Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Şubat 2020) () |
| cinsiyeti | erkek  |
|---|---|
| vatandaşlığı | Göktürkler |
| doğum tarihi | 911 |
| doğum yeri | Buhara |
| ölüm tarihi | 13 Eylül 963 |
| ölüm yeri | Gazni |
| sülalesi | Gazneliler |
| konuştuğu, yazdığı diller | Eski Türkçe |
| mesleği | vali, military commander |
| çalıştığı konum | Hükümdar, vali, Q72590194, Ispahsalar |
Alp Tigin veya Alp Tegin (d. 901, Belh - 13 Eylül 963, Gazne), Gazneli devletinin temellerini atan Türk asıllı kölemen (Arapça memluk, Farsça gulam) asker ve hükümdardır.
Yaşamı
Türk kökenli bir kölemen olan Alp Tegin, Samani Emiri Ahmed bin İsmâil'in 914 yılında ölümünden kısa bir süre önce satın alınarak Samani Devleti'nin hizmetine girdi. Bulunduğu yerdeki başarıları neticesinde Nasr bin Ahmed tarafından azât edildi. Onun ölümünden sonra Samani tahtına oturan Nuh bin Nasr (943-954) döneminde önce emirlik, daha sonra da Hâcibü’l-hüccâblık makamına yükseldi. Nûh bin Nasr’ın ölümünden sonra on yaşındaki oğlu Abdûlmelik b. Nûh b. Nasr (Müeyyed Abdûlmelik) (954-961) döneminde daha da ön plana çıktı. 956-961 yılları arasında yaşanan bir takım olaylar neticesinde devletin askeri ve idari teşkilatında yer alan İranlı devlet adamları tamamen tasfiye edilerek, Samanîler Devleti Türk kökenli emirlerin nüfuzu altına girdi. Bu dönemde Samani devletinde gerçek güç Türk asıllı kölemen komutanların elindeydi.
Alptegin, Muhammed el-Belâmî'nin vezir yapılmasını sağlayarak Samanî sarayını tamamen kontrolüne aldığı gibi Müeyyed Abdûlmelik üzerindeki etkisini de artırdı. Abdûlmelik, Alp Tegin ve diğer Türk emirlerin etkinliğinden rahatsızlık duyarak önlemler almaya çalıştı. Bu amaçla ilk önce Alp Tegin' i Belh' e göndermek istemiş, ancak Alp Tegin'in bunu kabul etmemesi üzerine onu devletin en yüksek askeri makamı olan Horasan Sipehsâlârlığına tayin etti. Bu görevi kabul eden Alp Tegin Şubat 961' de Nişabur' a gitti. 23 Kasım 961' de Abdûlmelik' in ölümü üzerine Vezir Muhammed el-Belâmî ile birlikte Abdûlmelik' in oğlu Nasr bin Abdu’l-Melik’i tahta oturttu. Ancak saray ileri gelenlerinin desteğiyle Nûh bin Nasr' ın diğer bir oğlu olan I. Mansur (Samani) tahta geçtiğini ve Sipehsâlârlıktan alındığını haber alan Alp Tegin ordusuyla Buhara üzerine yürümeye karar verdi. 962 yılı başlarında Buhara’ya hareket etmek üzere Nişabur’dan ayrıldı. Ceyhun Nehri civarında ordusunda görülen karışıklık üzerine kendisine bağlı kalan 3.000 kişilik bir kuvvetle Belh şehrini ele geçirdi. Üzerine gönderilen 16.000 kişilik Samanî ordusunu Belh ile Hulm arasındaki Hulm Geçidinde bozguna uğrattı. Gazne üzerine yürüyen Alp Tegin Bamiyan ve Kabil' in yerel hükümdarlarını itaat altına aldı. Dört aylık bir kuşatmadan sonra 12 Ocak 963 yılında Gazne'yi ele geçirdi. I. Mansur (Samani) tarafından aynı yıl içerisinde üzerine gönderilen 25-30.000 kişilik orduyu bir kez daha mağlup etti. Bu yenilgiden sonra Alp Tegin’le savaşmayı bırakan I. Mansur (Samani)ele geçirdiği bölgelerin idaresini ona verdiğini belirtti. Gazne'de ki konumunu sağlamlaştıran Alp Tegin Hindistan seferine başladı. Onun başarıları ve Hindistan seferi, birçok Müslüman’ın yanına gelmesini ve ordusunun güçlenmesini sağladı. 13 Eylül 963 tarihinde Gazne' de hayatını kaybetti.
Sonrası
Alp Tegin kendi parasını bastırmamıştı ve Samaniler devletinin parasını kullanmaya devam ediyordu. Bu sebepten, tarihçiler Alp Tigin'in kurduğu devleti Samaniler devletine yarı bağlı sayarlar. Bu nedenle Gazne devletinin kurucusu olarak Sebük Tiğin gösterilir. Alp Tigin'nin yerine önce oğlu Ebu İshak İbrahim, daha sonra da Alp Tigin gibi kölemen olan Bilge Tigin ve Sebük Tigin geçti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Erkan Göksu, Alptegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 191, Nisan 2011 17 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Jean Paul Roux (2007). Türklerin Tarihi, (çev: Prof Aykut Kazancıgil, Lale Arslan Özcan), Kabalcı Yayınevi, s.198
- ^ Muhammed Nazım (1931). The Life and Times of Sultan Mahmud of Ghazna, Cambridge, s.26
Dış bağlantılar
- History of Iran: Ghaznavid Dynasty24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Önce gelen: - | Gazne Sultanı 961 - 963 | Sonra gelen: Ebu İshak İbrahim |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Subat 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Alp Tegininsancinsiyetierkek vatandasligiGokturkler dogum tarihi911 dogum yeriBuhara olum tarihi13 Eylul 963 olum yeriGazni sulalesiGazneliler konustugu yazdigi dillerEski Turkce meslegivali military commander calistigi konumHukumdar vali Q72590194 Ispahsalar Alp Tigin veya Alp Tegin d 901 Belh 13 Eylul 963 Gazne Gazneli devletinin temellerini atan Turk asilli kolemen Arapca memluk Farsca gulam asker ve hukumdardir Alp Tigin Pinarbasi Turkluk Aniti YasamiTurk kokenli bir kolemen olan Alp Tegin Samani Emiri Ahmed bin Ismail in 914 yilinda olumunden kisa bir sure once satin alinarak Samani Devleti nin hizmetine girdi Bulundugu yerdeki basarilari neticesinde Nasr bin Ahmed tarafindan azat edildi Onun olumunden sonra Samani tahtina oturan Nuh bin Nasr 943 954 doneminde once emirlik daha sonra da Hacibu l huccablik makamina yukseldi Nuh bin Nasr in olumunden sonra on yasindaki oglu Abdulmelik b Nuh b Nasr Mueyyed Abdulmelik 954 961 doneminde daha da on plana cikti 956 961 yillari arasinda yasanan bir takim olaylar neticesinde devletin askeri ve idari teskilatinda yer alan Iranli devlet adamlari tamamen tasfiye edilerek Samaniler Devleti Turk kokenli emirlerin nufuzu altina girdi Bu donemde Samani devletinde gercek guc Turk asilli kolemen komutanlarin elindeydi Alptegin Muhammed el Belami nin vezir yapilmasini saglayarak Samani sarayini tamamen kontrolune aldigi gibi Mueyyed Abdulmelik uzerindeki etkisini de artirdi Abdulmelik Alp Tegin ve diger Turk emirlerin etkinliginden rahatsizlik duyarak onlemler almaya calisti Bu amacla ilk once Alp Tegin i Belh e gondermek istemis ancak Alp Tegin in bunu kabul etmemesi uzerine onu devletin en yuksek askeri makami olan Horasan Sipehsalarligina tayin etti Bu gorevi kabul eden Alp Tegin Subat 961 de Nisabur a gitti 23 Kasim 961 de Abdulmelik in olumu uzerine Vezir Muhammed el Belami ile birlikte Abdulmelik in oglu Nasr bin Abdu l Melik i tahta oturttu Ancak saray ileri gelenlerinin destegiyle Nuh bin Nasr in diger bir oglu olan I Mansur Samani tahta gectigini ve Sipehsalarliktan alindigini haber alan Alp Tegin ordusuyla Buhara uzerine yurumeye karar verdi 962 yili baslarinda Buhara ya hareket etmek uzere Nisabur dan ayrildi Ceyhun Nehri civarinda ordusunda gorulen karisiklik uzerine kendisine bagli kalan 3 000 kisilik bir kuvvetle Belh sehrini ele gecirdi Uzerine gonderilen 16 000 kisilik Samani ordusunu Belh ile Hulm arasindaki Hulm Gecidinde bozguna ugratti Gazne uzerine yuruyen Alp Tegin Bamiyan ve Kabil in yerel hukumdarlarini itaat altina aldi Dort aylik bir kusatmadan sonra 12 Ocak 963 yilinda Gazne yi ele gecirdi I Mansur Samani tarafindan ayni yil icerisinde uzerine gonderilen 25 30 000 kisilik orduyu bir kez daha maglup etti Bu yenilgiden sonra Alp Tegin le savasmayi birakan I Mansur Samani ele gecirdigi bolgelerin idaresini ona verdigini belirtti Gazne de ki konumunu saglamlastiran Alp Tegin Hindistan seferine basladi Onun basarilari ve Hindistan seferi bircok Musluman in yanina gelmesini ve ordusunun guclenmesini sagladi 13 Eylul 963 tarihinde Gazne de hayatini kaybetti SonrasiAlp Tegin kendi parasini bastirmamisti ve Samaniler devletinin parasini kullanmaya devam ediyordu Bu sebepten tarihciler Alp Tigin in kurdugu devleti Samaniler devletine yari bagli sayarlar Bu nedenle Gazne devletinin kurucusu olarak Sebuk Tigin gosterilir Alp Tigin nin yerine once oglu Ebu Ishak Ibrahim daha sonra da Alp Tigin gibi kolemen olan Bilge Tigin ve Sebuk Tigin gecti Ayrica bakinizGazne Imparatorlugu Safeviler Devleti Samaniler KolemenKaynakca a b Erkan Goksu Alptegin Kole Pazarindan Gazne Tahtina Turk Dunyasi Arastirmalari Sayi 191 Nisan 2011 17 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jean Paul Roux 2007 Turklerin Tarihi cev Prof Aykut Kazancigil Lale Arslan Ozcan Kabalci Yayinevi s 198 ISBN 975 997 091 0 Muhammed Nazim 1931 The Life and Times of Sultan Mahmud of Ghazna Cambridge s 26Dis baglantilarHistory of Iran Ghaznavid Dynasty24 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Once gelen Gazne Sultani 961 963 Sonra gelen Ebu Ishak Ibrahim