Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şaman (Çuvaşça ve Rusça: Шаман) ya da Kam, Şamanizm dinine inanan kavimler tarafından, ruhlarla insanlar arasında iletişim kurduğuna inanılan dini liderdir. Tunguzcada ve Mançucada ''büyücü'' veya ''kahin'' anlamına gelmektedir.
Etimoloji
Altaylarda
İlk olarak 13. yüzyılda kullanılmış olan "şaman" sözcüğünün eski Türkler tarafından kullanılmadığını öncelikle belirtmek gerekir. Eski Türkler’de şaman sözcüğü yerine "Kam" sözcüğü kullanılmıştır. Eski Türkler’de dini törenleri yöneten kişiye “Kam” denildiği, eski Çin kaynaklarından anlaşılmaktadır. Altay Türkleri’nin günümüzde “şaman” anlamında kullandıkları Kam sözcüğü, araştırmacılara göre en az 5. yüzyıldan bu yana yaşamaktadır.
Uygurlarda
Uygurlar'da ise (8. - 11. yüzyıl), “Kam” sözcüğünün “din adamı” anlamında değil, büyücü, sihirbaz anlamında kullanıldığı bilinmektedir.
Uygurcada şaman, “hastalıkları gideren, acıları dindiren, çılgınlıkları, saraları yatıştıran, hastalara ilaç yapan kimse” anlamında, “otacı” diye anılmıştır. Çin kaynaklarına göre, Kırgızlar’da şamanın adı Gan’dır. Altaylılar şamana Kam, kamların yönettikleri törenlere de "kamlama" demişlerdir. Moğolcada şamanın karşılığı ise Böge’dir. Fakat Orhun Yazıtları'nda ve ele geçen GökTürkçe yazılı metinlerde ne “din adamı” anlamında, ne de “şaman” anlamında Kam sözcüğüne rastlanmadığı gibi, hiçbir belgede şamanlıkla ilgili açıklamalara rastlanılmadığı söylenebilir.
Şaman olmak
Şamanlık sonradan kazanılan bir görev değildir; şaman olacak kimsenin, bir şamanın soyundan gelmesi veya ruhlar tarafından seçilmesi gerekir. Şamanlık yaygın olarak kalıtımsal olarak aktarılıyor olsa da şaman hastalığına yakalanan bir kişinin ruhlar tarafından seçildiğine inanılır ve bu kişi şamanlık eğitimi almaya hak kazanır. Şaman olmak için gerekli belirtileri taşıyan çocuk, belirli bir yaşa gelince eski bir şamanın eğitimine bırakılıp gerekli ön bilgileri edinir. Şamanın denetimi altında bir sınavdan geçtikten sonra şamanlık yetkisi alıp dinsel tören, bayram şöleni, kurban töreni, dua okuma vb. görevlere başlar. Şaman bu görevler sırasında; her parçası, üzerine takılan her maddesi, her şekli ayrı bir varlığın sembolü olan özel giysiler, külahlar giyer, maske takar ve yine özel bir şekilde hazırlanmış davulunu ya da tefini çalar. Kendinden geçinceye, başka bir deyişle, tanrılarla ve ruhlarla temas sağlayıncaya kadar zıplar, sıçrar, sesler, hayvan sesleri çıkarır, söylenir, yalvarır, yerlerde sürünür, bazen de bayılarak düşer. Şamanın okuduğu “hayır dualar”ına alkış denir, şamandan alkış alan bir kimse dileklerinin yerine geleceğine inanır. Bu konularda en ciddi çalışmalar yapan araştırmacılar; Orta ve Kuzey Asya topluluklarında dinsel yaşamın daha çok “şaman” çevresinde yoğunlaştığını, fakat bu durumun bütün dinsel etkinlikleri şamanın yönettiği anlamına gelmediğini, bazı yerlerde tanrılara kurban sunucuların “şaman” olmadıklarını, aile reislerinin bile bu işi yapabildiklerini, her sihirle uğraşanın “şaman” sayılmadığını, hastalara şifa vermenin şamanlığın temel özelliklerinden biri olmakla birlikte, her şifa sunucunun da şaman olmadığını öne sürmektedirler.
Şamanizm anaerkil toplumsal yapının izlerini taşımaktadır. Kadın şamanların erkek şamanlardan daha güçlü kabul edilmesi bunun en önemli örneğidir. Bunun yanında erkek şamanların kimi zaman ritüellerinde kadın kostümleri giymeleri ve saçlarının bir kısmını uzun bırakmaları da örnek olarak verilebilir. Zaman içinde demirciliğin gelişmesi erkek şamanların öne çıkmasına neden olmuştur. Çünkü o kavimler tarafından demircilik tıpkı şamanlık gibi kutsal sayılmaktadır.
Tanrılar
Şamanizmin bütün çeşitlerinde tanrı-doğa-insan arasında sürüp giden kopmayan bir bağlantının bulunduğu inancına rastlanır. Bilinen tanrılarından bazıları Ülgen ve Erliktir. Şamanlara göre evren üç katmandan oluşmaktadır. İyi ruhlar Ülgen başkanlığında gökte, insanlar yeryüzünde, kötü ruhlar ise Erlik başkanlığında yer altında bulunurlar. Ve bu tanrıların eşleri, çocukları, yardımcıları olduğuna inanılır. Şamanizme göre tanrılar insanları yönetimleri altındaki ruhlarla etkilerler: Bir tanrı insana doğrudan buyruk göndermez, gerekli yasakları koymaz. Bütün tanrılar çeşitli maddelerden yapılan eşyalarla tasvir edilir. Bunlar bazı yerlerde altından, keçeden, paçavradan yapılmış olabilir.
Tören
Şamanizmde de genel olarak ikiye ayrılmaktadır; belirli günlerde yapılanlar veya önceden belirlenmemiş törenler. Bu törenlerde, çeşitli halkların inanç, gelenek ve göreneklerine göre farklılıklar olmakla birlikte mutlaka kurban adeti vardır. At ve koyun dışında kan akıtılarak sunulan kanlı kurban bilinmemektedir. Kutsal sayılan bir yere bir değere bir şey sunmak, eşya adamak, şamanın davuluna, kutsal ağaçlara bez bağlama; çeşitli maddelerden yapılan tanrı tasvirlerine (töz, ongon, tangara, eren) yemek sunma, ateşe içki dökme ya da atma kansız kurbandır. Kansız kurbanların bir başka biçimi de ruhlara adanıp kırlara salıverilen hayvanlardır. Şamanlıkta kurbansız tören de, törensiz kurban da yoktur. Şamanlığın başka bir özelliği de edebiyat alanındaki etkisidir. Orta Asya halklarından Buryatlar arasında şamanlar zengin bir sözlü destan edebiyatının koruyucuları olmuşlardır. Yakutlar’da halkın kullandığı sözcük sayısı 4000’i geçmezken şamanların sözcük dağarcığı 12.000’dir.
“Ayna, şamana ait o denli önemli bir alettir ki günümüzde ayna olması durumunda giysisiz, hatta davulsuz bile Şamanlık yapabilir. … Kâse ve kupanın da yüksek bir değeri vardır ve ayna gibi bunlar da İskitler döneminden beri tılsımlı nesnelerdir.” (sy.71)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c . Eski Türklerde Büyü ve Büyücülük. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Şamanizm Nedir? Şaman Figürünün Şamanizmdeki Yeri Nedir?. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Mustafa Cumhur İzgi. "Şamanizm ve Şamanlara Genel Bakış". s. 33. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Saman Cuvasca ve Rusca Shaman ya da Kam Samanizm dinine inanan kavimler tarafindan ruhlarla insanlar arasinda iletisim kurduguna inanilan dini liderdir Tunguzcada ve Mancucada buyucu veya kahin anlamina gelmektedir Atesli bir rituelin sirasinda bir Tuva li saman Tuva halkinda samanizm hala cok canlidir EtimolojiAltaylarda Ilk olarak 13 yuzyilda kullanilmis olan saman sozcugunun eski Turkler tarafindan kullanilmadigini oncelikle belirtmek gerekir Eski Turkler de saman sozcugu yerine Kam sozcugu kullanilmistir Eski Turkler de dini torenleri yoneten kisiye Kam denildigi eski Cin kaynaklarindan anlasilmaktadir Altay Turkleri nin gunumuzde saman anlaminda kullandiklari Kam sozcugu arastirmacilara gore en az 5 yuzyildan bu yana yasamaktadir Uygurlarda Calgisiyla bir Altay kami Uygurlar da ise 8 11 yuzyil Kam sozcugunun din adami anlaminda degil buyucu sihirbaz anlaminda kullanildigi bilinmektedir Uygurcada saman hastaliklari gideren acilari dindiren cilginliklari saralari yatistiran hastalara ilac yapan kimse anlaminda otaci diye anilmistir Cin kaynaklarina gore Kirgizlar da samanin adi Gan dir Altaylilar samana Kam kamlarin yonettikleri torenlere de kamlama demislerdir Mogolcada samanin karsiligi ise Boge dir Fakat Orhun Yazitlari nda ve ele gecen GokTurkce yazili metinlerde ne din adami anlaminda ne de saman anlaminda Kam sozcugune rastlanmadigi gibi hicbir belgede samanlikla ilgili aciklamalara rastlanilmadigi soylenebilir Saman olmakSamanlik sonradan kazanilan bir gorev degildir saman olacak kimsenin bir samanin soyundan gelmesi veya ruhlar tarafindan secilmesi gerekir Samanlik yaygin olarak kalitimsal olarak aktariliyor olsa da saman hastaligina yakalanan bir kisinin ruhlar tarafindan secildigine inanilir ve bu kisi samanlik egitimi almaya hak kazanir Saman olmak icin gerekli belirtileri tasiyan cocuk belirli bir yasa gelince eski bir samanin egitimine birakilip gerekli on bilgileri edinir Samanin denetimi altinda bir sinavdan gectikten sonra samanlik yetkisi alip dinsel toren bayram soleni kurban toreni dua okuma vb gorevlere baslar Saman bu gorevler sirasinda her parcasi uzerine takilan her maddesi her sekli ayri bir varligin sembolu olan ozel giysiler kulahlar giyer maske takar ve yine ozel bir sekilde hazirlanmis davulunu ya da tefini calar Kendinden gecinceye baska bir deyisle tanrilarla ve ruhlarla temas saglayincaya kadar ziplar sicrar sesler hayvan sesleri cikarir soylenir yalvarir yerlerde surunur bazen de bayilarak duser Samanin okudugu hayir dualar ina alkis denir samandan alkis alan bir kimse dileklerinin yerine gelecegine inanir Bu konularda en ciddi calismalar yapan arastirmacilar Orta ve Kuzey Asya topluluklarinda dinsel yasamin daha cok saman cevresinde yogunlastigini fakat bu durumun butun dinsel etkinlikleri samanin yonettigi anlamina gelmedigini bazi yerlerde tanrilara kurban sunucularin saman olmadiklarini aile reislerinin bile bu isi yapabildiklerini her sihirle ugrasanin saman sayilmadigini hastalara sifa vermenin samanligin temel ozelliklerinden biri olmakla birlikte her sifa sunucunun da saman olmadigini one surmektedirler Samanizm anaerkil toplumsal yapinin izlerini tasimaktadir Kadin samanlarin erkek samanlardan daha guclu kabul edilmesi bunun en onemli ornegidir Bunun yaninda erkek samanlarin kimi zaman rituellerinde kadin kostumleri giymeleri ve saclarinin bir kismini uzun birakmalari da ornek olarak verilebilir Zaman icinde demirciligin gelismesi erkek samanlarin one cikmasina neden olmustur Cunku o kavimler tarafindan demircilik tipki samanlik gibi kutsal sayilmaktadir TanrilarSamanizmin butun cesitlerinde tanri doga insan arasinda surup giden kopmayan bir baglantinin bulundugu inancina rastlanir Bilinen tanrilarindan bazilari Ulgen ve Erliktir Samanlara gore evren uc katmandan olusmaktadir Iyi ruhlar Ulgen baskanliginda gokte insanlar yeryuzunde kotu ruhlar ise Erlik baskanliginda yer altinda bulunurlar Ve bu tanrilarin esleri cocuklari yardimcilari olduguna inanilir Samanizme gore tanrilar insanlari yonetimleri altindaki ruhlarla etkilerler Bir tanri insana dogrudan buyruk gondermez gerekli yasaklari koymaz Butun tanrilar cesitli maddelerden yapilan esyalarla tasvir edilir Bunlar bazi yerlerde altindan keceden pacavradan yapilmis olabilir TorenSamanizmde de genel olarak ikiye ayrilmaktadir belirli gunlerde yapilanlar veya onceden belirlenmemis torenler Bu torenlerde cesitli halklarin inanc gelenek ve goreneklerine gore farkliliklar olmakla birlikte mutlaka kurban adeti vardir At ve koyun disinda kan akitilarak sunulan kanli kurban bilinmemektedir Kutsal sayilan bir yere bir degere bir sey sunmak esya adamak samanin davuluna kutsal agaclara bez baglama cesitli maddelerden yapilan tanri tasvirlerine toz ongon tangara eren yemek sunma atese icki dokme ya da atma kansiz kurbandir Kansiz kurbanlarin bir baska bicimi de ruhlara adanip kirlara saliverilen hayvanlardir Samanlikta kurbansiz toren de torensiz kurban da yoktur Samanligin baska bir ozelligi de edebiyat alanindaki etkisidir Orta Asya halklarindan Buryatlar arasinda samanlar zengin bir sozlu destan edebiyatinin koruyuculari olmuslardir Yakutlar da halkin kullandigi sozcuk sayisi 4000 i gecmezken samanlarin sozcuk dagarcigi 12 000 dir Ayna samana ait o denli onemli bir alettir ki gunumuzde ayna olmasi durumunda giysisiz hatta davulsuz bile Samanlik yapabilir Kase ve kupanin da yuksek bir degeri vardir ve ayna gibi bunlar da Iskitler doneminden beri tilsimli nesnelerdir sy 71 Ayrica bakinizAnimizmKaynakca a b c Eski Turklerde Buyu ve Buyuculuk 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Samanizm Nedir Saman Figurunun Samanizmdeki Yeri Nedir 18 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Mustafa Cumhur Izgi Samanizm ve Samanlara Genel Bakis s 33 24 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2022