Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şahe(Çerkesçe:Şekh/Шэх veya Şakhe/Шахе;Rusça:Şakhe/Шахе), Rusya Federasyonu'na (RF) bağlı Krasnodar Kray'da, doğudaki Çuguş (Adigece:Ç'ığuş'/Ч1ыгъушъ) dağ kompleksi batısındaki Neğoy Dağından (Нэгъой къушъхь) doğup derin vadiler oluşturmuş halde Karadeniz'e dökülen hızlı akışlı küçük bir ırmak .
Tarih
Şahe Boylarının İnsansızlaştırılması
1864 yılı öncesinde Şahe'nin sol ya da güney bölümünde Ubıhlarlar ve diğer kuzey bölümünde de Şapsığlar yaşıyorlardı. 1864 yılı haziran ayı ortalarına doğru Şahe Irmağı boyundaki Vıbıh ve Şapsığlar kuzeyde Kuban Irmağından başlayıp güneyde Bzıb Irmağına dek uzanan Karadeniz kıyısında yaşayan yerli topluluklar, tüm Çerkesya halkı kapsamında Rus hükûmetinin Çerkesya topraklarını Çerkes nüfusundan boşaltma ya da Çerkes Sürgünü (deportasyonu) programı gereğince, topraklarından uzaklaştırılıp Rus askerleri tarafından gemilere bindirilip zorla Osmanlı topraklarına gönderildiler, köyleri de ateşe verilip yakıldı. Bazı küçük Şapsığ ve Vıbıhlar da dağlarda saklandılar ya da Ruslara karşı direnen Hak'uçlara katıldılar. Hak'uç direnişi,1864-1865 yıllarında şiddetlenerek, 1865 yılı sonbaharı sonrasında zayıflayarak, 1870'li yıllara değin sürdü. Bu arada güvenlik kaygısıyla bölgenin Ruslarca kolonizasyonu da gecikti. Rus yerleşimciler bol yağışlı ve nemli iklim koşullarına ayak uyduramadılar, sıtma ve benzeri salgın hastalıklar nedeniyle kitleler halinde ölmeye başladılar. Ayrıca Rus yerleşimciler 1870'li yıllarda bile bölgeye yerleşmekten, güvenlik nedeniyle de hâlâ çekinmekteydiler. Bu yüzden, insansız kalan bölge, yağışlı (yılda 1.000 mm.üstü) olma nedeniyle geçit vermeyen çalı, sarmaşık ve dikenlerle kaplandı. Bu yerlerin on yılı aşkın bir süre Rusya İmparatorluğu Kuban Ordusu Yönetimi Bölgesi'ne bağlı yasak bir askeri alan olarak sivil yerleşime kapalı tutulmuş olması da, bölgenin subtropikal yağışlı iklim koşullarına yabancı olan Rus (Kazak) yerleşimcilerin, bölge koşullarının izin verdiği Adige tarım modelini bilmemeleri, eski Adige tarlalarının yerlerini de saptayamamaları, ek olarak birçok gözde yerin, geniş araziler biçiminde üst rütbeli Rus subayları ile işbirlikçileri olan Şapsığ ve Ubıhlara tahsis edilmiş olması da, hızlı ve yoğun bir Rus yerleşimini geciktirdi. Oysa kalabalık nüfuslu ve tarımda ileri olan Çerkesler, yamaçlarda bile taraçalar (seki) oluşturarak, ekilmemiş tek bir karış toprak bile bırakmamışlardı. Bu tür nedenlerle bölge uzun bir süre için (1880'li yıllara değin) adeta boş ve korku uyandıran karanlık bir ormanlık alan olarak kaldı.
Şahe yöresinin yeniden yerleşime açılması
1870 yılı, özellikle de 1880 yılı sonrasında dağlardan inmeyi kabul eden ya da 1864'te sürüldükleri Kuban Nehri boylarından dönmelerine izin verilen bir bölüm Şapsığ, Karadeniz bölgesine, bu arada Şahe Irmağı boylarına, bölgede uygulanabilecek tarım modelini Rus yerleşimcilere göstermeleri amacıyla da, sınırlı ölçülerde olmak üzere, yeniden yerleştirildiler (1897'de Karadeniz ilindeki Şapsığ sayısı 1939 idi). Ama Şapsığların kıyı çizgisine çok yakın yerlere yerleşmeleri de,güvenlik kaygısıyla yasaklanmıştı. Çünkü Şapsığlar Rus makamlarınca güvenilmez ve Türk yanlısı bir topluluk sayılıyorlardı. Bu nedenle günümüz Şapsığ yerleşmeleri kıyıda değil daha içlerdedir. Şapsığ yerleşmeleri olarak zamanla Şahe Irmağı ağzında Şapsığların da yoğun olduğu Golovinka beldesi (Adigece:Şekhape/Шэхапэ),ırmağın biraz yukarısında da kıyıya 7 km uzaklıkta tamamen Şapsığ nüfuslu Bolşoy Kiçmay (Adigece:К1ыщмай ya da Шэхэк1эй/Шэхэк1эшху/Şekhek'ey/Şekhek'eşkhu), Malıy Kiçmay (Adigece:Şekhek'ey tsık'u/Шэхэк1эй ц1ык1у ya da Tkhako/Тхакъо) ve Ahıntam (Ахынтам) köyleri oluştu [Şekhek'ey/ Bolşoy Kiçmay köyünün oluşumu için bk. Nıbe Zayır, "Bir Köyün Tarihi", Cherkessia.net, Tarih].
Yöredeki mitolojik ve geleneksel törenler
Ahıntam köyünün yakınlarında Adigelerce kutsal sayılan Thaç'eğ mez (Тхьач1эгъ мэз) ya da Ahın Ormanı (Ахынэ имэз) ve bu ormana giden Ahın Yolu (patikası;Ахынэ игъогу) bulunur. Adige mitolojisine göre, bu kutsal ormanda yaşadığına inanılan büyük baş hayvanların koruyucusu ve bereket tanrısı olan Ahın (Ахын) için tören ve ayinler düzenlenir, her yıl ilkbaharda da, sürüden böğürme sesiyle Ahın tarafından belirlendiğine inanılan beyaz bir düve seçilir, sütle yıkandıktan sonra salınır veAhın patikasını izleyerek, Thaç'eğ mez adlı kutsal meşe ormanına ulaşması beklenir, çöktüğü yerde de bir ayin düzenlenerek törenle kurban edilir ve eti de yenirdi. Yörede bunun gibi ayin yerleri, ilkbahar şenlikleri yapılan yerler ve eskiden, yani 1864 yılı öncesi özgürlük döneminden kalma olup []Çerkeslerce kutsanmış anıt ağaçlar, pınarlar ve çoğu şey vardır. Bunun gibi birçok ilginç yer turistlere gösterilir ve geleneksel giysilerini giymiş Şapsığ ve Ruslar katılımıyla şenlikler düzenlenir.
Şahe Irmağının yukarı bölümünde, sırasıyla Rus nüfus ağırlıklı Bzogu, Bzıç, Babuk Avul ve Solohavul gibi küçük turistik yerleşmeler de oluşmuştur. Bu son yerleşmeler, bugün turistler ve dağ yürüyüşleri yapanlar için konaklama yapılan yerlerdir.
Golovinka beldesi
Golovinka adını 1838'de Şahe Irmağı ağzına çıkartma yapıp Şapsığ ve Vıbıhlarla çarpışan ve kan dökücülüğü ile de ünlenen ve bu yeri zaptedip Şahe Irmağı ağzında bir kale kurduran Rus Generali Golovin'den almaktadır. Ancak Şapsığlar buraya Şekhape (Шэхапэ;Şahe Irmağı Ağzı yeri) derler. 1840'ta Adigelerin karşı saldırısıyla Ruslardan alınan kale, 19 Mart 1864'te Rus birliklerinin komutanı General Heyman tarafından çarpışmasız olarak yeniden ele geçirildi. Çünkü Şapsığlar, Ruslarla Ekim 1863'ten 6 Mart 1864 günü akşamına değin yerlerini boşaltmayı ve Osmanlı'ya göç etmeyi içeren bir ateşkesi kabul etmişlerdi. Önceleri bir Rus yerleşimi olan Golovinka daha sonraları Şapsığlar için konulan kıyı şeridine yerleşme yasağının kalkmasıyla ve zamanla bir Şapsığ beldesine dönüştü. Golovinka termal tesisleri ve plajlarıyla gözde bir turizm merkezidir.
Şimdiki durumu
Şahe Irmağı boyundaki köyler 1922-1924 yılları arasında "Şapsığ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti"'ne, 1924-1945 yılları arasında da Şapsığ Ulusal Rayonu'na bağlıydılar; şimdi bu yerleşmeler Soçi (Adigece:Saçe/Шъачэ) metropoliten alanı içinde bulunmaktadırlar.
Bugün Şahe Irmağı çevresi ve Karadeniz kıyısı Adige-Şapsığ ve Rus etnik renkleriyle ve her yıl yöreye gelen ziyaretçilerle daha da güzelleşen ve ilgi çeken plajları, su sporları (rafting),mineral suları ve termal tesisleriyle, konuksever, gözde bir dinlenme, gezinti yeri ve turizm alanıdır. Çevredeki ormanlık alanlar (ve Thaç'eğ mez de), "Golovinka Cumhuriyet Doğa Koruma Alanı" oluşturularak bir ulusal park biçiminde koruma altına alınmıştır. 2014 Kış Olimpiyatlarının bu yerlerde,Soçi'de yapılacak olması nedeniyle, yöredeki turistik tesisler genişletilmekte ve yenilerinin yapılmasına çalışılmaktadır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sahe Cerkesce Sekh Sheh veya Sakhe Shahe Rusca Sakhe Shahe Rusya Federasyonu na RF bagli Krasnodar Kray da dogudaki Cugus Adigece C igus Ch1ygush dag kompleksi batisindaki Negoy Dagindan Negoj kushh dogup derin vadiler olusturmus halde Karadeniz e dokulen hizli akisli kucuk bir irmak TarihSahe Boylarinin Insansizlastirilmasi 1864 yili oncesinde Sahe nin sol ya da guney bolumunde Ubihlarlar ve diger kuzey bolumunde de Sapsiglar yasiyorlardi 1864 yili haziran ayi ortalarina dogru Sahe Irmagi boyundaki Vibih ve Sapsiglar kuzeyde Kuban Irmagindan baslayip guneyde Bzib Irmagina dek uzanan Karadeniz kiyisinda yasayan yerli topluluklar tum Cerkesya halki kapsaminda Rus hukumetinin Cerkesya topraklarini Cerkes nufusundan bosaltma ya da Cerkes Surgunu deportasyonu programi geregince topraklarindan uzaklastirilip Rus askerleri tarafindan gemilere bindirilip zorla Osmanli topraklarina gonderildiler koyleri de atese verilip yakildi Bazi kucuk Sapsig ve Vibihlar da daglarda saklandilar ya da Ruslara karsi direnen Hak uclara katildilar Hak uc direnisi 1864 1865 yillarinda siddetlenerek 1865 yili sonbahari sonrasinda zayiflayarak 1870 li yillara degin surdu Bu arada guvenlik kaygisiyla bolgenin Ruslarca kolonizasyonu da gecikti Rus yerlesimciler bol yagisli ve nemli iklim kosullarina ayak uyduramadilar sitma ve benzeri salgin hastaliklar nedeniyle kitleler halinde olmeye basladilar Ayrica Rus yerlesimciler 1870 li yillarda bile bolgeye yerlesmekten guvenlik nedeniyle de hala cekinmekteydiler Bu yuzden insansiz kalan bolge yagisli yilda 1 000 mm ustu olma nedeniyle gecit vermeyen cali sarmasik ve dikenlerle kaplandi Bu yerlerin on yili askin bir sure Rusya Imparatorlugu Kuban Ordusu Yonetimi Bolgesi ne bagli yasak bir askeri alan olarak sivil yerlesime kapali tutulmus olmasi da bolgenin subtropikal yagisli iklim kosullarina yabanci olan Rus Kazak yerlesimcilerin bolge kosullarinin izin verdigi Adige tarim modelini bilmemeleri eski Adige tarlalarinin yerlerini de saptayamamalari ek olarak bircok gozde yerin genis araziler biciminde ust rutbeli Rus subaylari ile isbirlikcileri olan Sapsig ve Ubihlara tahsis edilmis olmasi da hizli ve yogun bir Rus yerlesimini geciktirdi Oysa kalabalik nufuslu ve tarimda ileri olan Cerkesler yamaclarda bile taracalar seki olusturarak ekilmemis tek bir karis toprak bile birakmamislardi Bu tur nedenlerle bolge uzun bir sure icin 1880 li yillara degin adeta bos ve korku uyandiran karanlik bir ormanlik alan olarak kaldi Sahe yoresinin yeniden yerlesime acilmasi 1870 yili ozellikle de 1880 yili sonrasinda daglardan inmeyi kabul eden ya da 1864 te suruldukleri Kuban Nehri boylarindan donmelerine izin verilen bir bolum Sapsig Karadeniz bolgesine bu arada Sahe Irmagi boylarina bolgede uygulanabilecek tarim modelini Rus yerlesimcilere gostermeleri amaciyla da sinirli olculerde olmak uzere yeniden yerlestirildiler 1897 de Karadeniz ilindeki Sapsig sayisi 1939 idi Ama Sapsiglarin kiyi cizgisine cok yakin yerlere yerlesmeleri de guvenlik kaygisiyla yasaklanmisti Cunku Sapsiglar Rus makamlarinca guvenilmez ve Turk yanlisi bir topluluk sayiliyorlardi Bu nedenle gunumuz Sapsig yerlesmeleri kiyida degil daha iclerdedir Sapsig yerlesmeleri olarak zamanla Sahe Irmagi agzinda Sapsiglarin da yogun oldugu Golovinka beldesi Adigece Sekhape Shehape irmagin biraz yukarisinda da kiyiya 7 km uzaklikta tamamen Sapsig nufuslu Bolsoy Kicmay Adigece K1yshmaj ya da Shehek1ej Shehek1eshhu Sekhek ey Sekhek eskhu Maliy Kicmay Adigece Sekhek ey tsik u Shehek1ej c1yk1u ya da Tkhako Thako ve Ahintam Ahyntam koyleri olustu Sekhek ey Bolsoy Kicmay koyunun olusumu icin bk Nibe Zayir Bir Koyun Tarihi Cherkessia net Tarih Yoredeki mitolojik ve geleneksel torenler Ahintam koyunun yakinlarinda Adigelerce kutsal sayilan Thac eg mez Thach1eg mez ya da Ahin Ormani Ahyne imez ve bu ormana giden Ahin Yolu patikasi Ahyne igogu bulunur Adige mitolojisine gore bu kutsal ormanda yasadigina inanilan buyuk bas hayvanlarin koruyucusu ve bereket tanrisi olan Ahin Ahyn icin toren ve ayinler duzenlenir her yil ilkbaharda da suruden bogurme sesiyle Ahin tarafindan belirlendigine inanilan beyaz bir duve secilir sutle yikandiktan sonra salinir veAhin patikasini izleyerek Thac eg mez adli kutsal mese ormanina ulasmasi beklenir coktugu yerde de bir ayin duzenlenerek torenle kurban edilir ve eti de yenirdi Yorede bunun gibi ayin yerleri ilkbahar senlikleri yapilan yerler ve eskiden yani 1864 yili oncesi ozgurluk doneminden kalma olup Cerkeslerce kutsanmis anit agaclar pinarlar ve cogu sey vardir Bunun gibi bircok ilginc yer turistlere gosterilir ve geleneksel giysilerini giymis Sapsig ve Ruslar katilimiyla senlikler duzenlenir Sahe Irmaginin yukari bolumunde sirasiyla Rus nufus agirlikli Bzogu Bzic Babuk Avul ve Solohavul gibi kucuk turistik yerlesmeler de olusmustur Bu son yerlesmeler bugun turistler ve dag yuruyusleri yapanlar icin konaklama yapilan yerlerdir Golovinka beldesi Golovinka adini 1838 de Sahe Irmagi agzina cikartma yapip Sapsig ve Vibihlarla carpisan ve kan dokuculugu ile de unlenen ve bu yeri zaptedip Sahe Irmagi agzinda bir kale kurduran Rus Generali Golovin den almaktadir Ancak Sapsiglar buraya Sekhape Shehape Sahe Irmagi Agzi yeri derler 1840 ta Adigelerin karsi saldirisiyla Ruslardan alinan kale 19 Mart 1864 te Rus birliklerinin komutani General Heyman tarafindan carpismasiz olarak yeniden ele gecirildi Cunku Sapsiglar Ruslarla Ekim 1863 ten 6 Mart 1864 gunu aksamina degin yerlerini bosaltmayi ve Osmanli ya goc etmeyi iceren bir ateskesi kabul etmislerdi Onceleri bir Rus yerlesimi olan Golovinka daha sonralari Sapsiglar icin konulan kiyi seridine yerlesme yasaginin kalkmasiyla ve zamanla bir Sapsig beldesine donustu Golovinka termal tesisleri ve plajlariyla gozde bir turizm merkezidir Simdiki durumu Sahe Irmagi boyundaki koyler 1922 1924 yillari arasinda Sapsig Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ne 1924 1945 yillari arasinda da Sapsig Ulusal Rayonu na bagliydilar simdi bu yerlesmeler Soci Adigece Sace Shache metropoliten alani icinde bulunmaktadirlar Bugun Sahe Irmagi cevresi ve Karadeniz kiyisi Adige Sapsig ve Rus etnik renkleriyle ve her yil yoreye gelen ziyaretcilerle daha da guzellesen ve ilgi ceken plajlari su sporlari rafting mineral sulari ve termal tesisleriyle konuksever gozde bir dinlenme gezinti yeri ve turizm alanidir Cevredeki ormanlik alanlar ve Thac eg mez de Golovinka Cumhuriyet Doga Koruma Alani olusturularak bir ulusal park biciminde koruma altina alinmistir 2014 Kis Olimpiyatlarinin bu yerlerde Soci de yapilacak olmasi nedeniyle yoredeki turistik tesisler genisletilmekte ve yenilerinin yapilmasina calisilmaktadir