Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şırdak (Kırgızca: шырдак) veya sırmk (Kazakça: сырмақ) genellikle Orta Asya'da el yapımı olarak üretilen, dikişli ve çoğunlukla renkli keçe halı ve duvar kaplamasıdır.Kazaklar ve Kırgızlar geleneksel olarak şırdak yaparlar. Bu sanat özellikle Kırgızistan'da canlı tutulmakta ve turistlere de ürün satılmaktadır.
2012 yılında Kırgız keçeden yapılan halı çeşitleri olan ala-kiyiz ve şırdak, acil korumaya ihtiyaç duyulan somut olmayan kültürel miras olarak UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesi'ne eklenmiştir.
Tarihçe
Avrasya'da keçe üretiminin tarihi, Tunç Çağı'nın sonlarına kadar uzanır. Bu dönemde bölgedeki göçebe çiftçiler için koyun, keçi ve at yetiştiriciliği yaygın bir faaliyetti. Erken Demir Çağı'nda ise göçebe kültürü kendine özgü bir kimliğe büründü. Keçe, deri ve ahşaptan yapılan gezici çadırlar, silahlar, at koşum takımları, özel giysiler ve eşyalar üretilmeye başlandı.
Doğu Kazakistan, Moğolistan ve dağlık Altay bölgesindeki mezar höyüklerinde, zengin bir estetiği ve yüksek beceri seviyesini gösteren mozaik, aplike ve kapitone teknikleri kullanılarak yapılmış keçe halılar da dahil olmak üzere birçok ev eşyası, tarım ve savaş aletleri keşfedilmiştir.
Üretim
Bir şırdak halı yapmak için yaklaşık beş koyunun yünü gerekir. Bölge koyunlarının ürettiği yünün yumuşaklığı, dayanıklılığı ve miktarı önemli ölçüde değişkenlik gösterir. Sonbahar kırpımı en iyi yünü sağlar, çünkü koyunlar tüm bahar ve yaz boyunca besleyici taze dağ otları ile beslendikleri için yünleri daha kaliteli olur. Geleneksel yöntemle keçeleme ve halı oluşturma işlemi zaman alır, her şey elle yapılır. Geleneksel olarak, şırdak halıları kadınlar tarafından yapılmıştır. Yünü kabarık hale getirmek ve kullanılabilir olmayan keçeleşmiş yünü ve kiri iyi yünden ayırmak için tiftik önce kurutulur sonra dövülür. Ardından yün, ayıklama, yıkama, kurutma ve boyama gibi işlemlerden geçirilir, sonra sıra keçelemeye gelir.
Tasarım
Şırdaklarda desenin kilit bir rolü vardır. Yaygın olarak kullanılan süs motifleri arasında üçgen (tumar) ve siyah-beyaz su-yolu kenarlık motifi bulunur. Bu motifler Türkiye'de üretilen Anadolu halılarında da sıkça kullanılır. Su-yolu motifi, kötülüklerden koruyan bir tılsım olarak kabul edilir. Süslemeler ayrıca, yapan kişinin alan kişiye sağlıklı ve mutlu olması için verdiği duaları ve dilekleri de sembolize eder.
Şırdaklar genellikle kırmızı ve yeşil, sarı ve siyah, kahverengi ve beyaz gibi oldukça zıt renklere sahip, yamalardan oluşan bir kakma desenle tasarlanır. Yün kurutulduktan sonra, düz bir zemin üzerine canlı renkte bir desen yerleştirilir. Bu desen daha sonra sabunlu suya batırılır, rulo halinde sıkıştırılır ve bu işlem tekrarlanır.
Desen tutmaya başladığında, halı ters çevrilir, ıslatılır ve tekrar rulo haline getirilir. Birkaç saat sonra şırdak halı kurumaya bırakılır. Ardından birbirinin üzerine zıt renkte iki keçe tabakası yerleştirilir ve üst tabakaya tebeşirle bir desen çizilir. Bu desen, keçeci tarafından sık sık bilenmesi gereken bıçakla özenle ve zahmetli bir şekilde kesilir, çünkü bıçak çabuk körelir.
Bu işlem, genellikle çevrelerindeki şeyleri temsil eden sembolik motiflerle dolu, çarpıcı bir pozitif/negatif tarzı görsel bir görüntü oluşturur. Örneğin; su, keçi boynuzu, yurt vb. Kazakistan'da ise koyun ve çoban tasvirleri özellikle yaygındır. Üst tabakadan kesilen keçe ise atılmaz, orijinal şırdakın ters renklerine sahip başka bir ayna şırdak oluşturmak için kullanılır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Fergus, Michael; Jandosova, Janar (2003). Kazakhstan: Coming of Age. Stacey International. s. 213. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ "Ala-kiyiz and Shyrdak, art of Kyrgyz traditional felt carpets". UNESCO. 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ a b c Leveridge, Michael (23 Kasım 2020). "We'll meet again, some sunny day". Canadian Urological Association Journal. 14 (12): 369-70. doi:10.5489/cuaj.7054. ISSN 1920-1214.
- ^ a b c "How Mongolian People Make Felt Throughout the Centuries"". Mongulai.com. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Shelton, Kesiah (1888). "Antique Bedsteads and Rugs". The Decorator and Furnisher. 12 (5): 168. doi:10.2307/25585602. ISSN 2150-6256.
- ^ a b "Teagasc | Agriculture and Food Development Authority". www.teagasc.ie. 5 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Kolobova, K.A.; Kharevich, V.M.; Vasilyev, S.K.; Bocharova, E.N.; Chistyakov, P.V.; Parkhomchuk, E.V.; Kharevich, A.V.; Krivoshapkin, A.I. (2021). "Studies of Verkhnyaya Sibiryachikha Cave in the 2021 Field Season". Problems of Archaeology, Ethnography, Anthropology of Siberia and Neighboring Territories. 27: 148-153. doi:10.17746/2658-6193.2021.27.0148-0153. ISSN 2227-6548.
- ^ Walkley, Charlotte. Felt the Earth: Creating opportunities in felting waste wool for the production of circular textiles in Aotearoa (Tez). Victoria University of Wellington Library.
- ^ Bloom, Jonathan Max; Blair, Sheila (2009). The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture. Oxford: Oxford university press. ISBN .
- ^ a b Turnau, Irena; Rutkowski, Paweł (1997). Hand-felting in Europe and Asia from the middle ages to the 20th century. Instytut Archeologii i Etnologii. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. ISBN .
Dış bağlantılar
- Şırdakların yapımıyla ilgili kısa video
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sirdak Kirgizca shyrdak veya sirmk Kazakca syrmak genellikle Orta Asya da el yapimi olarak uretilen dikisli ve cogunlukla renkli kece hali ve duvar kaplamasidir Kazaklar ve Kirgizlar geleneksel olarak sirdak yaparlar Bu sanat ozellikle Kirgizistan da canli tutulmakta ve turistlere de urun satilmaktadir Kirgizistan in Aksi Ilcesi nde bir evin zemininde bir sirdak 2012 yilinda Kirgiz keceden yapilan hali cesitleri olan ala kiyiz ve sirdak acil korumaya ihtiyac duyulan somut olmayan kulturel miras olarak UNESCO Insanligin Somut Olmayan Kulturel Mirasi Listesi ne eklenmistir TarihceCadir disinda koyun boynuzu desenli sirdak Avrasya da kece uretiminin tarihi Tunc Cagi nin sonlarina kadar uzanir Bu donemde bolgedeki gocebe ciftciler icin koyun keci ve at yetistiriciligi yaygin bir faaliyetti Erken Demir Cagi nda ise gocebe kulturu kendine ozgu bir kimlige burundu Kece deri ve ahsaptan yapilan gezici cadirlar silahlar at kosum takimlari ozel giysiler ve esyalar uretilmeye baslandi Dogu Kazakistan Mogolistan ve daglik Altay bolgesindeki mezar hoyuklerinde zengin bir estetigi ve yuksek beceri seviyesini gosteren mozaik aplike ve kapitone teknikleri kullanilarak yapilmis kece halilar da dahil olmak uzere bircok ev esyasi tarim ve savas aletleri kesfedilmistir UretimSirdak hali izolasyonu ve dekorasyonu ile Kazak cadiri Altynzhar daki Kurmangazy Muzesi 2020 Bir sirdak hali yapmak icin yaklasik bes koyunun yunu gerekir Bolge koyunlarinin urettigi yunun yumusakligi dayanikliligi ve miktari onemli olcude degiskenlik gosterir Sonbahar kirpimi en iyi yunu saglar cunku koyunlar tum bahar ve yaz boyunca besleyici taze dag otlari ile beslendikleri icin yunleri daha kaliteli olur Geleneksel yontemle keceleme ve hali olusturma islemi zaman alir her sey elle yapilir Geleneksel olarak sirdak halilari kadinlar tarafindan yapilmistir Yunu kabarik hale getirmek ve kullanilabilir olmayan kecelesmis yunu ve kiri iyi yunden ayirmak icin tiftik once kurutulur sonra dovulur Ardindan yun ayiklama yikama kurutma ve boyama gibi islemlerden gecirilir sonra sira kecelemeye gelir Tasarim Sirdaklarda desenin kilit bir rolu vardir Yaygin olarak kullanilan sus motifleri arasinda ucgen tumar ve siyah beyaz su yolu kenarlik motifi bulunur Bu motifler Turkiye de uretilen Anadolu halilarinda da sikca kullanilir Su yolu motifi kotuluklerden koruyan bir tilsim olarak kabul edilir Suslemeler ayrica yapan kisinin alan kisiye saglikli ve mutlu olmasi icin verdigi dualari ve dilekleri de sembolize eder Sirdak suslemesi yapma surecindeki adimlar Sirdaklar genellikle kirmizi ve yesil sari ve siyah kahverengi ve beyaz gibi oldukca zit renklere sahip yamalardan olusan bir kakma desenle tasarlanir Yun kurutulduktan sonra duz bir zemin uzerine canli renkte bir desen yerlestirilir Bu desen daha sonra sabunlu suya batirilir rulo halinde sikistirilir ve bu islem tekrarlanir Desen tutmaya basladiginda hali ters cevrilir islatilir ve tekrar rulo haline getirilir Birkac saat sonra sirdak hali kurumaya birakilir Ardindan birbirinin uzerine zit renkte iki kece tabakasi yerlestirilir ve ust tabakaya tebesirle bir desen cizilir Bu desen kececi tarafindan sik sik bilenmesi gereken bicakla ozenle ve zahmetli bir sekilde kesilir cunku bicak cabuk korelir Bu islem genellikle cevrelerindeki seyleri temsil eden sembolik motiflerle dolu carpici bir pozitif negatif tarzi gorsel bir goruntu olusturur Ornegin su keci boynuzu yurt vb Kazakistan da ise koyun ve coban tasvirleri ozellikle yaygindir Ust tabakadan kesilen kece ise atilmaz orijinal sirdakin ters renklerine sahip baska bir ayna sirdak olusturmak icin kullanilir Ayrica bakinizAla kiyizKaynakca Fergus Michael Jandosova Janar 2003 Kazakhstan Coming of Age Stacey International s 213 6 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2024 Ala kiyiz and Shyrdak art of Kyrgyz traditional felt carpets UNESCO 7 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2024 a b c Leveridge Michael 23 Kasim 2020 We ll meet again some sunny day Canadian Urological Association Journal 14 12 369 70 doi 10 5489 cuaj 7054 ISSN 1920 1214 a b c How Mongolian People Make Felt Throughout the Centuries Mongulai com 27 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2024 Shelton Kesiah 1888 Antique Bedsteads and Rugs The Decorator and Furnisher 12 5 168 doi 10 2307 25585602 ISSN 2150 6256 a b Teagasc Agriculture and Food Development Authority www teagasc ie 5 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2024 Kolobova K A Kharevich V M Vasilyev S K Bocharova E N Chistyakov P V Parkhomchuk E V Kharevich A V Krivoshapkin A I 2021 Studies of Verkhnyaya Sibiryachikha Cave in the 2021 Field Season Problems of Archaeology Ethnography Anthropology of Siberia and Neighboring Territories 27 148 153 doi 10 17746 2658 6193 2021 27 0148 0153 ISSN 2227 6548 Walkley Charlotte Felt the Earth Creating opportunities in felting waste wool for the production of circular textiles in Aotearoa Tez Victoria University of Wellington Library Bloom Jonathan Max Blair Sheila 2009 The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture Oxford Oxford university press ISBN 978 0 19 530991 1 a b Turnau Irena Rutkowski Pawel 1997 Hand felting in Europe and Asia from the middle ages to the 20th century Instytut Archeologii i Etnologii Warszawa Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences ISBN 978 83 85463 52 8 Dis baglantilarSirdaklarin yapimiyla ilgili kisa video