abeceleri Kiril abecesine dönüştürüldükten sonra İtelmence yazım kaldırıldı. İtelmence yeniden yazılmamış bir dil oldu ve neredeyse yarım asır boyunca bu şekilde kaldı.
| А а | B b | C c | D d | E e | F f | G g | H h |
| I i | Ь ь | J j | K k | L l | Ł ł | M m | N n |
| Ŋ ŋ | O o | P p | Q q | R r | S s | T t | U u |
| W w | X x | Z z |
Modern İtelmen abecesi 1984'te Kiril temelli oluşturuldu ve 1988'de Rusya Eğitim Bakanlığı tarafından onaylandı. 1988'de ikinci bir İtelmen abece kitabı oluşturuldu. Bir İtelmence-Rusça/Rusça-İtelmence sözlüğü ve ikinci sınıf ders kitabı da yayınlandı. 1993 yılında İtelmen abece kitabı yeniden yayınlandı. İtelmence ilkokul sınıflarında ders olarak öğretildi, ancak öğretmenler öğrenciler gibi dili konuşamamaktaydı. 2002'de İtelmence'de Luka İncili'nin bir çevirisi yayınlandı. Tüm bu eserler Güney diyalektinde yayınlandı.
| А а | Ӑ ӑ | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | К’ к’ | Ӄ ӄ | Ӄ’ ӄ’ |
| Л л | Љ љ | Ԯ ԯ (Ӆ ӆ) | М м | Н н | Њ њ | Ӈ ӈ | О о |
| О̆ о̆ | П п | П’ п’ | Р р | С с | Т т | Т’ т’ | У у |
| Ў ў | Ф ф | Х х | Ӽ ӽ | Ц ц | Ч ч | Ч’ ч’ | Ш ш |
| Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Ә ә | Э э | Ю ю | Я я |
Eğitim çalışmalarında derinleşme işareti (˚) ve gırtlaksı dur işareti (ʼ) de kullanılır. Öğretimsel olarak yayınlanan dizide Ă ă, Ŏ ŏ, Ў ў işaretleri ayrı harfler olarak kabul edilmez. Ayrıca birçok yayında "Ԯ ԯ (Ӆ ӆ)" ve "Ҳ ҳ" harflerinin yerine "Ԓ ԓ" ve "Ӽ ӽ" kullanılmıştır (örneğin İtelmen Tarihi Etnografik El Kitabı, Krasnodar, 2005).
Düzenli olarak İtelmence'de eserler yayınlayan Native of Kamchatka gazetesi, 'Ă ă, Ŏ ŏ, Ў ў harflerini değil, derinleştirme işaretini (˚) kullanıyor.
Bibliyografya
- (1976). Itel’menskij jazyk. Leningrad: Izd. .
- Volodin, Aleksandr P. & Klavdija N. Chalojmova. (1989). Slovar’ itel’mensko-russkij i russko-itel’menskij. Leningrad: Prosveščenie. .
Daha fazla
- Bobaljik, Jonathan David. (2006). "Itelmen Reduplication: Edge-In Association and Lexical Stratification". Journal of Linguistics. 42, no. 1: 1-23.
- Bobaljik, Jonathan David, and Wurmbrand, Susi (2002). Notes on Agreement in Itelmen 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Linguistic Discovery 1 (1). doi:10.1349/PS1.1537-0852.A.21.
- Dürr, Michael, Erich Kasten, and Klavdiya Khaloimova (2001). Itelmen language and culture. Münster [etc.]: Waxmann.
- Ono, Čikako, and Mėgumi Kurėbito (2003). "Tematičeskij slovarʹ i razgovornik severnogo (sedankinskogo) dialekta itelʹmenskogo jazyka" ("A lexicon of words and conversation phrases for the Itelmen northern dialect"). Endangered languages of the Pacific Rim, Series A2. Osaka: ELPR.
- ; Volodin, Alexander P. (1999). Die itelmenische Sprache. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN .
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Batı Itelmen". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ V. G. Bogoraz, V. I. Jochelson, P. Y. Skorik
- ^ D. Wort, A. P. Volodin, A. S. Asinovsky
- ^ Arends, Muysken, & Smith (1995), Pidgins and Creoles: An Introduction
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.
- ^ "The Writing of American History in America, From 1884 to 1934<xref ref-type="fn" rid="fn1">1</xref>". The American Historical Review. Nisan 1935. doi:10.1086/ahr/40.3.439. ISSN 1937-5239.
- ^ K. N. Khaloymova. Itenmen'in Krvel'kh'atas 2. Saint Petersburg, 2001.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Itelmence veya daha once Bati Kamcatkaca olarak bilinen Bati Itelmence Kamcatka Yarimadasi nin bati kiyisinda konusulan Cukci Kamcatka ailesinin bir dilidir 1993 te Koryak Okrug un guneybatisindaki birkac yerlesim yerinde ana dili cogunlukla yasli nufusun konustugu yuz kisiden az konusmaci kaldi 2002 nufus sayiminda neredeyse tamami sadece Rusca konusan 3 180 etnik Itelmen saydi Bununla birlikte dili canlandirma girisimleri vardir ve bolgedeki bazi okullarda ogretilmektedir ItelmenBati Kamcatkacaitenmen ItenmenBolgeKamcatka YarimadasiEtnisiteItelmenlerKonusan sayisi82 2010 sayimi Dil ailesiCukci Kamcatka dilleri ItelmenYazi sistemiKiril AlfabesiDil kodlariISO 639 3itl IPAGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id itel1242 itel1242 a Bati Itelmence hayatta kalan tek Kamcatka dilidir Sedanka ve Xajrjuzovo Uka olmak uzere iki lehcesi vardir GecmisBaslangicta Kamcatka dilleri Kamcatka da ve muhtemelen kuzey Kuril Adalari nda da konusuluyordu Kamcatka yi ilhak eden ve bolgede askeri usler kuran Vladimir Atlasov 1697 de yaklasik 20 000 etnik Itelmen oldugunu tahmin ediyordu Itelmen dili ve kulturunun ilk ayrintili tanimini veren kasif uc ana diyalekt belirledi ancak tum Itelmenlerin birbirini anlayabildigini acikladi Atlasov zamanindan itibaren Rus kurk tuccarlari bolgeye yerlesmeye basladi Rus hakimiyetine isyan eden Kazaklar ve Itelmenler arasinda sik sik catismalar oluyordu Bircok Itelmen zorla Hristiyanliga inandirildi ve on dokuzuncu yuzyilin baslarinda tum Itelmenler Rus isimlerini benimsemeye zorlandi Rus yerlesimcilerle yapilan evlilikler izleri su anda Kamcatka da konusulan Rus agzinda kalan Kamcadal olarak bilinen bir kirma dilin Ing creole gelismesine yol acti Sovyet doneminde Itelmen topluluklari zorla goc ettirildikce ve cocuklar Rusca konusmalari gereken yatili okullara gonderildikce ozumlenme asimilasyon sureci yogunlasti 1930 larin sonunda tum okullarda egitim dili Rusca idi ve cocuklar ana dilleri olarak Rusca konusarak buyuduler Ancak Itelmence ilk kez bu donemde yazilmistir 1930 da Kuzey Sibirya nin tum ana dilleri icin Latin temelli bir alfabe tasarlandi ve 1932 de 27 harfli bir Itelmen alfabesi olusturuldu 1930 larda bu alfabede birkac ders kitabi yazildi ancak kisa surede kullanimi birakildi Daha yakin zamanlarda 1986 yilinda tasarlanan ve 32 harften olusan Kiril temelli bir alfabe kullanildi Su anki durumItelmence su anda tehlike altinda ve cogu konusmaci altmis yasin uzerinde ve daginik topluluklarda yasiyor Ancak dili canlandirmak icin bir hareket var ve egitim materyalleri gelistiriliyor Modern Itelmence sozcuk fonolojik ve dilbilgisi olarak Ruscadan buyuk olcude etkilenmistir Fonoloji sesbilim Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz SiniflandirmaItelmence nin tureyimsel olarak nereye ait oldugu konusunda iki bakis acisi vardir Ilk teoriye gore Itelmence ve ortak bir on dilden gelmektedir Itelmence nin her duzeyde fark edilen keskin farkliliklari diger dillerin yogun etkisinde kalmasiyla aciklanmaktadir Itelmenlerin Cukotko Kamcatka dili olmayan farkli bir dili benimsedigi one suruluyor Ikinci teoriye gore Itelmence diger Cukotko Kamcatka dilleri ile baglantili degildir ortak unsurlar temastan kaynaklanmaktadir Temel Itelmence dagarciginin Cukotkaca ile ilk karsilastirmalari kelime dagarciginin yalnizca ucte birinin ayni kokenli oldugunu gosteriyor Bu sonuc Cukotko Kamcatka dilleriyle karsilastirmali fonetiklerinin eksikliginden dolayi bir baslangic niteligindedir Arends vd 1995 Itelmence nin Cukotkaca morfolojisi ve muhtemelen Gilyak veya Vakas dilleri ile baglantili ayri bir dilden dagarciga sahip oldugunu belirtir Boylece Itelmence bir Cukotko Kamcatka dilinin ve Gilyak Vakas in bir kirma dili Ing creole olacakti tipki Kamcadalca nin Itelmence ve Rusca nin kirma dili olmasi gibi Ancak Fortescue 2005 Cukotko Kamcatka on dilini kismen yeniden yapilandirdi bakin Morfoloji uzerinde dis etkiBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz SozdizimItelmen dili eklemeli bir dildir isimler ve fiiller icin ekler icerir ve eklerinin cogu sonektir Temel kelime sirasi ozne nesne fiildir sayilar ve belirtecler niteledikleri isimden once gelir ancak sifatlar niteledikleri isimden once veya sonra yerlestirilebilir YazimItelmence olcutlendirilmemistir ve ayirt edici bir yazinsal cesidi yoktur Itelmen mitolojisinin yeniden anlatimi Ing retelling Krasheninnikov tarafindan Rusca olarak yazilmistir Halk dili Bati dilinde sadece 20 yuzyila ait kayitlar gunumuze ulasmistir konusma diline gore ozel nitelikler gostermemektedir Latin yazibirimlerine dayali yazi 1932 de tanitildi bir abece kitabi ve aritmetik ders kitabi yayinlandi 1932 deki abece kitabindan etnograf Elizabeth Porfirevna Orlova tarafindan yazilmis ve bir grup Itelmen ogrencisi tarafindan ortaklasa yapilmistir ogretim birkac yil surdu ancak 1930 larin sonunda Kuzey dillerinin abeceleri Kiril abecesine donusturuldukten sonra Itelmence yazim kaldirildi Itelmence yeniden yazilmamis bir dil oldu ve neredeyse yarim asir boyunca bu sekilde kaldi Latin yazibirimlerine dayali Itelmen abecesi A a B b C c D d E e F f G g H hI i J j K k L l L l M m N nŊ ŋ O o P p Q q R r S s T t U uW w X x Z z Modern Itelmen abecesi 1984 te Kiril temelli olusturuldu ve 1988 de Rusya Egitim Bakanligi tarafindan onaylandi 1988 de ikinci bir Itelmen abece kitabi olusturuldu Bir Itelmence Rusca Rusca Itelmence sozlugu ve ikinci sinif ders kitabi da yayinlandi 1993 yilinda Itelmen abece kitabi yeniden yayinlandi Itelmence ilkokul siniflarinda ders olarak ogretildi ancak ogretmenler ogrenciler gibi dili konusamamaktaydi 2002 de Itelmence de Luka Incili nin bir cevirisi yayinlandi Tum bu eserler Guney diyalektinde yayinlandi Cagdas Itelmen abecesi A a Ӑ ӑ B b V v G g D d E e Yo yoZh zh Z z I i J j K k K k Ӄ ӄ Ӄ ӄ L l Љ љ Ԯ ԯ Ӆ ӆ M m N n Њ њ Ӈ ӈ O oO o P p P p R r S s T t T t U uЎ y F f H h Ӽ ӽ C c Ch ch Ch ch Sh shSh sh Y y Ә ә E e Yu yu Ya ya Egitim calismalarinda derinlesme isareti ve girtlaksi dur isareti ʼ de kullanilir Ogretimsel olarak yayinlanan dizide Ă ă Ŏ ŏ Ў y isaretleri ayri harfler olarak kabul edilmez Ayrica bircok yayinda Ԯ ԯ Ӆ ӆ ve Ҳ ҳ harflerinin yerine Ԓ ԓ ve Ӽ ӽ kullanilmistir ornegin Itelmen Tarihi Etnografik El Kitabi Krasnodar 2005 Duzenli olarak Itelmence de eserler yayinlayan Native of Kamchatka gazetesi Ă ă Ŏ ŏ Ў y harflerini degil derinlestirme isaretini kullaniyor Bibliyografya 1976 Itel menskij jazyk Leningrad Izd Volodin Aleksandr P amp Klavdija N Chalojmova 1989 Slovar itel mensko russkij i russko itel menskij Leningrad Prosvescenie 5 09 000106 5 Daha fazlaBobaljik Jonathan David 2006 Itelmen Reduplication Edge In Association and Lexical Stratification Journal of Linguistics 42 no 1 1 23 Bobaljik Jonathan David and Wurmbrand Susi 2002 Notes on Agreement in Itelmen 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Linguistic Discovery 1 1 doi 10 1349 PS1 1537 0852 A 21 Durr Michael Erich Kasten and Klavdiya Khaloimova 2001 Itelmen language and culture Munster etc Waxmann Ono Cikako and Megumi Kurebito 2003 Tematiceskij slovarʹ i razgovornik severnogo sedankinskogo dialekta itelʹmenskogo jazyka A lexicon of words and conversation phrases for the Itelmen northern dialect Endangered languages of the Pacific Rim Series A2 Osaka ELPR Volodin Alexander P 1999 Die itelmenische Sprache Wiesbaden Harrassowitz ISBN 3 447 04115 3 Kaynakca Arsivlenmis kopya 4 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ocak 2021 Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Bati Itelmen Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History V G Bogoraz V I Jochelson P Y Skorik D Wort A P Volodin A S Asinovsky Arends Muysken amp Smith 1995 Pidgins and Creoles An Introduction Arsivlenmis kopya 28 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ocak 2021 The Writing of American History in America From 1884 to 1934 lt xref ref type fn rid fn1 gt 1 lt xref gt The American Historical Review Nisan 1935 doi 10 1086 ahr 40 3 439 ISSN 1937 5239 K N Khaloymova Itenmen in Krvel kh atas 2 Saint Petersburg 2001