Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aleksander Wilk Krzyżanowski (1895-1951), Polonyalı subay, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya direniş üyesi ve direniş ordusu olan Armia Krajowa Vilnius bölgesi komutanı.
Gençliği
Bryansk’da doğdu. Polonya o dönemde Rusya Çarlığı sınırları içinde bulunduğu için I. Dünya Savaşı sırasında Çarlık Ordusunda topçu olarak yer aldı.
Sovyet - Polonya Savaşı
Polonya 1918 yılında bağımsızlığını ilan edince Polonya Ordusuna dahil oldu. Sovyetler Birliği'ne karşı yapılan Sovyet-Polonya Savaşına katıldı. Çarpışmalar sırasında kendisini göstererek Krzyż Walecznych madalyasına hak kazandı. 1920 yılı Ocak ayında katıldı.
Topçu komutanı
İki savaş arasındaki dönemde kurulan İkinci Polonya Cumhuriyeti’nde askerlik mesleğine devam etti. 1 Eylül 1939 günü başlayan Alman saldırıları sırasında General komutasındaki Poznań Ordusuna bağlı 26. Topçu Alay komutanıydı. Komuta ettiği birlik Bzura Muharebesi sonunda tamamen yokedildi.
II. Dünya Savaşı
Yenilgiden hemen sonra direniş başlatsa da başarısız olur ve 1939 yılı Ekim ayı sonlarında Varşova’ya döner. Burada ilk direniş örgütlerinden ’ye katılır. Vilnius’e gönderilir. Bölge Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ile Nazi Almanyası ile müttefik olan Sovyet Kızıl Ordusu tarafından işgal edilmiştir. Bölgedeki Polonyalı direniş lideri General ’in NKVD tarafından tutuklanmasının ardından bölge sorumlusu olur. 1942 yılında örgüt Armia Krajowa adını alır.
Direniş lideri
Krzyżanowski geniş bir Alman karşıtı direniş cephesi kurmaya çalışsa da Litvanya, Belarus ve Sovyet partizanlarıyla ortak hareket edemez. Özellikle Władysław Sikorski tarafından Londra’da kurulan sürgündeki Polonya hükûmeti ile Sovyetler Birliği’nin gerilimli ilişkisi direnişe de yansır.
Polonya ile Sovyetler Birliği arasında Pilsudski dönemine dayanan düşmanlık sonucu Sovyet partizanları ile Armia Krajowa arasında silahlı çatışmalar yaşanır. 1944 yılından itibaren Armia Krajowa Almanlarla işbirliği yaparak Sovyet partizanlarına saldırmaya başlar.
Almanlarla aynı saflarda
Alman haberalma teşkilatları Sicherheitsdienst ve Abwehr ile yapılan görüşmeler sonucu Krzyżanowski'nin birlikleri Almanlarla iş birliği yapacak ve Almanlar Polonyalıların hizmetinden memnun kaldıklarını raporlarında belirteceklerdir. Anlaşma sonucu ilk başta Almanlara karşı kurulan Polonyalı direnişçiler Almanlar tarafından silahlandırılmış, Almanlar Polonyalı ajanların faaliyetine izin vermiştir.
Litvanya direnişi ile çatışmalar
1944 yılının Mayıs ayında Polonya direnişçileri Litvanyalı direnişçilerle çatışmaya girer. Litvanyalı komutan Povilas Plechavičius, Polonyalı direnişçilerin vilnius bölgesinden çekilmesini talep eder. Bölgenin paylaşılamaması nedeniyle 13-14 Mayıs 1944 tarihinde yaşanan silahlı çatışmada Polonyalılar galip gelir. Bunun üzerine Litvanyalı direnişçiler Glinciszki köyünde Polonyalı direnişçilere destek verdiklerini öne sürdükleri köylülere saldırırlar ve 37 Polonyalı sivili katlederler. Krzyżanowski’ye bağlı birliklerin de misilleme olarak benzer katliamlar yaptıkları bilinmektedir.
Vilnius Ayaklanması
1944 yılında Doğu Cephesi boyunca ilerleyen Kızıl Ordu karşısında geri çekilmek zorunda kalan Alman ordularının Vilnius’dan çekileceği belli olur. Şehrin Sovyetler Birliği tarafından kurtarılmasını istemeyen sürgündeki Polonya hükûmeti ülkedeki direnişçilere ve Armia Krajowa birliklerine ayaklanma çağrısı yapar. Buna göre Sovyetler şehre geldiğinde Polonyalı bir bağımsız yönetimle karşılaşacaktır. Bu yöndeki planlar gereğince Krzyżanowski Vilnius’un ele geçirilmesi için 6 Temmuz günü ayaklanma başlar. Sovyet desteğini de alan ayaklanma sonunda 17 Temmuz 1944 günü şehir düşer. Ancak Sovyet yönetimi kendisine karşı olan sürgündeki hükûmetle işbirliği yapmak istemez. Direniş liderleri tutuklanır ve birlikleri dağıtılır.
Savaştan sonra
Vilnius’un alınmasından sonra tutuklanan Krzyżanowski 1947 yılına kadar tutuklu kalır. 1947 yılı Ağustos ayında kaçmayı başarsa da yenden yakalanır. Kurulan Sovyet yanlısı Polonya Halk Cumhuriyeti Batı yanlısı bu direnişçiyi tehlikeli olarak görüyordu. Tutuklu bulunduğu hapishanede sağlığı bozulan Krzyżanowski 29 Eylül 1951 günü öldü.
Geleneği
Polonya’da 1956 yılında meydana gelen yönetim değişikliğinden sonra cenazesi Powązki askerî mezarlığa defnedilir. 1994 yılında ise ölümünden sonra generallik rütbesine terfi ettirilir.
Kaynakça
- ^ Tadeusz Piotrowski, Poland's Holocaust, McFarland, 1997 s. 83 12 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 27 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Piotrowski, Tadeusz, Poland's holocaust: ethnic strife, collaboration with occupying forces, Mc Farland s.88 [1] 24 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 15 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili makale 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Litvanyaca), 15 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili haber 21 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Litvanyaca), 15 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
Konuyla ilgili yazılan eser
- Tarka, Krzysztof, Generał Aleksander Krzyżanowski "Wilk", Varşova, 2000
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aleksander Wilk Krzyzanowski 1895 1951 Polonyali subay II Dunya Savasi sirasinda Polonya direnis uyesi ve direnis ordusu olan Armia Krajowa Vilnius bolgesi komutani Aleksander KrzyzanowskiGencligiBryansk da dogdu Polonya o donemde Rusya Carligi sinirlari icinde bulundugu icin I Dunya Savasi sirasinda Carlik Ordusunda topcu olarak yer aldi Sovyet Polonya Savasi Polonya 1918 yilinda bagimsizligini ilan edince Polonya Ordusuna dahil oldu Sovyetler Birligi ne karsi yapilan Sovyet Polonya Savasina katildi Carpismalar sirasinda kendisini gostererek Krzyz Walecznych madalyasina hak kazandi 1920 yili Ocak ayinda katildi Topcu komutani Iki savas arasindaki donemde kurulan Ikinci Polonya Cumhuriyeti nde askerlik meslegine devam etti 1 Eylul 1939 gunu baslayan Alman saldirilari sirasinda General komutasindaki Poznan Ordusuna bagli 26 Topcu Alay komutaniydi Komuta ettigi birlik Bzura Muharebesi sonunda tamamen yokedildi II Dunya SavasiYenilgiden hemen sonra direnis baslatsa da basarisiz olur ve 1939 yili Ekim ayi sonlarinda Varsova ya doner Burada ilk direnis orgutlerinden ye katilir Vilnius e gonderilir Bolge Alman Sovyet Saldirmazlik Pakti ile Nazi Almanyasi ile muttefik olan Sovyet Kizil Ordusu tarafindan isgal edilmistir Bolgedeki Polonyali direnis lideri General in NKVD tarafindan tutuklanmasinin ardindan bolge sorumlusu olur 1942 yilinda orgut Armia Krajowa adini alir Direnis lideri Krzyzanowski genis bir Alman karsiti direnis cephesi kurmaya calissa da Litvanya Belarus ve Sovyet partizanlariyla ortak hareket edemez Ozellikle Wladyslaw Sikorski tarafindan Londra da kurulan surgundeki Polonya hukumeti ile Sovyetler Birligi nin gerilimli iliskisi direnise de yansir Polonya ile Sovyetler Birligi arasinda Pilsudski donemine dayanan dusmanlik sonucu Sovyet partizanlari ile Armia Krajowa arasinda silahli catismalar yasanir 1944 yilindan itibaren Armia Krajowa Almanlarla isbirligi yaparak Sovyet partizanlarina saldirmaya baslar Almanlarla ayni saflarda Alman haberalma teskilatlari Sicherheitsdienst ve Abwehr ile yapilan gorusmeler sonucu Krzyzanowski nin birlikleri Almanlarla is birligi yapacak ve Almanlar Polonyalilarin hizmetinden memnun kaldiklarini raporlarinda belirteceklerdir Anlasma sonucu ilk basta Almanlara karsi kurulan Polonyali direnisciler Almanlar tarafindan silahlandirilmis Almanlar Polonyali ajanlarin faaliyetine izin vermistir Litvanya direnisi ile catismalar 1944 yilinin Mayis ayinda Polonya direniscileri Litvanyali direniscilerle catismaya girer Litvanyali komutan Povilas Plechavicius Polonyali direniscilerin vilnius bolgesinden cekilmesini talep eder Bolgenin paylasilamamasi nedeniyle 13 14 Mayis 1944 tarihinde yasanan silahli catismada Polonyalilar galip gelir Bunun uzerine Litvanyali direnisciler Glinciszki koyunde Polonyali direniscilere destek verdiklerini one surdukleri koylulere saldirirlar ve 37 Polonyali sivili katlederler Krzyzanowski ye bagli birliklerin de misilleme olarak benzer katliamlar yaptiklari bilinmektedir Vilnius Ayaklanmasi 1944 yilinda Dogu Cephesi boyunca ilerleyen Kizil Ordu karsisinda geri cekilmek zorunda kalan Alman ordularinin Vilnius dan cekilecegi belli olur Sehrin Sovyetler Birligi tarafindan kurtarilmasini istemeyen surgundeki Polonya hukumeti ulkedeki direniscilere ve Armia Krajowa birliklerine ayaklanma cagrisi yapar Buna gore Sovyetler sehre geldiginde Polonyali bir bagimsiz yonetimle karsilasacaktir Bu yondeki planlar geregince Krzyzanowski Vilnius un ele gecirilmesi icin 6 Temmuz gunu ayaklanma baslar Sovyet destegini de alan ayaklanma sonunda 17 Temmuz 1944 gunu sehir duser Ancak Sovyet yonetimi kendisine karsi olan surgundeki hukumetle isbirligi yapmak istemez Direnis liderleri tutuklanir ve birlikleri dagitilir Savastan sonraVilnius un alinmasindan sonra tutuklanan Krzyzanowski 1947 yilina kadar tutuklu kalir 1947 yili Agustos ayinda kacmayi basarsa da yenden yakalanir Kurulan Sovyet yanlisi Polonya Halk Cumhuriyeti Bati yanlisi bu direnisciyi tehlikeli olarak goruyordu Tutuklu bulundugu hapishanede sagligi bozulan Krzyzanowski 29 Eylul 1951 gunu oldu GelenegiPolonya da 1956 yilinda meydana gelen yonetim degisikliginden sonra cenazesi Powazki askeri mezarliga defnedilir 1994 yilinda ise olumunden sonra generallik rutbesine terfi ettirilir Kaynakca Tadeusz Piotrowski Poland s Holocaust McFarland 1997 s 83 12 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 27 Mart 2010 tarihinde erisilmistir Piotrowski Tadeusz Poland s holocaust ethnic strife collaboration with occupying forces Mc Farland s 88 1 24 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 15 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili makale 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Litvanyaca 15 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili haber 21 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Litvanyaca 15 Mayis 2010 tarihinde erisilmistirKonuyla ilgili yazilan eserTarka Krzysztof General Aleksander Krzyzanowski Wilk Varsova 2000