Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abası (Yakutça: Aбаасы, Dolganca: Абааһы, Azerice: Abası, Macarca: Abaaszi, Bulgarca: Абааси, Rusça: Абасы) Yakut mitolojisinde, kötülükleri simgelediklerine inanılan ve korunmak için kendilerine kurbanlar sunulan, kötü ruhlara verilen ad.
Özellikleri
Abası; Orta ve Batı Türklerinde Albastı, Alkarısı; Osmanlı metinlerinde Albız; Uryanhay-Tuba Türklerinde Albıs; Altay Türklerinde Almış ismini alan karakteristik bir Türk motifi olarak karşımıza çıkar. Karşıtı Ayıhı'dır.
Yeraltında yaşadıklarına inanılır. İnsanlara zarar verirler. Tek ayaklı (veya ayaksız), tek gözlü ve kel olarak betimlenirler. Dişleri demirdendir. Zararlı ve iğrenç görünümlü hangi canlı varsa bunların eseridir. İnsanları yoldan çıkartırlar, bazı kimseleri delirtirler. Leş yerler. İnsan ruhunu kaçırabilirler. Arka arkaya sıra halinde yürürler ve yeryüzünde görünmez olurlar. Kara ruhlar, insanoğlunu genelde yalnızken veya korumasız, çaresiz, sayrı (hasta) oldukları ve sıkıntılı dönemlerde yakalarlar. Görünmezdirler, onları ancak şamanlar görebilirler.
Türk Halk kültüründe bostanlara dikilen korkuluklara da Abakı adı verilir ve korkutucu olması itibarıyla bu sözcükle doğrudan bağlantılıdır ve aslında daha önceki dönemlerde kötü ruhlardan korunmak için evlere ve bahçelere dikilen heykellerin, ongunların (totemlerin) veya simgesel direklerin dönüşmesiyle ortaya çıkmışlardır.
Yeryüzünden yeraltına gelenleri de kendileri göremezler. Çak ve Çor olarak ikiye ayrılır. Abasıların verdiği rahatsızlık sonucu hastalanmaya Tolaysı denir (Tolaysımak fiili ile de ifade olunur).
Buk'lar
Buk, Altay ve Moğol mitolojisinde ve halk inancında kötü ruh demektir. Abası'lar ile eşdeğer olarak anılırlar. Bug veya Puh olarak da bilinir. Moğolca da Bukh şeklinde de söylenir. Kötü bir insanın kötü ruhu kastedildiği gibi doğadaki kötücül varlıklar için de kullanılır. Karşıtı (Bur) (iyi ruh)dur. Sözcük anlamı aynı zamanda afet, felaket, hastalık demektir. Bu kavramların neredeyse tamamının kötü ruhlarla ilişkili olarak bir bağlantısı bulunur. İnsanların ayağına takılan prangaya (ceza zinciri) Türkçede Bukağı (Bukak) denir. Olasılıkla insanların ayağının zincirlenmesi, ona kötü bir ruh bağlanması veya musallat olmasıyla eşdeğer görülmüştür. Eski Moğolca ve Tunguzca Buk, endişe, kaygı gibi anlamlar taşır. Moğolcada Bukınıd/Buhında kelimeleri üzülmek, korkmak gibi manaları belirtir. Puhu (baykuş) sözcüğü ile de alakalı olma ihtimali vardır. Çünkü Baykuş, olumsuz anlamlar yüklenen ve gece ortaya çıkan bir hayvandır.
Etimoloji
(Ab/Ap/Av) kökünden türemiştir. Aparmak (kaçırmak, alıp götürmek) anlamını içerir. Türkçede Apazlamak sözcüğü avuçlamak anlamına geldiği gibi rüzgarla gitmek de demektir. Abı sözcüğü de can, ruh gibi kavramları ifade eder. Yine köken olarak Av kelimesi ile de bağlantılıdır. Kaçıran ruh veya doyumsuz varlık demektir. Argodaki Abaza (cinsel açgözlülük veya eş yoksunluğu) sözcüğü ile de yakından alakalıdır.
Kaynakça
- ^ A handbook of Siberia and Arctic Russia. Londra: H. M. Stationery off. 1920. ss. 221-222. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2013.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hatto, A.T. (2011). Essays on Medieval German and Other Poetry. Cambridge University Press (İngilizce)
- ^ Encyclopedia Mythica, Micha F. Lindemans (Abaasy)
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 16)
- ^ . 1 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2012.
- ^ Deniz Karakurt - Türk Söylence Sözlüğü (PDF). 2011. s. 7. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
Dış bağlantılar
- Türk mitolojisinde ruhlar[]
- (Abaası-Abaahı)
- Sibirya Türklerinde Mitoloji, Naciye Yıldız 13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Abası. Dünya Halklarının Mitleri, Ensiklopediya 18 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- Abaası. Mitik Varlıklar Ansiklopedisi (Rusça)
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abasi Yakutca Abaasy Dolganca Abaaһy Azerice Abasi Macarca Abaaszi Bulgarca Abaasi Rusca Abasy Yakut mitolojisinde kotulukleri simgelediklerine inanilan ve korunmak icin kendilerine kurbanlar sunulan kotu ruhlara verilen ad OzellikleriAbasi Orta ve Bati Turklerinde Albasti Alkarisi Osmanli metinlerinde Albiz Uryanhay Tuba Turklerinde Albis Altay Turklerinde Almis ismini alan karakteristik bir Turk motifi olarak karsimiza cikar Karsiti Ayihi dir Yeraltinda yasadiklarina inanilir Insanlara zarar verirler Tek ayakli veya ayaksiz tek gozlu ve kel olarak betimlenirler Disleri demirdendir Zararli ve igrenc gorunumlu hangi canli varsa bunlarin eseridir Insanlari yoldan cikartirlar bazi kimseleri delirtirler Les yerler Insan ruhunu kacirabilirler Arka arkaya sira halinde yururler ve yeryuzunde gorunmez olurlar Kara ruhlar insanoglunu genelde yalnizken veya korumasiz caresiz sayri hasta olduklari ve sikintili donemlerde yakalarlar Gorunmezdirler onlari ancak samanlar gorebilirler Turk Halk kulturunde bostanlara dikilen korkuluklara da Abaki adi verilir ve korkutucu olmasi itibariyla bu sozcukle dogrudan baglantilidir ve aslinda daha onceki donemlerde kotu ruhlardan korunmak icin evlere ve bahcelere dikilen heykellerin ongunlarin totemlerin veya simgesel direklerin donusmesiyle ortaya cikmislardir Yeryuzunden yeraltina gelenleri de kendileri goremezler Cak ve Cor olarak ikiye ayrilir Abasilarin verdigi rahatsizlik sonucu hastalanmaya Tolaysi denir Tolaysimak fiili ile de ifade olunur Buk larBuk Altay ve Mogol mitolojisinde ve halk inancinda kotu ruh demektir Abasi lar ile esdeger olarak anilirlar Bug veya Puh olarak da bilinir Mogolca da Bukh seklinde de soylenir Kotu bir insanin kotu ruhu kastedildigi gibi dogadaki kotucul varliklar icin de kullanilir Karsiti Bur iyi ruh dur Sozcuk anlami ayni zamanda afet felaket hastalik demektir Bu kavramlarin neredeyse tamaminin kotu ruhlarla iliskili olarak bir baglantisi bulunur Insanlarin ayagina takilan prangaya ceza zinciri Turkcede Bukagi Bukak denir Olasilikla insanlarin ayaginin zincirlenmesi ona kotu bir ruh baglanmasi veya musallat olmasiyla esdeger gorulmustur Eski Mogolca ve Tunguzca Buk endise kaygi gibi anlamlar tasir Mogolcada Bukinid Buhinda kelimeleri uzulmek korkmak gibi manalari belirtir Puhu baykus sozcugu ile de alakali olma ihtimali vardir Cunku Baykus olumsuz anlamlar yuklenen ve gece ortaya cikan bir hayvandir Etimoloji Ab Ap Av kokunden turemistir Aparmak kacirmak alip goturmek anlamini icerir Turkcede Apazlamak sozcugu avuclamak anlamina geldigi gibi ruzgarla gitmek de demektir Abi sozcugu de can ruh gibi kavramlari ifade eder Yine koken olarak Av kelimesi ile de baglantilidir Kaciran ruh veya doyumsuz varlik demektir Argodaki Abaza cinsel acgozluluk veya es yoksunlugu sozcugu ile de yakindan alakalidir Kaynakca A handbook of Siberia and Arctic Russia Londra H M Stationery off 1920 ss 221 222 11 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2013 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Hatto A T 2011 Essays on Medieval German and Other Poetry Cambridge University Press Ingilizce Encyclopedia Mythica Micha F Lindemans Abaasy Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 16 1 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2012 Deniz Karakurt Turk Soylence Sozlugu PDF 2011 s 7 9 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 27 Haziran 2021 Dis baglantilarTurk mitolojisinde ruhlar olu kirik baglanti Abaasi Abaahi Sibirya Turklerinde Mitoloji Naciye Yildiz 13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Abasi Dunya Halklarinin Mitleri Ensiklopediya 18 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Abaasi Mitik Varliklar Ansiklopedisi Rusca Turk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz