Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirvanşahlar Türbesi, Şirvanşahlar Sarayı'nın alt avlusunda bulunan üç binadan biridir (diğer ikisi Şah Camii ve Saray Hamamı'dır). Mezarın tepesinden bakıldığında, kesme yıldızlarla süslenmiş ve altıgen kubbeyle tamamlanan dikdörtgen gibi görünüyor. Orta Çağ'da kubbe üzerindeki yıldız şeklindeki eğimlere mavi renkli bir taş yerleştirilmiştir.
Azerice: Şirvanşahlar türbəsi | |
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Anıt mezar |
| Mimari tarz | Azerbaycan mimarisi |
| Konum | İçeri Şehir |
| Şehir | Bakü |
| Ülke | Azerbaycan |
| Koordinatlar | 40°21′58″K 49°50′00″D / 40.36611°K 49.83333°D |
| Tamamlanma | 1435-1436 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Muhammed Ali |
Binanın imajının anlamı, kompozisyonun karmaşıklığı ve mimari formlarının yorumlanmasıyla belirlenir. Güzel ve profesyonel olarak yerleştirilmiş ışık ve gölge noktalarının yanı sıra, geniş desenlerle örülmüş taş duvar ağlarına karşı geleneksel olarak Şirvan mimari çemberinin karakteristiği, oyma desenleri ise ustalıkla yapılmıştır.
Tarihi
Girişteki kitabe, binanın tarihi ve mimarisi hakkında bilgi verir. Kitabede şöyle yazıyor: “Dinin savunucusu, peygamberin adamı, büyük Sultan, Şirvanşah I. Halilullah, Allah onun şahlığını ve hakimiyetini daim etsin, bu muhteşem mezarı annesi ve yedi yaşındaki oğlu için yaptırdı, Allah onlara merhamet etsin, 839 yılında inşa edilmesini emretti.”
1954'te, oryantalist A. A. Alesgerzade portal üzerindeki bu yazıtları okudu. Diğer yazılar Kur'an'dan alınmıştır. Portalın süslediği madalyonda, mimarın adı sadece ayna vasıtasıyla okunabilen yazıyla yazılmıştır: "Allah, mimar Muhammed Ali". Mimarların isimlerini binalara yazmaları yasak olduğundan, ismini bu yöntemle şifrelemiştir. Bu, mimarın keskin zekasını, çelişkilerden çıkış yolu bulma yeteneğini ve işini iyi yaptığını gösterir.
M. Nemat'a göre türbenin giriş kapısının üzerindeki madalyonun üzerinde mimarın adı yazmıyor. Madalyonun üzerindeki "Elhamdulillahi ve ela haa'ihi" (Allah'a hamdolsun ve O'nun nimetlerine hamd olsun) yazısını okur.
Mezarlığın daha sonra medrese olarak kullanılması mezarların kötüleşmesiyle sonuçlandı. 1947 yılında türbenin tadilatı sırasında yapılan arkeolojik kazılarda zemin yüzeyinden çok daha derinde 6 mezar ortaya çıkarılmıştır.
Defnedilenler
Girişteki yazıtlara göre, türbenin Şirvanşah Halilullah'ın annesi ve oğlu için yapıldığı açıktır. Yine de, Şirvanşahlar ailesinin diğer üyeleri de gömülmüştür. Kazılar sırasında sökülmüş döşemenin altında taş levhalar bulunmuştur. Bu taş levhalar 7 mezarın kaplanması için kullanılmıştır.
15. yüzyılda tarihçi Khvandamir, "Kabisus-as-Siyar" adlı eserinde Safevi Şah I. İsmail'in Şirvanşahların kemiklerini hakaret etmek kastıyla bifrat ateşinde yakıp küllerini gökyüzüne üfleyerek babasının ve dedesinin intikamını almaya söz verdiğini yazmıştır., onlara hakaret ediyor. Görünüşe göre, 1501 yılında Safeviler tarafından Bakü'nün ele geçirilmesi sırasında iki mezar açılmış ve kemikleri tahrip edilmiştir. Diğer beş mezara dokunulmamıştır.
Şirvanşahların saray şairi Bedir Şirvani'nin övgü, kaside ve gazellerinde, türbelerde gömülü kişiler seçilerek belirtilmiştir. Kendisi 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başlarında Şirvan'ın en ünlü şairlerinden biriydi. Şirvan kadılarına, vezirlerine ve saray görevlilerine ithaf ettiği 12473 ayetten oluşan derlemesi, bireysel tarihi şahsiyetlerin özelliklerini ve Şirvan'ın devlet ve sosyal yapısını incelemek açısından oldukça önemlidir. Bedir, eserlerinde türbede gömülü olan kişilerin isimlerini ve doğum tarihlerini belirtmiştir.
İlk mezara Şirvanşah'ın 6-7 yaşlarındaki oğlu Farruh Yamin gömülmüştür. Cesedin kafatasında ve göğsünde saç kalıntıları vardır. Kemiklerin temizlenmesi sırasında kefen kalıntıları tespit edilmiştir. Bir rivayete göre Şirvanşah'ın (1435-1442) oğlu yedi yaşında ölmüştür.
Dişlerin ve kemiklerin inceliği ikinci mezarın yaşlı bir kadına ait olduğunun göstergesidir. Övgülerden birinde Şirvanşah'ın annesinin adı Bika olarak gösterilmiş ve 1435-1436 (Hicri 839) yılında ölen nüfuzlu bir kadın olduğu kaydedilmiştir.
Üçüncü mezarda Şirvanşah Şahruh'un eşi Hanika Hanım gömülüdür. Bedir Şirvani onun adını eserlerine not ederdi. Bedir Şirvani, övgülerinde Hanika'nın adını anıyor ve onun padişahlara layık güzelliğinden bahsediyor. Hanika, Kara Yusuf'un esiriydi, onun ölümünden sonra Şirvanşah Şahruh'a getirilerek zengin bir düğün töreninin ardından evlendi.
Şirvanşah'ın iki yaşındaki oğlu Şeyh Saleh dördüncü türbeye gömülmüştür. 1443-1445 (Hicri 847-849) yıllarında yaşamıştır. Mezarın içinde boyalı seramikler ve şamdan parçaları bulunmaktadır.
Beşinci mezar 19 yaşında ölen II. İbrahim'e (1432) aittir. Mezarda ipek kalıntıları, mavi boncuklar ve 36 cm uzunluğunda iğneli altın bir sancak bulunmuştur. İğnenin üzerinde bir turkuaz ve altı safir taş vardı.
Diğer mezar Emir Behram'ın mezarıdır. Ölüm tarihi 17 Nisan 1446'dır. Kaytag ovasında şehit edilmiştir.
Girişin karşı tarafında 2,10 metre yüksekliğinde büyük bir iskelet ortaya çıkarılmıştır. Bu mezar I. Halilullah'ın mezarıdır. Alanda bir tarak ve bir altın küpe bulunmuştur.
Mimari özellikleri
Genel planlama ve inşaat
Türbenin tek girişi ana cephedeki kapıdır. Koridorun sağ ve sol tarafında iki küçük oda bulunmaktadır. Bu odaların her birinden koridora birer kapı açılmaktadır. Bu odaların eskiden dini figürlere ait olduğu düşünülmektedir. Ziyaretçiler koridordan ana salona - mahzene girerler. Salon haç biçiminde bir plana sahiptir. Orta kısmı taş bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe çatıya ve taş duvarlara sabitlenmiştir.
Kapının karşı tarafında, haçın kolları arasında kalın taş duvarların içinde iki küçük oda bulunmaktadır. Buranın mezar eşyalarının saklandığı bir hücre ya da depo olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Salonun ortasının üst kısmını kaplayan kubbenin dış tarafı sırlı çinilerle süslenmiştir. Ancak bu çiniler şu anda mevcut değildir.
Sarkıt kubbe üzerindeki timpanum süslemesinin üst kısmında dini karakterli yazıtlardan oluşan bir bölge vardır ve timpanumların her iki yanında içten yazılmış madalyonlar bulunur. Çevredeki diğer süslemelerle farklılıkları azaltmak için yazıların harfleri özel olarak ölçeklendirilmiş ve stilize edilmiştir. Portalın giriş kapısı üzerindeki yazıt, türbenin Şirvanşah I. Halilullah tarafından Hicri 839 (1435-1436) yılında annesi ve oğlu için yaptırıldığını göstermektedir.
İç mekanda mimari hacimlerin tektoniği hakimdir. Burada mimar Ali tarafından uygulanan mimari tekniklerin sanatsal tarzı görülmektedir.
Portal ve cephe dekorasyonları
Taçkapı, Şirvanşahlar Sarayı kompleksinin bir parçası olan Divanhane'nin kompozisyonunu tekrarlar, ancak karşılaştırıldığında basitçe çözülmüştür. Sarkıt kubbe dört sarkıttan oluşur, yan duvarlar düzdür, sadece giriş kapısı üzerindeki kemerlerin tympanumları süslemelidir ve üst kısımlarında iki satırlık yazıt kazınmıştır.
Giriş kapısı üzerindeki timpanilerin süslemelerinde altıgen bir figür yer almaktadır. İçlerinde "Ali" kelimesi altı kez canlı bir şekilde tekrarlanmıştır. Taçkapı duvardan yaklaşık yarım metre uzaklıktadır. Bu çıkıntının önünde, insanlar için bir bank rolü oynayan, ana cephe boyunca uzanan ve portalın içinde bulunan bir kaldırım vardır. Bu yapı, o dönemde inşa edilen binaların çoğu için karakteristiktir.
Taçkapının üst kısmında Kur'an-ı Kerim'in 12. suresinin 92. ayeti oyma yöntemiyle işlenmiştir: "En büyük olan Allah şöyle buyurdu: "Bugün Allah sizi bağışlayacaktır, çünkü O, merhametlilerin en merhametlisidir."
Taçkapının camahata'sı, dört katmanlı sarkıtlardan oluşan bir kemer üzerine oturan ve konk'un dişli yüzeyi ile birlikte uzanan bir yarım kubbe ile tamamlanır. Archivoltlar (kemerin kemerini duvar yüzeyinden ayıran bordür) ve timpanlar kusursuz bir şekilde taştan yapılmış ve stilize bitki süslemeleriyle kaplanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Усейнов М.А., Бретаницкий Л.С., Саламзаде А.В. (1963). История архитектуры Азербайджана. Москва. s. 128.
- ^ Нейматова, М. С. (1968). Эпиграфические памятники и их значение в изучении социально-экономической истории Азербайджана (XIV-XIX вв.). Баку. ss. 93-94.
- ^ a b Dadaşov & Useynov 1955, s. 21
- ^ a b c d e f Fərhadoğlu 2006, s. 127
- ^ Fərhadoğlu, Kamil (2006). İçərişəhər. Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, s. 127
- ^ a b c Aşurbəyli 2006, ss. 313.
- ^ Fərhadoğlu 2006, ss. 127.
- ^ a b c d Fərhadoğlu 2006, s. 128
- ^ Fərhadoğlu 2006, ss. 128.
- ^ a b Dadaşov & Useynov 1955, s. 19
- ^ a b c Fətullayev 2013, s. 105
Kaynak
- Fərhadoğlu, Kamil (2006). İçərişəhər. Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı, AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu. ss. 256 səh.
- Fətullayev-Fiqarov, Şamil (2013). Bakının memarlıq ensiklopediyası. Bakı: Şərq-Qərb, Azərbaycan Respubliksı Memarlar İttifaqı. ss. 528 səh.
- Dadaşov, S.; Useynov, M. (1955). Bakının memarlıq abidələri. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. ss. 42 səh.
- Aşurbəyli S. Şirvanşahlar dövləti (VI –XVI əsrlər). Avrasiya press, Bakı 2006.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sirvansahlar Turbesi Sirvansahlar Sarayi nin alt avlusunda bulunan uc binadan biridir diger ikisi Sah Camii ve Saray Hamami dir Mezarin tepesinden bakildiginda kesme yildizlarla suslenmis ve altigen kubbeyle tamamlanan dikdortgen gibi gorunuyor Orta Cag da kubbe uzerindeki yildiz seklindeki egimlere mavi renkli bir tas yerlestirilmistir Sirvansahlar TurbesiAzerice Sirvansahlar turbesiGenel bilgilerTurAnit mezarMimari tarzAzerbaycan mimarisiKonumIceri SehirSehirBakuUlkeAzerbaycanKoordinatlar40 21 58 K 49 50 00 D 40 36611 K 49 83333 D 40 36611 49 83333Tamamlanma1435 1436Tasarim ve insaatMimar lar Muhammed Ali Binanin imajinin anlami kompozisyonun karmasikligi ve mimari formlarinin yorumlanmasiyla belirlenir Guzel ve profesyonel olarak yerlestirilmis isik ve golge noktalarinin yani sira genis desenlerle orulmus tas duvar aglarina karsi geleneksel olarak Sirvan mimari cemberinin karakteristigi oyma desenleri ise ustalikla yapilmistir TarihiGiristeki kitabe binanin tarihi ve mimarisi hakkinda bilgi verir Kitabede soyle yaziyor Dinin savunucusu peygamberin adami buyuk Sultan Sirvansah I Halilullah Allah onun sahligini ve hakimiyetini daim etsin bu muhtesem mezari annesi ve yedi yasindaki oglu icin yaptirdi Allah onlara merhamet etsin 839 yilinda insa edilmesini emretti 1954 te oryantalist A A Alesgerzade portal uzerindeki bu yazitlari okudu Diger yazilar Kur an dan alinmistir Portalin susledigi madalyonda mimarin adi sadece ayna vasitasiyla okunabilen yaziyla yazilmistir Allah mimar Muhammed Ali Mimarlarin isimlerini binalara yazmalari yasak oldugundan ismini bu yontemle sifrelemistir Bu mimarin keskin zekasini celiskilerden cikis yolu bulma yetenegini ve isini iyi yaptigini gosterir Turbenin icindeki mezarlar M Nemat a gore turbenin giris kapisinin uzerindeki madalyonun uzerinde mimarin adi yazmiyor Madalyonun uzerindeki Elhamdulillahi ve ela haa ihi Allah a hamdolsun ve O nun nimetlerine hamd olsun yazisini okur Mezarligin daha sonra medrese olarak kullanilmasi mezarlarin kotulesmesiyle sonuclandi 1947 yilinda turbenin tadilati sirasinda yapilan arkeolojik kazilarda zemin yuzeyinden cok daha derinde 6 mezar ortaya cikarilmistir DefnedilenlerMezarlarda bulunan altin igneler ve kupelerIlk mezarda bulunan keten kefen kalintilari Giristeki yazitlara gore turbenin Sirvansah Halilullah in annesi ve oglu icin yapildigi aciktir Yine de Sirvansahlar ailesinin diger uyeleri de gomulmustur Kazilar sirasinda sokulmus dosemenin altinda tas levhalar bulunmustur Bu tas levhalar 7 mezarin kaplanmasi icin kullanilmistir 15 yuzyilda tarihci Khvandamir Kabisus as Siyar adli eserinde Safevi Sah I Ismail in Sirvansahlarin kemiklerini hakaret etmek kastiyla bifrat atesinde yakip kullerini gokyuzune ufleyerek babasinin ve dedesinin intikamini almaya soz verdigini yazmistir onlara hakaret ediyor Gorunuse gore 1501 yilinda Safeviler tarafindan Baku nun ele gecirilmesi sirasinda iki mezar acilmis ve kemikleri tahrip edilmistir Diger bes mezara dokunulmamistir Sirvansahlarin saray sairi Bedir Sirvani nin ovgu kaside ve gazellerinde turbelerde gomulu kisiler secilerek belirtilmistir Kendisi 14 yuzyilin sonlari ile 15 yuzyilin baslarinda Sirvan in en unlu sairlerinden biriydi Sirvan kadilarina vezirlerine ve saray gorevlilerine ithaf ettigi 12473 ayetten olusan derlemesi bireysel tarihi sahsiyetlerin ozelliklerini ve Sirvan in devlet ve sosyal yapisini incelemek acisindan oldukca onemlidir Bedir eserlerinde turbede gomulu olan kisilerin isimlerini ve dogum tarihlerini belirtmistir Ilk mezara Sirvansah in 6 7 yaslarindaki oglu Farruh Yamin gomulmustur Cesedin kafatasinda ve gogsunde sac kalintilari vardir Kemiklerin temizlenmesi sirasinda kefen kalintilari tespit edilmistir Bir rivayete gore Sirvansah in 1435 1442 oglu yedi yasinda olmustur Dislerin ve kemiklerin inceligi ikinci mezarin yasli bir kadina ait oldugunun gostergesidir Ovgulerden birinde Sirvansah in annesinin adi Bika olarak gosterilmis ve 1435 1436 Hicri 839 yilinda olen nufuzlu bir kadin oldugu kaydedilmistir Ucuncu mezarda Sirvansah Sahruh un esi Hanika Hanim gomuludur Bedir Sirvani onun adini eserlerine not ederdi Bedir Sirvani ovgulerinde Hanika nin adini aniyor ve onun padisahlara layik guzelliginden bahsediyor Hanika Kara Yusuf un esiriydi onun olumunden sonra Sirvansah Sahruh a getirilerek zengin bir dugun toreninin ardindan evlendi Sirvansah in iki yasindaki oglu Seyh Saleh dorduncu turbeye gomulmustur 1443 1445 Hicri 847 849 yillarinda yasamistir Mezarin icinde boyali seramikler ve samdan parcalari bulunmaktadir Besinci mezar 19 yasinda olen II Ibrahim e 1432 aittir Mezarda ipek kalintilari mavi boncuklar ve 36 cm uzunlugunda igneli altin bir sancak bulunmustur Ignenin uzerinde bir turkuaz ve alti safir tas vardi Diger mezar Emir Behram in mezaridir Olum tarihi 17 Nisan 1446 dir Kaytag ovasinda sehit edilmistir Girisin karsi tarafinda 2 10 metre yuksekliginde buyuk bir iskelet ortaya cikarilmistir Bu mezar I Halilullah in mezaridir Alanda bir tarak ve bir altin kupe bulunmustur Mimari ozellikleriGenel planlama ve insaat Binanin yan kesimiTurbenin plani Turbenin tek girisi ana cephedeki kapidir Koridorun sag ve sol tarafinda iki kucuk oda bulunmaktadir Bu odalarin her birinden koridora birer kapi acilmaktadir Bu odalarin eskiden dini figurlere ait oldugu dusunulmektedir Ziyaretciler koridordan ana salona mahzene girerler Salon hac biciminde bir plana sahiptir Orta kismi tas bir kubbe ile ortuludur Kubbe catiya ve tas duvarlara sabitlenmistir Kapinin karsi tarafinda hacin kollari arasinda kalin tas duvarlarin icinde iki kucuk oda bulunmaktadir Buranin mezar esyalarinin saklandigi bir hucre ya da depo olarak kullanildigi dusunulmektedir Salonun ortasinin ust kismini kaplayan kubbenin dis tarafi sirli cinilerle suslenmistir Ancak bu ciniler su anda mevcut degildir Sarkit kubbe uzerindeki timpanum suslemesinin ust kisminda dini karakterli yazitlardan olusan bir bolge vardir ve timpanumlarin her iki yaninda icten yazilmis madalyonlar bulunur Cevredeki diger suslemelerle farkliliklari azaltmak icin yazilarin harfleri ozel olarak olceklendirilmis ve stilize edilmistir Portalin giris kapisi uzerindeki yazit turbenin Sirvansah I Halilullah tarafindan Hicri 839 1435 1436 yilinda annesi ve oglu icin yaptirildigini gostermektedir Ic mekanda mimari hacimlerin tektonigi hakimdir Burada mimar Ali tarafindan uygulanan mimari tekniklerin sanatsal tarzi gorulmektedir Turbenin tackapisi ve kubbesi Portal ve cephe dekorasyonlari Tackapi Sirvansahlar Sarayi kompleksinin bir parcasi olan Divanhane nin kompozisyonunu tekrarlar ancak karsilastirildiginda basitce cozulmustur Sarkit kubbe dort sarkittan olusur yan duvarlar duzdur sadece giris kapisi uzerindeki kemerlerin tympanumlari suslemelidir ve ust kisimlarinda iki satirlik yazit kazinmistir Giris kapisi uzerindeki timpanilerin suslemelerinde altigen bir figur yer almaktadir Iclerinde Ali kelimesi alti kez canli bir sekilde tekrarlanmistir Tackapi duvardan yaklasik yarim metre uzakliktadir Bu cikintinin onunde insanlar icin bir bank rolu oynayan ana cephe boyunca uzanan ve portalin icinde bulunan bir kaldirim vardir Bu yapi o donemde insa edilen binalarin cogu icin karakteristiktir Tackapinin ust kisminda Kur an i Kerim in 12 suresinin 92 ayeti oyma yontemiyle islenmistir En buyuk olan Allah soyle buyurdu Bugun Allah sizi bagislayacaktir cunku O merhametlilerin en merhametlisidir Tackapinin camahata si dort katmanli sarkitlardan olusan bir kemer uzerine oturan ve konk un disli yuzeyi ile birlikte uzanan bir yarim kubbe ile tamamlanir Archivoltlar kemerin kemerini duvar yuzeyinden ayiran bordur ve timpanlar kusursuz bir sekilde tastan yapilmis ve stilize bitki suslemeleriyle kaplanmistir Ayrica bakinizMirali Turbesi Azerbaycan daki Dunya Miraslari listesi Azerbaycan da kayitli dunyaca onemli mimari anitlarin listesiKaynakca Usejnov M A Bretanickij L S Salamzade A V 1963 Istoriya arhitektury Azerbajdzhana Moskva s 128 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Nejmatova M S 1968 Epigraficheskie pamyatniki i ih znachenie v izuchenii socialno ekonomicheskoj istorii Azerbajdzhana XIV XIX vv Baku ss 93 94 a b Dadasov amp Useynov 1955 s 21 a b c d e f Ferhadoglu 2006 s 127 Ferhadoglu Kamil 2006 Iceriseher Baki Serq Qerb nesriyyati AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu s 127 a b c Asurbeyli 2006 ss 313 Ferhadoglu 2006 ss 127 a b c d Ferhadoglu 2006 s 128 Ferhadoglu 2006 ss 128 a b Dadasov amp Useynov 1955 s 19 a b c Fetullayev 2013 s 105KaynakFerhadoglu Kamil 2006 Iceriseher Baki Serq Qerb nesriyyati AMEA Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu ss 256 seh Fetullayev Fiqarov Samil 2013 Bakinin memarliq ensiklopediyasi Baki Serq Qerb Azerbaycan Respubliksi Memarlar Ittifaqi ss 528 seh Dadasov S Useynov M 1955 Bakinin memarliq abideleri Baki Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Nesriyyati ss 42 seh Asurbeyli S Sirvansahlar dovleti VI XVI esrler Avrasiya press Baki 2006