Anafilaksi aniden başlayan ve ölüme neden olabilen ciddi bir alerjik reaksiyondur. Anafilakside genel olarak kızarıklık, kaşıntı, boğaz şişmesi ve kan basıncının düşmesi gibi semptomlar söz konusudur. Yaygın nedenleri böcek ısırmaları, gıdalar ve ilaçlardır.
Anaphylaxis | |
---|---|
Yüzde olması. Bu yüzden çocuk gözlerini açamaz. Bu tepki allerjen madde yüzünden oldu. | |
Uzmanlık | Acil tıp, İmmünoloji |
Anafilaksi, bazı akyuvar tiplerinden protein salınmasından kaynaklanmaktadır. Bu proteinler alerjik reaksiyon başlatabilen veya bir reaksiyonu daha ciddi hale getirebilen maddelerdir. Bunların salımına, bağışıklık sistemi reaksiyonu veya bağışıklık sistemi ile ilgisi olmayan başka bir şey neden olabilir. Anafilaksi kişideki semptom ve belirtilere bakılarak teşhis edilir. Öncelikli tedavi yöntemi epinefrin enjekte edilmesidir ve enjeksiyon bazen başka ilaçlarla birleştirilebilir.
Dünya üzerindeki insanların yaklaşık %0,05-2’si hayatlarında bir noktada anafilaksi yaşamıştır. Oranların arttığı görülmektedir. Terimin kökeni, Yunanca ἀνά - ana “karşı” ve φύλαξις phylaxis “koruma” kelimeleridir.
İşaretler ve semptomlar
Anafilakside genelde dakikalar veya saatler içerisinde birçok farklı semptom görülmektedir. Eğer neden doğrudan kan akışına karışan bir madde ise semptomlar ortalama 5-30 dakika içerisinde ortaya çıkmaktadır (damar yoluyla). Eğer nedeni kişinin yemiş olduğu bir gıda ise ortalama süre 2 saattir. En çok etkilenen alanlar şunlardır: deri (%80-90), akciğerler ve solunum yolları (%70), mide ve bağırsaklar (%30-45), kalp ve kan damarları (%10-45) ve merkezi sinir sistemi(%10-15). Genellikle bu sistemlerden ikisi veya daha fazlası etkilenmektedir.
Deri
Semptomlar genellikle deri üzerinde kabarıklıklar (kurdeşen), kaşıntı, yüzde veya deride kızarma (kızarıklık) veya dudaklarda şişme şeklinde ortaya çıkmaktadır. Deri altında kabarıklıklar (anjiyoödem) olan kişiler derilerinde kaşıntı yerine yanma hissedebilirler. Vakaların %20’sinde dil veya boğaz şişebilir. Diğer belirtiler arasında burun akıntısı ve göz yüzeyi ile göz kapağında mukoza zarının şişmesi yer alabilir (konjonktiv). Ayrıca, deri oksijen yetersizliğinden dolayı mavi renk (morarma) alabilir.
Solunum
Solunumla ilgili semptomlar ve belirtiler nefes darlığı, hırıltılı sesle zorlanarak nefes alma (hırıltı) veya tiz bir sesle zor nefes almadır (stridor. Hırıltılı nefes genellikle hava yolunun (bronş kasları)alt kısmındaki kaslarda oluşan spazmlardan kaynaklanmaktadır. Tiz sesle nefes almanın nedeni ise üst solunum yolunda nefes yolunu daraltan şişmelerdir. Ses kısıklığı, yutkunmada zorluk veya öksürük de görülebilir.
Kalp
Kalpteki kan damarları, kalpte bulunan bazı hücrelerden histamin salgılanması nedeniyle aniden daralabilir (koroner atardamar spazmı). Bu durum kalbe kan akışını kesintiye uğratarak kalp hücrelerinin ölmesine neden olabilir (miyokard enfarktüs) veya kalp çok yavaş ya da çok hızlı atabilir (kardiyak ritim bozukluğu) veya kalp atışı tamamen durabilir (ani kalp durması)). Daha önceden kalp hastalığı geçirmiş olan kişilerde anafilaksi yüzünden kardiyak etki oluşması riski daha yüksektir. Düşük kan basıncından dolayı nabzın hızlı olması daha yaygın iken, anafilaksiden muzdarip insanların %10’u düşük kan basıncında düşük nabız hızına (bradikardi) sahip olabilir. (Düşük nabız hızı ve düşük kan basıncının bir arada olması Bezold-Jarisch refleksi olarak bilinmektedir). Kişi kan basıncındaki düşüş nedeniyle baş dönmesi hissedebilir veya bilincini kaybedebilir. Bu düşük kan basıncının nedeni kan damarlarının genişlemesi (dağılma şoku) veya kalp karıncıklarının aksaması olabilir (kardiyojenik şok). Nadir durumlarda, anafilaksinin tek belirtisi çok düşük kan basıncı olabilir.
Diğer
Mide ve bağırsaklardaki semptomlar arasında kramp benzeri karın ağrısı, ishal ve kusma görülebilir. Kişinin düşünceleri dağınıklaşabilir, idrarını tutamayabilir ve pelvis bölgesinde uterus krampları gibi ağrı hissedebilir. Beyin çevresindeki kan damarlarının genişlemesi bağ ağrısına neden olabilir. Kişi endişe duyabilir veya ölmek üzere olduğunu düşünebilir.
Nedenler
Anafilaksi vücudun neredeyse her türlü yabancı maddeye karşı tepkisinden kaynaklanabilir. Yaygın tetikleyiciler arasında böcek ısırmaları ve sokmaları, gıdalar ve ilaçlardan gelen venom sayılabilir. Çocuklar ve genç yetişkinlerde en yaygın tetikleyici gıdalardır. İlaçlar, böcek ısırmaları ve sokmaları yaşı daha büyük yetişkinlerde daha yaygın tetikleyicilerdir. Daha az görülen nedenler arasında fiziksel etkenler, biyolojik etken maddeler (semen gibi), bitki sütü, hormonsal değişiklikler, gıda katkı maddeleri (monosodyum glutamat ve gıda boyası gibi) ve deriye uygulaman ilaçlar (lokal ilaçlar)yer almaktadır. Egzersiz veya sıcaklık da (sıcak veya soğuk) bazı doku hücrelerinde alerjik reaksiyonu başlatan kimyasal maddelerin salınmasına yol açarak anafilaksiyi tetikleyebilir. Egzersizin neden olduğu anafilaksi genelde belirli gıdaların yenilmesi ile de bağlantılıdır. Eğer anafilaksi kişiye anestezi verilirken meydana gelirse, bunun en yaygın nedeni uyuşturmak için verilen bazı ilaçlar (kas sinir blokajı yapan etken maddeler), antibiyotikler ve bitki sütüdür. Vakaların %32-50’sinde neden bilinmemektedir (idyopatik anafilaksi).
Gıda
Birçok gıda ilk defa yenildiği zaman bile anafilaksiyi tetikleyebilir. Batı toplumlarında yerfıstığı, buğday, ağaç yemişi, kabuklu deniz hayvanları, balık, süt ve yumurta yenilmesi veya bunlarla temas edilmesi en yaygın nedenlerdir. Orta Doğu’da, susam yaygın bir tetikleyici gıdadır. Asya’da pirinç ve leblebi sık sık anafilaksiye neden olur. Ciddi vakalar genellikle gıdanın yenilmesi sonucu meydana gelir, ancak bazı insanlarda gıda vücudun bazı yerlerine temas ettiğinde de ciddi bir reaksiyon gelişebilir. Çocuklardaki alerji geçebilir. 16 yaş itibarıyla, süt veya yumurtaya karşı anafilaksisi olan çocukların %80’i ve yer fıstığına karşı bir kez anafilaksi geçirmiş olanların %20’si bu gıdaları bir sorunla karşılaşmadan yiyebilmektedirler.
İlaçlar
Herhangi bir ilaç anafilaksiye neden olabilir. En yaygın olanları β-laktam antibiyotikler (örneğin penisilin) daha sonra aspirin ve NSAID’lerdir. Eğer kişinin bir NSAİİ’a alerjisi varsa, genelde anafilaksiyi tetiklemeyen bir başkasını kullanabilirler. Anafilaksinin diğer yaygın nedenleri arasında kemoterapi, aşılar, protamin (spermde bulunur) ve bitkisel ilaçlar sayılabilir. Vankomisin, morfin ve röntgen görüntülerini iyileştirmek için kullanılan bazı ilaçlar (radyokontrast maddeleri) dokulardaki bazı hücrelere zarar vererek histamin salgılamalarına neden olup(mast hücresi degranülasyonu) anafilaksi meydana getirirler.
Bir ilaca karşı reaksiyon meydana gelme sıklığı, kısmen ilacın kişiye ne sıklıkta verildiğine ve kısmen ilacın vücut içerisindeki fonksiyonuna bağlıdır. Penisilin veya sefalosporin kaynaklı anafilaksi, ancak bunların vücut içerisindeki proteinlere bağlanmasından sonra meydana gelir ve bazıları diğerlerinden daha kolay bağlanırlar. Penisilin kaynaklı anafilaksi, tedavi gören her 2.000 ila 10.000 kişiden birinde meydana gelir. Tedavi edilen her 50.000 kişiden birinden daha azında ölüme rastlanır. Aspirine ve NSAID kaynaklı anafilaksi, her 50.000 kişiden birinde meydana gelir. Eğer bir kişide penisiline karşı reaksiyon meydana gelmiş ise sefalosporinlere karşı reaksiyon gelişmesi riski daha büyüktür; ancak risk yine de 1.000 kişide birden daha düşüktür. Eskiden röntgen görüntülerini iyileştirmek için kullanılan eski ilaçlar (radyokontrast maddeleri) vakaların %1’inde reaksiyona neden olmuştur. Daha yeni, düşük ozmolar randyokontrast maddeleri vakaların %0,04’ünde reaksiyona neden olmaktadır.
Venom
Arı veya yaban arısı (Zarkanatlılar) gibi böceklerin veya kan emen böceklerin (Triatominae) sokması veya ısırmasıyla gelen venom (zehir) anafilaksiye neden olabilir. Eğer kişi geçmişte venoma karşı reaksiyon göstermişse ve sokma bölgesinin çevresinde lokal reaksiyondan fazlası meydana gelmişse, bu kişiler gelecekte daha büyük bir anafilaksi riski taşımaktadırlar. Ancak, anafilaksi nedeniyle ölenlerin yarısında, daha önce yaygın bir (sistemik) reaksiyon görülmemiştir.
Risk faktörleri
Astım, egzama veya alerjik rinit gibi atopik hastalıkları bulunan insanların gıda, bitki sütü ve radyokontrast maddelerinden anafilaksi duyarlılığı geliştirme riski daha yüksektir. Bu insanların, enjekte ilaçlar veya iğneler ile ilgili riski daha yüksek değildir. Anaflaksi geçiren çocuklarda yapılan bir araştırma, %60’ının geçmişinde atopik hastalık olduğunu ortaya koymuştur. Anafilaksiden ölen çocukların %90’ından fazlasında astım hastalığı vardır. Dokularında çok fazla veya daha zengin mast hücre bulunmasından (mastositoz) kaynaklanan düzensizliklerden muzdarip insanların riskleri daha yüksektir. Anafilaksiye neden olan maddeye son maruz kalınan tarih ne kadar önceyse, yeni reaksiyon gelişmesi riski o kadar düşüktür.
Mekanizma
Anafilaksi aniden başlayan ve birçok vücut sistemini etkileyen ciddi bir alerjik reaksiyondur. Mast hücrelerden ve bazofillerden inflamatuvar medyatörlerin ve sitokinlerin salınmasından kaynaklanmaktadır. Bunların salımı genellikle bir bağışıklık sistemi reaksiyonuna bağlıdır, ancak bu hücrelerde bağışıklık sistemi ile ilgili olmayan hasarlardan da kaynaklanabilir.
İmmünolojik
Anafilaksi bir bağışıklık tepkisinden kaynaklandığı zaman, immunoglobulin E (IgE)alerjik reaksiyonu başlatan yabancı maddeye bağlanır (antijen). IgE’nin antijene bağlanması ile mast hücrelerdeki ve bazofillerdeki FcεRI reseptörler etkinleşir. Mast hücreler ve bazofiller histamin gibi inflamatuvar medyatörlerin salımı ile tepki verirler. Bu medyatörler bronşlardaki düz kasların kasılmasını artırır, kan damarlarının genişlemesine (vasodilasyon) neden olur, kan damarlarından sıvı sızıntısını artırır ve kalp damarlarının hareketini zayıflatır. IgE’ye bağlı olmayan bir başka immünolojik reaksiyon daha vardır, ancak bunun insanlarda meydana gelip gelmediği bilinmemektedir.
İmmünolojik olmayanlar
Anafilaksinin bağışıklık tepkisi sonucu meydana gelmediği durumlarda reaksiyon, doğrudan mast hücrelerine ve bazofillere zarar vererek histamin ve genelde alerjik reaksiyonla (degranülasyon) bağlantılı başka maddeler salgılamalarına neden olan bir maddeden kaynaklanmaktadır. Bu hücrelere zarar veren etkenler arasında röntgen kontrast maddeleri, opioidler, sıcaklık (sıcak veya soğuk) ve titreşim sayılabilir.
Teşhis
Anafilaksi teşhisi klinik bulgulara dayanır. Alerjen bir maddeye maruz kalınmasından dakikalar/saatler içinde aşağıdaki üç durumdan biri oluşursa, kişinin anafilaksi olması yüksek olasılıktır:
- Deri veya mukozal doku tutulumu ve beraberinde solunum güçlüğü veya düşük tansiyon
- Aşağıdaki semptomlardan ikisinin veya daha fazlasının görülmesi:-
- a. Deri veya mukoza tutulumu
- b. Solunum güçlükleri
- c. Düşük tansiyon
- d. Gastrointestinal semptomlar
- Bilinin bir alerjene maruz kalındıktan sonra düşük tansiyon
Eğer kişi böcek sokmasına veya ilaç tedavisine karşı kötü reaksiyon veriyorsa, anafilaksiyi teşhis etmede triptaz veya histamin (mast hücrelerden salınan) için kan testlerinin yapılması yararlı olabilir. Ancak sebep gıda ise veya kişinin kan basıncı normal ise bu testler çok faydalı olmaz, ve bu testler anafilaksi olmadığı teşhisini koyamaz.
Sınıflandırma
Anafilaksinin üç ana sınıfı vardır. Anafilaktik şok, vücut genelinde kan damarlarının genişleyerek (sistemik vazodilasyon) kan basıncının kişinin normal kan basıncından en az %30 ya da standart değerlerden %30 daha düşük olmasına sebep olur. Bifazik anafilaksi, kişinin ilk reaksiyona sebep olan alerjenle tekrar karşılaşmamasına rağmen belirtilerin 1-72 saat içinde geri gelmesi ile tanılanır. Bazı çalışmalar anafilaksi vakalarının yaklaşık %20'sinin bifazik olduğunu iddia etmektedir. Belirtiler genel olarak 8 saat içinde tekrar görülür. İkinci reaksiyon, ilk anafilakside olduğu gibi aynı şekilde tedavi edilir. Psödoanafilaksi veya anafilaktoid reaksiyonlar, alerjik reaksiyona değil mast hücrelerinin doğrudan zarar görmesine (mast hücreleri degranülasyonu) bağlı olan anafilaksinin eski isimleridir. Günümüzde Dünya Alerji Örgütü tarafından kullanılan isim "bağışık olmayan anafilaksi"dir. Bazıları, eski isimlerin artık kullanılmamasını önermektedir.
Alerji testi
Alerji testi, kişinin anafilaksisine neyin sebep olduğuna karar vermeye yardımcı olabilir. Cilt alerji testleri (yama testleri gibi) çeşitli gıdalar ve venomlar için mevcuttur. Belirli antikorlar için yapılan kan testleri; süt, yumurta, fıstık, ağaç yemişi ve balık alerjisini belirlemede yardımcı olabilir. Cilt testleri penisilin alerjisini belirleyebilir ama başka ilaçlara karşı olan alerjileri belirlemede kullanılabilecek cilt testi yoktur. Bağışık olmayan anafilaksi formları yalnızca kişinin geçmişine bakılarak ya da kişiyi geçmişte reaksiyon göstermesine sebep olmuş bir alerjene maruz bırakarak teşhis edilebilir. Bağışık olmayan anafilaksiler için bir cilt veya kan testi bulunmamaktadır.
Ayırıcı tanı
Bazen anafilaksiyi, astım, oksijen yetmezliğine bağlı bayılma (sinkop) ve panik ataklardan ayırt etmek zordur. Astım hastalarının genelde kaşınma veya mide ya da barsak semptomları yoktur. Bir insan bayıldığında cildi solgundur ve kaşıntısı olmaz. Panik atak geçiren birinin cildi kızarık olabilir ama kurdeşeni olmaz. Benzer semptomları olan diğer durumlar, bozulmuş balık zehirlenmesi (histamin zehirlenmesi) ve belirli parazitlerden kaynaklanan enfeksiyonlardır (anisakiyaz).
Korunma
Anafilaksiden korunmak için tavsiye edilen yöntem, geçmişte reaksiyona sebep olan koşullardan uzak durmaktır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, vücudun bilinen bir alerjene reaksiyon göstermesini önlemek için bazı tedavilere başvurulabilir (desensitizasyon. Zar kanatlı venomlara karşı bağışıklık sistemine uygulanan tedaviler (immunoterapi); arılara, yaban arılarına, eşek arılarına, sarı yabanarılarına ve ateş karıncalarına karşı olan alerjilere karşı hassasiyeti azaltmada yetişkinlerde %80-90 ve çocuklarda %98 oranında etkilidir. Oral bağışıklık tedavisi süt, yumurta, fındık ve fıstık gibi bazı besinlere karşı hassasiyeti azaltmada etkilidir; ama bu tedavilerin genellikle kötü yan etkileri vardır. Hassasiyetin azaltılması çoğu ilaç tedavisiyle de mümkündür ancak çoğu insan ilaç tedavisi probleminden sakınmalıdır. Bitki sütüne alerjisi olan kişilerin bağışıklık tepkisine sebep olan avokado, muz ve patates gibi(karşı reaktif besinler) içeriğe sahip besinlerden uzak durmaları önemlidir.
Yönetim
Anafilaksi; hava yolunun açılması, oksijen desteği, damardan yoğun miktarda sıvı verilmesi ve yakın görüntüleme gibi hayat kurtarıcı önlemler gerektiren medikal bir acil durumdur. Epinefrin tercihe bağlı bir tedavidir. Antihistaminler ve steroidler genellikle epinefrine ek olarak kullanılır. Hasta normale döndükten sonra semptomların geri gelmediğinden emin olmak için, hastanede 2 ila 24 saat arasında gözetim altında tutulmalıdır; eğer hastada bifazik anafilaksi varsa semptomlar tekrar görünebilir.
Epinefrin
Epinefrin (adrenalin) anafilaksi için öncelikli tedavi yöntemidir. Kullanılmaması için herhangi bir sebep yoktur. (hiçbir kesin kontrendikasyon yoktur). Anafilaksiden şüphelenildiği anda, bir epinefrin çözeltinin orta anterolateral kalçadaki adaleye enjekte edilmesi önerilmektedir. Hasta tedaviye iyi şekilde yanıt vermiyorsa, enjeksiyon 5 ila 15 dakikada bir tekrarlanabilir. Vakaların %16-%35'inde ikinci doz gereklidir. İki dozdan fazlası nadiren gerekli olur. Adaleye enjeksiyon yapılması (kas içine uygulama), ilacın daha yavaş emileceği cilt altına enjekte edilmesine (cilt altına uygulama) tercih edilmelidir. Epinefrinden kaynaklanan minör problemler arasında titreme, anksiyete, baş ağrıları ve çarpıntı yer alır.
B-Blokör kullanan hastalarda epinefrin etkili olmayabilir. Bu durumda, eğer epinefrin etkili olmazsa, damardan glükagon uygulanabilir. Glükagonun eylem mekanizması içinde β-alıcılar yer almaz.
Gerekliyse, seyreltik çözelti kullanılarak epinefrin damara (intravenöz enjeksiyon) enjekte edilebilir. Ancak intravenöz epinefrin, düzensiz kalp atışları (disritmia) ve kalp krizleri ile (miyokard enfarktüs) bağlantılıdır. Anafilaksi hastalarının epinefrini kendi kendilerine kaslarına enjekte etmelerini sağlayan oto epinefrin enjektörler tipik olarak iki doz halinde bulunur: biri 25 kilogramdan ağır ocuk ve yetişkinler için diğeri de 10–25 kg çocuklar için.
Yardımcılar
Antihistaminler genelde epinefrine ek olarak kullanılır. Teorik sebeplere dayanarak etkili oldukları varsayılır, ancak anafilaksi tedavisinde gerçekten etkili olduklarına dair çok az kanıt vardır. 2007 Cochrane incelemesinde, önerilmeleri için yeterli kalitede herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Antihistaminlerin sıvı artışı veya hava yolunda spazm oluşmasında etkili olduğuna dair bir inanış yoktur. Hasta halihazırda anafilaksi nöbeti geçirirken kortikosteroidlerin bir fark yaratması pek mümkün görünmemektedir. Bifazik anafilaksi riskini azaltma umuduyla kullanılabilirler, ancak ileride anafilaksiyi engellemede ne kadar etkin oldukları belirsizdir. Solunum cihazı (nebulizör) yoluyla verilen salbutamol, epinefrinin bronkospazm belirtilerini rahatlatmadığı durumda etkili olabilir. Yumuşak kasları rahatlatabileceğinden dolayı, diğer önlemlere karşılık vermeyen hastalarda metilen mavisi kullanılır.
Hazırlık
Anafilaksi riski altında olanların bir "alerji eylem planı" hazırlamaları önerilmektedir. Anne babalar, okullara çocuklarının alerjileri ve anafilaktik acil durumda neler yapılması gerektiği hakkında bilgi vermelidir. Eylem planında genellikle epinefrin oto enjektörlerinin kullanılması, medikal uyarı bileziği takılmasının önerilmesi ve tetikleyicilerden nasıl korunulacağına dair danışmanlık yer alır. Belirli tetikleyiciler için, vücudu alerjik reaksiyona sebep olan içeriğe karşı daha az hassas hale getirecek tedavi mevcuttur. Bu tür bir tedavi, ileride oluşabilecek anafilaksi nöbetlerini önleyebilir. Birkaç yıl süren deri altı desensitizasyonunun sokan böceklere karşı etkili olduğu bulunmuştur; oral desensitizasyonun da pek çok besine karşı etkilidir.
Genel Görünüm
Sebebi biliniyorsa ve hasta acilen tedavi edilirse düzelme şansı oldukça yüksektir. Sebebi bilinmese bile reaksiyonu durduracak ilaç tedavisi mevcut ise hasta genellikle iyileşir. Ölüm genellikle solunuma (hava yolunun tıkanması) veya kardiyovasküler sebebe (şok) bağlı olarak gerçekleşir. Anafilaksi, vakaların %0,7-20'sinde ölüme sebep olur. Bazı ölüm vakaları dakikalar içinde gerçekleşir. Egzersiz nedeniyle anafilaksi yaşayan hastalar genelde iyi sonuçlar alır; yaşları ilerledikçe daha az sayıda ve daha az şiddetli nöbetler geçirirler.
Olasılık
Anafilaksi oranı yıllık olarak 100.000 kişide 4-5'tir ve yaşam boyu riski ise %0,5-2%’dir. Oranların yükseldiği görünmektedir. 1980'lerde anafilaksi oranı 100.000 kişide yıllık yaklaşık 20 iken, 1990'larda 100.000 kişide yıllık 50 olmuştur. Artışın sebebi görünüşe göre besinlerden kaynaklanmaktadır. Gençlerde ve kadınlarda risk daha yüksektir.
Günümüzde anafilaksi, Birleşik Devletler’de yılda 500-1.000 ölüme (milyonda 2,4), Birleşik Krallık'ta yılda 20 ölüme (milyonda 0,33) ve Avustralya'da yılda 15 ölüme (milyonda 0,64) sebep olmaktadır. Ölüm oranları 1970'ler ve 2000'ler arasında azalmıştır. Avustralya'da anafilaksiden kaynaklanan ölümler kadınlarda çoğunlukla besinlere erkeklerde ise böcek sokmalarına bağlıdır. Anafilaksiden kaynaklanan ölümler genellikle ilaç tedavisinden kaynaklanmaktadır.
Tarihçe
"Aphylaxis" (Afilaksi) terimi 1902 yılında Charles Richet tarafından türetilmiştir ve daha sonra kulağa daha hoş geldiği için "anaphylaxis" (anafilaksi) olarak değiştirilmiştir. Richet daha sonra 1913 yılında anafilaksi çalışmaları nedeniyle Tıp ve Psikoloji dalında Nobel Ödülüne layık görülmüştür. Bununla beraber, reaksiyonun varlığı antik çağlardan beri bilinmektedir. Terim Yunancadan gelmektedir |Yunanca sözcükler ἀνά ana, “karşı” ve φύλαξις phylaxis, “koruma”.
Araştırma
Anafilaksi tedavisinde, epinefrinin dil altından (sublingual epinefrin) uygulanabilmesine yönelik devam eden çalışmalar bulunmaktadır. Anti-IgE antikor omalizumabın deri altından enjeksiyonu, tekrar oluşumun önlenmesine yönelik bir metot olarak geliştirilmekte olmakla beraber henüz tavsiye edilmemektedir.
Anafilaksi, vücutta alerjen maddelere karşı oluşabilen ciddi bir alerjik reaksiyon biçimidir. Bu alerjen maddelere örnek olarak böcek zehirleri, polenler, yiyecekler, ilaçlar verilebilir.
Bu tür maddelere maruz kalınca bağışıklık sistemimizin antikorları bazı kimyasal maddeler (mesela histaminler) salarlar. Bu kimyasal maddeler de vücudumuzda burun akması, deri kızarıklığı, kaşıntı gibi çeşitli alerji bulgu ve belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olurlar. Anafilakside bu belirtiler daha ağır ve ciddi bir biçimde ortaya çıkar. Kimyasal maddeler daha bol miktarda salınırlar; bunun sonucunda saniyeler içinde ani kan basıncı düşüklüğü, solunum yollarında darlaşma ve buna bağlı solunum güçlüğü, şok, şuur kaybı ve sonunda ölüm görülebilir. Anafilaktik şokta, alınan antikor birleşerek, kanda histamin seviyesini yükseltir. Bunun neticesinde kapiller damar geçirgenliği artar. Vazodilatasyon şekillenir ve kan plazmasından intersitisiyel alana (doku sıvısına) plazma geçişi olur.
Anaflaksi, aniden ortaya çıkan, vücudu etkileyen, kısa sürede ölümle de sonuçlanabilen, şiddetli antijen-antikor tepkimesidir. Kişinin duyarlı olduğu bir maddeyle(alerjen) karşılaşması nedeniyle ortaya çıkan anaflaksinin kısa sürede oluşturduğu şiddetli belirti ve bulgulara anaflaktik şok denilmektedir. Hafif, orta düzeyde ve şiddetli olmak üzere sınıflandırılabilir.
Genellikle, Penicillin, cephalosporinler, sulfonamidler, demir, thiamine, bazı lokal anestezikler vücuda zerk (enjekte) edildiğinde Çeşitli böcek sokmalarında (arı, ateş karıncası vd) Kişilerin duyarlı olduğu bazı besinler(Kabuklu deniz ürünleri, fıstık, ceviz, süt ve süt ürünleri, çilek, mango, çikolata vd) yenildiğinde veya içildiğinde Çevrede bulunan maddelerin (çiçek poleni, toz, duman, parfüm ve benzeri esanslar, toz veya gaz halindeki kimyasal maddeler) koklandığında ve/veya solunduğunda;
Anaflaksi 30 dakika içerisinde oluşursa da, bazen kişilere ve etkene göre bu ortaya çıkış süresi “saniyelerle saatler arasında” farklılık gösterebilir. Ölüm nedeni genellikle aniden oluşan bronkospazm(soluk yollarındaki daralmalar) ve bronşlardaki obstruksiyondur (soluk yolunda oluşan tıkanmadır). Hasta hayatta kalırsa belirtiler birkaç saat içerisinde kaybolur.
Anaflaktik/alerjik tepkiler, bir bölgede(lokal) veya tüm vücutta(sistemik) oluşabilir. Bölgesel etkilenme kısaca alerji olarak kabul edilirken, tüm vücudu etkileyen tepkiye anaflaktik şok denilmektedir.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies. ss. 177-182. ISBN .
- ^ Oswalt ML, Kemp SF (Mayıs 2007). "Anaphylaxis: office management and prevention". Immunol Allergy Clin North Am. 27 (2). ss. 177-91, vi. doi:10.1016/j.iac.2007.03.004. (PMID) 17493497.
Clinically, anaphylaxis is considered likely to be present if any one of three criteria is satisfied within minutes to hours
- ^ a b c d e f g h i j k l Simons FE (Ekim 2009). "Anaphylaxis: Recent advances in assessment and treatment" (PDF). J. Allergy Clin. Immunol. 124 (4). ss. 625-36; quiz 637-8. doi:10.1016/j.jaci.2009.08.025. (PMID) 19815109. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Marx, John (2010). Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice 7th edition. Philadelphia, PA: Mosby/Elsevier. s. 15111528. ISBN .
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Simons, FE (Mayıs 2010). "World Allergy Organization survey on global availability of essentials for the assessment and management of anaphylaxis by allergy-immunology specialists in health care settings" (PDF). Annals of allergy, asthma & immunology : official publication of the American College of Allergy, Asthma, & Immunology. 104 (5). ss. 405-12. (PMID) 20486330. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ a b c d Sampson HA, Muñoz-Furlong A, Campbell RL; ve diğerleri. (Şubat 2006). "Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report—Second National Institute of Allergy and Infectious Disease/Food Allergy and Anaphylaxis Network symposium". J. Allergy Clin. Immunol. 117 (2). ss. 391-7. doi:10.1016/j.jaci.2005.12.1303. (PMID) 16461139.
- ^ a b c Limsuwan, T (Temmuz 2010). (PDF). The Medical clinics of North America. 94 (4). ss. 691-710, x. (PMID) 20609858. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ a b c d e f Brown, SG (4 Eylül 2006). "Anaphylaxis: diagnosis and management". The Medical journal of Australia. 185 (5). ss. 283-9. (PMID) 16948628.
- ^ a b c d e Triggiani, M (Eylül 2008). "Allergy and the cardiovascular system". Clinical and experimental immunology. Cilt 153 Suppl 1. ss. 7-11. (PMC) 2515352 $2. (PMID) 18721322. 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Lee, JK (Temmuz 2011). "Anaphylaxis: mechanisms and management". Clinical and experimental allergy : journal of the British Society for Allergy and Clinical Immunology. 41 (7). ss. 923-38. (PMID) 21668816.
- ^ a b c d e f g Boden, SR (Temmuz 2011). "Anaphylaxis: a history with emphasis on food allergy". Immunological reviews. 242 (1). ss. 247-57. (PMID) 21682750.
- ^ Worm, M (2010). "Epidemiology of anaphylaxis". Chemical immunology and allergy. Cilt 95. ss. 12-21. (PMID) 20519879.
- ^ a b editors, Marianne Gausche-Hill, Susan Fuchs, Loren Yamamoto, (2007). The pediatric emergency medicine resource (Rev. 4. ed. bas.). Sudbury, Mass.: Jones & Bartlett. s. 69. ISBN . 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ Dewachter, P (Kasım 2009). "Anaphylaxis and anesthesia: controversies and new insights". Anesthesiology. 111 (5). ss. 1141-50. doi:10.1097/ALN.0b013e3181bbd443. (PMID) 19858877.
- ^ a b editor, Mariana C. Castells, (2010). Anaphylaxis and hypersensitivity reactions. New York: Humana Press. s. 223. ISBN . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ a b c Volcheck, Gerald W. (2009). Clinical allergy : diagnosis and management. Totowa, N.J.: Humana Press. s. 442. ISBN . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ a b Drain, KL (2001). "Preventing and managing drug-induced anaphylaxis". Drug safety : an international journal of medical toxicology and drug experience. 24 (11). ss. 843-53. (PMID) 11665871.
- ^ Klotz, JH (15 Haziran 2010). ""Kissing bugs": potential disease vectors and cause of anaphylaxis". Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America. 50 (12). ss. 1629-34. (PMID) 20462351.
- ^ Bilò, MB (Temmuz 2011). "Anaphylaxis caused by Hymenoptera stings: from epidemiology to treatment". Allergy. Cilt 66 Suppl 95. ss. 35-7. (PMID) 21668850.
- ^ Cox, L (Mart 2010). "Speaking the same language: The World Allergy Organization Subcutaneous Immunotherapy Systemic Reaction Grading System". The Journal of allergy and clinical immunology. 125 (3). ss. 569-74, 574.e1-574.e7. (PMID) 20144472.
- ^ Bilò, BM (Ağustos 2008). "Epidemiology of insect-venom anaphylaxis". Current opinion in allergy and clinical immunology. 8 (4). ss. 330-7. (PMID) 18596590.
- ^ a b c d e f Khan, BQ (Ağustos 2011). "Pathophysiology of anaphylaxis". Current opinion in allergy and clinical immunology. 11 (4). ss. 319-25. (PMID) 21659865.
- ^ a b c Lieberman P (Eylül 2005). "Biphasic anaphylactic reactions". Ann. Allergy Asthma Immunol. 95 (3). ss. 217-26; quiz 226, 258. doi:10.1016/S1081-1206(10)61217-3. (PMID) 16200811.
- ^ a b c d Ring, J (2010). "History and classification of anaphylaxis" (PDF). Chemical immunology and allergy. Cilt 95. ss. 1-11. (PMID) 20519878. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ "Emergency treatment of anaphylactic reactions – Guidelines for healthcare providers" (PDF). Resuscitation Council (UK). Ocak 2008. 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2008.
- ^ Simons, KJ (Ağustos 2010). "Epinephrine and its use in anaphylaxis: current issues". Current opinion in allergy and clinical immunology. 10 (4). ss. 354-61. (PMID) 20543673.
- ^ Mueller, UR (Ağustos 2007). "Cardiovascular disease and anaphylaxis". Current opinion in allergy and clinical immunology. 7 (4). ss. 337-41. (PMID) 17620826.
- ^ Sicherer, SH (Mart 2007). "Self-injectable epinephrine for first-aid management of anaphylaxis". Pediatrics. 119 (3). ss. 638-46. (PMID) 17332221.
- ^ Sheikh A, Ten Broek V, Brown SG, Simons FE (Ağustos 2007). "H1-antihistamines for the treatment of anaphylaxis: Cochrane systematic review". Allergy. 62 (8). ss. 830-7. doi:10.1111/j.1398-9995.2007.01435.x. (PMID) 17620060.
- ^ a b Martelli, A (Ağustos 2008). "Anaphylaxis in the emergency department: a paediatric perspective". Current opinion in allergy and clinical immunology. 8 (4). ss. 321-9. (PMID) 18596589.
- ^ Harris, edited by Jeffrey (2007). Head and neck manifestations of systemic disease. Londra: Informa Healthcare. s. 325. ISBN . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
- ^ Koplin, JJ (Ekim 2011). "An update on epidemiology of anaphylaxis in children and adults". Current opinion in allergy and clinical immunology. 11 (5). ss. 492-6. (PMID) 21760501.
- ^ Demain, JG (Ağustos 2010). "Anaphylaxis and insect allergy". Current opinion in allergy and clinical immunology. 10 (4). ss. 318-22. (PMID) 20543675.
- ^ "anaphylaxis". merriam-webster.com. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Kasım 2009.
- ^ Vichyanond, P (Eylül 2011). "Omalizumab in allergic diseases, a recent review". Asian Pacific journal of allergy and immunology / launched by the Allergy and Immunology Society of Thailand. 29 (3). ss. 209-19. (PMID) 22053590.
- Genel
- http://www.acilveilkyardim.com/acilbakim/anaflaktiksoktaacilbakim.htm23 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Anafilaksi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- from the American Academy of Allergy and Immunology
- Emergency treatment of anaphylactic reactions15 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Sınıflandırma | D |
---|---|
Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anafilaksi aniden baslayan ve olume neden olabilen ciddi bir alerjik reaksiyondur Anafilakside genel olarak kizariklik kasinti bogaz sismesi ve kan basincinin dusmesi gibi semptomlar soz konusudur Yaygin nedenleri bocek isirmalari gidalar ve ilaclardir AnaphylaxisYuzde olmasi Bu yuzden cocuk gozlerini acamaz Bu tepki allerjen madde yuzunden oldu UzmanlikAcil tip Immunoloji Anafilaksi bazi akyuvar tiplerinden protein salinmasindan kaynaklanmaktadir Bu proteinler alerjik reaksiyon baslatabilen veya bir reaksiyonu daha ciddi hale getirebilen maddelerdir Bunlarin salimina bagisiklik sistemi reaksiyonu veya bagisiklik sistemi ile ilgisi olmayan baska bir sey neden olabilir Anafilaksi kisideki semptom ve belirtilere bakilarak teshis edilir Oncelikli tedavi yontemi epinefrin enjekte edilmesidir ve enjeksiyon bazen baska ilaclarla birlestirilebilir Dunya uzerindeki insanlarin yaklasik 0 05 2 si hayatlarinda bir noktada anafilaksi yasamistir Oranlarin arttigi gorulmektedir Terimin kokeni Yunanca ἀna ana karsi ve fyla3is phylaxis koruma kelimeleridir Isaretler ve semptomlarAnafilaksi belirtileri ve semptomlari Anafilakside genelde dakikalar veya saatler icerisinde bircok farkli semptom gorulmektedir Eger neden dogrudan kan akisina karisan bir madde ise semptomlar ortalama 5 30 dakika icerisinde ortaya cikmaktadir damar yoluyla Eger nedeni kisinin yemis oldugu bir gida ise ortalama sure 2 saattir En cok etkilenen alanlar sunlardir deri 80 90 akcigerler ve solunum yollari 70 mide ve bagirsaklar 30 45 kalp ve kan damarlari 10 45 ve merkezi sinir sistemi 10 15 Genellikle bu sistemlerden ikisi veya daha fazlasi etkilenmektedir Deri Anaflaksi geciren bir kisinin sirtinda kizariklik ve kurdesen Semptomlar genellikle deri uzerinde kabarikliklar kurdesen kasinti yuzde veya deride kizarma kizariklik veya dudaklarda sisme seklinde ortaya cikmaktadir Deri altinda kabarikliklar anjiyoodem olan kisiler derilerinde kasinti yerine yanma hissedebilirler Vakalarin 20 sinde dil veya bogaz sisebilir Diger belirtiler arasinda burun akintisi ve goz yuzeyi ile goz kapaginda mukoza zarinin sismesi yer alabilir konjonktiv Ayrica deri oksijen yetersizliginden dolayi mavi renk morarma alabilir Solunum Solunumla ilgili semptomlar ve belirtiler nefes darligi hiriltili sesle zorlanarak nefes alma hirilti veya tiz bir sesle zor nefes almadir stridor Hiriltili nefes genellikle hava yolunun brons kaslari alt kismindaki kaslarda olusan spazmlardan kaynaklanmaktadir Tiz sesle nefes almanin nedeni ise ust solunum yolunda nefes yolunu daraltan sismelerdir Ses kisikligi yutkunmada zorluk veya oksuruk de gorulebilir Kalp Kalpteki kan damarlari kalpte bulunan bazi hucrelerden histamin salgilanmasi nedeniyle aniden daralabilir koroner atardamar spazmi Bu durum kalbe kan akisini kesintiye ugratarak kalp hucrelerinin olmesine neden olabilir miyokard enfarktus veya kalp cok yavas ya da cok hizli atabilir kardiyak ritim bozuklugu veya kalp atisi tamamen durabilir ani kalp durmasi Daha onceden kalp hastaligi gecirmis olan kisilerde anafilaksi yuzunden kardiyak etki olusmasi riski daha yuksektir Dusuk kan basincindan dolayi nabzin hizli olmasi daha yaygin iken anafilaksiden muzdarip insanlarin 10 u dusuk kan basincinda dusuk nabiz hizina bradikardi sahip olabilir Dusuk nabiz hizi ve dusuk kan basincinin bir arada olmasi Bezold Jarisch refleksi olarak bilinmektedir Kisi kan basincindaki dusus nedeniyle bas donmesi hissedebilir veya bilincini kaybedebilir Bu dusuk kan basincinin nedeni kan damarlarinin genislemesi dagilma soku veya kalp karinciklarinin aksamasi olabilir kardiyojenik sok Nadir durumlarda anafilaksinin tek belirtisi cok dusuk kan basinci olabilir Diger Mide ve bagirsaklardaki semptomlar arasinda kramp benzeri karin agrisi ishal ve kusma gorulebilir Kisinin dusunceleri daginiklasabilir idrarini tutamayabilir ve pelvis bolgesinde uterus kramplari gibi agri hissedebilir Beyin cevresindeki kan damarlarinin genislemesi bag agrisina neden olabilir Kisi endise duyabilir veya olmek uzere oldugunu dusunebilir NedenlerAnafilaksi vucudun neredeyse her turlu yabanci maddeye karsi tepkisinden kaynaklanabilir Yaygin tetikleyiciler arasinda bocek isirmalari ve sokmalari gidalar ve ilaclardan gelen venom sayilabilir Cocuklar ve genc yetiskinlerde en yaygin tetikleyici gidalardir Ilaclar bocek isirmalari ve sokmalari yasi daha buyuk yetiskinlerde daha yaygin tetikleyicilerdir Daha az gorulen nedenler arasinda fiziksel etkenler biyolojik etken maddeler semen gibi bitki sutu hormonsal degisiklikler gida katki maddeleri monosodyum glutamat ve gida boyasi gibi ve deriye uygulaman ilaclar lokal ilaclar yer almaktadir Egzersiz veya sicaklik da sicak veya soguk bazi doku hucrelerinde alerjik reaksiyonu baslatan kimyasal maddelerin salinmasina yol acarak anafilaksiyi tetikleyebilir Egzersizin neden oldugu anafilaksi genelde belirli gidalarin yenilmesi ile de baglantilidir Eger anafilaksi kisiye anestezi verilirken meydana gelirse bunun en yaygin nedeni uyusturmak icin verilen bazi ilaclar kas sinir blokaji yapan etken maddeler antibiyotikler ve bitki sutudur Vakalarin 32 50 sinde neden bilinmemektedir idyopatik anafilaksi Gida Bircok gida ilk defa yenildigi zaman bile anafilaksiyi tetikleyebilir Bati toplumlarinda yerfistigi bugday agac yemisi kabuklu deniz hayvanlari balik sut ve yumurta yenilmesi veya bunlarla temas edilmesi en yaygin nedenlerdir Orta Dogu da susam yaygin bir tetikleyici gidadir Asya da pirinc ve leblebi sik sik anafilaksiye neden olur Ciddi vakalar genellikle gidanin yenilmesi sonucu meydana gelir ancak bazi insanlarda gida vucudun bazi yerlerine temas ettiginde de ciddi bir reaksiyon gelisebilir Cocuklardaki alerji gecebilir 16 yas itibariyla sut veya yumurtaya karsi anafilaksisi olan cocuklarin 80 i ve yer fistigina karsi bir kez anafilaksi gecirmis olanlarin 20 si bu gidalari bir sorunla karsilasmadan yiyebilmektedirler Ilaclar Herhangi bir ilac anafilaksiye neden olabilir En yaygin olanlari b laktam antibiyotikler ornegin penisilin daha sonra aspirin ve NSAID lerdir Eger kisinin bir NSAII a alerjisi varsa genelde anafilaksiyi tetiklemeyen bir baskasini kullanabilirler Anafilaksinin diger yaygin nedenleri arasinda kemoterapi asilar protamin spermde bulunur ve bitkisel ilaclar sayilabilir Vankomisin morfin ve rontgen goruntulerini iyilestirmek icin kullanilan bazi ilaclar radyokontrast maddeleri dokulardaki bazi hucrelere zarar vererek histamin salgilamalarina neden olup mast hucresi degranulasyonu anafilaksi meydana getirirler Bir ilaca karsi reaksiyon meydana gelme sikligi kismen ilacin kisiye ne siklikta verildigine ve kismen ilacin vucut icerisindeki fonksiyonuna baglidir Penisilin veya sefalosporin kaynakli anafilaksi ancak bunlarin vucut icerisindeki proteinlere baglanmasindan sonra meydana gelir ve bazilari digerlerinden daha kolay baglanirlar Penisilin kaynakli anafilaksi tedavi goren her 2 000 ila 10 000 kisiden birinde meydana gelir Tedavi edilen her 50 000 kisiden birinden daha azinda olume rastlanir Aspirine ve NSAID kaynakli anafilaksi her 50 000 kisiden birinde meydana gelir Eger bir kiside penisiline karsi reaksiyon meydana gelmis ise sefalosporinlere karsi reaksiyon gelismesi riski daha buyuktur ancak risk yine de 1 000 kiside birden daha dusuktur Eskiden rontgen goruntulerini iyilestirmek icin kullanilan eski ilaclar radyokontrast maddeleri vakalarin 1 inde reaksiyona neden olmustur Daha yeni dusuk ozmolar randyokontrast maddeleri vakalarin 0 04 unde reaksiyona neden olmaktadir Venom Ari veya yaban arisi Zarkanatlilar gibi boceklerin veya kan emen boceklerin Triatominae sokmasi veya isirmasiyla gelen venom zehir anafilaksiye neden olabilir Eger kisi gecmiste venoma karsi reaksiyon gostermisse ve sokma bolgesinin cevresinde lokal reaksiyondan fazlasi meydana gelmisse bu kisiler gelecekte daha buyuk bir anafilaksi riski tasimaktadirlar Ancak anafilaksi nedeniyle olenlerin yarisinda daha once yaygin bir sistemik reaksiyon gorulmemistir Risk faktorleri Astim egzama veya alerjik rinit gibi atopik hastaliklari bulunan insanlarin gida bitki sutu ve radyokontrast maddelerinden anafilaksi duyarliligi gelistirme riski daha yuksektir Bu insanlarin enjekte ilaclar veya igneler ile ilgili riski daha yuksek degildir Anaflaksi geciren cocuklarda yapilan bir arastirma 60 inin gecmisinde atopik hastalik oldugunu ortaya koymustur Anafilaksiden olen cocuklarin 90 indan fazlasinda astim hastaligi vardir Dokularinda cok fazla veya daha zengin mast hucre bulunmasindan mastositoz kaynaklanan duzensizliklerden muzdarip insanlarin riskleri daha yuksektir Anafilaksiye neden olan maddeye son maruz kalinan tarih ne kadar onceyse yeni reaksiyon gelismesi riski o kadar dusuktur MekanizmaAnafilaksi aniden baslayan ve bircok vucut sistemini etkileyen ciddi bir alerjik reaksiyondur Mast hucrelerden ve bazofillerden inflamatuvar medyatorlerin ve sitokinlerin salinmasindan kaynaklanmaktadir Bunlarin salimi genellikle bir bagisiklik sistemi reaksiyonuna baglidir ancak bu hucrelerde bagisiklik sistemi ile ilgili olmayan hasarlardan da kaynaklanabilir Immunolojik Anafilaksi bir bagisiklik tepkisinden kaynaklandigi zaman immunoglobulin E IgE alerjik reaksiyonu baslatan yabanci maddeye baglanir antijen IgE nin antijene baglanmasi ile mast hucrelerdeki ve bazofillerdeki FceRI reseptorler etkinlesir Mast hucreler ve bazofiller histamin gibi inflamatuvar medyatorlerin salimi ile tepki verirler Bu medyatorler bronslardaki duz kaslarin kasilmasini artirir kan damarlarinin genislemesine vasodilasyon neden olur kan damarlarindan sivi sizintisini artirir ve kalp damarlarinin hareketini zayiflatir IgE ye bagli olmayan bir baska immunolojik reaksiyon daha vardir ancak bunun insanlarda meydana gelip gelmedigi bilinmemektedir Immunolojik olmayanlar Anafilaksinin bagisiklik tepkisi sonucu meydana gelmedigi durumlarda reaksiyon dogrudan mast hucrelerine ve bazofillere zarar vererek histamin ve genelde alerjik reaksiyonla degranulasyon baglantili baska maddeler salgilamalarina neden olan bir maddeden kaynaklanmaktadir Bu hucrelere zarar veren etkenler arasinda rontgen kontrast maddeleri opioidler sicaklik sicak veya soguk ve titresim sayilabilir TeshisAnafilaksi teshisi klinik bulgulara dayanir Alerjen bir maddeye maruz kalinmasindan dakikalar saatler icinde asagidaki uc durumdan biri olusursa kisinin anafilaksi olmasi yuksek olasiliktir Deri veya mukozal doku tutulumu ve beraberinde solunum guclugu veya dusuk tansiyon Asagidaki semptomlardan ikisinin veya daha fazlasinin gorulmesi a Deri veya mukoza tutulumu b Solunum guclukleri c Dusuk tansiyon d Gastrointestinal semptomlar Bilinin bir alerjene maruz kalindiktan sonra dusuk tansiyon Eger kisi bocek sokmasina veya ilac tedavisine karsi kotu reaksiyon veriyorsa anafilaksiyi teshis etmede triptaz veya histamin mast hucrelerden salinan icin kan testlerinin yapilmasi yararli olabilir Ancak sebep gida ise veya kisinin kan basinci normal ise bu testler cok faydali olmaz ve bu testler anafilaksi olmadigi teshisini koyamaz Siniflandirma Anafilaksinin uc ana sinifi vardir Anafilaktik sok vucut genelinde kan damarlarinin genisleyerek sistemik vazodilasyon kan basincinin kisinin normal kan basincindan en az 30 ya da standart degerlerden 30 daha dusuk olmasina sebep olur Bifazik anafilaksi kisinin ilk reaksiyona sebep olan alerjenle tekrar karsilasmamasina ragmen belirtilerin 1 72 saat icinde geri gelmesi ile tanilanir Bazi calismalar anafilaksi vakalarinin yaklasik 20 sinin bifazik oldugunu iddia etmektedir Belirtiler genel olarak 8 saat icinde tekrar gorulur Ikinci reaksiyon ilk anafilakside oldugu gibi ayni sekilde tedavi edilir Psodoanafilaksi veya anafilaktoid reaksiyonlar alerjik reaksiyona degil mast hucrelerinin dogrudan zarar gormesine mast hucreleri degranulasyonu bagli olan anafilaksinin eski isimleridir Gunumuzde Dunya Alerji Orgutu tarafindan kullanilan isim bagisik olmayan anafilaksi dir Bazilari eski isimlerin artik kullanilmamasini onermektedir Alerji testi Sag kol uzerinde yapilan cilt alerji testi Alerji testi kisinin anafilaksisine neyin sebep olduguna karar vermeye yardimci olabilir Cilt alerji testleri yama testleri gibi cesitli gidalar ve venomlar icin mevcuttur Belirli antikorlar icin yapilan kan testleri sut yumurta fistik agac yemisi ve balik alerjisini belirlemede yardimci olabilir Cilt testleri penisilin alerjisini belirleyebilir ama baska ilaclara karsi olan alerjileri belirlemede kullanilabilecek cilt testi yoktur Bagisik olmayan anafilaksi formlari yalnizca kisinin gecmisine bakilarak ya da kisiyi gecmiste reaksiyon gostermesine sebep olmus bir alerjene maruz birakarak teshis edilebilir Bagisik olmayan anafilaksiler icin bir cilt veya kan testi bulunmamaktadir Ayirici tani Bazen anafilaksiyi astim oksijen yetmezligine bagli bayilma sinkop ve panik ataklardan ayirt etmek zordur Astim hastalarinin genelde kasinma veya mide ya da barsak semptomlari yoktur Bir insan bayildiginda cildi solgundur ve kasintisi olmaz Panik atak geciren birinin cildi kizarik olabilir ama kurdeseni olmaz Benzer semptomlari olan diger durumlar bozulmus balik zehirlenmesi histamin zehirlenmesi ve belirli parazitlerden kaynaklanan enfeksiyonlardir anisakiyaz KorunmaAnafilaksiden korunmak icin tavsiye edilen yontem gecmiste reaksiyona sebep olan kosullardan uzak durmaktir Bunun mumkun olmadigi durumlarda vucudun bilinen bir alerjene reaksiyon gostermesini onlemek icin bazi tedavilere basvurulabilir desensitizasyon Zar kanatli venomlara karsi bagisiklik sistemine uygulanan tedaviler immunoterapi arilara yaban arilarina esek arilarina sari yabanarilarina ve ates karincalarina karsi olan alerjilere karsi hassasiyeti azaltmada yetiskinlerde 80 90 ve cocuklarda 98 oraninda etkilidir Oral bagisiklik tedavisi sut yumurta findik ve fistik gibi bazi besinlere karsi hassasiyeti azaltmada etkilidir ama bu tedavilerin genellikle kotu yan etkileri vardir Hassasiyetin azaltilmasi cogu ilac tedavisiyle de mumkundur ancak cogu insan ilac tedavisi probleminden sakinmalidir Bitki sutune alerjisi olan kisilerin bagisiklik tepkisine sebep olan avokado muz ve patates gibi karsi reaktif besinler icerige sahip besinlerden uzak durmalari onemlidir YonetimAnafilaksi hava yolunun acilmasi oksijen destegi damardan yogun miktarda sivi verilmesi ve yakin goruntuleme gibi hayat kurtarici onlemler gerektiren medikal bir acil durumdur Epinefrin tercihe bagli bir tedavidir Antihistaminler ve steroidler genellikle epinefrine ek olarak kullanilir Hasta normale dondukten sonra semptomlarin geri gelmediginden emin olmak icin hastanede 2 ila 24 saat arasinda gozetim altinda tutulmalidir eger hastada bifazik anafilaksi varsa semptomlar tekrar gorunebilir Epinefrin EpiPen oto enjektorun eski bir versiyonu Epinefrin adrenalin anafilaksi icin oncelikli tedavi yontemidir Kullanilmamasi icin herhangi bir sebep yoktur hicbir kesin kontrendikasyon yoktur Anafilaksiden suphelenildigi anda bir epinefrin cozeltinin orta anterolateral kalcadaki adaleye enjekte edilmesi onerilmektedir Hasta tedaviye iyi sekilde yanit vermiyorsa enjeksiyon 5 ila 15 dakikada bir tekrarlanabilir Vakalarin 16 35 inde ikinci doz gereklidir Iki dozdan fazlasi nadiren gerekli olur Adaleye enjeksiyon yapilmasi kas icine uygulama ilacin daha yavas emilecegi cilt altina enjekte edilmesine cilt altina uygulama tercih edilmelidir Epinefrinden kaynaklanan minor problemler arasinda titreme anksiyete bas agrilari ve carpinti yer alir B Blokor kullanan hastalarda epinefrin etkili olmayabilir Bu durumda eger epinefrin etkili olmazsa damardan glukagon uygulanabilir Glukagonun eylem mekanizmasi icinde b alicilar yer almaz Gerekliyse seyreltik cozelti kullanilarak epinefrin damara intravenoz enjeksiyon enjekte edilebilir Ancak intravenoz epinefrin duzensiz kalp atislari disritmia ve kalp krizleri ile miyokard enfarktus baglantilidir Anafilaksi hastalarinin epinefrini kendi kendilerine kaslarina enjekte etmelerini saglayan oto epinefrin enjektorler tipik olarak iki doz halinde bulunur biri 25 kilogramdan agir ocuk ve yetiskinler icin digeri de 10 25 kg cocuklar icin Yardimcilar Antihistaminler genelde epinefrine ek olarak kullanilir Teorik sebeplere dayanarak etkili olduklari varsayilir ancak anafilaksi tedavisinde gercekten etkili olduklarina dair cok az kanit vardir 2007 Cochrane incelemesinde onerilmeleri icin yeterli kalitede herhangi bir calismaya rastlanmamistir Antihistaminlerin sivi artisi veya hava yolunda spazm olusmasinda etkili olduguna dair bir inanis yoktur Hasta halihazirda anafilaksi nobeti gecirirken kortikosteroidlerin bir fark yaratmasi pek mumkun gorunmemektedir Bifazik anafilaksi riskini azaltma umuduyla kullanilabilirler ancak ileride anafilaksiyi engellemede ne kadar etkin olduklari belirsizdir Solunum cihazi nebulizor yoluyla verilen salbutamol epinefrinin bronkospazm belirtilerini rahatlatmadigi durumda etkili olabilir Yumusak kaslari rahatlatabileceginden dolayi diger onlemlere karsilik vermeyen hastalarda metilen mavisi kullanilir Hazirlik Anafilaksi riski altinda olanlarin bir alerji eylem plani hazirlamalari onerilmektedir Anne babalar okullara cocuklarinin alerjileri ve anafilaktik acil durumda neler yapilmasi gerektigi hakkinda bilgi vermelidir Eylem planinda genellikle epinefrin oto enjektorlerinin kullanilmasi medikal uyari bilezigi takilmasinin onerilmesi ve tetikleyicilerden nasil korunulacagina dair danismanlik yer alir Belirli tetikleyiciler icin vucudu alerjik reaksiyona sebep olan icerige karsi daha az hassas hale getirecek tedavi mevcuttur Bu tur bir tedavi ileride olusabilecek anafilaksi nobetlerini onleyebilir Birkac yil suren deri alti desensitizasyonunun sokan boceklere karsi etkili oldugu bulunmustur oral desensitizasyonun da pek cok besine karsi etkilidir Genel GorunumSebebi biliniyorsa ve hasta acilen tedavi edilirse duzelme sansi oldukca yuksektir Sebebi bilinmese bile reaksiyonu durduracak ilac tedavisi mevcut ise hasta genellikle iyilesir Olum genellikle solunuma hava yolunun tikanmasi veya kardiyovaskuler sebebe sok bagli olarak gerceklesir Anafilaksi vakalarin 0 7 20 sinde olume sebep olur Bazi olum vakalari dakikalar icinde gerceklesir Egzersiz nedeniyle anafilaksi yasayan hastalar genelde iyi sonuclar alir yaslari ilerledikce daha az sayida ve daha az siddetli nobetler gecirirler OlasilikAnafilaksi orani yillik olarak 100 000 kiside 4 5 tir ve yasam boyu riski ise 0 5 2 dir Oranlarin yukseldigi gorunmektedir 1980 lerde anafilaksi orani 100 000 kiside yillik yaklasik 20 iken 1990 larda 100 000 kiside yillik 50 olmustur Artisin sebebi gorunuse gore besinlerden kaynaklanmaktadir Genclerde ve kadinlarda risk daha yuksektir Gunumuzde anafilaksi Birlesik Devletler de yilda 500 1 000 olume milyonda 2 4 Birlesik Krallik ta yilda 20 olume milyonda 0 33 ve Avustralya da yilda 15 olume milyonda 0 64 sebep olmaktadir Olum oranlari 1970 ler ve 2000 ler arasinda azalmistir Avustralya da anafilaksiden kaynaklanan olumler kadinlarda cogunlukla besinlere erkeklerde ise bocek sokmalarina baglidir Anafilaksiden kaynaklanan olumler genellikle ilac tedavisinden kaynaklanmaktadir Tarihce Aphylaxis Afilaksi terimi 1902 yilinda Charles Richet tarafindan turetilmistir ve daha sonra kulaga daha hos geldigi icin anaphylaxis anafilaksi olarak degistirilmistir Richet daha sonra 1913 yilinda anafilaksi calismalari nedeniyle Tip ve Psikoloji dalinda Nobel Odulune layik gorulmustur Bununla beraber reaksiyonun varligi antik caglardan beri bilinmektedir Terim Yunancadan gelmektedir Yunanca sozcukler ἀna ana karsi ve fyla3is phylaxis koruma ArastirmaAnafilaksi tedavisinde epinefrinin dil altindan sublingual epinefrin uygulanabilmesine yonelik devam eden calismalar bulunmaktadir Anti IgE antikor omalizumabin deri altindan enjeksiyonu tekrar olusumun onlenmesine yonelik bir metot olarak gelistirilmekte olmakla beraber henuz tavsiye edilmemektedir Anafilaksi vucutta alerjen maddelere karsi olusabilen ciddi bir alerjik reaksiyon bicimidir Bu alerjen maddelere ornek olarak bocek zehirleri polenler yiyecekler ilaclar verilebilir Bu tur maddelere maruz kalinca bagisiklik sistemimizin antikorlari bazi kimyasal maddeler mesela histaminler salarlar Bu kimyasal maddeler de vucudumuzda burun akmasi deri kizarikligi kasinti gibi cesitli alerji bulgu ve belirtilerinin ortaya cikmasina neden olurlar Anafilakside bu belirtiler daha agir ve ciddi bir bicimde ortaya cikar Kimyasal maddeler daha bol miktarda salinirlar bunun sonucunda saniyeler icinde ani kan basinci dusuklugu solunum yollarinda darlasma ve buna bagli solunum guclugu sok suur kaybi ve sonunda olum gorulebilir Anafilaktik sokta alinan antikor birleserek kanda histamin seviyesini yukseltir Bunun neticesinde kapiller damar gecirgenligi artar Vazodilatasyon sekillenir ve kan plazmasindan intersitisiyel alana doku sivisina plazma gecisi olur Anaflaksi aniden ortaya cikan vucudu etkileyen kisa surede olumle de sonuclanabilen siddetli antijen antikor tepkimesidir Kisinin duyarli oldugu bir maddeyle alerjen karsilasmasi nedeniyle ortaya cikan anaflaksinin kisa surede olusturdugu siddetli belirti ve bulgulara anaflaktik sok denilmektedir Hafif orta duzeyde ve siddetli olmak uzere siniflandirilabilir Genellikle Penicillin cephalosporinler sulfonamidler demir thiamine bazi lokal anestezikler vucuda zerk enjekte edildiginde Cesitli bocek sokmalarinda ari ates karincasi vd Kisilerin duyarli oldugu bazi besinler Kabuklu deniz urunleri fistik ceviz sut ve sut urunleri cilek mango cikolata vd yenildiginde veya icildiginde Cevrede bulunan maddelerin cicek poleni toz duman parfum ve benzeri esanslar toz veya gaz halindeki kimyasal maddeler koklandiginda ve veya solundugunda Anaflaksi 30 dakika icerisinde olusursa da bazen kisilere ve etkene gore bu ortaya cikis suresi saniyelerle saatler arasinda farklilik gosterebilir Olum nedeni genellikle aniden olusan bronkospazm soluk yollarindaki daralmalar ve bronslardaki obstruksiyondur soluk yolunda olusan tikanmadir Hasta hayatta kalirsa belirtiler birkac saat icerisinde kaybolur Anaflaktik alerjik tepkiler bir bolgede lokal veya tum vucutta sistemik olusabilir Bolgesel etkilenme kisaca alerji olarak kabul edilirken tum vucudu etkileyen tepkiye anaflaktik sok denilmektedir KaynakcaOzel a b Tintinalli Judith E 2010 Emergency Medicine A Comprehensive Study Guide Emergency Medicine Tintinalli New York McGraw Hill Companies ss 177 182 ISBN 0 07 148480 9 Oswalt ML Kemp SF Mayis 2007 Anaphylaxis office management and prevention Immunol Allergy Clin North Am 27 2 ss 177 91 vi doi 10 1016 j iac 2007 03 004 PMID 17493497 Clinically anaphylaxis is considered likely to be present if any one of three criteria is satisfied within minutes to hours a b c d e f g h i j k l Simons FE Ekim 2009 Anaphylaxis Recent advances in assessment and treatment PDF J Allergy Clin Immunol 124 4 ss 625 36 quiz 637 8 doi 10 1016 j jaci 2009 08 025 PMID 19815109 27 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Subat 2014 a b c d e f g h i j k l m n o Marx John 2010 Rosen s emergency medicine concepts and clinical practice 7th edition Philadelphia PA Mosby Elsevier s 15111528 ISBN 9780323054720 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Simons FE Mayis 2010 World Allergy Organization survey on global availability of essentials for the assessment and management of anaphylaxis by allergy immunology specialists in health care settings PDF Annals of allergy asthma amp immunology official publication of the American College of Allergy Asthma amp Immunology 104 5 ss 405 12 PMID 20486330 26 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Subat 2014 a b c d Sampson HA Munoz Furlong A Campbell RL ve digerleri Subat 2006 Second symposium on the definition and management of anaphylaxis summary report Second National Institute of Allergy and Infectious Disease Food Allergy and Anaphylaxis Network symposium J Allergy Clin Immunol 117 2 ss 391 7 doi 10 1016 j jaci 2005 12 1303 PMID 16461139 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b c Limsuwan T Temmuz 2010 PDF The Medical clinics of North America 94 4 ss 691 710 x PMID 20609858 26 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2014 a b c d e f Brown SG 4 Eylul 2006 Anaphylaxis diagnosis and management The Medical journal of Australia 185 5 ss 283 9 PMID 16948628 a b c d e Triggiani M Eylul 2008 Allergy and the cardiovascular system Clinical and experimental immunology Cilt 153 Suppl 1 ss 7 11 PMC 2515352 2 PMID 18721322 11 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2014 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Lee JK Temmuz 2011 Anaphylaxis mechanisms and management Clinical and experimental allergy journal of the British Society for Allergy and Clinical Immunology 41 7 ss 923 38 PMID 21668816 a b c d e f g Boden SR Temmuz 2011 Anaphylaxis a history with emphasis on food allergy Immunological reviews 242 1 ss 247 57 PMID 21682750 Worm M 2010 Epidemiology of anaphylaxis Chemical immunology and allergy Cilt 95 ss 12 21 PMID 20519879 a b editors Marianne Gausche Hill Susan Fuchs Loren Yamamoto 2007 The pediatric emergency medicine resource Rev 4 ed bas Sudbury Mass Jones amp Bartlett s 69 ISBN 9780763744144 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2014 KB1 bakim Fazladan yazi link Dewachter P Kasim 2009 Anaphylaxis and anesthesia controversies and new insights Anesthesiology 111 5 ss 1141 50 doi 10 1097 ALN 0b013e3181bbd443 PMID 19858877 a b editor Mariana C Castells 2010 Anaphylaxis and hypersensitivity reactions New York Humana Press s 223 ISBN 9781603279505 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2014 a b c Volcheck Gerald W 2009 Clinical allergy diagnosis and management Totowa N J Humana Press s 442 ISBN 9781588296160 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2014 a b Drain KL 2001 Preventing and managing drug induced anaphylaxis Drug safety an international journal of medical toxicology and drug experience 24 11 ss 843 53 PMID 11665871 Klotz JH 15 Haziran 2010 Kissing bugs potential disease vectors and cause of anaphylaxis Clinical infectious diseases an official publication of the Infectious Diseases Society of America 50 12 ss 1629 34 PMID 20462351 Bilo MB Temmuz 2011 Anaphylaxis caused by Hymenoptera stings from epidemiology to treatment Allergy Cilt 66 Suppl 95 ss 35 7 PMID 21668850 Cox L Mart 2010 Speaking the same language The World Allergy Organization Subcutaneous Immunotherapy Systemic Reaction Grading System The Journal of allergy and clinical immunology 125 3 ss 569 74 574 e1 574 e7 PMID 20144472 Bilo BM Agustos 2008 Epidemiology of insect venom anaphylaxis Current opinion in allergy and clinical immunology 8 4 ss 330 7 PMID 18596590 a b c d e f Khan BQ Agustos 2011 Pathophysiology of anaphylaxis Current opinion in allergy and clinical immunology 11 4 ss 319 25 PMID 21659865 a b c Lieberman P Eylul 2005 Biphasic anaphylactic reactions Ann Allergy Asthma Immunol 95 3 ss 217 26 quiz 226 258 doi 10 1016 S1081 1206 10 61217 3 PMID 16200811 a b c d Ring J 2010 History and classification of anaphylaxis PDF Chemical immunology and allergy Cilt 95 ss 1 11 PMID 20519878 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Subat 2014 Emergency treatment of anaphylactic reactions Guidelines for healthcare providers PDF Resuscitation Council UK Ocak 2008 15 Mart 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Nisan 2008 Simons KJ Agustos 2010 Epinephrine and its use in anaphylaxis current issues Current opinion in allergy and clinical immunology 10 4 ss 354 61 PMID 20543673 Mueller UR Agustos 2007 Cardiovascular disease and anaphylaxis Current opinion in allergy and clinical immunology 7 4 ss 337 41 PMID 17620826 Sicherer SH Mart 2007 Self injectable epinephrine for first aid management of anaphylaxis Pediatrics 119 3 ss 638 46 PMID 17332221 Sheikh A Ten Broek V Brown SG Simons FE Agustos 2007 H1 antihistamines for the treatment of anaphylaxis Cochrane systematic review Allergy 62 8 ss 830 7 doi 10 1111 j 1398 9995 2007 01435 x PMID 17620060 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Martelli A Agustos 2008 Anaphylaxis in the emergency department a paediatric perspective Current opinion in allergy and clinical immunology 8 4 ss 321 9 PMID 18596589 Harris edited by Jeffrey 2007 Head and neck manifestations of systemic disease Londra Informa Healthcare s 325 ISBN 9780849340505 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2014 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Koplin JJ Ekim 2011 An update on epidemiology of anaphylaxis in children and adults Current opinion in allergy and clinical immunology 11 5 ss 492 6 PMID 21760501 Demain JG Agustos 2010 Anaphylaxis and insect allergy Current opinion in allergy and clinical immunology 10 4 ss 318 22 PMID 20543675 anaphylaxis merriam webster com 12 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Kasim 2009 Vichyanond P Eylul 2011 Omalizumab in allergic diseases a recent review Asian Pacific journal of allergy and immunology launched by the Allergy and Immunology Society of Thailand 29 3 ss 209 19 PMID 22053590 Genelhttp www acilveilkyardim com acilbakim anaflaktiksoktaacilbakim htm23 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarWikimedia Commons ta Anafilaksi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir from the American Academy of Allergy and Immunology Emergency treatment of anaphylactic reactions15 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde SiniflandirmaDICD 10 1 ICD 9 CM 995 0MeSH D000707DiseasesDB 29153Dis kaynaklarMedlinePlus 000844eMedicine med 128