Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Armia Krajowa (AK, Halk Ordusu), II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası’nın işgali altındaki Polonya’da bir direniş hareketi. 1942 yılı Şubat ayında Związek Walki Zbrojnej (Silahlı Mücadele Birliği) adıyla kuruldu. İki yıl içinde çoğu direniş grubunu kapsayacak şekilde genişledi. bağlıydı ve bu hükûmetin silahlı kuvvetine evrildi. 1944 yılında bünyesinde 200 ila 600 bin kişinin bulunduğu öne sürülür. Yugoslav Partizanları ve Sovyet partizanlarının ardından Avrupa’daki savaş sırasında en büyük üçüncü direniş örgütüydü. Örgütün varlığına, 20 Ocak 1945 tarihinden itibaren işgal altındaki Polonya topraklarının ilerleyen Kızıl Ordu tarafından ele geçirilmesi üzerine son verilir.
Armia Krajowa’nın başlıca eylemleri Alman faaliyetlerinin sabote edilmesiydi. Armia Krajowa özellikle 1943 ve 1944 yılları arasında Almanlarla çok sayıda muharebeye girmiştir. Doğu Cephesinde Alman silahlı kuvvetleri faaliyetlerini önemli ölçüde engellemiştir.
Armia Krajowa’nın bilinen en büyük harekâtı Varşova Ayaklanmasıdır. Ayrıca Armia Krajowa, Nazi yanlısı Ukraynalı ve Litvan silahlı gruplarının faaliyetlerine karşı Polonya sivil halkını korumuştur. Sürgündeki Sovyet karşıtı Polonya Hükûmetiyle doğrudan bağları nedeniyle Sovyetler Birliği tarafından tehdit olarak algılanmış ve savaş sırasında gerginlik sebebi olmuştur.
Modern Polonya’da Armia Krajowa direnişçi kimliğiyle yüceltilirken, Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra bağımsız olan Litvanya ve Ukrayna’da yoğun şekilde eleştirilmektedir.
Tarihçe
II. Dünya Savaşı
Kuruluşu
Armia Krajowa’nın öncülü olan örgüt Służba Zwycięstwu Polski (Polonya’nın Zaferi İçin) Almanya’nın Polonya’yı yıldırım savaşı ile yenip Sovyetler Birliğinin doğu sınırından girdiği dönemde General tarafından Eylül 1939 sonlarında örgütlenir. Bunu izleyen dönemde Kasım ayında General Władysław Sikorski’nin emriyle örgütün adı Związek Walki Zbrojnej olarak değiştirilir. İki yıl sonra 14 Şubat 1942 tarihinde ise örgütün ismi Armia Krajowa olacaktır. bunun dışında çok sayıda irili ufaklı direniş grubu 1939-1944 sürecinde ana gövdeyle birleşmiş ve kitleselleşmesini sağlamıştır.
Yapısı
Sürgündeki Polonya Hükûmetine göre Armia Krajowa siyasetten uzak tüm ülke çapında örgütlü bir direniş odağı olacaktı. Amacı Nazi işgaline karşı partizan savaşı vermek ve yeraltında silahlı kuvvetlerin temelinin oluşturulmasını sağlamak ve zafere kadar savaşmak olarak belirtilmişti. Savaşın sonunda Polonya’ya geri dönecek olan sürgündeki hükûmet Armia Krajowa sayesinde iktidarı yeniden ele geçirecekti. Sürgündeki hükûmetin yanı sıra Polonya içinde kurulan Polonya Yeraltı Devleti adlı bir yapılanma da bulunmaktaydı. Çok sayıda siyasi partinin ortaklığıyla kurulan Siyasi Danışma Komitesi (Lehçesi: Polityczny Komitet Porozumiewawczy) 1944 yılında Ulusal Birlik Konseyi (Rada Jedności Politycznej) adıyla faaliyet gösterir. Teoride sürgündeki ve Polonya’daki sivil otoriteye bağlı görünse de Armia Krajowa görece bağımsız bir yapıya sahipti.
Savaş
1941 yılının Haziran ayında başlayan Barbarossa Harekâtı ile Nazilerin Sovyetler Birliği topraklarını işgal etmesi ve Sovyetler Birliğinin İngiltere ile 12 Temmuz 1941 tarihli antlaşmayı imzalayarak Müttefik Devletlere katılması Polonya hükûmetini zor durumda bırakır. Bu döneme kadar iki düşmana karşı savaşan Polonya, Ağustos ayında Sovyetler Birliğiyle antlaşma imzalasa da ilişkiler hep sıkıntılı olacak ve gerginlik 1943 yılında Katyn Katliamının ortaya çıkmasından sonra iyice artacaktır.
1944 yılındaki genel ayaklanmadan önce Armia Krajowa koruma ve sınırlı saldırı ile eylemlerini sınırlandırmıştır. Bu dönemde savaş esirlerinin ve rehinelerin kurtarılması ile Alman silahlı kuvvetleri mensuplarına karşı saldırılar gerçekleştirilmiştir. Varlığı boyunca Armia Krajowa sayısız saldırı, istihbarat faaliyeti, sabotaj yapmıştır. Ayrıca önde gelen Nazi işbirlikçileriyle Gestapo subaylarına suikastler düzenlenmiştir.
İstihbarat
Armia Krajowa özellikle Batılı Müttefikler için vazgeçilmez bir istihbarat kaynağıydı. 1939-1945 yılları arasında İngiltere’ye kıta Avrupasından gelen istihbaratın %43’ü Polonya kaynaklıydı. 1942 yılına kadar Almanya ile ilgili istihbaratın neredeyse tamamı Armia Krajowa örgütündendi. Diğer konuların yanı sıra Polonya kaynaklı istihbaratlar sayesinde Müttefik Devletler toplama kamplarının varlığını öğrenmiş, V-1 ve V-2 roketleriyle ilgili bilgilere sahip olmuştur. Ayrıca Peenemünde’deki bir roket fırlatmasından arta kalan bir 45 kg ağırlığındaki bir hurda da İngiltere’ye ulaştırılmıştır.
Belli başlı eylemleri
Armia Krajowa’nın başlıca eylemleri arasında aşağıdakiler sayılabilir:
- 1942-1943 Zamość Ayaklanması
- Polonyalıların Nazi baskılarından korunması
- Alman ikmal yollarının sabote edilmesi
Burza (Fırtına) Harekâtı kapsamında 1944 yılında Sovyetler Birliği karşısında geri çekilmekte olan Alman Ordularının elindeki çok sayıdaki Polonya kentinde eş zamanlı ayaklanmalarla iktidarın ele geçirilmesi planlanmıştır. Buna göre Kızılordu bölgeye geldiğinde iktidarı Polonyalı sivil yönetimler ve Armia Krajowa almış olacaktı. Harekât kapsamında en bilinen silahlı eylem Varşova Ayaklanmasıdır. Polonya’nın başkenti olan Varşova’nın ele geçirilmesi için silahlı ayaklanma 1 Ağustos 1944 günü başlatılır. Şehrin önemli bir bölümünü ele geçiren ve 63 gün boyunca elinde tutan Armia Krajowa yaklaşmakta olan Kızılordu’dan yardım gelmeyince 2 Ekim günü yenilir. Benzer şekilde Vilnius ve Lviv’de de ayaklanmalar düzenlenir. Ayaklanmalar kısmen başarılı olsa da ele geçirilen yerler sürgündeki hükûmetin geri dönüp hakimiyetini ilan etmesi için yeterli olmayacaktır.
Savaş sonrası
Armia Krajowa Sovyetler Birliği ile silahlı çatışma yaşanmaması ve Polonya sınırları dahilinde olası bir iç savaşın önlenmesi için 19 Ocak 1945 tarihinde lağvedildi. Ancak çok sayıda savaşçı yeni koşullar altında savaşmaya devam etme kararı aldı. Sovyetler Birliği ve onun desteklediği komünistlerden oluşan Polonyalı sivil yöneticiler ülkede hakimiyet kurmak için hala sürgündeki hükûmete bağlı olan bir silahlı kuvvetlere şüphe ile bakıyordu. Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - PZPR) gelecekteki önderi Władysław Gomułka, Armia Krajowa’nın ortadan kaldırılması gereken düşman bir unsur olduğunu söyleyecektir.
Polonya’daki komünistlerce kurulan hükûmet olan PKWN, Armia Krajowa’nın silahsızlandırılmasında Sovyetler Birliği kurumlarından ve NKVD’den yararlanacaktır. Savaşın sonunda yaklaşık 60 bin savaşçı tutuklanmış ve 50 bini Sovyetler Birliğindeki Gulaglara gönderilmiştir. Yeni kurulan Polonya gizli servisi olan Urząd Bezpieczeństwa, NKVD’nin desteğiyle ülkedeki komünist karşıtı silahlı direnişçilere karşı başarı kazanacaktır.
1956 yılında ilan edilen afla hapishanedeki yaklaşık 35 bin savaşçı serbest bırakılır. Bu dönemde bile hala yoğun ormanlık alanlarda varolma çalışan silahlı grupların bulunduğu bilinmektedir. Lanetli askerler olarak bilinen bu grupların son önderleri olan Ryba (Balık) kod adlı 1957 yılında, Lalek (Kukla) kod adlı da 1963 yılında öldürülür.
1989 yılında komünist rejimin devrilmesiyle birlikte başa gelen yeni hükûmet Armia Krajowa savaşçılarına karşı açılmış olan tüm davaları geçersiz ilan eder. Modern Polonya’da Armia Krajowa savaşçılarının onuruna çok sayıda anıt ve müze inşa edilmiştir.
Bileşenleri
Armia Krajowa 1942 yılının Şubat ayında yeni örgütlendiğinde yaklaşık 100 bin üyeye sahipti. 1943 yılı başlarında sayı 200 bine ulaştı. 1944 yaz aylarında zirveye çıkan üye sayısının 250 bin ila 600 bin arasında olduğu iddia edilmektedir. Bu döneme ait üye sayısı genellikle ortalama olarak 400 bin olarak alınmaktadır. Üye sayısının yüksek olmasına ve halktan yoğun destek görmesine rağmen silah saysının kısıtlı olmasından dolayı aktif savaşçı sayısı bu sayının çok altındadır. Armia Krajowa bünyesindeki 10 bin civarındaki yönetici subay önceden orduda subaylık yapmış veya öğrenci olmuş kişilerden alınmıştı. Birlikler yaklaşık 25 kişiden oluşmaktaydı. Savaşta örgütün verdiği kayıpların 35 bin ila 100 bin arasında olduğu tahmin edilmektedir.
Armia Krajowa tüm Polonya ulusunun temsilcisi olma iddiasındaydı ve Polonyalı komünistlerce örgütlenen Armia Ludowa (Halk Ordusu) örgütünün dışında tüm siyasi ve partilerden ve sosyal katmanlardan destek görmüştür. Örgüt bünyesinde birleştirilen yeraltı gruplarının en önemlileri şunlardır:
- Konfederacja Narodu (Halk Konfederasyonu), aşırı sağcı Obóz Narodowo-Radykalny (Ulusal Radikal Kamp) tarafından 1940 yılında kurulmuş ve 1943 yılında Armia Krajowa’ya katılmıştır.
- Bataliony Chłopskie (Köylü Alayı), solcu Stronnictwo Ludowe (Halk Partisi) tarafından 1940 yılı sonlarında kurulmuştur.1942 yılı sonunda Armia Krajowa’ya katılsa da önemli bir kısmı 1944 yılında ayrılarak komünist Armia Ludowa’ya katılacaktır.
- Gwardia Ludowa (Halkın Muhafızları), Polonya Sosyalist Partisine bağlı olarak 1940 yılında kurulmuş ve Armia Krajowa’nın öncüsü olan Związek Walki Zbrojnej’e katılmıştır.
- Narodowa Organizacja Wojskowa (Ulusal Askeri Örgüt), Stronnictwo Narodowe (Ulusal Parti) tarafından kurulmuş ve 1942 kışında Armia Krajowa’ya katılmıştır.
- Obóz Polski Walczącej (Savaşan Polonya Kampı), Obóz Zjednoczenia Narodowego (Ulusal Birlik Kampı) tarafından 1942 yılında kuruluş ve 1943 yılında Armia Krajowa’ya katılmıştır.
- Narodowe Siły Zbrojne (Ulusal Silahlı Kuvvetler), aşırı sağcı örgütün bir kısım 1944 yazında Armia Krajowa’ya katılmıştır.
1944 yılında yaklaşık 30 bin savaşçısı olan Sovyet yanlısı komünist Armia Ludowa örgütü Armia Krajowa’ya katılmayı reddetmiştir. Armia Krajowa parçalı siyasi yapısından dolayı etnik azınlıklara ve Sovyetler Birliğine karşı farklı tepkiler vermiştir.
Teşkilatlanması
Karargâh
Armia Krajowa karargâhı beş bölüm, iki büro ve özel birimlerden oluşuyordu:
- Bölümler: Örgüt, İstihbarat, Harekât, Lojistik ve Muhabere
- Bürolar: Propaganda ve Finans
- Özel birimler: Özel Harekât Dairesi, Yeraltı Direniş Dairesi
Armia Krajowa komutanları sürgün hükûmetindeki başkomutan konumunda olan savunma bakanına bağlıydı. Savaş dönemindeki komutanlar sırasıyla aşağıdadır:
- General , 1940 yılı Mart ayına kadar komuta etmiş, Sovyetler Birliği tarafından esir alınmıştır. Kaçarak Batıya sığınmış ve İngiltere’ye yerleşmiştir.
- General , 1940 – Haziran 1943 arasında komuta etmiştir. Gestapo tarafından yakalanmış ve Sachsenhausen Toplama Kampında Heinrich Himmler’in özel talimatıyla idam edilmiştir.
- General , Temmuz 1943 – Eylül 1944 ararasında komuta etmiştir. Varşova Ayaklanmasının ardından yakalanmıştır. İngiltere’ye yerleşmiştir.
- General , Ekim 1944 – Ocak 1945 arasında komuta etmiştir. Armia krajowa’nın son komutanıdır. Sovyetler Birliği tarafından tutuklanmış ve Moskova'da 1945 yılında yapılan mahkemede hüküm giymiştir. 1946 yılında idam edildiği düşünülmektedir.
Bölgesel yapı
Armia Krajowa bölgelere göre kısımlara ayrılmıştı. Bölgelerin altında alt bölgeler ve bağımsız bölgeler bulunmaktaydı. Örgüt yapısı Polonya’daki savaş öncesi yerel yönetim şemasına çok benzer. Belli başlı bölgeler Varşova, Batı Bölgesi (Pomeranya ve Poznań), Güneydoğu Bölgesi (Lvov), Kuzeydoğu Bölgesidir (Białystok).
Silah ve teçhizat
Düşman işgali altındaki bir ülkede savaşan bir yeraltı direniş örgütü olarak Armia Krajowa yardım alabileceği yabancı ülke topraklarından binlerce kilometre uzakta olmasından dolayı silah ve ekipman bulma konusunda çok büyük güçlükler çekmiştir. Üyelerinin ve destekçilerinin sayısı çok olmasına rağmen sadece son derece sınırlı bir kısmına hafif silahlar sağlayabilmişti. Herhangi bir şekilde top, ağır silah, zırhlı birlik veya hava desteğine sahip olmayan örgüt sadece hafif silahlar ve ev yapımı saldırı silahlarıyla savaşmıştır. Karaborsadan alınmaya çalışılan silahlarla ilgili zorlukların yanı sıra bu alanı da inceleyen Gestapo’nun varlığı durumu zorlaştırmaktaydı. Zaman zaman ele geçirilen Alman kaynaklı silahların yanı sıra Müttefik Devletler tarafından yapılan ve paraşütle direnişçilere atılan silah yardımlarıyla örgütün eline çok çeşitli silahlar geçmiştir. Ayrıca gizli imalathanelerde İngiliz Sten makinalı tabancasının benzeri olan ve Błyskawica adı verilen silah da çok sayıda imal edilmiştir. Gizli imalathanelerde çeşitli mayın, patlayıcı, molotov kokteyli imal edilmiştir.
Diğer örgütler ve kurumlarla ilişkiler
Yahudi ve Yahudi direnişçilerle ilişkiler
1942 yılı Şubat ayında ArmiaKrajowa bünyesinde ve Henryk Woliński önderliğinde Propaganda Bürosuna bağlı Yahudi Bölümü kurulur. Bu kurum aracılığıyla Yahudi nüfusu hakkında bilgi toplanmış ve Londra’ya gönderilmiştir. Ayrıca Yahudi direniş örgütleriyle de temas bu kurum sayesinde kurulmuştur. Nazi toplama kamplarıyla ilgili bilgi toplamak ve direniş örgütlemek için Armia Krajowa üyesi Witold Pilecki gönüllü olmuş ve Auschwitz Toplama Kampına gitmiştir. Buradan topladığı ve ilettiği bilgiler Müttefik Devletlere Yahudilerin Nazi işgali altında karşı karşıya kaldığı soykırıma dair önemli bir istihbaratın oluşmasını sağlamıştır. 1942 yılında Armia Krajowa hala soykırıma inanmayan Batılı Müttefikleri ikna etmek için kamplarda bulunmuş olanlardan aldığı istihbarata sahip Jan Karski’yi İngiltere’ye gönderir.
Armia Krajowa, Varşova Gettosu Ayaklanmasına silah desteğinde bulunmuştur. Ayrıca getto girişindeki Alman kontrol noktasına silahlı saldırı yapılmış, getto duvarları yıkılmaya çalışılmıştır. Henryk Iwański komutasındaki bir Armia Krajowa birliği getto içinde Yahudi direniş örgütleri ve ile beraber savaşmıştır.
Armia Krajowa bünyesine Yahudilerin alınmaması örgütteki anti-semitizmin bir yansıması olarak değerlendirilse de Yahudilerin çoğunun solcu ŻOB bünyesinde örgütlenmesi de açıklayıcı olmaktadır. Ayrıca Armia Krajowa birliklerinin Yahudi karşıtı eylemler gerçekleştirdiği iddiaları da bulunmaktadır. Bu tür iddialar Armia Krajowa’nın tamamı için değilse bile bir kısmında yer alan aşırı sağcı örgütlere dayandırılmaktadır. Armia Krajowa’nın sivil halka karşı yapılan şiddet olaylarının da örgüt içinde cezalandırıldığı da bilinmektedir. Ancak örgütün yoğunlukla Yahudileri bünyesine almaması ve Yahudi karşıtı olması, hatta Yahudileri katlettiğine dair iddialar sürmektedir.
Litvanyalı Nazi işbirlikçileriyle ilişkiler
Komünist gruplar haricinde kalan özellikle milliyetçi Litvanyalı ve Polonyalı direnişçiler ortak düşmanları olan Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliğine karşı savaşmalarına rağmen ancak Nazi işgali sona erdikten ve Kızılordu bölgeye geldikten sonra işbirliği yapmaya başlarlar. Ancak iki ülke direnişçilerinin işbirliği yapmasına engel olan gerilim kaynağı iki taraf tarafından da sahip çıkılan Vilnius’un durumuydu.
Bazı Litvanyalı silahlı gruplar, Nazi Almanyası'nın belirsiz otonomi vaatlerine kanarak Alman işgali sırasında Polonyalılara karşı Nazi saflarında yeralacaktır. 1941 yılından beri Litvanyalıların Polonyalı sivillere karşı katliamlara giriştikleri bilinmektedir. 1943 yılından itibaren Armia Krajowa Litvanyalı Nazi işbirlikçilerine ve özellikle Litvanya Gizli Polisine karşı saldırılar başlatmıştır. Buna karşılık veren Litvanya Nazi işbirlikçisi polisler katliamların şiddetini artırmıştır. 1944 yılı Mayıs ayındaki Armia Krajowa Litvanyalılara önemli bir darbe indirmiştir. Almanlar tarafından kışkırtılan ve neredeyse bir iç savaş haline alan çatışmalarda Nazi karşıtı Polonyalılar ile Nazi yanlısı Litvanyalılar iki taraftan da sivil halkı katleder. Modern Polonyalı ve Litvanyalı tarihçiler hala bu dönemde yaşananlara dair bir uzlaşı halinde değillerdir.
Kızılordu ve Sovyet partizanları ile ilişkiler
Armia Krajowa’nın Kızılordu ile ilişkileri savaş ilerledikçe kötüleşmiştir. 1939 yılında Polonya’nın Nazilere yenilmesinden sonra Sovyetler Birliğinin Polonya’ya girmesi ve sonraki dönemde sürgündeki Polonya hükûmetine güvenmemesi Polonyalı partizanlarla Sovyetler Birliği arasını açmıştır.
Armia Krajowa ile Sovyet partizanları arasındaki ilişkiler kopma noktasına gelecek ve Polonyalıların Nazilerle işbirliği yapması üzerine Stavka 1943 yılında Polonyalı direnişçileri düşman ilan edecektir.
Kızılordu Nazileri bölgeden atmaya başladığı zaman Polonyalı direnişçilerle Sovyetler Birliği arasında zorla da olsa uzlaşma durumu yakalanmıştır. Yapılan sınırlı işbirliğine rağmen özellikle sovyet karşıtı, milliyetçi ve aşırı sağcı Armia Krajowa mensupları NKVD tarafından tutuklanmıştır. Ayrıca Sovyetler Birliği Polonya’ya dönmeye çalışan sürgündeki Polonya hükûmetine de soğuk olduğu için bu kuruma bağlı silahlı kuvvetlere tahammül etmemiştir.
Armia Krajowa’nın bazı unsurları savaştan sonra Polonyalı komünistlerin öncülüğünde kurulan Polonya Halk Cumhuriyeti rejimine karşı gerilla savaşı başlatmış ve uzun süre kırsalda varolabilmiştir.
Ukraynalı Nazi işbirlikçileriyle ilişkiler
Stepan Bandera’nın Ukrayna milliyetçisi bir silahlı direniş örgütüydü ve aynı anda hem Naziler, hem Sovyetler hem de Polonyalılarla savaşıyordu. Örgüt 1943 yılından sonra esas düşman olarak algıladığı Polonyalılara karşı saldırılara artırır. Bandera yaptığı değerlendirmede, savaştan sonra Almanya ve Sovyetler Birliğinin iyice güçten düşeceğini, Polonya ile Ukrayna arasındaki tartışmalı toprakların durumunun belirlenmesi için ise Polonyalıların yenilgiye uğratılması gerektiği öngörüsünde bulunur. Nazilerle bir dönem işbirliği yapan Ukrayna milliyetçileriyle herhangi bir uzlaşma Polonyalı direnişçileri tarafından gündemde değildir.
Tartışmalı topraklardaki Polonyalı siviller bölgeleri ele geçirmek isteyen Ukrayna milliyetçilerinin saldırılarına hedef olur. Ukraynalılar bu bölgelerde etnik Polonyalı azınlığı koparıp atmak ister. Bunun üzerine Armia Krajowa ile aralarında silahlı çatışmalar başlar. Almanların da kışkırtmasıyla Polonyalılara karşı yapılan katliamların en büyüğü 1943 yılı yaz ayında 40 bin Polonyalının öldürüldüğü .
Ukraynalı milliyetçilerden bu tarz eylemler beklemeyen sürgündeki Polonya hükûmeti çaresiz kalır. Armia Krajowa’nın Ukraynalı sivil halka benzer katliamlar düzenlediğinin belgesi bulunmasa da önde gelen Ukraynalı milliyetçi liderler suikaste uğramış ve bazı Ukrayna köyleri de ateşe verilmiştir.
Tartışmalı bölge 1944 yılı ortalarında ilerleyen Kızılordu tarafından alınacak ve oradaki Ukraynalı silahlı gruplar yeraltına çekilerek direnişe geçeceklerdir.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Armia Krajowa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ a b Marek Ney-Krwawicz, The Polish Underground State and The Home Army (1939-45) [1] 24 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Polonya ansiklopesinde Armia Krajowa maddesi 12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Lehçe), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Kansas Üniversitesi öğretim üyesi Anna M. Cienciala’nın ders notları [2] 1 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Armia Krajowa ile ilgili ansiklopedi maddesi 26 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Lehçe), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Andrew A. Michta, Red Eagle: The Army in Polish Politics, 1944-1988. Hoover Press, 1990, s.32 [3] (İngilizce), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Öldürülenler arasında Polonyalı aktör ve Gestapo işbirlikçisi ile SS-Brigadeführeri ve Karintiya Gauleiteri olan Franz Kutschera bulunmaktadır
- ^ Andrzej Suchcitz makalesi [4] 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Harekâta dair bilgi 3 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Lehçe), 25 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili makale 6 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Lehçe), 26 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Polonya Ansiklopedisinde Armia Ludowa maddesi 12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Lehçe), 26 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Davanın adı Lehçe:Proces szesnastu, Rusça: Проце́сс шестна́дцати olarak bilinir. (Bakınız: )
- ^ Lewis, Jon E., The Mammoth Book of True War Stories, Carroll & Graf Publishers, 1999 s.389
- ^ Pilecki’nin biyografisi 12 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 29 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Groverr Furr, Bloodlands, Red Star Publishers, August 2014 corrected edition November 2014 s.421
- ^ İlgili makale 3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Litvanca) , 29 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Petersen, Roger, Understanding Ethnic Violence: Fear, Hatred, and Resentment in Twentieth-century Eastern Europe, Cambridge University, 2002 s.152
- ^ Bakınız
- ^ Tadeusz Piotrowski, Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide, McFarland, 1997, s.165–166
- ^ Dovile, Budryte, Taming Nationalism?, Ashgate Publishing, 2005 s.187 [5] 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 29 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Tadeusz Piotrowski, Poland's Holocaust, McFarland, 1997, s.98-99 [6] 25 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 29 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Özellikle Nowogródek ve Vilnius’daki Armia Krajowa birlikleri Nazilerle işbirliği yapacaktır
- ^ Ukraynaca: Українська Повстанська Армія
- ^ Snyder, Timothy, To Resolve the Ukrainian Question Once and For All: The Ethnic Cleansing of Ukrainians in Poland,1943-1947, Kasım 2001 [7] 16 Mayıs 2011 tarihinde Wikiwix sitesinde arşivlendi (İngilizce), 29 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Armia Krajowa AK Halk Ordusu II Dunya Savasi sirasinda Nazi Almanyasi nin isgali altindaki Polonya da bir direnis hareketi 1942 yili Subat ayinda Zwiazek Walki Zbrojnej Silahli Mucadele Birligi adiyla kuruldu Iki yil icinde cogu direnis grubunu kapsayacak sekilde genisledi bagliydi ve bu hukumetin silahli kuvvetine evrildi 1944 yilinda bunyesinde 200 ila 600 bin kisinin bulundugu one surulur Yugoslav Partizanlari ve Sovyet partizanlarinin ardindan Avrupa daki savas sirasinda en buyuk ucuncu direnis orgutuydu Orgutun varligina 20 Ocak 1945 tarihinden itibaren isgal altindaki Polonya topraklarinin ilerleyen Kizil Ordu tarafindan ele gecirilmesi uzerine son verilir Armia Krajowa gazileri 2008 yilinda gecit toreninde Armia Krajowa nin baslica eylemleri Alman faaliyetlerinin sabote edilmesiydi Armia Krajowa ozellikle 1943 ve 1944 yillari arasinda Almanlarla cok sayida muharebeye girmistir Dogu Cephesinde Alman silahli kuvvetleri faaliyetlerini onemli olcude engellemistir Armia Krajowa nin bilinen en buyuk harekati Varsova Ayaklanmasidir Ayrica Armia Krajowa Nazi yanlisi Ukraynali ve Litvan silahli gruplarinin faaliyetlerine karsi Polonya sivil halkini korumustur Surgundeki Sovyet karsiti Polonya Hukumetiyle dogrudan baglari nedeniyle Sovyetler Birligi tarafindan tehdit olarak algilanmis ve savas sirasinda gerginlik sebebi olmustur Modern Polonya da Armia Krajowa direnisci kimligiyle yuceltilirken Sovyetler Birliginin dagilmasindan sonra bagimsiz olan Litvanya ve Ukrayna da yogun sekilde elestirilmektedir TarihceII Dunya Savasi Kurulusu Armia Krajowa nin onculu olan orgut Sluzba Zwyciestwu Polski Polonya nin Zaferi Icin Almanya nin Polonya yi yildirim savasi ile yenip Sovyetler Birliginin dogu sinirindan girdigi donemde General tarafindan Eylul 1939 sonlarinda orgutlenir Bunu izleyen donemde Kasim ayinda General Wladyslaw Sikorski nin emriyle orgutun adi Zwiazek Walki Zbrojnej olarak degistirilir Iki yil sonra 14 Subat 1942 tarihinde ise orgutun ismi Armia Krajowa olacaktir bunun disinda cok sayida irili ufakli direnis grubu 1939 1944 surecinde ana govdeyle birlesmis ve kitlesellesmesini saglamistir Yapisi Armia Krajowa sembolleri Surgundeki Polonya Hukumetine gore Armia Krajowa siyasetten uzak tum ulke capinda orgutlu bir direnis odagi olacakti Amaci Nazi isgaline karsi partizan savasi vermek ve yeraltinda silahli kuvvetlerin temelinin olusturulmasini saglamak ve zafere kadar savasmak olarak belirtilmisti Savasin sonunda Polonya ya geri donecek olan surgundeki hukumet Armia Krajowa sayesinde iktidari yeniden ele gecirecekti Surgundeki hukumetin yani sira Polonya icinde kurulan Polonya Yeralti Devleti adli bir yapilanma da bulunmaktaydi Cok sayida siyasi partinin ortakligiyla kurulan Siyasi Danisma Komitesi Lehcesi Polityczny Komitet Porozumiewawczy 1944 yilinda Ulusal Birlik Konseyi Rada Jednosci Politycznej adiyla faaliyet gosterir Teoride surgundeki ve Polonya daki sivil otoriteye bagli gorunse de Armia Krajowa gorece bagimsiz bir yapiya sahipti Savas 1941 yilinin Haziran ayinda baslayan Barbarossa Harekati ile Nazilerin Sovyetler Birligi topraklarini isgal etmesi ve Sovyetler Birliginin Ingiltere ile 12 Temmuz 1941 tarihli antlasmayi imzalayarak Muttefik Devletlere katilmasi Polonya hukumetini zor durumda birakir Bu doneme kadar iki dusmana karsi savasan Polonya Agustos ayinda Sovyetler Birligiyle antlasma imzalasa da iliskiler hep sikintili olacak ve gerginlik 1943 yilinda Katyn Katliaminin ortaya cikmasindan sonra iyice artacaktir 1944 yilindaki genel ayaklanmadan once Armia Krajowa koruma ve sinirli saldiri ile eylemlerini sinirlandirmistir Bu donemde savas esirlerinin ve rehinelerin kurtarilmasi ile Alman silahli kuvvetleri mensuplarina karsi saldirilar gerceklestirilmistir Varligi boyunca Armia Krajowa sayisiz saldiri istihbarat faaliyeti sabotaj yapmistir Ayrica onde gelen Nazi isbirlikcileriyle Gestapo subaylarina suikastler duzenlenmistir Istihbarat Polonyali direniscilerce bulunan V 2 parcalari Armia Krajowa ozellikle Batili Muttefikler icin vazgecilmez bir istihbarat kaynagiydi 1939 1945 yillari arasinda Ingiltere ye kita Avrupasindan gelen istihbaratin 43 u Polonya kaynakliydi 1942 yilina kadar Almanya ile ilgili istihbaratin neredeyse tamami Armia Krajowa orgutundendi Diger konularin yani sira Polonya kaynakli istihbaratlar sayesinde Muttefik Devletler toplama kamplarinin varligini ogrenmis V 1 ve V 2 roketleriyle ilgili bilgilere sahip olmustur Ayrica Peenemunde deki bir roket firlatmasindan arta kalan bir 45 kg agirligindaki bir hurda da Ingiltere ye ulastirilmistir Belli basli eylemleri Armia Krajowa nin baslica eylemleri arasinda asagidakiler sayilabilir 1942 1943 Zamosc Ayaklanmasi Polonyalilarin Nazi baskilarindan korunmasi Alman ikmal yollarinin sabote edilmesi Burza Firtina Harekati kapsaminda 1944 yilinda Sovyetler Birligi karsisinda geri cekilmekte olan Alman Ordularinin elindeki cok sayidaki Polonya kentinde es zamanli ayaklanmalarla iktidarin ele gecirilmesi planlanmistir Buna gore Kizilordu bolgeye geldiginde iktidari Polonyali sivil yonetimler ve Armia Krajowa almis olacakti Harekat kapsaminda en bilinen silahli eylem Varsova Ayaklanmasidir Polonya nin baskenti olan Varsova nin ele gecirilmesi icin silahli ayaklanma 1 Agustos 1944 gunu baslatilir Sehrin onemli bir bolumunu ele geciren ve 63 gun boyunca elinde tutan Armia Krajowa yaklasmakta olan Kizilordu dan yardim gelmeyince 2 Ekim gunu yenilir Benzer sekilde Vilnius ve Lviv de de ayaklanmalar duzenlenir Ayaklanmalar kismen basarili olsa da ele gecirilen yerler surgundeki hukumetin geri donup hakimiyetini ilan etmesi icin yeterli olmayacaktir Savas sonrasi Direnis uyelerine surgundeki hukumet tarafindan verilen madalya Armia Krajowa Sovyetler Birligi ile silahli catisma yasanmamasi ve Polonya sinirlari dahilinde olasi bir ic savasin onlenmesi icin 19 Ocak 1945 tarihinde lagvedildi Ancak cok sayida savasci yeni kosullar altinda savasmaya devam etme karari aldi Sovyetler Birligi ve onun destekledigi komunistlerden olusan Polonyali sivil yoneticiler ulkede hakimiyet kurmak icin hala surgundeki hukumete bagli olan bir silahli kuvvetlere suphe ile bakiyordu Polonya Birlesik Isci Partisi nin Polska Zjednoczona Partia Robotnicza PZPR gelecekteki onderi Wladyslaw Gomulka Armia Krajowa nin ortadan kaldirilmasi gereken dusman bir unsur oldugunu soyleyecektir Polonya daki komunistlerce kurulan hukumet olan PKWN Armia Krajowa nin silahsizlandirilmasinda Sovyetler Birligi kurumlarindan ve NKVD den yararlanacaktir Savasin sonunda yaklasik 60 bin savasci tutuklanmis ve 50 bini Sovyetler Birligindeki Gulaglara gonderilmistir Yeni kurulan Polonya gizli servisi olan Urzad Bezpieczenstwa NKVD nin destegiyle ulkedeki komunist karsiti silahli direniscilere karsi basari kazanacaktir 1956 yilinda ilan edilen afla hapishanedeki yaklasik 35 bin savasci serbest birakilir Bu donemde bile hala yogun ormanlik alanlarda varolma calisan silahli gruplarin bulundugu bilinmektedir Lanetli askerler olarak bilinen bu gruplarin son onderleri olan Ryba Balik kod adli 1957 yilinda Lalek Kukla kod adli da 1963 yilinda oldurulur 1989 yilinda komunist rejimin devrilmesiyle birlikte basa gelen yeni hukumet Armia Krajowa savascilarina karsi acilmis olan tum davalari gecersiz ilan eder Modern Polonya da Armia Krajowa savascilarinin onuruna cok sayida anit ve muze insa edilmistir BilesenleriArmia Krajowa 1942 yilinin Subat ayinda yeni orgutlendiginde yaklasik 100 bin uyeye sahipti 1943 yili baslarinda sayi 200 bine ulasti 1944 yaz aylarinda zirveye cikan uye sayisinin 250 bin ila 600 bin arasinda oldugu iddia edilmektedir Bu doneme ait uye sayisi genellikle ortalama olarak 400 bin olarak alinmaktadir Uye sayisinin yuksek olmasina ve halktan yogun destek gormesine ragmen silah saysinin kisitli olmasindan dolayi aktif savasci sayisi bu sayinin cok altindadir Armia Krajowa bunyesindeki 10 bin civarindaki yonetici subay onceden orduda subaylik yapmis veya ogrenci olmus kisilerden alinmisti Birlikler yaklasik 25 kisiden olusmaktaydi Savasta orgutun verdigi kayiplarin 35 bin ila 100 bin arasinda oldugu tahmin edilmektedir Armia Krajowa tum Polonya ulusunun temsilcisi olma iddiasindaydi ve Polonyali komunistlerce orgutlenen Armia Ludowa Halk Ordusu orgutunun disinda tum siyasi ve partilerden ve sosyal katmanlardan destek gormustur Orgut bunyesinde birlestirilen yeralti gruplarinin en onemlileri sunlardir Konfederacja Narodu Halk Konfederasyonu asiri sagci Oboz Narodowo Radykalny Ulusal Radikal Kamp tarafindan 1940 yilinda kurulmus ve 1943 yilinda Armia Krajowa ya katilmistir Bataliony Chlopskie Koylu Alayi solcu Stronnictwo Ludowe Halk Partisi tarafindan 1940 yili sonlarinda kurulmustur 1942 yili sonunda Armia Krajowa ya katilsa da onemli bir kismi 1944 yilinda ayrilarak komunist Armia Ludowa ya katilacaktir Gwardia Ludowa Halkin Muhafizlari Polonya Sosyalist Partisine bagli olarak 1940 yilinda kurulmus ve Armia Krajowa nin oncusu olan Zwiazek Walki Zbrojnej e katilmistir Narodowa Organizacja Wojskowa Ulusal Askeri Orgut Stronnictwo Narodowe Ulusal Parti tarafindan kurulmus ve 1942 kisinda Armia Krajowa ya katilmistir Oboz Polski Walczacej Savasan Polonya Kampi Oboz Zjednoczenia Narodowego Ulusal Birlik Kampi tarafindan 1942 yilinda kurulus ve 1943 yilinda Armia Krajowa ya katilmistir Narodowe Sily Zbrojne Ulusal Silahli Kuvvetler asiri sagci orgutun bir kisim 1944 yazinda Armia Krajowa ya katilmistir 1944 yilinda yaklasik 30 bin savascisi olan Sovyet yanlisi komunist Armia Ludowa orgutu Armia Krajowa ya katilmayi reddetmistir Armia Krajowa parcali siyasi yapisindan dolayi etnik azinliklara ve Sovyetler Birligine karsi farkli tepkiler vermistir TeskilatlanmasiKarargah Armia Krajowa karargahi bes bolum iki buro ve ozel birimlerden olusuyordu Bolumler Orgut Istihbarat Harekat Lojistik ve Muhabere Burolar Propaganda ve Finans Ozel birimler Ozel Harekat Dairesi Yeralti Direnis Dairesi Armia Krajowa komutanlari surgun hukumetindeki baskomutan konumunda olan savunma bakanina bagliydi Savas donemindeki komutanlar sirasiyla asagidadir General 1940 yili Mart ayina kadar komuta etmis Sovyetler Birligi tarafindan esir alinmistir Kacarak Batiya siginmis ve Ingiltere ye yerlesmistir General 1940 Haziran 1943 arasinda komuta etmistir Gestapo tarafindan yakalanmis ve Sachsenhausen Toplama Kampinda Heinrich Himmler in ozel talimatiyla idam edilmistir General Temmuz 1943 Eylul 1944 ararasinda komuta etmistir Varsova Ayaklanmasinin ardindan yakalanmistir Ingiltere ye yerlesmistir General Ekim 1944 Ocak 1945 arasinda komuta etmistir Armia krajowa nin son komutanidir Sovyetler Birligi tarafindan tutuklanmis ve Moskova da 1945 yilinda yapilan mahkemede hukum giymistir 1946 yilinda idam edildigi dusunulmektedir Bolgesel yapi Armia Krajowa bolgelere gore kisimlara ayrilmisti Bolgelerin altinda alt bolgeler ve bagimsiz bolgeler bulunmaktaydi Orgut yapisi Polonya daki savas oncesi yerel yonetim semasina cok benzer Belli basli bolgeler Varsova Bati Bolgesi Pomeranya ve Poznan Guneydogu Bolgesi Lvov Kuzeydogu Bolgesidir Bialystok Silah ve techizatDireniscilerin kullandiklari silahlar Dusman isgali altindaki bir ulkede savasan bir yeralti direnis orgutu olarak Armia Krajowa yardim alabilecegi yabanci ulke topraklarindan binlerce kilometre uzakta olmasindan dolayi silah ve ekipman bulma konusunda cok buyuk guclukler cekmistir Uyelerinin ve destekcilerinin sayisi cok olmasina ragmen sadece son derece sinirli bir kismina hafif silahlar saglayabilmisti Herhangi bir sekilde top agir silah zirhli birlik veya hava destegine sahip olmayan orgut sadece hafif silahlar ve ev yapimi saldiri silahlariyla savasmistir Karaborsadan alinmaya calisilan silahlarla ilgili zorluklarin yani sira bu alani da inceleyen Gestapo nun varligi durumu zorlastirmaktaydi Zaman zaman ele gecirilen Alman kaynakli silahlarin yani sira Muttefik Devletler tarafindan yapilan ve parasutle direniscilere atilan silah yardimlariyla orgutun eline cok cesitli silahlar gecmistir Ayrica gizli imalathanelerde Ingiliz Sten makinali tabancasinin benzeri olan ve Blyskawica adi verilen silah da cok sayida imal edilmistir Gizli imalathanelerde cesitli mayin patlayici molotov kokteyli imal edilmistir Diger orgutler ve kurumlarla iliskilerYahudi ve Yahudi direniscilerle iliskiler Auschwitz e gonullu giren Pilecki 1942 yili Subat ayinda ArmiaKrajowa bunyesinde ve Henryk Wolinski onderliginde Propaganda Burosuna bagli Yahudi Bolumu kurulur Bu kurum araciligiyla Yahudi nufusu hakkinda bilgi toplanmis ve Londra ya gonderilmistir Ayrica Yahudi direnis orgutleriyle de temas bu kurum sayesinde kurulmustur Nazi toplama kamplariyla ilgili bilgi toplamak ve direnis orgutlemek icin Armia Krajowa uyesi Witold Pilecki gonullu olmus ve Auschwitz Toplama Kampina gitmistir Buradan topladigi ve ilettigi bilgiler Muttefik Devletlere Yahudilerin Nazi isgali altinda karsi karsiya kaldigi soykirima dair onemli bir istihbaratin olusmasini saglamistir 1942 yilinda Armia Krajowa hala soykirima inanmayan Batili Muttefikleri ikna etmek icin kamplarda bulunmus olanlardan aldigi istihbarata sahip Jan Karski yi Ingiltere ye gonderir Armia Krajowa Varsova Gettosu Ayaklanmasina silah desteginde bulunmustur Ayrica getto girisindeki Alman kontrol noktasina silahli saldiri yapilmis getto duvarlari yikilmaya calisilmistir Henryk Iwanski komutasindaki bir Armia Krajowa birligi getto icinde Yahudi direnis orgutleri ve ile beraber savasmistir Armia Krajowa bunyesine Yahudilerin alinmamasi orgutteki anti semitizmin bir yansimasi olarak degerlendirilse de Yahudilerin cogunun solcu ZOB bunyesinde orgutlenmesi de aciklayici olmaktadir Ayrica Armia Krajowa birliklerinin Yahudi karsiti eylemler gerceklestirdigi iddialari da bulunmaktadir Bu tur iddialar Armia Krajowa nin tamami icin degilse bile bir kisminda yer alan asiri sagci orgutlere dayandirilmaktadir Armia Krajowa nin sivil halka karsi yapilan siddet olaylarinin da orgut icinde cezalandirildigi da bilinmektedir Ancak orgutun yogunlukla Yahudileri bunyesine almamasi ve Yahudi karsiti olmasi hatta Yahudileri katlettigine dair iddialar surmektedir Litvanyali Nazi isbirlikcileriyle iliskiler Komunist gruplar haricinde kalan ozellikle milliyetci Litvanyali ve Polonyali direnisciler ortak dusmanlari olan Nazi Almanyasi ve Sovyetler Birligine karsi savasmalarina ragmen ancak Nazi isgali sona erdikten ve Kizilordu bolgeye geldikten sonra isbirligi yapmaya baslarlar Ancak iki ulke direniscilerinin isbirligi yapmasina engel olan gerilim kaynagi iki taraf tarafindan da sahip cikilan Vilnius un durumuydu Bazi Litvanyali silahli gruplar Nazi Almanyasi nin belirsiz otonomi vaatlerine kanarak Alman isgali sirasinda Polonyalilara karsi Nazi saflarinda yeralacaktir 1941 yilindan beri Litvanyalilarin Polonyali sivillere karsi katliamlara giristikleri bilinmektedir 1943 yilindan itibaren Armia Krajowa Litvanyali Nazi isbirlikcilerine ve ozellikle Litvanya Gizli Polisine karsi saldirilar baslatmistir Buna karsilik veren Litvanya Nazi isbirlikcisi polisler katliamlarin siddetini artirmistir 1944 yili Mayis ayindaki Armia Krajowa Litvanyalilara onemli bir darbe indirmistir Almanlar tarafindan kiskirtilan ve neredeyse bir ic savas haline alan catismalarda Nazi karsiti Polonyalilar ile Nazi yanlisi Litvanyalilar iki taraftan da sivil halki katleder Modern Polonyali ve Litvanyali tarihciler hala bu donemde yasananlara dair bir uzlasi halinde degillerdir Kizilordu ve Sovyet partizanlari ile iliskiler Armia Krajowa nin Kizilordu ile iliskileri savas ilerledikce kotulesmistir 1939 yilinda Polonya nin Nazilere yenilmesinden sonra Sovyetler Birliginin Polonya ya girmesi ve sonraki donemde surgundeki Polonya hukumetine guvenmemesi Polonyali partizanlarla Sovyetler Birligi arasini acmistir Armia Krajowa ile Sovyet partizanlari arasindaki iliskiler kopma noktasina gelecek ve Polonyalilarin Nazilerle isbirligi yapmasi uzerine Stavka 1943 yilinda Polonyali direniscileri dusman ilan edecektir Kizilordu Nazileri bolgeden atmaya basladigi zaman Polonyali direniscilerle Sovyetler Birligi arasinda zorla da olsa uzlasma durumu yakalanmistir Yapilan sinirli isbirligine ragmen ozellikle sovyet karsiti milliyetci ve asiri sagci Armia Krajowa mensuplari NKVD tarafindan tutuklanmistir Ayrica Sovyetler Birligi Polonya ya donmeye calisan surgundeki Polonya hukumetine de soguk oldugu icin bu kuruma bagli silahli kuvvetlere tahammul etmemistir Armia Krajowa nin bazi unsurlari savastan sonra Polonyali komunistlerin onculugunde kurulan Polonya Halk Cumhuriyeti rejimine karsi gerilla savasi baslatmis ve uzun sure kirsalda varolabilmistir Ukraynali Nazi isbirlikcileriyle iliskiler Stepan Bandera nin Ukrayna milliyetcisi bir silahli direnis orgutuydu ve ayni anda hem Naziler hem Sovyetler hem de Polonyalilarla savasiyordu Orgut 1943 yilindan sonra esas dusman olarak algiladigi Polonyalilara karsi saldirilara artirir Bandera yaptigi degerlendirmede savastan sonra Almanya ve Sovyetler Birliginin iyice gucten dusecegini Polonya ile Ukrayna arasindaki tartismali topraklarin durumunun belirlenmesi icin ise Polonyalilarin yenilgiye ugratilmasi gerektigi ongorusunde bulunur Nazilerle bir donem isbirligi yapan Ukrayna milliyetcileriyle herhangi bir uzlasma Polonyali direniscileri tarafindan gundemde degildir Tartismali topraklardaki Polonyali siviller bolgeleri ele gecirmek isteyen Ukrayna milliyetcilerinin saldirilarina hedef olur Ukraynalilar bu bolgelerde etnik Polonyali azinligi koparip atmak ister Bunun uzerine Armia Krajowa ile aralarinda silahli catismalar baslar Almanlarin da kiskirtmasiyla Polonyalilara karsi yapilan katliamlarin en buyugu 1943 yili yaz ayinda 40 bin Polonyalinin olduruldugu Ukraynali milliyetcilerden bu tarz eylemler beklemeyen surgundeki Polonya hukumeti caresiz kalir Armia Krajowa nin Ukraynali sivil halka benzer katliamlar duzenlediginin belgesi bulunmasa da onde gelen Ukraynali milliyetci liderler suikaste ugramis ve bazi Ukrayna koyleri de atese verilmistir Tartismali bolge 1944 yili ortalarinda ilerleyen Kizilordu tarafindan alinacak ve oradaki Ukraynali silahli gruplar yeraltina cekilerek direnise gececeklerdir KaynakcaWikimedia Commons ta Armia Krajowa ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir a b Marek Ney Krwawicz The Polish Underground State and The Home Army 1939 45 1 24 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Polonya ansiklopesinde Armia Krajowa maddesi 12 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lehce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Kansas Universitesi ogretim uyesi Anna M Cienciala nin ders notlari 2 1 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Armia Krajowa ile ilgili ansiklopedi maddesi 26 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lehce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Andrew A Michta Red Eagle The Army in Polish Politics 1944 1988 Hoover Press 1990 s 32 ISBN 978 0 8179 8861 6 3 Ingilizce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Oldurulenler arasinda Polonyali aktor ve Gestapo isbirlikcisi ile SS Brigadefuhreri ve Karintiya Gauleiteri olan Franz Kutschera bulunmaktadir Andrzej Suchcitz makalesi 4 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Harekata dair bilgi 3 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lehce 25 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Ilgili makale 6 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lehce 26 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Polonya Ansiklopedisinde Armia Ludowa maddesi 12 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lehce 26 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Davanin adi Lehce Proces szesnastu Rusca Proce ss shestna dcati olarak bilinir Bakiniz Lewis Jon E The Mammoth Book of True War Stories Carroll amp Graf Publishers 1999 ISBN 0 7867 0629 5 s 389 Pilecki nin biyografisi 12 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 29 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Groverr Furr Bloodlands Red Star Publishers August 2014 corrected edition November 2014 s 421 Ilgili makale 3 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Litvanca 29 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Petersen Roger Understanding Ethnic Violence Fear Hatred and Resentment in Twentieth century Eastern Europe Cambridge University 2002 ISBN 0 521 00774 7 s 152 Bakiniz Tadeusz Piotrowski Poland s Holocaust Ethnic Strife Collaboration with Occupying Forces and Genocide McFarland 1997 s 165 166 Dovile Budryte Taming Nationalism Ashgate Publishing 2005 ISBN 0 7546 4281 X s 187 5 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 29 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Tadeusz Piotrowski Poland s Holocaust McFarland 1997 ISBN 0 7864 0371 3 s 98 99 6 25 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 29 Mayis 2010 tarihinde erisilmistir Ozellikle Nowogrodek ve Vilnius daki Armia Krajowa birlikleri Nazilerle isbirligi yapacaktir Ukraynaca Ukrayinska Povstanska Armiya Snyder Timothy To Resolve the Ukrainian Question Once and For All The Ethnic Cleansing of Ukrainians in Poland 1943 1947 Kasim 2001 7 16 Mayis 2011 tarihinde Wikiwix sitesinde arsivlendi Ingilizce 29 Mayis 2010 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizVarsova Ayaklanmasi Armia Ludowa Aleksandr Krzyzanowski