Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gümrü Depremi olarak da adlandırılan Spitak Depremi, o tarihte Sovyetler Birliği bünyesinde bulunan Ermenistan'ın Spitak bölgesinde 7 Aralık 1988 günü yerel saatle 11.41'de (UTC 07.41) meydana gelen 6.8 büyüklüğünde bir sarsıntıdır.
Deprem
Yerel binalar (özellikle okullar ve hastaneler) depreme dayanamamış ve bu durum 20.000 insanın yaşamına mal olmuştur. Tahminlere göre depremin 5 dakika sonra meydana gelmesi durumunda çocuklar, okullarının zayıf binalarından çıkmış olacaklardı. Bu denli küçük bir gecikme birçok insanın yaşamını kurtarabilirdi. Fakat olayda 1000 kadar çocuk hayatını kaybetti.
Spitak kentinin tümü yıkılmış, komşu kentler Gümrü ve Vanadzor'da da orta ölçekli hasar meydana gelmişti. Sarsıntı, çevre köyleri de etkilemiştir. Metsamor Nükleer Santrali'de deprem nedeniyle kapanmıştır.
Bölgedeki çoğu hastanenin yıkılması ve çok düşük kış sıcaklıkları nedeniyle kurtarma çalışmalarına hemen başlanamadı. Ermenistan hükûmeti deprem sonrası normal yaşama dönüş için destek vermeyi öneren yabancı yardım ekiplerinin ülkeye girmelerine izin verdi. Bu, Sovyetler Birliği tarihinde kurtarma çalışmalarına yabancı ülke ekiplerinin ilk kez katılması anlamına geliyordu. Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Mikhail Gorbachev, gezisini yarıda keserek depremin etkilediği bölgeyi ziyaret etmek amacıyla Ermenistan'a döndü.
Yıkılan binaların yeniden inşa edilmesi amacıyla dünyanın her tarafından yardımlar kış boyunca sürdü. Spitak eski kent merkezinin hemen yanına yeniden inşa edildi ve Ermenistan halkı yapılan bu yardımlara mimari açıdan özgün yapıtlarla karşılık verdi. ABD'nin yardımlarına karşılık 1990 yılında Washington D.C'de bir inşa edildi.
Endüstriyel alanlarda kimya ve gıda işleme tesisleri, elektrik alt istasyonları ve enerji santralleri gibi yerlerde en şiddetli sarsıntılar yaşandı. Merkez üssüne 75 km uzaklıkta bulunan Metzamor Nükleer Enerji Santrali hafif sarsıntılar geçirdi ve burada herhangi bir hasar meydana gelmedi, ancak güvenlik endişeleri nedeniyle altı yıl boyunca kapatıldı. 1995 yılında ise Azerbaycan'ın Birinci Dağlık Karabağ Savaşı nedeniyle Ermenistan'a uyguladığı enerji ablukasını hafifletmek amacıyla tekrar açıldı, ancak eğitim eksikliği, Kafkasya bölgesindeki siyasi istikrarsızlık ve santralin yetersiz tasarımıyla ilgili eleştirilere maruz kaldı.
Depremin şiddeti nedeniyle birçok bina ayakta kalamadı. Ancak, etkili sağlık hizmeti eksikliği ve kötü planlama da felaketin büyük ölçekte olmasına katkıda bulundu. Çökmeyen binalar iyi bakımlı tuğla ve iskelet bileşenlere sahipti ve bunlar sağlam bir şekilde birleştirilmişti, bu sayede bina sismik dalgaları engelleyebiliyordu. Köprüler, tüneller ve diğer kamu altyapısı büyük ölçüde depremi atlattı, ancak hastaneler iyi durumda değildi. Çoğu hastane çöktü, doktorların üçte ikisi hayatını kaybetti, ekipman ve ilaçlar yok oldu ve bölgedeki kritik tıbbi ihtiyaçları karşılama kapasitesi azaldı.
Sovyet haber medyası ve hükûmet yetkilileri, çok sayıda binanın çökmesine neden olan görünüşte standart dışı inşaat yöntemlerini tartışmaya başladı. Gorbachev, New York'tan hızlı dönüşünden birkaç hafta sonra verdiği bir televizyon röportajında, beton blokların fazlasıyla kum, yetersiz miktarda betonla inşa edildiğini ve betonun çalındığını öne sürdü. Devlet inşaat komitesi başkan yardımcısı , birçok yeni evin de çöktüğünü ve bu konuda bir soruşturma başlattığını ve suçlamaların getirileceğini söyledi. Resmi komünist parti gazetesi Pravda, Sovyet sistemindeki ihmaller gibi kötü inşaatın, Leonid Brejnev döneminden kaynaklandığını söyledi.
Aralık 1988 ve Ocak 1989 tarihlerinde Amerika Birleşik Devletleri'nden bir ekip deprem ve mühendislik uzmanı, deprem sonrası hasarları incelemek için Ermenistan'da bulundu. Ekip, yapısal mühendislik konusunda uzmanlaşmış bir mühendis de dahil olmak üzere, binaların yetersizliğinin güçlü (ama büyük olmayan) depremin nedeni olduğunu kabul etti, ancak aşırı düşük sıcaklıkların da olağanüstü yüksek ölüm oranına katkıda bulunduğunu belirtti. Deprem, 1980'lerde dünya genelinde en yüksek ve 1971-2003 döneminde dünya genelinde üçüncü en yüksek ölüm oranına sahipti. Hasarlı binaları inceleyen mühendisler ve hayatta kalanları kurtarırken binaları söken kurtarma ekipleri, binaların başarısızlık nedeni olarak hem tasarım eksikliklerini hem de yanlış yapı yöntemlerini gösterdi. Sovyetler, bölgedeki bilinen deprem riskine uyum sağlamak için inşaat tarzlarını değiştirmiş olsa da, birçok binanın o büyüklükte bir depreme dayanıklı olacak şekilde inşa edilmediğini kabul etti. Ekip içindeki bir mühendis, bölge için yönetmeliklerin binaların on iki derecelik ölçeğine göre yedi veya sekizlik olaylara karşı dayanması gerektiğini belirtti. Bu depremin etkileri o sismik ölçekte on olarak değerlendirildi.
Depremin merkez üssüne en yakın üç şehir farklı düzeylerde hasar gördü. Leninakan ve Kirovakan, sarsıntıya neredeyse eşit uzaklıkta olmalarına rağmen, Leninakan daha fazla hasar gördü. Bu durum, şehir altında bulunan 300-400 metrelik bir tortul tabakanın varlığıyla açıklanabilir. Deprem Mühendislik Araştırma Enstitüsü'nün ekibi, her şehirdeki bina hasarını karşılaştırdı ve dört katlı veya daha az yükseklikteki taş binaları karşılaştırdığında benzer sonuçlar gözlemledi, ancak daha yüksek çerçeve-taş binalarda Leninakan'da %62'si yıkılırken, Kirovakan'da sadece %23'ü yıkıldı. ABD araştırma ekibi, artçı sarsıntıları sırasında yaptıkları ölçümlerde yakındaki kaya alanlarıyla karşılaştırıldığında belirgin farklılıkların olduğu durumlarda toprak yükseltme etkilerinin varlığını doğruladı. Sismik enerjinin eşit olmayan dağılımı da hasardaki dalgalanmaya katkıda bulunmuş olabilir.
Aralık ayının sonlarında enkaz altından kurtarılabilecek son hayatta kalanlar çıkarıldı, kurtarma operasyonları sona erdi ve temizlik işlemi başladı. Onlarca gün boyunca kendi kendilerine yettikleri söylenen altı arkadaş, 7 Aralık'ta etraflarında çöken dokuz katlı bir binanın bodrum katındaydı. Hafif yaralanmışlardı ancak biri kolunu kırmıştı. Onların Ocak ayında kurtarılana kadar meyve salatası, turşu ve tütsülenmiş jambon gibi depoda bulunan yiyeceklerle beslendikleri söylendi, ancak bu sonradan bir yalan olduğu ortaya çıktı.
Nedenleri
Depremin meydana geldiği bölge, ABD'den Arap Denizi'ne kadar uzanan deprem bölgesinin içindedir. Burada, Arap kıta parçası Avrasya levhasıyla yavaşça çarpışmaktadır. Deprem, Spitak'ın hemen altındaki bir boyunca etkili olmuştur. Deprem sırasında Spitak'ın kuzeydoğuya bakan kesimi güneybatıya bakan kesimin üzerine çıkmıştır.
Deprem her ne kadar "orta şiddetli" sayılsa da, depremin yarattığı ağır yıkıma neden olan birçok etken mevcuttur. Bunlardan bir kısmı depremin meydana geliş zamanı, dondurucu kış soğukluğu, elverişsiz toprak koşulları ve uygunsuz bina yapımlarıdır.
Kaynakça
- ^ Sovyetler Birliği'nde deprem büyüklüklerini ölçmek için kullanılan yöntem bugün için yeğlenen Richter ölçeği yönteminden farklıydı. 'ne göre Spitak Depremi, Sovyet ölçeğinde 10 büyüklüğündeki "ağır yıkıcı" ve 11 büyüklüğündeki "yok edici" deprem türlerinin arasına karşılık gelmekteydi. Bu ölçekteki "10" değeri toprakta derin çatlaklar, toprak kaymaları ve çığlar" olarak nitelendirilirken "11" değeri sayılanlardan öte "betonarme binaların tümüyle çökmesi" anlamını taşıyordu. Sovyet ölçeği hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz. Yuri Rost, The Armenian Tragedy. New York: St. Martin's Press, 1990, s. 193.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2023.
- ^ George J. Andreopoulos, Soykırım: Kavramsal ve Tarihsel Boyutlar- Sayfa 116
- ^ a b "Armenia Earthquake of 1988"[] Retrieved 7th February 2008
Bibliyografya
- Najarian, L.M., Goenjian, A. K., Pelcovitz, D., et al. (1996). "Relocation after a disaster: Posttraumatic stress disorder in Armenia after the earthquake." Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 35(3), 374-383.
- Pesola, G., Bayshtok, V., & Kvetan, V. (1989). "American critical care team at foreign disaster: The Armenian experience." Critical Care Medicine, 17(6), 582-585.
- Grigorova, L. F., Gasparian, A. A., & Manukian, L. H. (1990). Armenia, December, 88, Yerevan, Armenia: Hayastan (in Russian).
- Goenjian, A. (1993). A Mental health relief programme in Armenia after the 1988 earthquake. , 163, 230-239.
- Giel, R. (1991). The psychosocial aftermath of two major disasters in the Soviet Union. Journal of Traumatic Stress, 4(3), 381-392.
- Azarian, A. G., Skriptchenko-Gregorian, V. G., Miller, T. W., & Kraus, R. F. (1994). Childhood trauma in victims of the Armenian earthquake. Journal of Contemporary Psychotherapy, 24(2), 77-85.
- Allan, R. (1989). The Armenian earthquake - The UK response. Disaster Management, 1(4), 10-17.
- Abrams, J. I. (1989). Detection and extrication in the Armenian earthquake. International workshop on earth-quake injury epidemiology for mitigation and response, 435-449. Baltimore, MD
- Verluise, P. (1995). Armenia in crisis: The 1988 earthquake. Detroit, MI: Wayne State University Press.
- Pynoos, R. S., Goenjian, A., Tashjian, M., et al. (1993). Post-traumatic stress reactions in children after the 1988 Armenian earthquake. , 163, 239-247.
Dış bağlantılar
- Earthquake Zone Then and Now: Images17 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- BBC:On this day December 10, 19887 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Soviet Union Vision of Horror14 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gumru Depremi olarak da adlandirilan Spitak Depremi o tarihte Sovyetler Birligi bunyesinde bulunan Ermenistan in Spitak bolgesinde 7 Aralik 1988 gunu yerel saatle 11 41 de UTC 07 41 meydana gelen 6 8 buyuklugunde bir sarsintidir Gumru deki Kutsal Kurtarici Kilisesi nin depremden sonraki gorunumuDepremYerel binalar ozellikle okullar ve hastaneler depreme dayanamamis ve bu durum 20 000 insanin yasamina mal olmustur Tahminlere gore depremin 5 dakika sonra meydana gelmesi durumunda cocuklar okullarinin zayif binalarindan cikmis olacaklardi Bu denli kucuk bir gecikme bircok insanin yasamini kurtarabilirdi Fakat olayda 1000 kadar cocuk hayatini kaybetti Spitak kentinin tumu yikilmis komsu kentler Gumru ve Vanadzor da da orta olcekli hasar meydana gelmisti Sarsinti cevre koyleri de etkilemistir Metsamor Nukleer Santrali de deprem nedeniyle kapanmistir Bolgedeki cogu hastanenin yikilmasi ve cok dusuk kis sicakliklari nedeniyle kurtarma calismalarina hemen baslanamadi Ermenistan hukumeti deprem sonrasi normal yasama donus icin destek vermeyi oneren yabanci yardim ekiplerinin ulkeye girmelerine izin verdi Bu Sovyetler Birligi tarihinde kurtarma calismalarina yabanci ulke ekiplerinin ilk kez katilmasi anlamina geliyordu Amerika Birlesik Devletleri nde bulunan Mikhail Gorbachev gezisini yarida keserek depremin etkiledigi bolgeyi ziyaret etmek amaciyla Ermenistan a dondu Yikilan binalarin yeniden insa edilmesi amaciyla dunyanin her tarafindan yardimlar kis boyunca surdu Spitak eski kent merkezinin hemen yanina yeniden insa edildi ve Ermenistan halki yapilan bu yardimlara mimari acidan ozgun yapitlarla karsilik verdi ABD nin yardimlarina karsilik 1990 yilinda Washington D C de bir insa edildi Endustriyel alanlarda kimya ve gida isleme tesisleri elektrik alt istasyonlari ve enerji santralleri gibi yerlerde en siddetli sarsintilar yasandi Merkez ussune 75 km uzaklikta bulunan Metzamor Nukleer Enerji Santrali hafif sarsintilar gecirdi ve burada herhangi bir hasar meydana gelmedi ancak guvenlik endiseleri nedeniyle alti yil boyunca kapatildi 1995 yilinda ise Azerbaycan in Birinci Daglik Karabag Savasi nedeniyle Ermenistan a uyguladigi enerji ablukasini hafifletmek amaciyla tekrar acildi ancak egitim eksikligi Kafkasya bolgesindeki siyasi istikrarsizlik ve santralin yetersiz tasarimiyla ilgili elestirilere maruz kaldi Depremin siddeti nedeniyle bircok bina ayakta kalamadi Ancak etkili saglik hizmeti eksikligi ve kotu planlama da felaketin buyuk olcekte olmasina katkida bulundu Cokmeyen binalar iyi bakimli tugla ve iskelet bilesenlere sahipti ve bunlar saglam bir sekilde birlestirilmisti bu sayede bina sismik dalgalari engelleyebiliyordu Kopruler tuneller ve diger kamu altyapisi buyuk olcude depremi atlatti ancak hastaneler iyi durumda degildi Cogu hastane coktu doktorlarin ucte ikisi hayatini kaybetti ekipman ve ilaclar yok oldu ve bolgedeki kritik tibbi ihtiyaclari karsilama kapasitesi azaldi Sovyet haber medyasi ve hukumet yetkilileri cok sayida binanin cokmesine neden olan gorunuste standart disi insaat yontemlerini tartismaya basladi Gorbachev New York tan hizli donusunden birkac hafta sonra verdigi bir televizyon roportajinda beton bloklarin fazlasiyla kum yetersiz miktarda betonla insa edildigini ve betonun calindigini one surdu Devlet insaat komitesi baskan yardimcisi bircok yeni evin de coktugunu ve bu konuda bir sorusturma baslattigini ve suclamalarin getirilecegini soyledi Resmi komunist parti gazetesi Pravda Sovyet sistemindeki ihmaller gibi kotu insaatin Leonid Brejnev doneminden kaynaklandigini soyledi Aralik 1988 ve Ocak 1989 tarihlerinde Amerika Birlesik Devletleri nden bir ekip deprem ve muhendislik uzmani deprem sonrasi hasarlari incelemek icin Ermenistan da bulundu Ekip yapisal muhendislik konusunda uzmanlasmis bir muhendis de dahil olmak uzere binalarin yetersizliginin guclu ama buyuk olmayan depremin nedeni oldugunu kabul etti ancak asiri dusuk sicakliklarin da olaganustu yuksek olum oranina katkida bulundugunu belirtti Deprem 1980 lerde dunya genelinde en yuksek ve 1971 2003 doneminde dunya genelinde ucuncu en yuksek olum oranina sahipti Hasarli binalari inceleyen muhendisler ve hayatta kalanlari kurtarirken binalari soken kurtarma ekipleri binalarin basarisizlik nedeni olarak hem tasarim eksikliklerini hem de yanlis yapi yontemlerini gosterdi Sovyetler bolgedeki bilinen deprem riskine uyum saglamak icin insaat tarzlarini degistirmis olsa da bircok binanin o buyuklukte bir depreme dayanikli olacak sekilde insa edilmedigini kabul etti Ekip icindeki bir muhendis bolge icin yonetmeliklerin binalarin on iki derecelik olcegine gore yedi veya sekizlik olaylara karsi dayanmasi gerektigini belirtti Bu depremin etkileri o sismik olcekte on olarak degerlendirildi Depremin merkez ussune en yakin uc sehir farkli duzeylerde hasar gordu Leninakan ve Kirovakan sarsintiya neredeyse esit uzaklikta olmalarina ragmen Leninakan daha fazla hasar gordu Bu durum sehir altinda bulunan 300 400 metrelik bir tortul tabakanin varligiyla aciklanabilir Deprem Muhendislik Arastirma Enstitusu nun ekibi her sehirdeki bina hasarini karsilastirdi ve dort katli veya daha az yukseklikteki tas binalari karsilastirdiginda benzer sonuclar gozlemledi ancak daha yuksek cerceve tas binalarda Leninakan da 62 si yikilirken Kirovakan da sadece 23 u yikildi ABD arastirma ekibi artci sarsintilari sirasinda yaptiklari olcumlerde yakindaki kaya alanlariyla karsilastirildiginda belirgin farkliliklarin oldugu durumlarda toprak yukseltme etkilerinin varligini dogruladi Sismik enerjinin esit olmayan dagilimi da hasardaki dalgalanmaya katkida bulunmus olabilir Aralik ayinin sonlarinda enkaz altindan kurtarilabilecek son hayatta kalanlar cikarildi kurtarma operasyonlari sona erdi ve temizlik islemi basladi Onlarca gun boyunca kendi kendilerine yettikleri soylenen alti arkadas 7 Aralik ta etraflarinda coken dokuz katli bir binanin bodrum katindaydi Hafif yaralanmislardi ancak biri kolunu kirmisti Onlarin Ocak ayinda kurtarilana kadar meyve salatasi tursu ve tutsulenmis jambon gibi depoda bulunan yiyeceklerle beslendikleri soylendi ancak bu sonradan bir yalan oldugu ortaya cikti Nedenleri Depremin meydana geldigi bolge ABD den Arap Denizi ne kadar uzanan deprem bolgesinin icindedir Burada Arap kita parcasi Avrasya levhasiyla yavasca carpismaktadir Deprem Spitak in hemen altindaki bir boyunca etkili olmustur Deprem sirasinda Spitak in kuzeydoguya bakan kesimi guneybatiya bakan kesimin uzerine cikmistir Deprem her ne kadar orta siddetli sayilsa da depremin yarattigi agir yikima neden olan bircok etken mevcuttur Bunlardan bir kismi depremin meydana gelis zamani dondurucu kis soguklugu elverissiz toprak kosullari ve uygunsuz bina yapimlaridir Kaynakca Sovyetler Birligi nde deprem buyukluklerini olcmek icin kullanilan yontem bugun icin yeglenen Richter olcegi yonteminden farkliydi ne gore Spitak Depremi Sovyet olceginde 10 buyuklugundeki agir yikici ve 11 buyuklugundeki yok edici deprem turlerinin arasina karsilik gelmekteydi Bu olcekteki 10 degeri toprakta derin catlaklar toprak kaymalari ve ciglar olarak nitelendirilirken 11 degeri sayilanlardan ote betonarme binalarin tumuyle cokmesi anlamini tasiyordu Sovyet olcegi hakkinda daha ayrintili bilgi icin bkz Yuri Rost The Armenian Tragedy New York St Martin s Press 1990 s 193 Arsivlenmis kopya 13 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2023 George J Andreopoulos Soykirim Kavramsal ve Tarihsel Boyutlar Sayfa 116 a b Armenia Earthquake of 1988 olu kirik baglanti Retrieved 7th February 2008BibliyografyaNajarian L M Goenjian A K Pelcovitz D et al 1996 Relocation after a disaster Posttraumatic stress disorder in Armenia after the earthquake Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 35 3 374 383 Pesola G Bayshtok V amp Kvetan V 1989 American critical care team at foreign disaster The Armenian experience Critical Care Medicine 17 6 582 585 Grigorova L F Gasparian A A amp Manukian L H 1990 Armenia December 88 Yerevan Armenia Hayastan in Russian Goenjian A 1993 A Mental health relief programme in Armenia after the 1988 earthquake 163 230 239 Giel R 1991 The psychosocial aftermath of two major disasters in the Soviet Union Journal of Traumatic Stress 4 3 381 392 Azarian A G Skriptchenko Gregorian V G Miller T W amp Kraus R F 1994 Childhood trauma in victims of the Armenian earthquake Journal of Contemporary Psychotherapy 24 2 77 85 Allan R 1989 The Armenian earthquake The UK response Disaster Management 1 4 10 17 Abrams J I 1989 Detection and extrication in the Armenian earthquake International workshop on earth quake injury epidemiology for mitigation and response 435 449 Baltimore MD Verluise P 1995 Armenia in crisis The 1988 earthquake Detroit MI Wayne State University Press Pynoos R S Goenjian A Tashjian M et al 1993 Post traumatic stress reactions in children after the 1988 Armenian earthquake 163 239 247 Dis baglantilarEarthquake Zone Then and Now Images17 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC On this day December 10 19887 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Soviet Union Vision of Horror14 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde