Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1837 Great Plains çiçek hastalığı salgını 1836'dan 1840'a kadar devam etmiş ancak, 1837 baharında Amerikan Kürk Şirketi (İng. American Fur Company) isimli bir şirkete ait St. Peter vapuru ile 'ne taşınan enfekte insanlar ve malzemeler sebebiyle doruk noktasına ulaşmıştır. Sadece Missouri Nehri boyunca 17.000'den fazla yerli ölmüş ve bazı kabileler neredeyse yok olmuştur. Salgın özellikle bölgede yaşayan yerli halk olan Mandanları etkilmiştir.
| Çiçek hastalığı | |
|---|---|
| Olağan başlangıcı | Missouri Nehri vasıtasıyla |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları  |
| Süre | 1836-1840 |
| İlaç | Çiçek aşısı |
| Ölüm | 17.000+ |
Tarihçe
1515 yılına ait güvenilir salgın raporlarına göre, çiçek hastalığının İspanyol kaşifler tarafından batı yarımküreye taşınmasından sonra Amerikan yerlileri bu hastalıktan büyük oranda etkilenmiştir. Çiçek hastalığı'nın özellikle Great Plains bölgesinde yayılması ve yerli halkı etkilmesinin sebebi, bu kişiler arasında daha önce böyle bir hastalıkla karşılaşılmaması ve bu yüzden herhangi bir bağışıklık mekanizmasının gelişmemesiydi. Bu sebeple bölgede ölüm oranları çok yüksekti. 1730'larda çiçek hastalığı batıya Kanada'ya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeyine doğru yayıldı. Bölge büyük oranda Nakotalar ve Kanada Kızılderilileri tarafından kontrol ediliyordu, fakat hastalık yüzünden nüfusları büyük oranda azalınca bölgenin kontrolünü kaybettiler. 1730'ların sonunda, Missouri Nehri boyunda yaşayan Arikara nüfusu yarıya inmişti. 1730'larda çiçek hastalığı sebebiyle yok olan diğer topluluklar arasında Çerokiler, Pavniler, Kaw kabilesi (Kanzalar) ve çevresinde yaşayan kabileler bulunmaktaydı.
1796'da bir kişiye hafif sığır çiçeği enfeksiyonu enjekte etmenin çiçek hastalığına karşı bağışıklık sağladığı bulundu. Avrupa'da kullanımı yaygınlaşan bu tedavi yöntemi, Kuzey Amerika'da Thomas Jefferson tarafından hastalıktan korunabilmek için uygulamaya çalışıldı. Ne yazık ki aşının tedarikinde yaşanan hatalar sebebiyle 1830'lu yılların sonuna kadar, Güneybatı bölgeleri haricinde nüfusun büyük kısmı bu aşıdan mahrum kalmıştır.Hudson's Bay Company'nin (kısaca HBC) tekel olduğu dönemde erken aşılama çabaları, düzensiz ve örgütlenmemişti. HBC aşılamanın potansiyelini fark etmesine ve daha fazla insanın kendileri için daha fazla müşteri anlamına gelmesine rağmen, salgın iyice başlayana kadar yürürlükte olan sistematik bir aşılama programı uygulayamadı. Çiçek hastalığı enfeksiyonları 1780'lerde artmaya başlamış ve 1837 salgınına kadar da devam etmiştir.
Salgın
Çiçek hastalığı salgınının Missouri Nehri boyunca 17.000 civarında kişiyi öldürdüğü tahmin edilmektedir.St. Peter vapuru St. Louis'den Missouri Nehri boyunca Fort Union'a giderken, yol boyunca insanları enfekte ederek salgının yayılmasına sebep olmuştur. Vapur 29 Nisan 1837 civarında Leavenworth'a ulaştı. Bu sırada bir güverte görevlisi çiçek hastalığı belirtileri gösteriyordu. Kısa bir süre sonra, üç Arikara üyesi kadın Mandan topluluğuna yapacakları yolculuk için gemiye katıldı. Kadınlar enfeksiyon belirtileri gösterseler de, köylerine dönmelerine izin verildi ve ardından hastalık topluluklarına da yayıldı. Hastalık Mandan halkı arasında yayıldı ve en öldürücü, kötü huylu hemorajik forma sahipti. Temmuz 1837'de Mandan kabilesinin nüfusu yaklaşık olarak 2.000'di. Ekim ayına kadar bu sayı, bazı kaynaklara göre 23 veya 27'ye, bazı kaynaklara göre ise 138'e kadar azaldığı bildirilmektedir. Bu durum hastalığın, en az %93'lük bir ölüm oranını sahip olduğunu yansıtmaktadır. Hastalık 'a ulaştığında, yayılmasını önlemek için bir çaba gösterildi, ancak sonunda Nakotalar'ı da yok edecekti. Daha sonra, Marias Nehri üzerinden Fort McKenzie'ye bir giden bir tekne vasıtasıyla hastalık Fort McKenzie'de yaşayan Karaayaklar arasında yayıldı. Salgın 1837 - 1840 yılları arasında Great Plains bölgesinde yayılmaya devam etti ve binlerce insanın ölümüne sebep oldu. Salgın sonucunda, Karaayaklar'ın üçte ikisi, Nakotalar ve Araikalar'ın yarısı, Apsalokeler'in üçte biri ve Pavniler'in dörtte birinin öldüğü bildirilmiştir.
Salgından etkilenen kabileler, ülke içerisindeki güç dengesini büyük oranda değiştirdi. Aşılanamayan Nakotalar ve Karaayaklar büyük ölümler sebebiyle hem nüfuslarının hem de topraklarının büyük kısmını kaybetmişlerdir. Hastalık, daha yoğun bir nüfusa sahip oldukları için bu kabileleri programından yararlanabildikleri için, mücadele içerisinde oldukları diğer yerli gruplara karşı üstünlük sağladılar. HBC'nin yürütmekte olduğu aşılama programında, kürk üretimi ile uğraşan topluluklara öncelik verildi. Bu uygulama sonucunda Saulteaux kabilesi ve Ova Kızılderilileri gibi topluluklar, sınırlarını oldukça genişletmişlerdir.
Kaynakça
- ^ Jones, David S. (30 Haziran 2009). Rationalizing Epidemics. Harvard University Press. s. 76. ISBN .
- ^ a b c d Daschuk, James W. (2013). Clearing the Plains : disease, politics of starvation, and the loss of Aboriginal life. Regina: University of Regina Press. ISBN . OCLC 840250990.
- ^ Graubard, Mark (1 Mayıs 1947). "The Effect of Smallpox on the Destiny of the Amerindian. E. Wagner Stearn, Allen E. Stearn". Isis. 37 (1/2): 124-125. doi:10.1086/348012. ISSN 0021-1753. 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ Hackett, F. J. Paul (Frederick John Paul) (2004). "Averting Disaster: The Hudson's Bay Company and Smallpox in Western Canada during the Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries". Bulletin of the History of Medicine. 78 (3): 575-609. doi:10.1353/bhm.2004.0119. ISSN 1086-3176.
- ^ Ostler, Jeffrey (2004). The Plains Sioux and U.S. colonialism from Lewis and Clark to Wounded Knee. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . OCLC 53951752.
- ^ Dollar, Clyde D. (1977). "The High Plains Smallpox Epidemic of 1837-38". The Western Historical Quarterly. 8 (1): 15. doi:10.2307/967216. ISSN 0043-3810.
- ^ C., Kohn, George (2008). Encyclopedia of plague and pestilence : from ancient times to the present. Facts On File. s. 252-253. ISBN . OCLC 1037505753. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ Stadfeld, Bruce (1993). "Aboriginal Resource Use in Canada: Historical and Legal Aspects, Edited by Kerry Abel and Jean Friesen, Winnipeg: University of Manitoba Press, 1991, vii + 343 pp". Canadian journal of law and society. 8 (1): 263-267. doi:10.1017/s0829320100003069. ISSN 0829-3201. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1837 Great Plains cicek hastaligi salgini 1836 dan 1840 a kadar devam etmis ancak 1837 baharinda Amerikan Kurk Sirketi Ing American Fur Company isimli bir sirkete ait St Peter vapuru ile ne tasinan enfekte insanlar ve malzemeler sebebiyle doruk noktasina ulasmistir Sadece Missouri Nehri boyunca 17 000 den fazla yerli olmus ve bazi kabileler neredeyse yok olmustur Salgin ozellikle bolgede yasayan yerli halk olan Mandanlari etkilmistir Cicek hastaligiOlagan baslangiciMissouri Nehri vasitasiylaUzmanlikEnfeksiyon hastaliklari Sure1836 1840IlacCicek asisiOlum17 000 Tarihce1515 yilina ait guvenilir salgin raporlarina gore cicek hastaliginin Ispanyol kasifler tarafindan bati yarimkureye tasinmasindan sonra Amerikan yerlileri bu hastaliktan buyuk oranda etkilenmistir Cicek hastaligi nin ozellikle Great Plains bolgesinde yayilmasi ve yerli halki etkilmesinin sebebi bu kisiler arasinda daha once boyle bir hastalikla karsilasilmamasi ve bu yuzden herhangi bir bagisiklik mekanizmasinin gelismemesiydi Bu sebeple bolgede olum oranlari cok yuksekti 1730 larda cicek hastaligi batiya Kanada ya ve Amerika Birlesik Devletleri nin kuzeyine dogru yayildi Bolge buyuk oranda Nakotalar ve Kanada Kizilderilileri tarafindan kontrol ediliyordu fakat hastalik yuzunden nufuslari buyuk oranda azalinca bolgenin kontrolunu kaybettiler 1730 larin sonunda Missouri Nehri boyunda yasayan Arikara nufusu yariya inmisti 1730 larda cicek hastaligi sebebiyle yok olan diger topluluklar arasinda Cerokiler Pavniler Kaw kabilesi Kanzalar ve cevresinde yasayan kabileler bulunmaktaydi 1796 da bir kisiye hafif sigir cicegi enfeksiyonu enjekte etmenin cicek hastaligina karsi bagisiklik sagladigi bulundu Avrupa da kullanimi yayginlasan bu tedavi yontemi Kuzey Amerika da Thomas Jefferson tarafindan hastaliktan korunabilmek icin uygulamaya calisildi Ne yazik ki asinin tedarikinde yasanan hatalar sebebiyle 1830 lu yillarin sonuna kadar Guneybati bolgeleri haricinde nufusun buyuk kismi bu asidan mahrum kalmistir Hudson s Bay Company nin kisaca HBC tekel oldugu donemde erken asilama cabalari duzensiz ve orgutlenmemisti HBC asilamanin potansiyelini fark etmesine ve daha fazla insanin kendileri icin daha fazla musteri anlamina gelmesine ragmen salgin iyice baslayana kadar yururlukte olan sistematik bir asilama programi uygulayamadi Cicek hastaligi enfeksiyonlari 1780 lerde artmaya baslamis ve 1837 salginina kadar da devam etmistir SalginCicek hastaligi salgininin Missouri Nehri boyunca 17 000 civarinda kisiyi oldurdugu tahmin edilmektedir St Peter vapuru St Louis den Missouri Nehri boyunca Fort Union a giderken yol boyunca insanlari enfekte ederek salginin yayilmasina sebep olmustur Vapur 29 Nisan 1837 civarinda Leavenworth a ulasti Bu sirada bir guverte gorevlisi cicek hastaligi belirtileri gosteriyordu Kisa bir sure sonra uc Arikara uyesi kadin Mandan topluluguna yapacaklari yolculuk icin gemiye katildi Kadinlar enfeksiyon belirtileri gosterseler de koylerine donmelerine izin verildi ve ardindan hastalik topluluklarina da yayildi Hastalik Mandan halki arasinda yayildi ve en oldurucu kotu huylu hemorajik forma sahipti Temmuz 1837 de Mandan kabilesinin nufusu yaklasik olarak 2 000 di Ekim ayina kadar bu sayi bazi kaynaklara gore 23 veya 27 ye bazi kaynaklara gore ise 138 e kadar azaldigi bildirilmektedir Bu durum hastaligin en az 93 luk bir olum oranini sahip oldugunu yansitmaktadir Hastalik a ulastiginda yayilmasini onlemek icin bir caba gosterildi ancak sonunda Nakotalar i da yok edecekti Daha sonra Marias Nehri uzerinden Fort McKenzie ye bir giden bir tekne vasitasiyla hastalik Fort McKenzie de yasayan Karaayaklar arasinda yayildi Salgin 1837 1840 yillari arasinda Great Plains bolgesinde yayilmaya devam etti ve binlerce insanin olumune sebep oldu Salgin sonucunda Karaayaklar in ucte ikisi Nakotalar ve Araikalar in yarisi Apsalokeler in ucte biri ve Pavniler in dortte birinin oldugu bildirilmistir Salgindan etkilenen kabileler ulke icerisindeki guc dengesini buyuk oranda degistirdi Asilanamayan Nakotalar ve Karaayaklar buyuk olumler sebebiyle hem nufuslarinin hem de topraklarinin buyuk kismini kaybetmislerdir Hastalik daha yogun bir nufusa sahip olduklari icin bu kabileleri programindan yararlanabildikleri icin mucadele icerisinde olduklari diger yerli gruplara karsi ustunluk sagladilar HBC nin yurutmekte oldugu asilama programinda kurk uretimi ile ugrasan topluluklara oncelik verildi Bu uygulama sonucunda Saulteaux kabilesi ve Ova Kizilderilileri gibi topluluklar sinirlarini oldukca genisletmislerdir Kaynakca Jones David S 30 Haziran 2009 Rationalizing Epidemics Harvard University Press s 76 ISBN 978 0 674 03923 0 a b c d Daschuk James W 2013 Clearing the Plains disease politics of starvation and the loss of Aboriginal life Regina University of Regina Press ISBN 978 0 88977 297 7 OCLC 840250990 Graubard Mark 1 Mayis 1947 The Effect of Smallpox on the Destiny of the Amerindian E Wagner Stearn Allen E Stearn Isis 37 1 2 124 125 doi 10 1086 348012 ISSN 0021 1753 8 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2021 Hackett F J Paul Frederick John Paul 2004 Averting Disaster The Hudson s Bay Company and Smallpox in Western Canada during the Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries Bulletin of the History of Medicine 78 3 575 609 doi 10 1353 bhm 2004 0119 ISSN 1086 3176 Ostler Jeffrey 2004 The Plains Sioux and U S colonialism from Lewis and Clark to Wounded Knee Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 79346 7 OCLC 53951752 Dollar Clyde D 1977 The High Plains Smallpox Epidemic of 1837 38 The Western Historical Quarterly 8 1 15 doi 10 2307 967216 ISSN 0043 3810 C Kohn George 2008 Encyclopedia of plague and pestilence from ancient times to the present Facts On File s 252 253 ISBN 1 4381 2923 8 OCLC 1037505753 19 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2021 Stadfeld Bruce 1993 Aboriginal Resource Use in Canada Historical and Legal Aspects Edited by Kerry Abel and Jean Friesen Winnipeg University of Manitoba Press 1991 vii 343 pp Canadian journal of law and society 8 1 263 267 doi 10 1017 s0829320100003069 ISSN 0829 3201 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2021