Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Âyanlık, uzun bir süre informel olarak 18. Asır ve Tanzimat dönemine kadar Osmanlı’da etkili bir müessese idi. Bu kişiler taşranın kodamanları, eski idareciler veyahut bir şekilde sivrilmiş sözü geçip saygı gören insanlardı. Âyanlar bir süre sonra sisteme eklemlendiler. İçlerinden en öne çıkanları eski idarecilerdi.
Arka planı
18. Asır Osmanlı için inişli çıkışlı bir dönem olmuştur. Dışta, 16. Asrın son çeyreğinde başlayıp 17. Asırda yaygınlaşarak 18. Asırda menfi etkilerini hissettiren “Fiyat Devrimi”yle para ilişkileri genişlemiş, teknolojik manada dönüşümler yaşanmıştı. İçte ise yine 16. Asırda başlayan Celaliler eşkıyalığa bürünmüş ve levend, gurbet taifesi veya suhte denilen topraksız ve işsizleri etrafında toplamışlardı. Devlet, bozulan iktisada çözüm olarak müsadere ve tağşiş sonrasında avarız gibi vergilerin olağan hale getirilmesini takiben tımar sistemini bozacak bir takım düzenlemelere gidildi. Tatbik edilen iltizam sistemini genişletmek için gelir kaynaklara mükatalara dönüştürüldü. Böylece bir ya da üç yıl için yeterli sermaye sahibi olanlara meydan verildi, topraklar onlara satıldı.
Ortaya çıkışı ve devlete ortak oluşları
Âyanlık 16. Asrın ikinci yarısından itibaren dönemin sosyo-ekonomik koşullarıyla ilişkili olarak ortaya çıktı. 17. Asırda devletin merkezde ve taşradaki otoritesi zayıflamaya başlamıştı. Siyasi, askeri, ekonomik ve demografik değişimler Klasik Osmanlı düzeninin tedricen bozulması demekti. Âyanlar bu boşluktan yararlanarak ortaya çıktılar ve özellikle 18. Asırda taşrada etkin bir güç haline geldiler. Bu yeni sınıfın insan tipolojisi daha çok asker ve ulema kökenliler (eski idareciler), zengin tüccarlar ve köklü ailelerinin başlarından mülhemdi.
Âyanlar zamanla devlet tarafından tanınan, tayin ve azilleri yapılan, yetki ve yetki alanları belirlenen bir güç haline geldiler. Tabakoğlu’na göre âyanlar zamanla devletin desteği altında eşkıyalığın önlenmesinde ve halkın oluşturduğu milis kuvvetlerin sindirilmesiyle görevlendirildiler. Ekonomik sahada giderek artan para ihtiyacı için taşrada geliştirilen iltizam, malikâne ve esham usullerinde âyanlar mültezimlik, muhasallık, mütesellimlik hatta voyvodalık gibi farklı görevleri uzviyetlerinde topladılar. Bu nokta-i nazardan bakıldığında 1726 Nizamnamesi ile âyanlar bir nevi devlete ortak olmuş, bir reis seçilmesi istenerek resmen muhatap alınmış, siyasi ve askeri görevlendirmeler verilmişti. Hülasa devletin temsilcileri, taşranın vekilleri durumuna gelmiştiler.
Âyanlar etraflarında eski timarlı sipahileri, devlete küskün olanları ve işsiz taifesini toplayarak iyice güçlenmişti. Çoğu zaman zorbalık yapan âyanlar kendi menfaatlerini devletin menfaatlerinden önde tutmaktan geri durmuyor, gelirleri merkeze göndermiyordu. Devlet için birçok açıdan yararları bulunsa bile devletin otoritesinin önemli bir kısmını kaptırmış olduğu bir gerçekti. Yeni zuhur eden merkezileşme siyaseti âyanların sonu demekti.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayanlik uzun bir sure informel olarak 18 Asir ve Tanzimat donemine kadar Osmanli da etkili bir muessese idi Bu kisiler tasranin kodamanlari eski idareciler veyahut bir sekilde sivrilmis sozu gecip saygi goren insanlardi Ayanlar bir sure sonra sisteme eklemlendiler Iclerinden en one cikanlari eski idarecilerdi Arka plani18 Asir Osmanli icin inisli cikisli bir donem olmustur Dista 16 Asrin son ceyreginde baslayip 17 Asirda yayginlasarak 18 Asirda menfi etkilerini hissettiren Fiyat Devrimi yle para iliskileri genislemis teknolojik manada donusumler yasanmisti Icte ise yine 16 Asirda baslayan Celaliler eskiyaliga burunmus ve levend gurbet taifesi veya suhte denilen topraksiz ve issizleri etrafinda toplamislardi Devlet bozulan iktisada cozum olarak musadere ve tagsis sonrasinda avariz gibi vergilerin olagan hale getirilmesini takiben timar sistemini bozacak bir takim duzenlemelere gidildi Tatbik edilen iltizam sistemini genisletmek icin gelir kaynaklara mukatalara donusturuldu Boylece bir ya da uc yil icin yeterli sermaye sahibi olanlara meydan verildi topraklar onlara satildi Ortaya cikisi ve devlete ortak oluslariAyanlik 16 Asrin ikinci yarisindan itibaren donemin sosyo ekonomik kosullariyla iliskili olarak ortaya cikti 17 Asirda devletin merkezde ve tasradaki otoritesi zayiflamaya baslamisti Siyasi askeri ekonomik ve demografik degisimler Klasik Osmanli duzeninin tedricen bozulmasi demekti Ayanlar bu bosluktan yararlanarak ortaya ciktilar ve ozellikle 18 Asirda tasrada etkin bir guc haline geldiler Bu yeni sinifin insan tipolojisi daha cok asker ve ulema kokenliler eski idareciler zengin tuccarlar ve koklu ailelerinin baslarindan mulhemdi Ayanlar zamanla devlet tarafindan taninan tayin ve azilleri yapilan yetki ve yetki alanlari belirlenen bir guc haline geldiler Tabakoglu na gore ayanlar zamanla devletin destegi altinda eskiyaligin onlenmesinde ve halkin olusturdugu milis kuvvetlerin sindirilmesiyle gorevlendirildiler Ekonomik sahada giderek artan para ihtiyaci icin tasrada gelistirilen iltizam malikane ve esham usullerinde ayanlar multezimlik muhasallik mutesellimlik hatta voyvodalik gibi farkli gorevleri uzviyetlerinde topladilar Bu nokta i nazardan bakildiginda 1726 Nizamnamesi ile ayanlar bir nevi devlete ortak olmus bir reis secilmesi istenerek resmen muhatap alinmis siyasi ve askeri gorevlendirmeler verilmisti Hulasa devletin temsilcileri tasranin vekilleri durumuna gelmistiler Ayanlar etraflarinda eski timarli sipahileri devlete kuskun olanlari ve issiz taifesini toplayarak iyice guclenmisti Cogu zaman zorbalik yapan ayanlar kendi menfaatlerini devletin menfaatlerinden onde tutmaktan geri durmuyor gelirleri merkeze gondermiyordu Devlet icin bircok acidan yararlari bulunsa bile devletin otoritesinin onemli bir kismini kaptirmis oldugu bir gercekti Yeni zuhur eden merkezilesme siyaseti ayanlarin sonu demekti Kaynakca a b c d Nuri Cevikel Turkler ansiklopedisi Cilt 13 un icinde Osmanli da Ayanlik ve Kibris Eyaleti 17 Yuzyil 712 713 a b c d Mert Ozcan TDVIA 14 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2020