Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kara Yusuf (Azerice: Qara Yusif; 1357, Erciş, Van - 1420, Ucan, Tebriz), 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarıdır.
| Kara Yusuf | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kara Yusuf savaşta | |||||
 | |||||
| Karakoyunlu Devletinin I. Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1410-1420 | ||||
| Önce gelen | Kara Mehmed | ||||
| Sonra gelen | Kara İskender | ||||
| Veliaht(lar) | Kara İskender | ||||
| Doğum | 1357 Erciş | ||||
| Ölüm | 1420 Tebriz | ||||
| Defin | 1420 Erciş | ||||
| Çocuk(lar)ı | Pir Budak, Emir İsfahan, Şahmuhammed, Ebu Seid, Kara İskender, Cihan şah, İsfendiyar | ||||
| |||||
| Hanedan | Karakoyunlu Hanedanı | ||||
| Babası | Kara Mehmed | ||||
| Dini | İslam | ||||
İlk yılları
Hayatının ilk yılları hakkında bilgi bulunmamaktadır. Karakoyunlu hükümdarlarından Kara Mehmed Bey'in oğlu olup, babasının ölümünden sonra kardeşi Karakoyunlu hükümdarı seçilmiş ancak aynı yıl içerisinde Karakoyunlu beylerinin de desteğiyle Kara Yusuf devletin başına geçmiştir.
Hükümdarlık dönemi
Kara Yusuf'ta hükümdarlığında Celayirli hükümdarlarının hakimiyetini tanıyarak topraklarını yönetmiştir. Uzun süre Celayiri hakimiyetini kabul etmiştir. Azerbaycan ve çevresinde hüküm süren Kara Yusuf, Akkoyunlular ile mücadeleye başladı. Erzincan emîri Mutahharten, Akkoyunlular üzerine yaptığı seferde yenilerek Suşehrinde tutsak alındı. Halası Tatar Hatun'un hediye gönderdiği Osman Bey tarafından serbest bırakıldı. Serbest kaldıktan sonra yeniden kuvvetlerini toparlayan Kara Yusuf, Celayiriler'in iç çekişmelerini değerlendirerek Tebriz'e hakim oldu. Bu sırada Timur 1393'te Bağdat'ı ele geçirmiş, ertesi yılda Doğu Anadolu içlerine doğru harekete geçmiştir. Timur karşısında tutunamayan Kara Yusuf, sarp bölgelere çekilerek topraklarını Timur'a bıraktı. Ancak Timur'un çekilmesinde sonra Erzurum, Erciş'in de olduğu çoğu yerleşimi tekrar geri aldı.
Timur'un Azerbaycan, Anadolu, Irak ve Suriye üzerine yeniden harekâtı sırasında Celayiri hükümdarının yanında yer almış ancak Timur karşısında yenilgiye uğramıştır. 1400 yılında Ahmed Celâyir ile birlikte Memlûklüler'e sığınmak istese de sultanın kabul etmemesi üzerine Osmanlı sultanı I. Bayezıd'a sığınmıştır. Yıldırım Bayezıd tarafından iyi karşılanan Kara Yusuf, Timur tarafından teslim edilmesi istese de Osmanlı sultanı bunu kabul etmemiş ve bu olay 1402 yılında gerçekleşen Ankara Muharebesinin sebeplerinden birisi olmuştur.
Yıldırım Bayezid'in 1402'de Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilmesinin ardından Irak'ta Hille kentine geçerek Irak-ı Arab bölgesine hakim oldu. 1403'te müttefiki Ahmed Celayir'e ait Bağdat'ı ele geçirse de, Temmuz-Ağustos ayı gibi Timurlu ordusuna yenilmiş ve Suriye'ye kaçarak Memlûk idaresindeki Şam'a sığınmak zorunda kaldı. Ancak Timur'un talebi üzerine Memlûk sultanının emriyle burada hapsedildi. Tutukluluk döneminde Ahmed Celayir ile yeniden anlaşmış, hatta bu dönemde doğan oğlu Pir Budak, Celayiri hükümdarı Ahmed Celâyir tarafından evlatlığa kabul edilmiştir.
1405 yılı Ocak ayında Memluk sultanına isyan eden Şam valisi tarafından Ahmed Celayir ile birlikte serbest bırakıldıktan sonra eski topraklarına yeniden hakim olmaya başladı. 1406'da Timur'un oğlu Ebu Bekir Mirza'yı, 1408'de de Serdrud'da Timur'un oğlu Miranşah'ı yendi ve Azerbaycan bölgesini ele geçirdi. Aynı yıl ilerleyişini sürdürerek Sultaniye ve Kazvin'i topraklarına kattı. 1409'da Mardin'i ele geçirerek Mardin Artuklularına son verdi. 1410'da Erzincan Kara Yusuf'un eline geçti.
Bu dönemde müttefiki Ahmed Celâyir'in kendisinden Hemedanı istemesiyle Celayirilerle de mücadeleye başlamıştır. 1410 yılında Kara Yusuf'un Erzincan kuşatmasında olmasından faydalanan Ahmed Celâyirî, Tebriz'i ele geçirdi. Bunun üzerine Kara Yusuf Tebriz'e harekete geçti ve şehrin yakınlarında yapılan savaşı kazandı. Ele geçirilen Ahmed Celâyir'in bir süre sonra öldürülmesiyle Irak-ı Arab olmak üzere Celayiri topraklarının büyük bölümü Karakoyunlular'ın eline geçti.
Bu başarılarından sonra oğlu 1411'de oğlu Pir Budak'ı hükümdar ilan etti. 1412'de Şirvan Şah, Şeki hakimi ile Gürcistan Krallığı'nın müttefik ordusunu imha etti. Daha sonra Akkoyunlular ile mücadelesinde 1417 ve 1418'de Kara Yülük Osman Bey'i mağlup etti. Memlükler’e sığınan Karayülük’ün kendisine verilmemesi üzerine Memlüklü şehirleri olan Ayıntab ve Birecik'i yağmaladı. 1418 yılında oğlu Pir Budak ölmüş, kendisi de devletin topraklarını Akkoyunlu, Memlüklü ve Timurlular'a karşı korumaya devam etmiştir. Timurlu hükümdarı Şahruh'un kendisine itaat edilmesi yönündeki talebini reddetmesi üzerine savaş hazırlıklarına başladı.
Ölümü
Timurlular'ın yeni hükümdarı Şahruh'un 1420-21 tarihli 1. Azerbaycan Seferinde onu karşılamak üzere harekete geçtiğinde hastalanan Kara Yusuf, Tebriz’in güneydoğusunda yer alan Ucan yakınlarında 13 Kasım 1420'de hayatını kaybetti. Naaşı Erciş'e getirilerek burada gömüldü.
Kaynakça
- ^ Alaaddin, AKÖZ (2005). "Karamanoğlu II.İbrahim Beyin Osmanlı Sultanı II.Murad'a Vermiş Olduğu Ahidname----The Ahidname Which was Given by Karamanoğlu İbrahim Bey II to the Otoman Sultan Murad II". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. 24 (38): 1. doi:10.1501/tarar_0000000236. ISSN 1015-1826.
- ^ Toksoy, A., "Akkoyunlular ve Erzincan (Uzun Hasan Devrine Kadar)", Türklük Bilimi Araştırmaları. URL:http://www.tubar.com.tr/TUBAR%20DOSYA/toksoy%20ahmet%20241-262.pdf 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-03-22
- ^ Toksoy, A., "Kitab-ı Diyarbekriyye’ye Göre Kara Yülük Osman Bey", Turkish Studies, Sayı:4/3, Yıl:Bahar 2009. URL:http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1175398130_toksoyahmet1300.pdf 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-03-23
- ^ Aka, İ., "Şahruh'un Karakoyunlular Üzerine Seferleri", Tarih İncelemeleri Dergisi, 4.1 (1989). URL:http://egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/IV_1989/TIDIV-1989-01.pdf 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-03-22
- ^ Daş, A., "ANKARA SAVAŞI ÖNCESİ TİMUR İLE YILDIRIM BAYEZİD’İN MEKTUPLAŞMALARI", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, Yıl:2014. URL:http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/253 18 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2017-03-17
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kara Yusuf Azerice Qara Yusif 1357 Ercis Van 1420 Ucan Tebriz 1388 1420 yillari arasinda Karakoyunlu Devleti nin hukumdaridir Kara YusufKara Yusuf savastaKarakoyunlu Devletinin I SultaniHukum suresi1410 1420Once gelenKara MehmedSonra gelenKara IskenderVeliaht lar Kara IskenderDogum1357 ErcisOlum1420 TebrizDefin1420 ErcisCocuk lar iPir Budak Emir Isfahan Sahmuhammed Ebu Seid Kara Iskender Cihan sah IsfendiyarTam adiEbu Nasr Kara Yusuf Nuyan bin MuhammedHanedanKarakoyunlu HanedaniBabasiKara MehmedDiniIslamIlk yillariHayatinin ilk yillari hakkinda bilgi bulunmamaktadir Karakoyunlu hukumdarlarindan Kara Mehmed Bey in oglu olup babasinin olumunden sonra kardesi Karakoyunlu hukumdari secilmis ancak ayni yil icerisinde Karakoyunlu beylerinin de destegiyle Kara Yusuf devletin basina gecmistir Hukumdarlik donemiKara Yusuf ta hukumdarliginda Celayirli hukumdarlarinin hakimiyetini taniyarak topraklarini yonetmistir Uzun sure Celayiri hakimiyetini kabul etmistir Azerbaycan ve cevresinde hukum suren Kara Yusuf Akkoyunlular ile mucadeleye basladi Erzincan emiri Mutahharten Akkoyunlular uzerine yaptigi seferde yenilerek Susehrinde tutsak alindi Halasi Tatar Hatun un hediye gonderdigi Osman Bey tarafindan serbest birakildi Serbest kaldiktan sonra yeniden kuvvetlerini toparlayan Kara Yusuf Celayiriler in ic cekismelerini degerlendirerek Tebriz e hakim oldu Bu sirada Timur 1393 te Bagdat i ele gecirmis ertesi yilda Dogu Anadolu iclerine dogru harekete gecmistir Timur karsisinda tutunamayan Kara Yusuf sarp bolgelere cekilerek topraklarini Timur a birakti Ancak Timur un cekilmesinde sonra Erzurum Ercis in de oldugu cogu yerlesimi tekrar geri aldi Timur un Azerbaycan Anadolu Irak ve Suriye uzerine yeniden harekati sirasinda Celayiri hukumdarinin yaninda yer almis ancak Timur karsisinda yenilgiye ugramistir 1400 yilinda Ahmed Celayir ile birlikte Memlukluler e siginmak istese de sultanin kabul etmemesi uzerine Osmanli sultani I Bayezid a siginmistir Yildirim Bayezid tarafindan iyi karsilanan Kara Yusuf Timur tarafindan teslim edilmesi istese de Osmanli sultani bunu kabul etmemis ve bu olay 1402 yilinda gerceklesen Ankara Muharebesinin sebeplerinden birisi olmustur Yildirim Bayezid in 1402 de Ankara Savasi nda Timur a yenilmesinin ardindan Irak ta Hille kentine gecerek Irak i Arab bolgesine hakim oldu 1403 te muttefiki Ahmed Celayir e ait Bagdat i ele gecirse de Temmuz Agustos ayi gibi Timurlu ordusuna yenilmis ve Suriye ye kacarak Memluk idaresindeki Sam a siginmak zorunda kaldi Ancak Timur un talebi uzerine Memluk sultaninin emriyle burada hapsedildi Tutukluluk doneminde Ahmed Celayir ile yeniden anlasmis hatta bu donemde dogan oglu Pir Budak Celayiri hukumdari Ahmed Celayir tarafindan evlatliga kabul edilmistir 1405 yili Ocak ayinda Memluk sultanina isyan eden Sam valisi tarafindan Ahmed Celayir ile birlikte serbest birakildiktan sonra eski topraklarina yeniden hakim olmaya basladi 1406 da Timur un oglu Ebu Bekir Mirza yi 1408 de de Serdrud da Timur un oglu Miransah i yendi ve Azerbaycan bolgesini ele gecirdi Ayni yil ilerleyisini surdurerek Sultaniye ve Kazvin i topraklarina katti 1409 da Mardin i ele gecirerek Mardin Artuklularina son verdi 1410 da Erzincan Kara Yusuf un eline gecti Bu donemde muttefiki Ahmed Celayir in kendisinden Hemedani istemesiyle Celayirilerle de mucadeleye baslamistir 1410 yilinda Kara Yusuf un Erzincan kusatmasinda olmasindan faydalanan Ahmed Celayiri Tebriz i ele gecirdi Bunun uzerine Kara Yusuf Tebriz e harekete gecti ve sehrin yakinlarinda yapilan savasi kazandi Ele gecirilen Ahmed Celayir in bir sure sonra oldurulmesiyle Irak i Arab olmak uzere Celayiri topraklarinin buyuk bolumu Karakoyunlular in eline gecti Bu basarilarindan sonra oglu 1411 de oglu Pir Budak i hukumdar ilan etti 1412 de Sirvan Sah Seki hakimi ile Gurcistan Kralligi nin muttefik ordusunu imha etti Daha sonra Akkoyunlular ile mucadelesinde 1417 ve 1418 de Kara Yuluk Osman Bey i maglup etti Memlukler e siginan Karayuluk un kendisine verilmemesi uzerine Memluklu sehirleri olan Ayintab ve Birecik i yagmaladi 1418 yilinda oglu Pir Budak olmus kendisi de devletin topraklarini Akkoyunlu Memluklu ve Timurlular a karsi korumaya devam etmistir Timurlu hukumdari Sahruh un kendisine itaat edilmesi yonundeki talebini reddetmesi uzerine savas hazirliklarina basladi OlumuTimurlular in yeni hukumdari Sahruh un 1420 21 tarihli 1 Azerbaycan Seferinde onu karsilamak uzere harekete gectiginde hastalanan Kara Yusuf Tebriz in guneydogusunda yer alan Ucan yakinlarinda 13 Kasim 1420 de hayatini kaybetti Naasi Ercis e getirilerek burada gomuldu Kaynakca Alaaddin AKOZ 2005 Karamanoglu II Ibrahim Beyin Osmanli Sultani II Murad a Vermis Oldugu Ahidname The Ahidname Which was Given by Karamanoglu Ibrahim Bey II to the Otoman Sultan Murad II Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu Tarih Arastirmalari Dergisi 24 38 1 doi 10 1501 tarar 0000000236 ISSN 1015 1826 Toksoy A Akkoyunlular ve Erzincan Uzun Hasan Devrine Kadar Turkluk Bilimi Arastirmalari URL http www tubar com tr TUBAR 20DOSYA toksoy 20ahmet 20241 262 pdf 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 03 22 Toksoy A Kitab i Diyarbekriyye ye Gore Kara Yuluk Osman Bey Turkish Studies Sayi 4 3 Yil Bahar 2009 URL http www turkishstudies net Makaleler 1175398130 toksoyahmet1300 pdf 24 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 03 23 Aka I Sahruh un Karakoyunlular Uzerine Seferleri Tarih Incelemeleri Dergisi 4 1 1989 URL http egeweb2 ege edu tr tid dosyalar IV 1989 TIDIV 1989 01 pdf 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 03 22 Das A ANKARA SAVASI ONCESI TIMUR ILE YILDIRIM BAYEZID IN MEKTUPLASMALARI Selcuk Universitesi Turkiyat Arastirmalari Dergisi Sayi 15 Yil 2014 URL http sutad selcuk edu tr sutad article view 253 18 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2017 03 17