Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akpınar, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.
| Akpınar | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Akpınar Akpınar'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 232 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Tarihçe
Akpınar köyünün eski adı Arhva’dır. Gürcüce bir ad olan Arhva (არხვა), Türkçeye aynı biçimde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfusu defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesi ve Artvin vilayeti üzerine 1927’de yayımlanan bir kitapta Arhva (آرخوا) olarak geçer.93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Artvin bölgesine hakim olan Ruslar ise, 1886 tarihli nüfus sayımında köy Arhoa (Архоа) olarak kaydedilmiştir.
Arhva, tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Murgul Vadisi'nin yerleşim yerlerinden biridir. Köydeki kilise kalıntısına bakarak buranın Osmanlı dönemi öncesine ait eski bir yerleşme olduğu söylenebilir. Osmanlılar köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirdi. Osmanlı döneminde Arhva, Çıldır Eyaleti sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlı Devleti'nin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespiti sırasında da bu eyalete bağlı Livana livasının bir köyüydü. Bu liva içinde Artvin ve Murgul kazalarını kapsayan nüfus defterine göre Arhva'da 77 hanede 212 erkek yaşıyordu. Osmanlı idaresi sadece erke nüfusunu saptadığından köyün toplam nüfusu için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda Arhva'nın nüfusunun yaklaşık 424 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu tarihte Arhva'nın büyük bir köy olduğu görülmektedir. Köyün nüfusunun Gürcülerden oluştuğu 1886 yılındaki nüfus tespitinden anlaşılmaktadır.
Osmanlı Devleti'nin 1867 yılında vilayet sistemine geçmesinin ardından Arhva, Trabzon Vilayeti içinde Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının bir köyüydü. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre nüfusu 50 hane ve 142 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte, bu tarihte de Osmanlı idaresi sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Bundan dolayı Arhva'nın toplam nüfusunun yaklaşık 284 kişiden oluştuğu söylenebilir. 1835 yılına göre nüfusunun bu kadar azalmış olması açıklamaya muhtaçtır. Bir olasılık köyün sınırları değişmiş olabilir.
Arhva, yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın eline geçti. Rusların 1886 tarihli nüfus sayımı sırasınd köy, Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazaya bağlı kazasına bağlı Kartla nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, tamamı Gürcü olan ve 9 hanede yaşayan 34 kişiden oluşuyordu. Arhva köyünün önceki nüfus sayılarına bakarak adeta boşaldığı görülmektedir. Köyün nüfusunun Osmanlı ülkesine göç ettiği anlaşılmaktadır. Arhva köyü Vaşlovani, Kantsalie, Şuğlieti ve Şua Sopeli adlı mahallelerden meydana geliyordu. Nitekim 93 Harbi sonrasında Arhva’dan göçen Gürcüler bugün Sakarya ilinde Kızanlık ve Servetiye adlı köylere yerleşmiş ve b köylere Arhva adını vermişlerdir.
Arhva, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Arhva köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.
Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitine göre Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinde yer alıyordu. Bu sırada 23 hanede 83 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Arhva Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Sülüklü, sonra Akpınar olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyün nüfusu 27 hanede yaşayan 127 kişiden oluşuyordu. Muvahhid Zeki’nin 1927 tarihli Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı kitabında verdiği bilgiye göre, Arhva’nın sakinleri ikişer katlı evlerde yaşıyordu. Zemin kısmı kâgir olan evlerin bu katı ahır olarak kullanılıyordu. Köyün nüfusu dindar olmakla birlikte hurafelere itibar etmiyordu. Son derece çalışkan olan köyün halkı asıl olarak tütün ve mısır, bir miktar da buğday ve arpa yetiştiriyordu. Köyde buğdaydan sonra mısır ekilerek iki kez ürün alınıyordu.
Son tespite (2018) göre köyde 192’si erkek ve 173’ü kadın olmak üzere 365 kişi yaşamaktadır.
Akpınar köyünde yapılış tarihleri tespit edilemeyen eski bir kilise ile eski bir caminin varlığı bilinmektedir. Kilise köyün kuzey kısmında bulunuyordu. Köy kilisesi olan yapı zaman içinde tamamen yıkılmıştır. Kitabesi bulunmayan caminin ise, Muvahhid Zeki’nin verdiği bilgiye göre üç yüz yıllık olduğu tahmin ediliyordu.
Coğrafya
Akpınar köyü, Artvin il merkezine 40 km, Borçka ilçe merkezine 8 km uzaklıktadır. Akpınar Borçka kasabasının güney batısında, Çoruh Nehri'ne dökülen Murgul Çayı kıyısında yer alır. Borçka ilçesinin Murgul ilçesiyle sınır bölgesinde bulunan köy, eskiden Murgul ilçesi sınırları içinde kalıyordu. Mugul kasabasına daha uzak bir noktada yer alan Akpınar, sonradan Borçka ilçesine bağlanmıştır. Köy Borçka ilçesine bağlanmış olmakla birlikte aslında coğrafi olarak Murgul vadisinin köylerinden biridir. Murgul vadisi ise, Murgul Çayı’nın doğduğu Kabaca köyünden başlayıp Çoruh Nehri’ne katıldığı Taraklı köyünde son bulur. Çoruh Nehri üzerinde kurulan Borçka Barajı’nın sularının dolmasıyla birlikte Akpınar, akarsu kıyısındaki bir köyden ziyade göl kıyısındaki köye dönüşmüştür. Ormanlık bir alanda bulunan Akpınar zengin bir bitki örtüsüne sahiptir.
Muvahhid Zeki’nin 1927 tarihli Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı kitabında verdiği bilgiye göre, Murgul kasabasına iki saat, Borçka kasabasına bir saat mesafede olan Arhva'nın arazisi dağlık ve ormanlıktı. Havası nemliydi ve yazın sıtmaya yol açıyordu.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 232 |
| 2020 | 230 |
| 2019 | 227 |
| 2018 | 365 |
| 2017 | 238 |
| 2016 | 197 |
| 2015 | 151 |
| 2014 | 201 |
| 2013 | 207 |
| 2012 | 199 |
| 2011 | 230 |
| 2010 | 233 |
| 2009 | 249 |
| 2008 | 246 |
| 2007 | 283 |
| 2000 | 264 |
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Akpınar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 24 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 147" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2021.
- ^ a b Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 40 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 352, .
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2019.
- ^ a b c . 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 130, .
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 353, .
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, 2019, Tiflis, s. 23, 31, .
- ^ "Kızanlık mah - Hendek (Karadere bucağı) - Sakarya". 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 259 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2021.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, 182, .
- ^ "Borçka Akpınar Köyü Nüfusu" Erişim tarihi: 31 Mart 2020". 24 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2020.
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 182, .
- ^ a b . YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
Dış bağlantılar
- Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927.29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akpinar Artvin ilinin Borcka ilcesine bagli bir koydur AkpinarKoyArtvin in Turkiye deki konumuAkpinarAkpinar in Artvin deki konumuUlkeTurkiyeIlArtvinIlceBorckaCografi bolgeKaradeniz BolgesiNufus 2021 Toplam232Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0466Il plaka kodu08Posta kodu08400TarihceAkpinar koyunun eski adi Arhva dir Gurcuce bir ad olan Arhva არხვა Turkceye ayni bicimde girmistir Nitekim 1835 tarihli nufusu defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesi ve Artvin vilayeti uzerine 1927 de yayimlanan bir kitapta Arhva آرخوا olarak gecer 93 Harbi nin 1877 1878 ardindan Artvin bolgesine hakim olan Ruslar ise 1886 tarihli nufus sayiminda koy Arhoa Arhoa olarak kaydedilmistir Arhva tarihsel Klarceti bolgesinde yer alan Murgul Vadisi nin yerlesim yerlerinden biridir Koydeki kilise kalintisina bakarak buranin Osmanli donemi oncesine ait eski bir yerlesme oldugu soylenebilir Osmanlilar koyu 16 yuzyilin ortalarinda Gurculerden ele gecirdi Osmanli doneminde Arhva Cildir Eyaleti sinirlari icinde bulunuyordu Osmanli Devleti nin askere alma ve vergi belirleme amaciyla 1835 yilinda gerceklestirdigi nufus tespiti sirasinda da bu eyalete bagli Livana livasinin bir koyuydu Bu liva icinde Artvin ve Murgul kazalarini kapsayan nufus defterine gore Arhva da 77 hanede 212 erkek yasiyordu Osmanli idaresi sadece erke nufusunu saptadigindan koyun toplam nufusu icin erkek sayisi kadar kadin eklemek gerekir Bunun sonucunda Arhva nin nufusunun yaklasik 424 kisiden olustugu ortaya cikar Bu tarihte Arhva nin buyuk bir koy oldugu gorulmektedir Koyun nufusunun Gurculerden olustugu 1886 yilindaki nufus tespitinden anlasilmaktadir Osmanli Devleti nin 1867 yilinda vilayet sistemine gecmesinin ardindan Arhva Trabzon Vilayeti icinde Lazistan sancagina bagli Livana kazasinin bir koyuydu 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine gore nufusu 50 hane ve 142 kisiden olusuyordu Salnamede belirtilmemis olmakla birlikte bu tarihte de Osmanli idaresi sadece erkek nufusu tespit ediyordu Bundan dolayi Arhva nin toplam nufusunun yaklasik 284 kisiden olustugu soylenebilir 1835 yilina gore nufusunun bu kadar azalmis olmasi aciklamaya muhtactir Bir olasilik koyun sinirlari degismis olabilir Arhva yaklasik uc yuzyil Osmanli yonetiminde kaldiktan sonra 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nda Rusya nin eline gecti Ruslarin 1886 tarihli nufus sayimi sirasind koy Artvin sancaginin okrug Artvin kazasina ucastok bagliydi Bu kazaya bagli kazasina bagli Kartla nahiyesinin koylerinden biriydi Koyun nufusu tamami Gurcu olan ve 9 hanede yasayan 34 kisiden olusuyordu Arhva koyunun onceki nufus sayilarina bakarak adeta bosaldigi gorulmektedir Koyun nufusunun Osmanli ulkesine goc ettigi anlasilmaktadir Arhva koyu Vaslovani Kantsalie Suglieti ve Sua Sopeli adli mahallelerden meydana geliyordu Nitekim 93 Harbi sonrasinda Arhva dan gocen Gurculer bugun Sakarya ilinde Kizanlik ve Servetiye adli koylere yerlesmis ve b koylere Arhva adini vermislerdir Arhva Birinci Dunya Savasi nin sonlarinda Rusya nin bolgeden cekilmesinden bir sure sonra Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti nin sinirlari icinde kaldi Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Ankara Hukumeti nin Tiflis hukumetine verdigi ultimatom uzerine Gurcu idaresinin cekilmesinin ardindan koy fiilen Turkiye ye katildi Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti nin topraklarinin isgal edilmesinin ardindan Sovyet Rusya ile Ankara Hukumeti nin 16 Mart 1921 de imzaladigi Moskova Antlasmasi yla Arhva koyunu de kapsayan Artvin ile Ardahan bolgeleri Turkiye ye birakildi Artvin livasinda 1922 yilinda yapilan nufus tespitine gore Borcka kazasina bagli Murgul nahiyesinde yer aliyordu Bu sirada 23 hanede 83 kisi yasiyordu Bu tarihte de nufusun tamami Gurculerden olusuyordu Arhva Turkce olmadigi icin koyun adi 1925 yilinda Suluklu sonra Akpinar olarak degistirildi Ertesi yilki nufus tespitinde koyun nufusu 27 hanede yasayan 127 kisiden olusuyordu Muvahhid Zeki nin 1927 tarihli Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli kitabinda verdigi bilgiye gore Arhva nin sakinleri ikiser katli evlerde yasiyordu Zemin kismi kagir olan evlerin bu kati ahir olarak kullaniliyordu Koyun nufusu dindar olmakla birlikte hurafelere itibar etmiyordu Son derece caliskan olan koyun halki asil olarak tutun ve misir bir miktar da bugday ve arpa yetistiriyordu Koyde bugdaydan sonra misir ekilerek iki kez urun aliniyordu Son tespite 2018 gore koyde 192 si erkek ve 173 u kadin olmak uzere 365 kisi yasamaktadir Akpinar koyunde yapilis tarihleri tespit edilemeyen eski bir kilise ile eski bir caminin varligi bilinmektedir Kilise koyun kuzey kisminda bulunuyordu Koy kilisesi olan yapi zaman icinde tamamen yikilmistir Kitabesi bulunmayan caminin ise Muvahhid Zeki nin verdigi bilgiye gore uc yuz yillik oldugu tahmin ediliyordu CografyaAkpinar koyu Artvin il merkezine 40 km Borcka ilce merkezine 8 km uzakliktadir Akpinar Borcka kasabasinin guney batisinda Coruh Nehri ne dokulen Murgul Cayi kiyisinda yer alir Borcka ilcesinin Murgul ilcesiyle sinir bolgesinde bulunan koy eskiden Murgul ilcesi sinirlari icinde kaliyordu Mugul kasabasina daha uzak bir noktada yer alan Akpinar sonradan Borcka ilcesine baglanmistir Koy Borcka ilcesine baglanmis olmakla birlikte aslinda cografi olarak Murgul vadisinin koylerinden biridir Murgul vadisi ise Murgul Cayi nin dogdugu Kabaca koyunden baslayip Coruh Nehri ne katildigi Tarakli koyunde son bulur Coruh Nehri uzerinde kurulan Borcka Baraji nin sularinin dolmasiyla birlikte Akpinar akarsu kiyisindaki bir koyden ziyade gol kiyisindaki koye donusmustur Ormanlik bir alanda bulunan Akpinar zengin bir bitki ortusune sahiptir Muvahhid Zeki nin 1927 tarihli Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli kitabinda verdigi bilgiye gore Murgul kasabasina iki saat Borcka kasabasina bir saat mesafede olan Arhva nin arazisi daglik ve ormanlikti Havasi nemliydi ve yazin sitmaya yol aciyordu NufusYillara gore koy nufus verileri2021 2322020 2302019 2272018 3652017 2382016 1972015 1512014 2012013 2072012 1992011 2302010 2332009 2492008 2462007 2832000 264Kaynakca a b c d e f g h i j k l m n o p Artvin Borcka Akpinar Koy Nufusu Nufusune com 24 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2022 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculer ve Gurcistan daki Koyleri Gurcuce Tiflis 1913 s 147 PDF 19 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Haziran 2021 a b Klarceti Gurcuce Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 40 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 352 ISBN 975 7871 07 9 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 1927 s 120 29 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2019 a b c 25 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2020 a b Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 130 ISBN 9789941478178 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 353 ISBN 975 7871 07 9 Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari 2019 Tiflis s 23 31 ISBN 9789941485244 Kizanlik mah Hendek Karadere bucagi Sakarya 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2019 Klarceti Gurcuce Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 259 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1969 3 Cilt 2 cilt s 489 8 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2021 Nursen Gok Artvin Livasi nin Anavatan a Katilisi Sirasindaki Durumuna Iliskin Belgeler Ankara Universitesi Turk Inkilap Tarihi Enstitusu Ataturk Yolu Dergisi Sayi 41 Mayis 2008 s 89 104 PDF 26 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Aralik 2021 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 2010 Birinci basimi 1927 s 144 182 ISBN 978 9944 197 52 6 Borcka Akpinar Koyu Nufusu Erisim tarihi 31 Mart 2020 24 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2020 a b Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 s 182 ISBN 9789944197526 a b YerelNet org tr 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2014 Dis baglantilarMuvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 1927 29 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde