Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için bakınız. |
İnsan Genom Projesi (İngilizce: Human Genome Project, kısaca HGP), insan DNA'sını oluşturan baz çiftlerini belirlemek, insan genomunun tüm genlerini fiziksel ve işlevsel açıdan tanımlamak ve gen haritasını çıkarmak amacını güden uluslararası bir bilimsel araştırma projesi. Farklı ülke ve kurumların iş birliğiyle yürütülen en büyük biyoloji projesidir. Projenin planlaması, 1984 yılında ABD hükûmeti tarafından kabul edildikten sonra başladı. Proje resmi olarak 1990'da başladı ve 14 Nisan 2003'te tamamlandığı duyuruldu. "Tam genom" düzeyi yalnızca Mayıs 2021'de GCA_00991475 derlemesinin üçüncü sürümünde arşivlendi.
Proje
Proje, İnsan Genomun'dan 175.000 baz çiftlik parçalar yapay bakteri kromozomlar haline getirip bakterilerde çoğaltılarak gerçekleştirilmiştir. Dizi çözümlemeleri yapıldıktan sonra, parçaların birbiriyle örtüşen dizileri belirlenmiş ve her parçanın özel enzimlerce kesilme profili kaydedilerek genomdaki yeri saptanmıştır. Bu çalışmalarda otomatik DNA dizi analiz teknikleri ve bilgisayar teknolojilerindeki hızlı gelişmelerin büyük katkısı olmuştur.
Projenin sonucu, etik tartışmaları da beraberinde getirdi. Çünkü bu projenin, öjenik çalışmaların önünü açacağı ve bu amaç doğrultusunda yapılacak deneysel girişimlere de hız kazandıracağı belirtiliyor. Projeye karşı çıkanlar bu projenin, doğanın doğal düzenini tehlikeye atacağını ve insanın, istihdamdan sigortaya kadar günlük yaşamın her alanında “Genetik Ayrımcılığa” yol açacağını ileri sürmekte. Muhalifler özellikle öjenizm faktörünün altını çizerken, bu projeyle insanların, diğer canlı türlerinin genleriyle beraber yapılacak deneysel çalışmaların sınırlarını büyük ölçüde genişleteceğini, bu yüzden de sonu belirsiz bir biyolojik ve ekolojik felakete götüreceğini öne sürüyorlar.
İnsan Genom Projesi kapsamında etik, yasal ve sosyal konular için ayrılan bütçe toplam bütçenin yüzde beşini (yaklaşık 60 milyon $) kapsamaktaydı. Bu konuya önem verilmesindeki neden genetik bilgiye dayanarak yapılabilecek olası ayrımcılık ve istismarın genetik araştırmaların boyutu geliştikçe ve genetik testlerin maliyeti düştükçe daha da artacağı kaygısıdır. ELSI’de süregelen birçok proje ELSI’nin muhtemel etkilerini kapsarken bazıları literatür, konferanslar, seminerler ve basın aracılığıyla eğitimi amaçlar. Bu kapsamda hedef kitle olan doktorlar, eğitimciler, öğrenciler, din adamları ve hukukçular için çeşitli eğitici materyaller de sağlanmaktadır. Bütün bu çabalar İnsan Genom Projesi’nin insanlara ve uzmanlara en uygun şekilde aktarılması ve uygulama alanlarında hataların en aza indirilmesi ya da engellenmesi içindir.
4 Eylül 2007'de, Craig Venter kendi DNA dizisinin tümünü yayınlamıştır. Bu, bir insanın 6 milyar harflik genomunun yayınlandığı ilk seferdir.
Tarihçe
- 1839 Canlı organizmaların yapıtaşı olarak hücreler (Schleiden, Schwann)
- 1859 Evrimsel kavramlar, türlerin kökeni (Charles Darwin)
- 1865 Mendel kuralları (Gregor Mendel)
- 1879 Mitozda kromozom (Flemming)
- 1900 ABO kan grup sistemi
- 1901 Kalıtımın kromozom teorisi (Sutton)
İnsanda mendelyan kalıtım (Bateson, Garrod)
Kromozomlar (Boveri)
- 1908 Popülasyon Genetiği (Hardy Weinberg)
- 1909 Doğuştan metabolizma bozuklukları (Garrod)
- 1911 Prosophila genetiği (Marga)
- 1915 Kalıtımın kromozomal teorisi
- 1941 Bir gen bir enzim kavramı (Beadle ve Tatum)
- 1942 DNA’nın X-Ray difraksiyonu
- 1944 Genetik bilginin temeli olarak DNA (A very, Machead, Mc Canty)
- 1951 Genler DNA içerir (Herskey, Chase)
- 1953 DNA’nın çifte sarmal yapısı (Watson, Crick)
- 1955 46 İnsan kromozomu
- 1956 DNA polimeraz bulundu (Arthur Kornberg)
Orak hücreli anemi
- 1958 DNA’nın semikosevatif replikasyonu
- 1959 Kromozom anomalileri tanımlandı
- 1961 m-RNA bilgiyi taşıyor
Yeni doğanda ilk metabolik bozukluk (fenil ketonüri)
- 1966 Genetik kod
- 1968 İlk restriksiyon anemi
- 1972 İlk rekombinant DNA molekülü
- 1976 İlk gen mühendisliği şirketi
- 1977 DNA dizilenmesi yöntemleri (Sanger ve Maxam-Gilbert)
- 1977 İntronların keşfi
- 1978 β-globin gen yapısı
Rekombinant DNA ile somatostatin üretimi
- 1981-1982 İlk transgenik fare
Gen bankası detaları oluşturuldu.
- 1983 İlk genetik hastalık haritalandı.(Huntington hastalığı)
- 1985 Polimeraz zincir reaksiyonu'nun keşfi (Saiki, tarafından yapılmıştır)
- 1986 Pozisyonel klonlama
İlk insan genetik haritası (RFLP)
- 1987 YAC'ların keşfi
- 1989 Yeni genetik marker olarak mikrosaklitler
Sequence tagged sites (STS) Anahtar Marker
- 1990 İnsan genom projesi başladı.
ELSI oluşturuldu, Etik, Legal, Sosyal program BAC’ların keşfi (Bacteral artificial chromosome)
- 1991 Gen fragmanlar expressed sequence tag (EST)
Kistik fibroz geninin klonlanması
- 1992 İnsan genomunun 2’nci nesil haritası
Dataların serbest bırakılması
- 1994 İlk genetik olarak değiştirilmiş besin domates
Ayrıntılı insan gen haritası
Microbial genome project
- 1995 İş yerlerinde genetik ayrımcılığın yasaklanması
İnsan genomunun fiziksel haritası tamamlandı
- 1996 Fare genetik haritası
280.000 EST İnsan DNA dizilenmesi başladı
- 1997 E. coli genomu dizilendi.
- 1998 Celera genomics firması 3 yıl içinde projenin tamamlanacağını duyurdu.
Mycobacterium tuberculosis dizilendi
Single nucleatide polymorphism
- 1999 22.kromozom dizilenmesi tamamlandı
- 2000 Genomik bilgiye serbest ulaşım (Bill Clinton, Tony Blair)
Meyve sineği genomu dizilendi.
21. kromozom
Dizi sonuçları açıklandı.
- 2003 Eksiklikler giderilerek her iki grup da taslaklarını tamamladı.
İnsan ve fare çalışmalarının bitirilmesi hedeflendi.
- 2005 İnsan Genom Projesi için her iki grubun da çalışmaları devam ediyor.
Kaynakça
- Begüm Akman, Taner Tuncer; ; ODTÜ Yayıncılık, 2007
- Spitall / NCBI Genome; NCBI Genome24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .[];
- ^ . www.ncbi.nlm.nih.gov. 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.
- ^ . www.ncbi.nlm.nih.gov. 29 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.
- ^ Bilim ve Teknik (Mayıs 2001), "Genom Ne Söylüyor?" 9 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Prof. Dr. Beyazıt Çırakoğlu, Tübitak Yayınları.
- ^ Turgut Ulutin, "İnsan Genom Projesi", Klinik Gelişim; Genetik Özel Sayısı, İstanbul Tabip Odası'nın Süreli Bilimsel Yayını, Cilt 13, Nu 8-9-10, Eylül-Aralık 2000, s. 70
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin daha dogru ve guvenilir bilgi sunmasi icin guncellenmesi gerekmektedir Daha fazla bilgi icin tartisma sayfasina bakiniz Insan Genom Projesi Ingilizce Human Genome Project kisaca HGP insan DNA sini olusturan baz ciftlerini belirlemek insan genomunun tum genlerini fiziksel ve islevsel acidan tanimlamak ve gen haritasini cikarmak amacini guden uluslararasi bir bilimsel arastirma projesi Farkli ulke ve kurumlarin is birligiyle yurutulen en buyuk biyoloji projesidir Projenin planlamasi 1984 yilinda ABD hukumeti tarafindan kabul edildikten sonra basladi Proje resmi olarak 1990 da basladi ve 14 Nisan 2003 te tamamlandigi duyuruldu Tam genom duzeyi yalnizca Mayis 2021 de GCA 00991475 derlemesinin ucuncu surumunde arsivlendi Insan Genom Projesi logosuProjeProje Insan Genomun dan 175 000 baz ciftlik parcalar yapay bakteri kromozomlar haline getirip bakterilerde cogaltilarak gerceklestirilmistir Dizi cozumlemeleri yapildiktan sonra parcalarin birbiriyle ortusen dizileri belirlenmis ve her parcanin ozel enzimlerce kesilme profili kaydedilerek genomdaki yeri saptanmistir Bu calismalarda otomatik DNA dizi analiz teknikleri ve bilgisayar teknolojilerindeki hizli gelismelerin buyuk katkisi olmustur Projenin sonucu etik tartismalari da beraberinde getirdi Cunku bu projenin ojenik calismalarin onunu acacagi ve bu amac dogrultusunda yapilacak deneysel girisimlere de hiz kazandiracagi belirtiliyor Projeye karsi cikanlar bu projenin doganin dogal duzenini tehlikeye atacagini ve insanin istihdamdan sigortaya kadar gunluk yasamin her alaninda Genetik Ayrimciliga yol acacagini ileri surmekte Muhalifler ozellikle ojenizm faktorunun altini cizerken bu projeyle insanlarin diger canli turlerinin genleriyle beraber yapilacak deneysel calismalarin sinirlarini buyuk olcude genisletecegini bu yuzden de sonu belirsiz bir biyolojik ve ekolojik felakete goturecegini one suruyorlar Insan Genom Projesi kapsaminda etik yasal ve sosyal konular icin ayrilan butce toplam butcenin yuzde besini yaklasik 60 milyon kapsamaktaydi Bu konuya onem verilmesindeki neden genetik bilgiye dayanarak yapilabilecek olasi ayrimcilik ve istismarin genetik arastirmalarin boyutu gelistikce ve genetik testlerin maliyeti dustukce daha da artacagi kaygisidir ELSI de suregelen bircok proje ELSI nin muhtemel etkilerini kapsarken bazilari literatur konferanslar seminerler ve basin araciligiyla egitimi amaclar Bu kapsamda hedef kitle olan doktorlar egitimciler ogrenciler din adamlari ve hukukcular icin cesitli egitici materyaller de saglanmaktadir Butun bu cabalar Insan Genom Projesi nin insanlara ve uzmanlara en uygun sekilde aktarilmasi ve uygulama alanlarinda hatalarin en aza indirilmesi ya da engellenmesi icindir 4 Eylul 2007 de Craig Venter kendi DNA dizisinin tumunu yayinlamistir Bu bir insanin 6 milyar harflik genomunun yayinlandigi ilk seferdir TarihceReplikasyonInsan genomunun bir kitap serisi olarak sunulan ilk ciktisi Londra da sergilenmektedir 1839 Canli organizmalarin yapitasi olarak hucreler Schleiden Schwann 1859 Evrimsel kavramlar turlerin kokeni Charles Darwin 1865 Mendel kurallari Gregor Mendel 1879 Mitozda kromozom Flemming 1900 ABO kan grup sistemi 1901 Kalitimin kromozom teorisi Sutton Insanda mendelyan kalitim Bateson Garrod Kromozomlar Boveri 1908 Populasyon Genetigi Hardy Weinberg 1909 Dogustan metabolizma bozukluklari Garrod 1911 Prosophila genetigi Marga 1915 Kalitimin kromozomal teorisi 1941 Bir gen bir enzim kavrami Beadle ve Tatum 1942 DNA nin X Ray difraksiyonu 1944 Genetik bilginin temeli olarak DNA A very Machead Mc Canty 1951 Genler DNA icerir Herskey Chase 1953 DNA nin cifte sarmal yapisi Watson Crick 1955 46 Insan kromozomu 1956 DNA polimeraz bulundu Arthur Kornberg Orak hucreli anemi 1958 DNA nin semikosevatif replikasyonu 1959 Kromozom anomalileri tanimlandi 1961 m RNA bilgiyi tasiyor Yeni doganda ilk metabolik bozukluk fenil ketonuri 1966 Genetik kod 1968 Ilk restriksiyon anemi 1972 Ilk rekombinant DNA molekulu 1976 Ilk gen muhendisligi sirketi 1977 DNA dizilenmesi yontemleri Sanger ve Maxam Gilbert 1977 Intronlarin kesfi 1978 b globin gen yapisi Rekombinant DNA ile somatostatin uretimi 1981 1982 Ilk transgenik fare Gen bankasi detalari olusturuldu 1983 Ilk genetik hastalik haritalandi Huntington hastaligi 1985 Polimeraz zincir reaksiyonu nun kesfi Saiki tarafindan yapilmistir 1986 Pozisyonel klonlama Ilk insan genetik haritasi RFLP 1987 YAC larin kesfi 1989 Yeni genetik marker olarak mikrosaklitler Sequence tagged sites STS Anahtar Marker 1990 Insan genom projesi basladi ELSI olusturuldu Etik Legal Sosyal program BAC larin kesfi Bacteral artificial chromosome 1991 Gen fragmanlar expressed sequence tag EST Kistik fibroz geninin klonlanmasi 1992 Insan genomunun 2 nci nesil haritasi Datalarin serbest birakilmasi 1994 Ilk genetik olarak degistirilmis besin domates Ayrintili insan gen haritasi Microbial genome project 1995 Is yerlerinde genetik ayrimciligin yasaklanmasi Insan genomunun fiziksel haritasi tamamlandi 1996 Fare genetik haritasi 280 000 EST Insan DNA dizilenmesi basladi 1997 E coli genomu dizilendi 1998 Celera genomics firmasi 3 yil icinde projenin tamamlanacagini duyurdu Mycobacterium tuberculosis dizilendi Single nucleatide polymorphism 1999 22 kromozom dizilenmesi tamamlandi 2000 Genomik bilgiye serbest ulasim Bill Clinton Tony Blair Meyve sinegi genomu dizilendi 21 kromozom Dizi sonuclari aciklandi 2003 Eksiklikler giderilerek her iki grup da taslaklarini tamamladi Insan ve fare calismalarinin bitirilmesi hedeflendi 2005 Insan Genom Projesi icin her iki grubun da calismalari devam ediyor KaynakcaBegum Akman Taner Tuncer ODTU Yayincilik 2007 Spitall NCBI Genome NCBI Genome24 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde olu kirik baglanti www ncbi nlm nih gov 28 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2021 www ncbi nlm nih gov 29 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2021 Bilim ve Teknik Mayis 2001 Genom Ne Soyluyor 9 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Prof Dr Beyazit Cirakoglu Tubitak Yayinlari Turgut Ulutin Insan Genom Projesi Klinik Gelisim Genetik Ozel Sayisi Istanbul Tabip Odasi nin Sureli Bilimsel Yayini Cilt 13 Nu 8 9 10 Eylul Aralik 2000 s 70