Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akyün (Kazakça: ақын, Kırgızca: акын, okunuşu [ɑˈqɯn]; her ikisi de aqın veya اقىن olarak yazılır), Kazak ve Kırgız kültürlerinde doğaçlama şair ve şarkıcılardır. Akyünler, destan anlatıcıları veya şarkı söyleyen veya manasçılardan farklıdır.
| Akyün sanatı: destan anlatıcılığı | |
|---|---|
| Ülke | Kırgızistan |
| Kaynak | 00065 |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2008 (3. oturum) |
Aytis veya aytış olarak bilinen şarkı yarışmalarında akyünler, genellikle bir dombra (Kazaklar arasında) veya bir komuz (Kırgızlar arasında) eşliğinde, şarkı benzeri bir söylem biçiminde doğaçlama yaparlar. Sovyet öncesi Orta Asya'nın göçebe yaşam tarzı ve kırsal nüfusun çoğunluğunun okuma yazma bilmemesi bağlamında akyünler, halkın düşünce ve duygularını ifade etme, toplumsal sorunları açığa çıkarma ve kahramanları yüceltme açısından önemli bir rol oynamışlardır. Sovyet döneminde repertuarlarına Lenin'i öven şarkılar da dahil edilmiştir.
Kazak akyünleri
Ünlü tarihi Kazak akyünleri arasında şunlar yer alır:
- Zhanak Kambaruluy (1760–1857)
- Makhambet Otemisuly (1804–1846)
- Suyunbai Aronuly (1815–1898)
- Shernyz Zharylgasov (1817–1881)
- Birzhan-Sal Khodgulov (1834–1897)
- Ziaus Baizhanov (1835–1929)
- Akan Sery Corramsauluy (1843–1913)
- Zhambyl Zhabayuly (1846–1945)
- Gaziz Firesoll (ö. 1930)
- Kenen Azerbaev (1884–1976)
- Aktan Kereiuly
Akyünler genellikle doğaçlama yaparlar, topluma ait herhangi bir olayda veya ulusal bayramlarda duruma göre şiir söylerler. Bayramlarda genellikle bir tür akyün yarışması düzenlenir. Bu yarışmalarda, eğlenceli bir şekilde, sırayla şiirsel biçimde birbirleriyle atışırlar (aytış) veya herhangi bir temayı seçerek şiir söylerler. Bazı durumlarda ise yetkililer, özellikle mülkiyet gücü veya siyasetçiler söz konusu olduğunda, Aytış'a sansür uygulamaya çalışmaktadır .
Göçebe yaşam tarzı ve Akyün sanatının doğaçlama olması, geçmişte eserlerin yazılı olarak kaydedilmesine ve korunmasına izin vermemiştir. Bu nedenle Akyünlerin eserlerinin çoğu kaybolmuştur.
Kırgız akyünleri
Ünlü tarihi Kırgız akyünleri arasında şunlar yer alır:
- Qalygul
- Arstanbek
- Soltonbay
- Toqtogul Satılganov
- Togolok Moldo
- Qylychty
- Naymanbay
- Qalmyrza
- Eshmanbet
- Beknazar
Literatür
- Nurmakhan, Zhanash: Kazaktyn 5000 Akyn-zhyrauy. Almaty 2008. ISBN 9965-742-70-7 (Kazakça)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akyun Kazakca akyn Kirgizca akyn okunusu ɑˈqɯn her ikisi de aqin veya اقىن olarak yazilir Kazak ve Kirgiz kulturlerinde dogaclama sair ve sarkicilardir Akyunler destan anlaticilari veya sarki soyleyen veya manascilardan farklidir Akyun sanati destan anlaticiligiUNESCO Somut Olmayan Kulturel MirasiUlkeKirgizistanKaynak00065Tescil gecmisiTescil2008 3 oturum Aytis veya aytis olarak bilinen sarki yarismalarinda akyunler genellikle bir dombra Kazaklar arasinda veya bir komuz Kirgizlar arasinda esliginde sarki benzeri bir soylem biciminde dogaclama yaparlar Sovyet oncesi Orta Asya nin gocebe yasam tarzi ve kirsal nufusun cogunlugunun okuma yazma bilmemesi baglaminda akyunler halkin dusunce ve duygularini ifade etme toplumsal sorunlari aciga cikarma ve kahramanlari yuceltme acisindan onemli bir rol oynamislardir Sovyet doneminde repertuarlarina Lenin i oven sarkilar da dahil edilmistir Kazak akyunleriUnlu tarihi Kazak akyunleri arasinda sunlar yer alir Zhanak Kambaruluy 1760 1857 Makhambet Otemisuly 1804 1846 Suyunbai Aronuly 1815 1898 Shernyz Zharylgasov 1817 1881 Birzhan Sal Khodgulov 1834 1897 Ziaus Baizhanov 1835 1929 Akan Sery Corramsauluy 1843 1913 Zhambyl Zhabayuly 1846 1945 Gaziz Firesoll o 1930 Kenen Azerbaev 1884 1976 Aktan Kereiuly Akyunler genellikle dogaclama yaparlar topluma ait herhangi bir olayda veya ulusal bayramlarda duruma gore siir soylerler Bayramlarda genellikle bir tur akyun yarismasi duzenlenir Bu yarismalarda eglenceli bir sekilde sirayla siirsel bicimde birbirleriyle atisirlar aytis veya herhangi bir temayi secerek siir soylerler Bazi durumlarda ise yetkililer ozellikle mulkiyet gucu veya siyasetciler soz konusu oldugunda Aytis a sansur uygulamaya calismaktadir Gocebe yasam tarzi ve Akyun sanatinin dogaclama olmasi gecmiste eserlerin yazili olarak kaydedilmesine ve korunmasina izin vermemistir Bu nedenle Akyunlerin eserlerinin cogu kaybolmustur Kirgiz akyunleriUnlu tarihi Kirgiz akyunleri arasinda sunlar yer alir Qalygul Arstanbek Soltonbay Toqtogul Satilganov Togolok Moldo Qylychty Naymanbay Qalmyrza Eshmanbet BeknazarLiteraturNurmakhan Zhanash Kazaktyn 5000 Akyn zhyrauy Almaty 2008 ISBN 9965 742 70 7 Kazakca Ayrica bakinizKazak muzigi Kirgiz muzigiKaynakca Vinogradov V 1970 The Akyns Sing of Lenin Yearbook of the International Folk Music Council Ingilizce 2 77 91 doi 10 2307 767426 ISSN 0316 6082 Vilimek Vitezslav Ed 30 Kasim 2022 Ne tolko na slovah Peter Lang Verlag ISBN 978 3 631 88672 4