Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akson (Yunanca, axis), bir olarak da bilinir, bir sinir hücresinin (nöronun) ince, uzun bir çıkıntısıdır. Sinir hücresinin gövdesindeki elektriksel uyarıları uzağa iletir. Aksonun işlevi bilgiyi farklı sinir hücrelerine, kaslara, bezlere iletmektir. Dokunmak ve sıcaklık algılama işlemlerini gerçekleştiren gibi bazı duyu nöronlarında, elektriksel uyarılar, aksonun çeperinden hücrenin gövdesine doğru, oradan da aynı aksonun başka dalları vasıtasıyla omuriliğe gönderilir. Akson uyumsuzluğu, kalıtsal ve edinsel nörolojik hastalıklara neden olabilir. Bu hastalıklar hem merkezi hem de çevresel sinir sistemlerindeki nöronları etkileyebilir.
| Akson |
|---|
Akson, nöronun hücre gövdesinden çıkan iki protoplazma çıkıntısından uzun biridir ve diğerinden daha uzundur. Diğer çıkıntı dendrittir ve aksondan daha kısadır. Aksonlar, şekilleri (dendritler daha çok koniksel yapıya sahipken, aksonlar genellikle sabit bir yarıçapa sahiptir), uzunluk (dendritler hücre gövdesinin küçük bir bölümünde sıkışmışken, aksonlar daha uzun olabilir) ve işlev (dendritler genellikle sinyalleri alırken, aksonlar onları iletir) gibi bazı özelliğinden dolayı dendritlerden daha seçkindirler. Tüm bu özellikleren bazı istisnaları da vardır.
Bazı tür nöronlarda akson yoktur ve dendritlerindeki sinyalleri kendileri iletir. Bir aksondan daha fazla nöron olmazsa bile, böcekler gibi bazı omurgasızlarda akson bazen birbirlerinden bağımsız işleyen birkaç bölgeden oluşur. Çoğu aksonlar dallanır, bazı durumlarda da aşırı dallanır.
Aksonlar, (çoğunlukla diğer nöronlar, bazen de kas ve bezeler gibi) diğer hücrelerle bağlantı sağlar. Bu bağlantı noktalarına sinaps denir. Bir sinapsta akson zarı, hedef hücre zarını ile yan yanadır. Özel moleküler yapıları elektriksel ve elektrokimyasal sinyalleri boşluğun karşısına iletmeyi sağlar.
Anatomi
Aksonlar sinir sisteminin birincil iletim hatlarıdır. Bazı aksonlar bir metreden daha uzun olabilirken, bazıları bir milimetreden daha kısadır. İnsan vücudundaki en uzun aksonlar, omurilikten ayakların başparmağına kadar uzanan siyatik sinirde bulunur. Aksonların çapı değişir. En özel aksonlar mikroskopik (yaklaşık 1 mikron) çapa sahiptirler. Memelilerdeki en büyük akson 20 mikrondan daha büyük çapa ulaşabilir. Sinyalleri çok hızlı iletmesi ile özelleşen Kalamar aksonu yaklaşık 1 milimetre çapındadır. Bu da küçük bir kalem ucu kadardır. Merkezi sinir sistemindeki aksonlar, birçok dala sahip karmaşık ağaçlar gibi görülür. Karşılaştırmada beyinciğin granül hücre aksonu basit bir T şekli ile özelleşmiştir.
Merkezi ve çevresel sinir sistemlerindeki, sinir hücresinin aksonunu çevreleyen, tabaka biçimindeki yalıtkan malzemeye miyelin denir. Miyelin nöroglianın bir çıkıntısıdır. Schwann hücreleri, çevresel sinir sistemindeki nöronları oluşturur. Miyelinli sinir lifleri boyunca miyelin kılıftaki boşluklar (Ranvier boğumları) her bir boşluktan sonra ortaya çıkar. Miyelin kılıfın oluşmasına miyelinleşme veya miyelinizasyon denir. Miyelinleşme, elektriksel tepkinin daha hızlı yayılmasını sağlar. Miyelin tabakanın ortadan kalkması (demiyelinizasyon) Multipl skleroz hastalığına neden olur.
bir omurgalıdaki beyin eğer açılır ve ince kesitlere dilimlenirse, her bir kesitteki bazı parçalar koyu olurken, diğer parçalar daha açık renkli olur. Koyu parçalar gri madde olarak ve açık renkli parçalar da beyaz madde olarak bilinir. Beyaz madde rengini aksonların oradan yoğun olarak geçmesinden dolayı alır. Serebral korteks, yüzeyinde gri madde bulunan bir mürekkep tabakaya sahiptir. Bu tabakanın altında da çok miktarda beyaz madde vardır. Bunun anlamı, yüzeydeki tabakanın büyük bir kısmı, nöron hücre gövdeleri ile doldurulurken, alt tabakanın büyük bir kısmı da miyelinli aksonlarla doldurulur.
Başlangıç segmenti
Akson başlangıç segmenti — aksonun doğrudan hücre gövdesine bağlanan segmentidir — özelleşmiş karmaşık proteinlerden oluşur.. Miyelinlidir ve yaklaşık 25 µm uzunluğuna sahiptir ve aksiyon potansiyel başlatma işlevlerini gerçekleştirir. Kalınlık bir tarafa bırakılırsa, hücre gövdesine (soma) bağlanan aksonun miyelinli parçasındaki başlangıç segmentinde çok miktarda sodyum ve potasyum kanalları vardır. Aksonun başlangıç segmentindeki anma gerilim yoğunluğu, hariç, geri kalan aksonlarınkinden veya bitişik hücre gövdesindekinden daha fazladır.
Hasar
Önem derecesine göre bir sinirdeki hasar nöropraksi, aksonotmezis veya nörotemezis ile açıklanır.
Sınıflandırma
İnsan çevresel sinir sistemindeki sinirleri oluşturan aksonlar, fiziksel ve sinyal iletim özelliklerine göre sınıflandırılabilirler.
Motor
Alt motor nöronlarda iki tür lif vardır:
| Tür | Erlanger-Gasser Sınıflandırma | Çap | Miyelin | İletim yoğunluğu | Birleşik |
|---|---|---|---|---|---|
| α | Aα | 13-20 µm | Evet | 80–120 m/s | |
| γ | Aγ | 5-8 µm | Evet | 4–24 m/s |
Ayrıca bakınız
- Sinir hücresi (nöron)
- Dendrit
- Sinaps
- Elektrofizyoloji
Dış bağlantılar
- - Bialowas, Andrzej, Carlier, Edmond, Campanac, Emilie, Debanne, Dominique, Alcaraz. Axon Physiology, GisèlePHYSIOLOGICAL REVIEWS, V. 91 (2), 04/2011, p. 555-602.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akson Yunanca axis bir olarak da bilinir bir sinir hucresinin noronun ince uzun bir cikintisidir Sinir hucresinin govdesindeki elektriksel uyarilari uzaga iletir Aksonun islevi bilgiyi farkli sinir hucrelerine kaslara bezlere iletmektir Dokunmak ve sicaklik algilama islemlerini gerceklestiren gibi bazi duyu noronlarinda elektriksel uyarilar aksonun ceperinden hucrenin govdesine dogru oradan da ayni aksonun baska dallari vasitasiyla omurilige gonderilir Akson uyumsuzlugu kalitsal ve edinsel norolojik hastaliklara neden olabilir Bu hastaliklar hem merkezi hem de cevresel sinir sistemlerindeki noronlari etkileyebilir Tipik sinir hucresinin yapisi AksonDendrit Hucre govdesi Akson Hucre cekirdegi Ranvier bogumu Akson ucu Schwann hucresi Miyelin kilif Akson noronun hucre govdesinden cikan iki protoplazma cikintisindan uzun biridir ve digerinden daha uzundur Diger cikinti dendrittir ve aksondan daha kisadir Aksonlar sekilleri dendritler daha cok koniksel yapiya sahipken aksonlar genellikle sabit bir yaricapa sahiptir uzunluk dendritler hucre govdesinin kucuk bir bolumunde sikismisken aksonlar daha uzun olabilir ve islev dendritler genellikle sinyalleri alirken aksonlar onlari iletir gibi bazi ozelliginden dolayi dendritlerden daha seckindirler Tum bu ozellikleren bazi istisnalari da vardir Bazi tur noronlarda akson yoktur ve dendritlerindeki sinyalleri kendileri iletir Bir aksondan daha fazla noron olmazsa bile bocekler gibi bazi omurgasizlarda akson bazen birbirlerinden bagimsiz isleyen birkac bolgeden olusur Cogu aksonlar dallanir bazi durumlarda da asiri dallanir Aksonlar cogunlukla diger noronlar bazen de kas ve bezeler gibi diger hucrelerle baglanti saglar Bu baglanti noktalarina sinaps denir Bir sinapsta akson zari hedef hucre zarini ile yan yanadir Ozel molekuler yapilari elektriksel ve elektrokimyasal sinyalleri boslugun karsisina iletmeyi saglar AnatomiAksonlar sinir sisteminin birincil iletim hatlaridir Bazi aksonlar bir metreden daha uzun olabilirken bazilari bir milimetreden daha kisadir Insan vucudundaki en uzun aksonlar omurilikten ayaklarin basparmagina kadar uzanan siyatik sinirde bulunur Aksonlarin capi degisir En ozel aksonlar mikroskopik yaklasik 1 mikron capa sahiptirler Memelilerdeki en buyuk akson 20 mikrondan daha buyuk capa ulasabilir Sinyalleri cok hizli iletmesi ile ozellesen Kalamar aksonu yaklasik 1 milimetre capindadir Bu da kucuk bir kalem ucu kadardir Merkezi sinir sistemindeki aksonlar bircok dala sahip karmasik agaclar gibi gorulur Karsilastirmada beyincigin granul hucre aksonu basit bir T sekli ile ozellesmistir Merkezi ve cevresel sinir sistemlerindeki sinir hucresinin aksonunu cevreleyen tabaka bicimindeki yalitkan malzemeye miyelin denir Miyelin noroglianin bir cikintisidir Schwann hucreleri cevresel sinir sistemindeki noronlari olusturur Miyelinli sinir lifleri boyunca miyelin kiliftaki bosluklar Ranvier bogumlari her bir bosluktan sonra ortaya cikar Miyelin kilifin olusmasina miyelinlesme veya miyelinizasyon denir Miyelinlesme elektriksel tepkinin daha hizli yayilmasini saglar Miyelin tabakanin ortadan kalkmasi demiyelinizasyon Multipl skleroz hastaligina neden olur Hasarli bir insan beyninde gri madde ve beyaz madde goruluyor bir omurgalidaki beyin eger acilir ve ince kesitlere dilimlenirse her bir kesitteki bazi parcalar koyu olurken diger parcalar daha acik renkli olur Koyu parcalar gri madde olarak ve acik renkli parcalar da beyaz madde olarak bilinir Beyaz madde rengini aksonlarin oradan yogun olarak gecmesinden dolayi alir Serebral korteks yuzeyinde gri madde bulunan bir murekkep tabakaya sahiptir Bu tabakanin altinda da cok miktarda beyaz madde vardir Bunun anlami yuzeydeki tabakanin buyuk bir kismi noron hucre govdeleri ile doldurulurken alt tabakanin buyuk bir kismi da miyelinli aksonlarla doldurulur Baslangic segmenti Akson baslangic segmenti aksonun dogrudan hucre govdesine baglanan segmentidir ozellesmis karmasik proteinlerden olusur Miyelinlidir ve yaklasik 25 µm uzunluguna sahiptir ve aksiyon potansiyel baslatma islevlerini gerceklestirir Kalinlik bir tarafa birakilirsa hucre govdesine soma baglanan aksonun miyelinli parcasindaki baslangic segmentinde cok miktarda sodyum ve potasyum kanallari vardir Aksonun baslangic segmentindeki anma gerilim yogunlugu haric geri kalan aksonlarinkinden veya bitisik hucre govdesindekinden daha fazladir HasarOnem derecesine gore bir sinirdeki hasar noropraksi aksonotmezis veya norotemezis ile aciklanir SiniflandirmaInsan cevresel sinir sistemindeki sinirleri olusturan aksonlar fiziksel ve sinyal iletim ozelliklerine gore siniflandirilabilirler Motor Alt motor noronlarda iki tur lif vardir Motor lif turleri Tur Erlanger Gasser Siniflandirma Cap Miyelin Iletim yogunlugu Birlesika Aa 13 20 µm Evet 80 120 m sg Ag 5 8 µm Evet 4 24 m sAyrica bakinizSinir hucresi noron Dendrit Sinaps ElektrofizyolojiDis baglantilar Bialowas Andrzej Carlier Edmond Campanac Emilie Debanne Dominique Alcaraz Axon Physiology GiselePHYSIOLOGICAL REVIEWS V 91 2 04 2011 p 555 602