Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa (1828, Amasya - 23 Eylül 1874, Taif), Abdülaziz döneminde 15 Nisan 1873 - 15 Şubat 1874 tarihleri arasında on ay sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
| Şirvanizade Mehmed Rüşdi Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 15 Nisan 1873 - 15 Şubat 1874 | |
| Hükümdar | Abdülaziz |
| Yerine geldiği | Ahmed Esad Paşa |
| Yerine gelen | Hüseyin Avni Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1828 Amasya |
| Ölüm | 23 Eylül 1874 Taif |
Yaşamı
Babası Halidi tarikatının büyüklerinden ve ulemadan İsmail Siracuddin'dir. Babası Şirvan Hanlığının Kürdemir köyünde dünyaya gelmiştir ve bu nedenle Şirvanizade lakabıyla anılır. Ailesi Rusların Şirvan'ı istila etmesi üzerine Anadolu'ya Amasya'ya göçmüştür. Eğitimine Amasya'da başlamıştır. 1850'de İstanbul'a geçerek bu şehirde Beyazıt Camii medresesinde eğitimine devam etmiş ve Vidinli Mustafa Efendi'nin derslerini takip ederek icazet almıştır.
1853'te Amasya Evkaf müdürü olarak tayin edildi; ama ertesi yıl bu görevden istifa ederek İstanbul' geri döndü. Şeyhülislam olan Arif Efendi'nin oğluna ders vermekte iken, zeka ve yetenekleri ile bu kişinin dikkatini çekti ve ruus alıp müderrisliğe başladı. Ayrıca Evkaf Teftiş Mahkemesi kassamlığı görevine getirildi. Bir müddet Ahmet Cevdet Paşa'nın başkanlığı altında kurulan arazi komisyonuna üyelik yaptı. Meşrepzade Mehmed Arif Efendi dairesine intisabla devlet ileri gelenleri, özellikle Keçecizade Fuat Paşa'ya yakınlık peyda eyledi. Keçecizade Fuad Paşa Suriye'ye Şam valisi olarak görevle gittiğinde maiyetinde bir ilmiye sınıfı görevliyi bulundurmak istemişti ve bu görevle Keçecizade Fuad Paşa yanında Suriye'ye gitti. Keçecizade Fuad Paşa onun gayretli ve yetenekli çalışmalarından çok memnun kaldığı için onu mahreç kadılıklarından birine tayin ettirmek için tavsiye etti. Fakat bu tavsiye yeni şeyhülislam olan 'nin itirazı ile karşılaştı ve bu göreve getirilmedi. Bu sefer yine Keçecizade Fuad Paşa'nın tavsiyesi ile 1851'de "Meclis'i Vala" üyeliğine tayin edildi. 1863'te ise vezir rütbesi verilerek Şam vilayeti valiliğine getirildi. 1864'te Şam ve Sayda vilayetleri ile Kudüs sancağı birleştirilerek yeni Suriye vilayeti kuruldu ve bu yeni vilayet valiliğine Şirvanlızade Mehmet Rüşdi Paşa getirildi.
1865'te İstanbul'a döndü ve Evkaf Nazırı olarak görevlendirildi. Aynı yıl Maliye Nazırı yapıldı ve 1868'de bu görevine Hazine-i Hassa Nazırlığı eklendi. 1869'da Hazine-i Hassa Nazırlığı kendinde kalmak üzere yeni kurulan Dahiliye Nazareti Nazırı görevi verildi. Fakat Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa'nın doğrudan doğruya sarayla temasa geçmesi, bazı konularda sadrazama danışmadan hareket etmesi ve hatta sadrazama muhalif kalması nedenleri ile sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa ile arası açıldı. Bunun üzerine 1871'de Dahiliye Nazırlığı görevinden alınarak ikinci defa Maliye Nazırı görevine getirildi. Burada yaptığı bazı icraat Padişah Sultan Abdülaziz tarafından beğenilmeyip azledilip sürgüne gönderilmesi istendi. Fakat sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa sarayın hükûmet işlerine karışmasını hoş görmeyip padişahın bu isteğini kabul etmedi. Fakat Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa'yı Maliye Nazırlığı'ndan alarak ona Nafia Nazırı olarak görev verdi. 12 gün sonra da "Divan-ı Ahkam-ı Adliye Nazırı" olan Ethem Paşa ile yer değiştirdi.
Fakat bu yeni görevine başladıktan birkaç ay sonra 7 Eylül 1871'de kendini koruyan sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa öldü ve yerine sadrazamlığa Mahmud Nedim Paşa getirildi. Mahmud Nedim Paşa kendine aleyhtar olarak gördüğü Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa'yı nazırlıktan azletti ve Amasya'ya sürgüne gönderdi. 31 Temmuz 1872'de ise Mahmud Nedim Paşa sadrazamlıktan azledip Mithat Paşa sadrazamlığa getirildi. Mithat Paşa onu sürgünden affetti ve İstanbul'a dönünce de "Orman ve Maaden Nezaratı"'ne nazır olarak görevlendirdi. 1873'te Evkaf Nazırlığı görevi verildi. Fakat bu görevde çok kalmayıp aynı yıl üçüncü defa Maliye Nazırı olarak göreve getirildi.
Sadrazam olan Sakızlı Ahmed Esad Paşa 15 Nisan 1873 azledilince Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa sadrazam olarak sadarete getirildi. Sadrazamlığı döneminde ele aldığı en önemli sorun Mısır'ın idaresi ile ilgilidir. Mısır 1841'den itibaren çeşitli fermanlarla Kavalalı Mehmet Ali Paşa ailesinden olan "Hidiv" adı verilen özel imtiyazlı valiler tarafından, Osmanlı devleti tarafından verilen iki rk fermana da dayanarak, bir muhtar hükûmet olarak idare edilmekte idi. 1873'te Mısır Hidivi olan İsmail Paşa yeniden daha fazla muhtariyet almak için İstanbul'a geldi. Mısır'ı idare etmek için tam muhtariyet elde etmesini sağlayacak bir ferman istemekteydi. İnalılır bir biyografi ansiklopedisi durumu şöyle belirtmektedir:
Bu fermanı alabilmek için devlet ricaline önemli miktarlarda rüşvet ve hediyeler dağıttığı, Hüseyin Avni Paşa, Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa ve diğer zevatın aldıkları bahşişler karşılığında hidivin istediğinden fazlasını verdikleri kaydedilir.
Verilen 1873 fermanı ile Mısır'a o zamana kadar ayrı ayrı fermanlarla verilen muhtariyet tek bir belgeye dayandırılmakta ve Mısır, Osmanlı devletinden tamamıyla muhtar bir idare kazanmakta idi.
Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa'nın İran'la yapılan bir anlaşma taslağının bazı maddelerinin İran lehine şahsen değiştirmesi de benzer nedenle olduğu iddia edilmektedir.
Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa'nın sadrazamlığa gelmeden önce Mithat Paşa, Mehmet Sadık Paşa ve Hüseyin Avni Paşa gibi ileri gelen devlet adamları ile konuştuğu ve Abdülaziz'i tahttan indirmek için anlaşıldığı bildirilmektedir. Fakat sadarete geçince Şirvanizade bu anlaşmayı uygulamadan vazgeçmişti. Bunun üzerine Hüseyin Avni Paşa'nın saraya sadrazama karşı bir sıra ihbarda bulunduğu ve bu nedenle Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa'nın azledildiği de iddia edilmektedir. Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa 15 Şubat 1874'te azledilmiş ve yerine sadrazam olarak Hüseyin Avni Paşa getirilmiştir.
27 Mayıs 1874'te Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa Halep valisi olarak tayin edilmiştir. Fakat Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa buradan hoşlanmayarak diğer bir vilayete vali olarak tayinini istemiştir. 25 Temmuz 1874'te o günkü Hicaz valisi ile yer değiştirip Hicaz Valisi olması kabul edilmiştir. Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa bu görev için Hicaz'da Taif'e ulaştığı zaman bir süredir mustarip olduğu karahummadan ölmüştür. Orada gömülüdür.
Amasya'da babası adına 1870 yılında yaptırdığı Şirvanlı İsmail Türbesi bulunmaktadır.
Değerlendirme
Bazı tarihçiler onun hediye ve rüşvet aldığını bildirirler. Buna karşılık Sicill-i Osmani de şöyle değerlendirir:
Orta boylu, tıknazca, güleryüzlü bir zat idi. ... Âlim, fâzil, munsî, zeki, cömert, uyumlu ve ılımlıydı.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Özcan, Tahsin "Mehmed Rüşdî Paşa (Şirvanîzade)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.179-180
- ^ "İSMAİL SİRÂCEDDİN ŞİRVÂNÎ, RİSÂLELER MÜCEDDİDÎ-HÂLİDÎ NAKŞİLİĞİN ESASLARI // Akademik İslâm Araştırmaları Dergisi". 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2019.
- ^ a b c Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.II s.385 [1]
Dış bağlantılar
- Buz, Ayhan (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap,
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi
- Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, .
- İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayinevi 2002) (Google books [2] 12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.II s.385 [3]
- Özcan, Tahsin "Mehmed Rüşdî Paşa (Şirvanîzade)" (1999) Yaşamlari ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.179-180
- Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [4] 7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ahmed Esad Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 15 Nisan 1873 - 15 Şubat 1874 | Sonra gelen: Hüseyin Avni Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa 1828 Amasya 23 Eylul 1874 Taif Abdulaziz doneminde 15 Nisan 1873 15 Subat 1874 tarihleri arasinda on ay sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adamidir Sirvanizade Mehmed Rusdi PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 15 Nisan 1873 15 Subat 1874Hukumdar AbdulazizYerine geldigi Ahmed Esad PasaYerine gelen Huseyin Avni PasaKisisel bilgilerDogum 1828 AmasyaOlum 23 Eylul 1874 TaifYasamiBabasi Halidi tarikatinin buyuklerinden ve ulemadan Ismail Siracuddin dir Babasi Sirvan Hanliginin Kurdemir koyunde dunyaya gelmistir ve bu nedenle Sirvanizade lakabiyla anilir Ailesi Ruslarin Sirvan i istila etmesi uzerine Anadolu ya Amasya ya gocmustur Egitimine Amasya da baslamistir 1850 de Istanbul a gecerek bu sehirde Beyazit Camii medresesinde egitimine devam etmis ve Vidinli Mustafa Efendi nin derslerini takip ederek icazet almistir 1853 te Amasya Evkaf muduru olarak tayin edildi ama ertesi yil bu gorevden istifa ederek Istanbul geri dondu Seyhulislam olan Arif Efendi nin ogluna ders vermekte iken zeka ve yetenekleri ile bu kisinin dikkatini cekti ve ruus alip muderrislige basladi Ayrica Evkaf Teftis Mahkemesi kassamligi gorevine getirildi Bir muddet Ahmet Cevdet Pasa nin baskanligi altinda kurulan arazi komisyonuna uyelik yapti Mesrepzade Mehmed Arif Efendi dairesine intisabla devlet ileri gelenleri ozellikle Kececizade Fuat Pasa ya yakinlik peyda eyledi Kececizade Fuad Pasa Suriye ye Sam valisi olarak gorevle gittiginde maiyetinde bir ilmiye sinifi gorevliyi bulundurmak istemisti ve bu gorevle Kececizade Fuad Pasa yaninda Suriye ye gitti Kececizade Fuad Pasa onun gayretli ve yetenekli calismalarindan cok memnun kaldigi icin onu mahrec kadiliklarindan birine tayin ettirmek icin tavsiye etti Fakat bu tavsiye yeni seyhulislam olan nin itirazi ile karsilasti ve bu goreve getirilmedi Bu sefer yine Kececizade Fuad Pasa nin tavsiyesi ile 1851 de Meclis i Vala uyeligine tayin edildi 1863 te ise vezir rutbesi verilerek Sam vilayeti valiligine getirildi 1864 te Sam ve Sayda vilayetleri ile Kudus sancagi birlestirilerek yeni Suriye vilayeti kuruldu ve bu yeni vilayet valiligine Sirvanlizade Mehmet Rusdi Pasa getirildi 1865 te Istanbul a dondu ve Evkaf Naziri olarak gorevlendirildi Ayni yil Maliye Naziri yapildi ve 1868 de bu gorevine Hazine i Hassa Nazirligi eklendi 1869 da Hazine i Hassa Nazirligi kendinde kalmak uzere yeni kurulan Dahiliye Nazareti Naziri gorevi verildi Fakat Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa nin dogrudan dogruya sarayla temasa gecmesi bazi konularda sadrazama danismadan hareket etmesi ve hatta sadrazama muhalif kalmasi nedenleri ile sadrazam Mehmed Emin Ali Pasa ile arasi acildi Bunun uzerine 1871 de Dahiliye Nazirligi gorevinden alinarak ikinci defa Maliye Naziri gorevine getirildi Burada yaptigi bazi icraat Padisah Sultan Abdulaziz tarafindan begenilmeyip azledilip surgune gonderilmesi istendi Fakat sadrazam Mehmed Emin Ali Pasa sarayin hukumet islerine karismasini hos gormeyip padisahin bu istegini kabul etmedi Fakat Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa yi Maliye Nazirligi ndan alarak ona Nafia Naziri olarak gorev verdi 12 gun sonra da Divan i Ahkam i Adliye Naziri olan Ethem Pasa ile yer degistirdi Fakat bu yeni gorevine basladiktan birkac ay sonra 7 Eylul 1871 de kendini koruyan sadrazam Mehmed Emin Ali Pasa oldu ve yerine sadrazamliga Mahmud Nedim Pasa getirildi Mahmud Nedim Pasa kendine aleyhtar olarak gordugu Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa yi nazirliktan azletti ve Amasya ya surgune gonderdi 31 Temmuz 1872 de ise Mahmud Nedim Pasa sadrazamliktan azledip Mithat Pasa sadrazamliga getirildi Mithat Pasa onu surgunden affetti ve Istanbul a donunce de Orman ve Maaden Nezarati ne nazir olarak gorevlendirdi 1873 te Evkaf Nazirligi gorevi verildi Fakat bu gorevde cok kalmayip ayni yil ucuncu defa Maliye Naziri olarak goreve getirildi Sadrazam olan Sakizli Ahmed Esad Pasa 15 Nisan 1873 azledilince Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa sadrazam olarak sadarete getirildi Sadrazamligi doneminde ele aldigi en onemli sorun Misir in idaresi ile ilgilidir Misir 1841 den itibaren cesitli fermanlarla Kavalali Mehmet Ali Pasa ailesinden olan Hidiv adi verilen ozel imtiyazli valiler tarafindan Osmanli devleti tarafindan verilen iki rk fermana da dayanarak bir muhtar hukumet olarak idare edilmekte idi 1873 te Misir Hidivi olan Ismail Pasa yeniden daha fazla muhtariyet almak icin Istanbul a geldi Misir i idare etmek icin tam muhtariyet elde etmesini saglayacak bir ferman istemekteydi Inalilir bir biyografi ansiklopedisi durumu soyle belirtmektedir Bu fermani alabilmek icin devlet ricaline onemli miktarlarda rusvet ve hediyeler dagittigi Huseyin Avni Pasa Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa ve diger zevatin aldiklari bahsisler karsiliginda hidivin istediginden fazlasini verdikleri kaydedilir Verilen 1873 fermani ile Misir a o zamana kadar ayri ayri fermanlarla verilen muhtariyet tek bir belgeye dayandirilmakta ve Misir Osmanli devletinden tamamiyla muhtar bir idare kazanmakta idi Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa nin Iran la yapilan bir anlasma taslaginin bazi maddelerinin Iran lehine sahsen degistirmesi de benzer nedenle oldugu iddia edilmektedir Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa nin sadrazamliga gelmeden once Mithat Pasa Mehmet Sadik Pasa ve Huseyin Avni Pasa gibi ileri gelen devlet adamlari ile konustugu ve Abdulaziz i tahttan indirmek icin anlasildigi bildirilmektedir Fakat sadarete gecince Sirvanizade bu anlasmayi uygulamadan vazgecmisti Bunun uzerine Huseyin Avni Pasa nin saraya sadrazama karsi bir sira ihbarda bulundugu ve bu nedenle Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa nin azledildigi de iddia edilmektedir Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa 15 Subat 1874 te azledilmis ve yerine sadrazam olarak Huseyin Avni Pasa getirilmistir 27 Mayis 1874 te Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa Halep valisi olarak tayin edilmistir Fakat Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa buradan hoslanmayarak diger bir vilayete vali olarak tayinini istemistir 25 Temmuz 1874 te o gunku Hicaz valisi ile yer degistirip Hicaz Valisi olmasi kabul edilmistir Sirvanizade Mehmet Rusdi Pasa bu gorev icin Hicaz da Taif e ulastigi zaman bir suredir mustarip oldugu karahummadan olmustur Orada gomuludur Amasya da babasi adina 1870 yilinda yaptirdigi Sirvanli Ismail Turbesi bulunmaktadir DegerlendirmeBazi tarihciler onun hediye ve rusvet aldigini bildirirler Buna karsilik Sicill i Osmani de soyle degerlendirir Orta boylu tiknazca guleryuzlu bir zat idi Alim fazil munsi zeki comert uyumlu ve ilimliydi Kaynakca a b c d e f g Ozcan Tahsin Mehmed Rusdi Pasa Sirvanizade 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 179 180 ISBN 975 08 0072 9 ISMAIL SIRACEDDIN SIRVANI RISALELER MUCEDDIDI HALIDI NAKSILIGIN ESASLARI Akademik Islam Arastirmalari Dergisi 14 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2019 a b c Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C II s 385 1 Dis baglantilarBuz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN 978 975 254 278 5 Danismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Kuneralp Sinan 1999 Son Donem Osmanli Erkan ve Ricali 1839 1922 Prosopografik Rehber Istanbul ISIS Press ISBN 9784281181 Inal Ibnulemin Mehmet Kemal 1964 Son Sadrazamlar 4 cilt Ankara Milli Egitim Basimevi Dergah Yayinevi 2002 Google books 2 12 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C II s 385 3 Ozcan Tahsin Mehmed Rusdi Pasa Sirvanizade 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 179 180 ISBN 975 08 0072 9 Tektas Nazim 2002 Sadrazamlar Osmanli da Ikinci Adam Saltanati Istanbul Cati Yayinevi Google books 4 7 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Ahmed Esad Pasa Osmanli Sadrazami 15 Nisan 1873 15 Subat 1874 Sonra gelen Huseyin Avni Pasa