Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İbn Tağrıberdî (Yûsuf bin Tagrîberdî bin Abdullah ez-Zâhirî) (1410, Kahire - 5 Haziran 1470, Kahire), Memlûk Sultanlığı'nda yaşamış Mısırlı tarihçi, şair, müzisyen.
İbn Tağrıberdî | |
|---|---|
| Doğum | Yûsuf bin Tagrîberdî bin Abdullah ez-Zâhirî 1410 Kahire |
| Ölüm | 1470 (60 Yaşında) Kahire |
| Ölüm sebebi | Kulunç hastalığı |
| Vatandaşlık | Memluk Devleti |
| Din | İslam |
| Kariyeri | |
| Dalı | Mısır tarihi |
| Etkilendikleri | Makrîzî, El-Aynî |
Mısır tarihçiliğinin altın devri sayılan XV. yüzyılın en başarılı tarihçilerinden biridir. Aynı zamanda Arapça ve Türkçe şiirler yazan bir şair ve zamanın meşhur müzisyenlerinden birisidir.
Yaşamı
1410 yılında Kahire’de dünyaya geldi. Babası, Memluk Sultanı Berkuk’un ilk yıllarında onun Anadolu memlukü olan ve daha sonra azad edilerek Sultanın en güvendiği emirler arasına giren Emîr Seyfeddin Tağrıberdî’dir. Milliyeti kesin olarak bilinmemekle birlikte isminin Türkçe olması (Tanrıberdi/Tanrıbirdi, “Tanrıverdi”) Türkçeyi ve Türk tarihini çok iyi bilmesinden ötürü Türk asıllı olduğu ileri sürülmüş ancak kesinlik kazanmamıştır. Kimi kaynaklara göre annesi ise Sultan Berkuk’un Türk cariyelerinden birisidir. Sultan Berkuk devrinde Halep Naibi olan babası, onun ölümünden sonra tahta geçen oğlu Farac döneminde ise Şam Naibi olmuş; kızı Hond Fatima’yı Sultan Farac ile evlendirmişti.
1412’de babasını kaybeden İbn Tağrıberdi, Kahire’de ablası Hacer’in eşi olan alim İbnü’l-Adîm’in ve onun ölümü üzerine ablasının yeni eşi Şâfiî başkadısı Celâleddin Abdurrahman b. Ömer el-Bulkīnî’nin himayesinde yetişti. El-bukini, tahsilini yönlendirmesine rağmen mezhebini değiştirmesini istemedi; devrin Hanefi alimlerinden dersler alarak yetişti. Dinî ilimlerin yanı sıra tasavvuf, astronomi, tıp, matematik ve musikiyle ilgilendi. Farsça ve Türkçe öğrendi. Aldığı dersler içinde en çok tarihi seven Tağrıberdi, bu alana yöneldi. Dönemin meşhur tarihçileri Makrîzî ve El-Aynî’nin öğrencisi oldu. Onların ölümünden sonra sonra Mısır tarihçilerinin lideri durumuna geldi.
Memlûk sultanları ve büyük devlet ricaliyle iyi ilişkiler kurması sayesinde maddi bakımdan rahat bir yaşamı oldu. Hayatı boyunca Barsbay, Çakmak, İnal ve Hoşkadem gibi sultanlarla sık sık görüştüğü, sarayda düzenlenen çeşitli etkinliklere, av partilerine, bilim adamı ve sanatçıların toplantılarına katıldığı bilinir. Kimi kaynaklarda sefirlik ve hâs nâzırlık gib görevlerde bulunduğu belirtilir ancak bu konuda fazla bilgi yoktur. Bir rivayete göre, Mısır Sultanının Fatih Sultan Mehmed’e yazdığı mektupları kaleme almıştır.
Ömrünün son yıllarında Kahire’de Melik Eşref İnal türbesinin yakınına büyük bir türbe yaptırıp, kitaplarını ve yazdığı eserleri oraya vakfetti. 5 Haziran 1470’te kulunç hastalığından Kahire’de hayatını kaybetti. Eşref İnal türbesi yakınındaki kendi türbesine defnedildi.
Bazı eserleri
- en-Nücûmü'z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve'l-Kâhire, Mısır tarihini, 641 yılındaki fetihten itibaren sekizbuçuk asırlık dönemini anlatır. Yazar, bizzat şahit olduğu şahit olduğu Sultan Ferec ve Sultan Kayıtbay zamanının âdeta günlüğünü tutmuştur. Tağırberdi bu eserde fetihten itibaren her yılın olaylarının sonunda Nil sularının kabarma ve çekilme durumunu verdiği için “Nil nehri tarihçisi” unvanını kazanmıştır. Eser, Mısır’ın Osmanlılar tarafından fethinden sonra bu eser Yavuz Sultan Selim’in emriyle İstanbul'a götürülmüş ve tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Eserin bir yazması Ayasofya Kütüphanesi'ndedir.
- Havâdisü'd-Duhûr fî Mede'l-Eyyâm ve'ş-Şuhûr,1436 yılından sonraki olayları kapsayan eserdir. Bu eserde de Nil’in akış rejimi ve gündelik hayata dair bazı bilgilere yer verilmiştir. İstanbul kütüphanelerindeki tek yazması Ayasofya Kütüpahnesi’ndedir.
- el-Menhelü's-Sâfî ve'l-Müstevfî Ba‘de'l-Vâfî, 'nin “el-Vâfî bi'l-Vefeyât”ına zeyl olarak yazılmış yedi ciltlik eserdir; son cildi “Kitabü’l-Künâ” adıyla bilinir. 1252’den 1458 yılına kadar yaşayan 3000'e yakın sultan, emîr,âlim, şair ve sahalarında meşhur olan kişinin hal tercümeleri alfabetik olarak yer alır. Biyografisi verilenler arasında bazı kadınlar da vardır. Eserin bir nüshası, Topkapı Sarayı Kütüphanesi’ndedir.
- Mevridü'l-Letâfe fî men Veliye's-Saltana ve'l-Hilâfe, halifelik ve sultanlık yapmış olan 143 şahsın hal tercümesini içine alır. İstanbul kütüphanelerinde çeşitli yazmaları bulunur.
- ed-Delîlü'ş-Şâfî ‘ale’l-Menheli's-Sâfî, okuyucuya kolaylık sağlamak üzere yazarın ” el-Menhelü's-Sâfî ve'l-Müstevfî Ba‘de'l-Vâfî”eserine fihrist olarak hazırlanmıştır.
- el-Bahrü'z-Zâhir fî ‘Đlmi'l-Evâ'il ve'l-Evâhir, Adem peygamber'den Tağrıberdi’nin zamanına kadar gelen bir genel tarihtir; yıllara göre düzenlenmiştir. Eserin bazı kısımları günümüze gelebilmiştir. 652-690 yılları arasını konu alan kısmının yazma nüshası Paris Milli Kütüphanesi’ndedir.
- Nüzhetü'r-Re‘y fi't-Târîh, Yıl, ay, gün tertibine göre hazırlanmış bir eserdir. On ciltten fazla olduğu bilinir ancak günümüze IX. Cildi ulaşabilbilmiştir. Bir nüshası Oxford’daki Bodleian Kütüphanesi’ndedir.
Kaynakça
- ^ a b c d (PDF). 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2015.
- ^ a b c d Erkan Göksu, İbn Tağrıberdî ve Tarihçiliği, Çukurova Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Sayı 26, 2008/ I 28 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ibn Tagriberdi Yusuf bin Tagriberdi bin Abdullah ez Zahiri 1410 Kahire 5 Haziran 1470 Kahire Memluk Sultanligi nda yasamis Misirli tarihci sair muzisyen Ibn TagriberdiDogumYusuf bin Tagriberdi bin Abdullah ez Zahiri 1410 KahireOlum1470 60 Yasinda KahireOlum sebebiKulunc hastaligiVatandaslikMemluk DevletiDinIslamKariyeriDaliMisir tarihiEtkilendikleriMakrizi El Ayni Misir tarihciliginin altin devri sayilan XV yuzyilin en basarili tarihcilerinden biridir Ayni zamanda Arapca ve Turkce siirler yazan bir sair ve zamanin meshur muzisyenlerinden birisidir Yasami1410 yilinda Kahire de dunyaya geldi Babasi Memluk Sultani Berkuk un ilk yillarinda onun Anadolu memluku olan ve daha sonra azad edilerek Sultanin en guvendigi emirler arasina giren Emir Seyfeddin Tagriberdi dir Milliyeti kesin olarak bilinmemekle birlikte isminin Turkce olmasi Tanriberdi Tanribirdi Tanriverdi Turkceyi ve Turk tarihini cok iyi bilmesinden oturu Turk asilli oldugu ileri surulmus ancak kesinlik kazanmamistir Kimi kaynaklara gore annesi ise Sultan Berkuk un Turk cariyelerinden birisidir Sultan Berkuk devrinde Halep Naibi olan babasi onun olumunden sonra tahta gecen oglu Farac doneminde ise Sam Naibi olmus kizi Hond Fatima yi Sultan Farac ile evlendirmisti 1412 de babasini kaybeden Ibn Tagriberdi Kahire de ablasi Hacer in esi olan alim Ibnu l Adim in ve onun olumu uzerine ablasinin yeni esi Safii baskadisi Celaleddin Abdurrahman b Omer el Bulkini nin himayesinde yetisti El bukini tahsilini yonlendirmesine ragmen mezhebini degistirmesini istemedi devrin Hanefi alimlerinden dersler alarak yetisti Dini ilimlerin yani sira tasavvuf astronomi tip matematik ve musikiyle ilgilendi Farsca ve Turkce ogrendi Aldigi dersler icinde en cok tarihi seven Tagriberdi bu alana yoneldi Donemin meshur tarihcileri Makrizi ve El Ayni nin ogrencisi oldu Onlarin olumunden sonra sonra Misir tarihcilerinin lideri durumuna geldi Memluk sultanlari ve buyuk devlet ricaliyle iyi iliskiler kurmasi sayesinde maddi bakimdan rahat bir yasami oldu Hayati boyunca Barsbay Cakmak Inal ve Hoskadem gibi sultanlarla sik sik gorustugu sarayda duzenlenen cesitli etkinliklere av partilerine bilim adami ve sanatcilarin toplantilarina katildigi bilinir Kimi kaynaklarda sefirlik ve has nazirlik gib gorevlerde bulundugu belirtilir ancak bu konuda fazla bilgi yoktur Bir rivayete gore Misir Sultaninin Fatih Sultan Mehmed e yazdigi mektuplari kaleme almistir Omrunun son yillarinda Kahire de Melik Esref Inal turbesinin yakinina buyuk bir turbe yaptirip kitaplarini ve yazdigi eserleri oraya vakfetti 5 Haziran 1470 te kulunc hastaligindan Kahire de hayatini kaybetti Esref Inal turbesi yakinindaki kendi turbesine defnedildi Bazi eserlerien Nucumu z Zahire fi Muluki Misr ve l Kahire Misir tarihini 641 yilindaki fetihten itibaren sekizbucuk asirlik donemini anlatir Yazar bizzat sahit oldugu sahit oldugu Sultan Ferec ve Sultan Kayitbay zamaninin adeta gunlugunu tutmustur Tagirberdi bu eserde fetihten itibaren her yilin olaylarinin sonunda Nil sularinin kabarma ve cekilme durumunu verdigi icin Nil nehri tarihcisi unvanini kazanmistir Eser Misir in Osmanlilar tarafindan fethinden sonra bu eser Yavuz Sultan Selim in emriyle Istanbul a goturulmus ve tarafindan Turkceye cevrilmistir Eserin bir yazmasi Ayasofya Kutuphanesi ndedir Havadisu d Duhur fi Mede l Eyyam ve s Suhur 1436 yilindan sonraki olaylari kapsayan eserdir Bu eserde de Nil in akis rejimi ve gundelik hayata dair bazi bilgilere yer verilmistir Istanbul kutuphanelerindeki tek yazmasi Ayasofya Kutupahnesi ndedir el Menhelu s Safi ve l Mustevfi Ba de l Vafi nin el Vafi bi l Vefeyat ina zeyl olarak yazilmis yedi ciltlik eserdir son cildi Kitabu l Kuna adiyla bilinir 1252 den 1458 yilina kadar yasayan 3000 e yakin sultan emir alim sair ve sahalarinda meshur olan kisinin hal tercumeleri alfabetik olarak yer alir Biyografisi verilenler arasinda bazi kadinlar da vardir Eserin bir nushasi Topkapi Sarayi Kutuphanesi ndedir Mevridu l Letafe fi men Veliye s Saltana ve l Hilafe halifelik ve sultanlik yapmis olan 143 sahsin hal tercumesini icine alir Istanbul kutuphanelerinde cesitli yazmalari bulunur ed Delilu s Safi ale l Menheli s Safi okuyucuya kolaylik saglamak uzere yazarin el Menhelu s Safi ve l Mustevfi Ba de l Vafi eserine fihrist olarak hazirlanmistir el Bahru z Zahir fi Đlmi l Eva il ve l Evahir Adem peygamber den Tagriberdi nin zamanina kadar gelen bir genel tarihtir yillara gore duzenlenmistir Eserin bazi kisimlari gunumuze gelebilmistir 652 690 yillari arasini konu alan kisminin yazma nushasi Paris Milli Kutuphanesi ndedir Nuzhetu r Re y fi t Tarih Yil ay gun tertibine gore hazirlanmis bir eserdir On ciltten fazla oldugu bilinir ancak gunumuze IX Cildi ulasabilbilmistir Bir nushasi Oxford daki Bodleian Kutuphanesi ndedir Kaynakca a b c d PDF 28 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2015 a b c d Erkan Goksu Ibn Tagriberdi ve Tarihciligi Cukurova Turkoloji Arastirmalari Merkezi Sayi 26 2008 I 28 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde