Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Üge Kağan, 839-845 (ya da 847) arasında Uygur Kağanlığı'nı yöneten Uygur kağanıdır. Tarihçilere göre Üge, son meşru Uygur kağanıdır. Yaşadığı dönemde, Uygur kağanlığı çöküş devresini tamamlayıp tamamıyla yıkılma evresine girmiştir.
| Üge Kağan | |
|---|---|
| Uygur Kağanı | |
| Hüküm süresi | Uygur Kağanlığı: 839-845 (ya da 847) |
| Önce gelen | Külüg Beg |
| Sonra gelen | Ormaz (meşru kağan değil) |
| Ölüm | 837 |
Külüg'ün intiharından sonra Uygur Kağanlığı iyice karışmış ve taht kavgaları iyiden iyiye kendini göstermeye başlamıştır. , II. Kasar'ı (diğer adı Ormış)tahta oturtmak istemiştir. Miran Betikleri'ne göre, buna karşı çıkan Uygur komutanı , Kürebir Türklerinin ülke üzerindeki nüfuzunu kırabilmek için Kırgızların yanına kaçarak onlardan yardım istemiştir. Tam bu arada Orta Asya'da yaşanan büyük kuraklık nedeniyle Uygurlar açlık ve sefalete düşmüştür. 100.000 kişilik Kırgız ordusuyla Ordu-Balık'a giren Baga Sangun, Kürebir Urungu Sangun ve II. Kasar'ı öldürmüştür. Uygur başkentine giren Kırgızlar başkenti yağmaladıktan sonra Uygur halkı büyük bir panik yaşamış ve ülke tamamen dağılmıştır. Dil tarihçileri Uygurlara ait Göç Destanı'nın bu olay üzerine yazıldığı kanaatindedir.
Kağanlığı ve Uygurların göçü
İyme I Bitiği'ne göre, Kırgızlar Uygur başkentine yerleştikten sonra, Kök Türklerden gelen devlet geleneğini devam ettirebilmek için birçok yarlık hazırlayarak, il ve töreyi düzenlemek istemiştir. Ancak, Uygurlar; Kırgızların boyunduruğu altına girmek istememiştir. Bunun için hükümdar ailesine mensup kişiler önderliğinde, Uygurlar Ordu-Balık'ı terk etmeye karar vermiştir. Böylece Türkler kadim koruganları Ötüken çevresini terk etmek zorunda kalmıştır. Sonuç olarak Uygurlar, ekseriyeti Kansu ve Turfan bölgelerine olmak üzere birçok farklı coğrafyaya dağıldılar.
Güneye giden Uygurlar, Mart 841 yılında topladıkları Türk Toyu'nda Üge'yi kağan seçtiler. Üge, ordugahını Ts'o-tzu-shan'da kurdu. 840'daki Kırgız baskınında Kırgızların eline geçen Çinli prenses Taiho'yu, Kırgız elçilik heyetini basarak ele geçirdi. Uygurlar, bu durumdan yararlanmak isteseler de, aralarında düştükleri anlaşmazlık sonucunda Kürebir Türklerinin desteğini alan Çinliler prensesi kaçırmayı başardı. Böylece, Uygurlar, prensesi Çin'e karşı bir koz olarak kullanıp, Çin'den yerleşim için toprak talep etme şanslarını kaybetti. Buna rağmen, Üge Kağan, Çinlilere müracaat ederek, Chen-wu şehrinin geçici olarak kendilerine verilmesini istemiştir, bu kabul görmemiş, Üge'den ayrılıp Çin topraklarına yerleşen Türkler, Çin'in farklı bölgelerine dağıtılarak kendilerine Çince soyadlar verilmiştir. Üge Kağan'ın 847'de Altay Dağları'nda öldürülmesiyle, Ormaz'ın 2 yıl kadar süren direnişi de başarısız olmuş, Uygur Kağanlığı tamamen son ermiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Kayahan Erimer, Eski Türkçe, TDK, s. 19.
- ^ "History of Central Asia". Encyclopedia Britannica. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2016.
- ^ Michael Robert Drompp, Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire: A Documentary History, BRILL, 2005, s. 35.
- ^ a b Ercilasun, A. Bican, Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, s. 222.
- ^ Saadettin Gömeç, Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Akçağ Yayınları, s. 60.
- ^ Gömeç, s. 60.
- ^ Ekber N. Necef, Karahanlılar - Sayfa 183.
- ^ a b Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi - 2. cilt - Sayfa 103.
- ^ Tarihte Türk devletleri, 1-2. ciltler, Ankara Üniversitesi, 1987, s. 247.
- ^ Özkan İzgi (1986), Kutluk Bilge Kül Kağan-Bögü Kağan ve Uygurlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
- ^ Doğu Türkistan'in sesi, 39-46. sayılar, s. 38.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uge Kagan 839 845 ya da 847 arasinda Uygur Kaganligi ni yoneten Uygur kaganidir Tarihcilere gore Uge son mesru Uygur kaganidir Yasadigi donemde Uygur kaganligi cokus devresini tamamlayip tamamiyla yikilma evresine girmistir Uge KaganUygur KaganiHukum suresiUygur Kaganligi 839 845 ya da 847 Once gelenKulug BegSonra gelenOrmaz mesru kagan degil Olum837 Kulug un intiharindan sonra Uygur Kaganligi iyice karismis ve taht kavgalari iyiden iyiye kendini gostermeye baslamistir II Kasar i diger adi Ormis tahta oturtmak istemistir Miran Betikleri ne gore buna karsi cikan Uygur komutani Kurebir Turklerinin ulke uzerindeki nufuzunu kirabilmek icin Kirgizlarin yanina kacarak onlardan yardim istemistir Tam bu arada Orta Asya da yasanan buyuk kuraklik nedeniyle Uygurlar aclik ve sefalete dusmustur 100 000 kisilik Kirgiz ordusuyla Ordu Balik a giren Baga Sangun Kurebir Urungu Sangun ve II Kasar i oldurmustur Uygur baskentine giren Kirgizlar baskenti yagmaladiktan sonra Uygur halki buyuk bir panik yasamis ve ulke tamamen dagilmistir Dil tarihcileri Uygurlara ait Goc Destani nin bu olay uzerine yazildigi kanaatindedir Kaganligi ve Uygurlarin gocuIyme I Bitigi ne gore Kirgizlar Uygur baskentine yerlestikten sonra Kok Turklerden gelen devlet gelenegini devam ettirebilmek icin bircok yarlik hazirlayarak il ve toreyi duzenlemek istemistir Ancak Uygurlar Kirgizlarin boyundurugu altina girmek istememistir Bunun icin hukumdar ailesine mensup kisiler onderliginde Uygurlar Ordu Balik i terk etmeye karar vermistir Boylece Turkler kadim koruganlari Otuken cevresini terk etmek zorunda kalmistir Sonuc olarak Uygurlar ekseriyeti Kansu ve Turfan bolgelerine olmak uzere bircok farkli cografyaya dagildilar Guneye giden Uygurlar Mart 841 yilinda topladiklari Turk Toyu nda Uge yi kagan sectiler Uge ordugahini Ts o tzu shan da kurdu 840 daki Kirgiz baskininda Kirgizlarin eline gecen Cinli prenses Taiho yu Kirgiz elcilik heyetini basarak ele gecirdi Uygurlar bu durumdan yararlanmak isteseler de aralarinda dustukleri anlasmazlik sonucunda Kurebir Turklerinin destegini alan Cinliler prensesi kacirmayi basardi Boylece Uygurlar prensesi Cin e karsi bir koz olarak kullanip Cin den yerlesim icin toprak talep etme sanslarini kaybetti Buna ragmen Uge Kagan Cinlilere muracaat ederek Chen wu sehrinin gecici olarak kendilerine verilmesini istemistir bu kabul gormemis Uge den ayrilip Cin topraklarina yerlesen Turkler Cin in farkli bolgelerine dagitilarak kendilerine Cince soyadlar verilmistir Uge Kagan in 847 de Altay Daglari nda oldurulmesiyle Ormaz in 2 yil kadar suren direnisi de basarisiz olmus Uygur Kaganligi tamamen son ermistir Ayrica bakinizGoc DestaniKaynakca Kayahan Erimer Eski Turkce TDK s 19 History of Central Asia Encyclopedia Britannica 26 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Kasim 2016 Michael Robert Drompp Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire A Documentary History BRILL 2005 s 35 a b Ercilasun A Bican Baslangictan Yirminci Yuzyila Turk Dili Tarihi Akcag Yayinlari s 222 Saadettin Gomec Uygur Turkleri Tarihi ve Kulturu Akcag Yayinlari s 60 Gomec s 60 Ekber N Necef Karahanlilar Sayfa 183 a b Hasan Celal Guzel Ali Birinci Genel Turk tarihi 2 cilt Sayfa 103 Tarihte Turk devletleri 1 2 ciltler Ankara Universitesi 1987 s 247 Ozkan Izgi 1986 Kutluk Bilge Kul Kagan Bogu Kagan ve Uygurlar Kultur ve Turizm Bakanligi Yayinlari Dogu Turkistan in sesi 39 46 sayilar s 38