Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mayıs 2009) |
Anlatım biçimleri, anlatılacak olay veya kavramların nasıl anlatıldığını belirten edebiyat terimidir; yazarın anlatımını yaparken kullandığı üsluba, başvurduğu yönteme anlatım biçimi denir. Anlatılacakların türüne ya da amacına göre değişik anlatım biçimleri kullanılır. Örneğin romanda kullanılan anlatım biçimi ile bir makalede kullanılan anlatım biçimi birbirinden farklıdır.
Bir olay anlatımı ile, düşünce anlatımı aynı yöntemle olmaz. Düşünce yazılarında ve resmi mektuplarda anlatım daha ciddi; özel mektuplarda, anılarda daha içten; olay yazılarında sürükleyici, heyecan doludur.
Anlatımda kimi zaman konuşma dili, kimi zaman şiir dili kullanılır. Her ikisi için de iki anlatım biçimi vardır: Dolaylı anlatım, doğrudan anlatım.
Dolaylı Anlatım; Herhangi bir konuda başkasından öğrendiğimiz bir haberi başkasına aktarmamıza denir.
Örneğin: Arkadaşım okula geleceğini söyledi.
Doğrudan Anlatım; Öykü, roman gibi yazın türlerinde, olayların kahramanın ağzından anlatılmasıdır. Dolaylı anlatım bir şeyi dolandıra dolandıra, farklı yollardan anlatmaktır ama dolaysız anlatım bir şeyi direkt söylemektir.
Anlatım biçimleri
Açıklayıcı anlatım
Okuyucuya bilgi vermek, okuyucuyu bir konuda aydınlatmak, bir konuyu açıklamak, bir şey öğretmek amacıyla kullanılan anlatım biçimine açıklayıcı anlatım denir. Açıklayıcı anlatım genellikle makale, deneme, sohbet, fıkra, eleştiri gibi eser türlerinde kullanılır. Başlıca özellikleri şunlardır:
- Genellikle nesnel anlatım kullanılır.
- Sanatlı söyleyişlere yer verilmez.
- Dili yalın ve anlaşılırdır.
- Daha çok düşünce yazıları, bilimsel yazılar, ders kitapları, ansiklopedilerde rastlanılır.
- Örnek
| “ | ...Evrende sayısız gök cisminin oluşturduğu kümelere galaksi; çevresine ısı ve ışık yayan gök cisimlerine ise yıldız denir. Güneş bir yıldızdır. Bir galakside yer alan yıldızlardan bazılarının bir araya gelerek oluşturduğu gruplara ise sistem denir. Dünya Samanyolu Galaksisi’nde bulunan Güneş Sistemi’nde yer alır... | „ |
Betimleyici anlatım
Canlı ve cansız varlıkları en ince ayrıntılarına kadar anlatma sanatına tasvir (betimleme) denir. Çevremizde gördüğümüz her şey betimlenebilir. Betimleyici anlatımın genel özelliklerinden bazıları şunlardır:
- Betimlemelerde görsellik vardır. Genellikle görülen varlıklar betimlenir.
- Betimlemelerde görmenin dışında koklama, tatma, duyma, dokunma gibi diğer duyulardan da yararlanılabilir.
- Betimleyici anlatımın kullanıldığı yazılarda niteleyici sözcüklere sıkça rastlanılır.
- Betimleyici anlatımı kullanan bir yazar ayrıntılara çok dikkat eder ve varlıkları birbirlerinden ayıran özelliklere bolca yer verir.
- Örnek
| “ | Çoban Mehmet ile evlenecek olan Zehra, insanın rüyasına girse korkutacak kadar acayip bir mahluk, bir nevi delidir. Kına renginde çalı gibi sert, karmakarışık saçları, balmumu gibi renksiz yüzünde yine o renkte çilleri, daracık alnı ile bir hizada korkunç gözleri vardır. | „ |
Betimleyici anlatım yazarın anlatıma kendi duygu ve düşüncelerini katıp katmamasına göre izlenimsel ve nesnel (açıklayıcı betimleme) olmak üzere ikiye ayrılır:
İzlenimsel betimleme
Yazarın kendi duygu ve düşüncelerini de içeren betimleme türüdür. Öznel bir anlatıma sahiptir. İçerdiği yargıların doğruluğu kişiden kişiye değişebilir. Edebi eserlerin birçoğunda da izlenimsel betimleme kullanılır. Çünkü yazarlar genellikle gördüklerine kendi yorumlarını da katarlar.
- Örnek
| “ | Eylül sabahının bu kapanık ve serin gününde bahçenin bütün ağaçları durgun ve karanlık... Havuzların suları, bulutlu gökyüzünün yansımalarıyla kirli bir katran renginde...Neşesiz fıskiyeler havada tutunamıyor. Derinden derine, perişan kuş feryatları, bin tempoda hayvan bağırmaları duyuluyor. İnsan daha kapıdan girerken bir gurbet ve ıstırap bahçesinin eşiğine ayak bastığını anlıyor. | „ |
Nesnel betimleme (Açıklayıcı betimleme)
Yazarın kendi duygu ve düşüncelerini içermeyen betimlemelerdir. Bu tür bir betimleme yazmakta olan bir yazar anlatıma kendi duygularını katmamaya, yani objektif kalmaya titizlik gösterir.
- Örnek
| “ | Numaralı maroken koltukları yataklı vagon gibi önceden kiralanan lüks otokarlardan minimini kaptıkaçtılara kadar son derece zengin çeşitler. Kamyonlar vardır ki İstanbul’daki benzin kamyonları gibi alçak kenarlı bir tekneden ibarettir. Yalnız bunlara teneke yerine insan oturtulacağından içlerine bir miktar arkalıksız kahve iskemlesi konmuş, dört köşesine dikilen dört sırığa da bir tente çekilivermiştir. | „ |
İnsanları anlatan betimlemelere portre denir. İnsanın dış görünüşünü anlatan betimlemelere fiziki portre; insanın iç dünyasını, ruhsal yapısını, karakterini anlatan portrelere de ruhsal portre denir. Ruhsal portrelerde görsel ayrıntılar bulunmaz. Ruhsal portreler kişilerin görülebilen özelliklerinden çok karakterlerini betimler.
Tartışmacı anlatım
Herhangi bir alanda ileri sürülen bir görüşün yanlışlığını kanıtlamak, o tezi çürütmek veya değiştirmek amacıyla yazılan yazılarda kullanılan bir anlatım biçimidir. Tartışmacı anlatımın genel özelliklerinden bazıları şunlardır:
- Daha çok eleştiri, ale, deneme... gibi düşünce yazılarında kullanılır.
- Ortaya atılan görüşler genellikle kanıtlanır.
- Yazının başında yazarın karşı çıktığı düşünce belirtilir. Daha sonra yazar bu düşünceleri hangi yönden ve neden yanlış bulduğunu açıklar. Sonra da bunları kanıtlarla desteklemeye çalışır.
- Gerek duyuluyorsa örnekler, bilirkişi raporları, konunun uzmanlarının sözleri, bilimsel araştırma sonuçları, sayısal veriler... gibi kanıtlar gösterilerek okuyucu ikna edilmeye, inandırılmaya çalışılır.
- Devrik cümlelere de rastlanılabilir.
- Sohbet ve söyleşi gibi rahat, samimi bir dile sahiptir.
- Örnek
| “ | Türkçenin kurallarına uygun olarak dikkatle türetilen güzel, yeni terimlere Türkçe yerine Öztürkçe diyerek bir ayrım yapmak, hele hele bu terimlere uydurmaca demek büyük bir hatadır. Kaldı ki diğer Türk budunları [halkları, toplulukları] ile dil birliğimizi bozuyor diye, Türkçe terimlere karşı çıkanlar herhalde çoğu kez yanılmışlardır. Çünkü o ‘yeni’ terimlerin bir çoğuna ya da benzerine Kazak, Özbek gibi Türk lehçelerinde rastladım. | „ |
Öyküleyici anlatım
Olayları bir akış halinde; yer, zaman, kişi ögeleri üzerine kurulmuş bir anlatım biçimidir. Bu anlatımda amaç okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır.Olaylar birbiri üzerinden gelişir ve zaman hızlı akar. Daha çok roman, hikâye, anı, gezi, biyografi, otobiyografi, tiyatro... gibi eser türlerinde kullanılır. Olay: eserde yer alan kişi ya da kişilerin yaptıkları işlerdir. Olaylar olağanüstü olabileceği gibi günlük yaşantımızda sık sık karşılaştığımız türden de olabilir. Olaylar yer, zaman ve kişilere bağlı olarak gerçekleşir. Öyküleyici anlatımın genel özelliklerinden bazıları şunlardır:
- Betimleyici anlatımdan farklı olarak zaman ve olay kavramlarına sahiptir. Betimleyici anlatımdaki bir resim karesi gibi tek bir zamanın anlatılmasının aksine öyküleyici anlatımda zaman hareket halindedir ve gerçekleşen olaylar barındırır.
- Olaylar genellikle geçmiş zaman kullanılarak anlatılır; ancak şimdiki zaman kullanılmış anlatıma sahip eserler de vardır.
- Olaylar oluş sırasına göre anlatılır.
- Anlatılmak istenen düşünceler olayların içindedir.
- Örnek
| “ | Yusuf’u çenesinin altından tuttu, başını yukarıya doğru kaldırdı. Fakat Yusuf silkindi ve başını geri çekti. Yavaş yavaş odanın bir köşesine çekildi. Tahkikat bitip hiçbir iz bulunmadan kasabaya dönülürken Yusuf da beraberdi. Köyden tedarik edilen küçük bir atın üzerinde dimdik duruyordu. Yalnız gece, Kaymakam’ın evinde yatağa yatırıldığı zaman, kendini kaybetti ve iki gün ateşler içinde sayıkladı. | „ |
| “ | Kadın bir gözyaşı seline boğulur gibi ağlayıp dövünmeye başladı. Kübra başını kaldırarak anasına baktı, fakat bir şey söylemeden ve en küçük bir harekette bulunmadan başını tekrar yorganların arasına soktu. Bu sefer de onu teskine filan çalışmayarak susmasını bekledi. Kadın biraz sonra gözlerini koltuğunun yenine silerek tekrar anlatmaya başladı. İlk zamanlarda sözlerini hıçkırıklar kesiyor ve hiçbir şey anlaşılmıyordu... | „ |
Kaynakça
- ^ a b c d Anlatım türleri 5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 5 Haziran 2016
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2009 Anlatim bicimleri anlatilacak olay veya kavramlarin nasil anlatildigini belirten edebiyat terimidir yazarin anlatimini yaparken kullandigi usluba basvurdugu yonteme anlatim bicimi denir Anlatilacaklarin turune ya da amacina gore degisik anlatim bicimleri kullanilir Ornegin romanda kullanilan anlatim bicimi ile bir makalede kullanilan anlatim bicimi birbirinden farklidir Bir olay anlatimi ile dusunce anlatimi ayni yontemle olmaz Dusunce yazilarinda ve resmi mektuplarda anlatim daha ciddi ozel mektuplarda anilarda daha icten olay yazilarinda surukleyici heyecan doludur Anlatimda kimi zaman konusma dili kimi zaman siir dili kullanilir Her ikisi icin de iki anlatim bicimi vardir Dolayli anlatim dogrudan anlatim Dolayli Anlatim Herhangi bir konuda baskasindan ogrendigimiz bir haberi baskasina aktarmamiza denir Ornegin Arkadasim okula gelecegini soyledi Dogrudan Anlatim Oyku roman gibi yazin turlerinde olaylarin kahramanin agzindan anlatilmasidir Dolayli anlatim bir seyi dolandira dolandira farkli yollardan anlatmaktir ama dolaysiz anlatim bir seyi direkt soylemektir Anlatim bicimleriAciklayici anlatim Okuyucuya bilgi vermek okuyucuyu bir konuda aydinlatmak bir konuyu aciklamak bir sey ogretmek amaciyla kullanilan anlatim bicimine aciklayici anlatim denir Aciklayici anlatim genellikle makale deneme sohbet fikra elestiri gibi eser turlerinde kullanilir Baslica ozellikleri sunlardir Genellikle nesnel anlatim kullanilir Sanatli soyleyislere yer verilmez Dili yalin ve anlasilirdir Daha cok dusunce yazilari bilimsel yazilar ders kitaplari ansiklopedilerde rastlanilir Ornek Evrende sayisiz gok cisminin olusturdugu kumelere galaksi cevresine isi ve isik yayan gok cisimlerine ise yildiz denir Gunes bir yildizdir Bir galakside yer alan yildizlardan bazilarinin bir araya gelerek olusturdugu gruplara ise sistem denir Dunya Samanyolu Galaksisi nde bulunan Gunes Sistemi nde yer alir Betimleyici anlatim Canli ve cansiz varliklari en ince ayrintilarina kadar anlatma sanatina tasvir betimleme denir Cevremizde gordugumuz her sey betimlenebilir Betimleyici anlatimin genel ozelliklerinden bazilari sunlardir Betimlemelerde gorsellik vardir Genellikle gorulen varliklar betimlenir Betimlemelerde gormenin disinda koklama tatma duyma dokunma gibi diger duyulardan da yararlanilabilir Betimleyici anlatimin kullanildigi yazilarda niteleyici sozcuklere sikca rastlanilir Betimleyici anlatimi kullanan bir yazar ayrintilara cok dikkat eder ve varliklari birbirlerinden ayiran ozelliklere bolca yer verir Ornek Coban Mehmet ile evlenecek olan Zehra insanin ruyasina girse korkutacak kadar acayip bir mahluk bir nevi delidir Kina renginde cali gibi sert karmakarisik saclari balmumu gibi renksiz yuzunde yine o renkte cilleri daracik alni ile bir hizada korkunc gozleri vardir Resat Nuri Guntekin Calikusu Betimleyici anlatim yazarin anlatima kendi duygu ve dusuncelerini katip katmamasina gore izlenimsel ve nesnel aciklayici betimleme olmak uzere ikiye ayrilir Izlenimsel betimleme Yazarin kendi duygu ve dusuncelerini de iceren betimleme turudur Oznel bir anlatima sahiptir Icerdigi yargilarin dogrulugu kisiden kisiye degisebilir Edebi eserlerin bircogunda da izlenimsel betimleme kullanilir Cunku yazarlar genellikle gorduklerine kendi yorumlarini da katarlar Ornek Eylul sabahinin bu kapanik ve serin gununde bahcenin butun agaclari durgun ve karanlik Havuzlarin sulari bulutlu gokyuzunun yansimalariyla kirli bir katran renginde Nesesiz fiskiyeler havada tutunamiyor Derinden derine perisan kus feryatlari bin tempoda hayvan bagirmalari duyuluyor Insan daha kapidan girerken bir gurbet ve istirap bahcesinin esigine ayak bastigini anliyor Ahmet Hasim Bize GoreNesnel betimleme Aciklayici betimleme Yazarin kendi duygu ve dusuncelerini icermeyen betimlemelerdir Bu tur bir betimleme yazmakta olan bir yazar anlatima kendi duygularini katmamaya yani objektif kalmaya titizlik gosterir Ornek Numarali maroken koltuklari yatakli vagon gibi onceden kiralanan luks otokarlardan minimini kaptikactilara kadar son derece zengin cesitler Kamyonlar vardir ki Istanbul daki benzin kamyonlari gibi alcak kenarli bir tekneden ibarettir Yalniz bunlara teneke yerine insan oturtulacagindan iclerine bir miktar arkaliksiz kahve iskemlesi konmus dort kosesine dikilen dort siriga da bir tente cekilivermistir Resat Nuri Guntekin Anadolu Notlari Insanlari anlatan betimlemelere portre denir Insanin dis gorunusunu anlatan betimlemelere fiziki portre insanin ic dunyasini ruhsal yapisini karakterini anlatan portrelere de ruhsal portre denir Ruhsal portrelerde gorsel ayrintilar bulunmaz Ruhsal portreler kisilerin gorulebilen ozelliklerinden cok karakterlerini betimler Tartismaci anlatim Herhangi bir alanda ileri surulen bir gorusun yanlisligini kanitlamak o tezi curutmek veya degistirmek amaciyla yazilan yazilarda kullanilan bir anlatim bicimidir Tartismaci anlatimin genel ozelliklerinden bazilari sunlardir Daha cok elestiri ale deneme gibi dusunce yazilarinda kullanilir Ortaya atilan gorusler genellikle kanitlanir Yazinin basinda yazarin karsi ciktigi dusunce belirtilir Daha sonra yazar bu dusunceleri hangi yonden ve neden yanlis buldugunu aciklar Sonra da bunlari kanitlarla desteklemeye calisir Gerek duyuluyorsa ornekler bilirkisi raporlari konunun uzmanlarinin sozleri bilimsel arastirma sonuclari sayisal veriler gibi kanitlar gosterilerek okuyucu ikna edilmeye inandirilmaya calisilir Devrik cumlelere de rastlanilabilir Sohbet ve soylesi gibi rahat samimi bir dile sahiptir Ornek Turkcenin kurallarina uygun olarak dikkatle turetilen guzel yeni terimlere Turkce yerine Ozturkce diyerek bir ayrim yapmak hele hele bu terimlere uydurmaca demek buyuk bir hatadir Kaldi ki diger Turk budunlari halklari topluluklari ile dil birligimizi bozuyor diye Turkce terimlere karsi cikanlar herhalde cogu kez yanilmislardir Cunku o yeni terimlerin bir coguna ya da benzerine Kazak Ozbek gibi Turk lehcelerinde rastladim Oktay Sinanoglu Bye Bye TurkceOykuleyici anlatim Olaylari bir akis halinde yer zaman kisi ogeleri uzerine kurulmus bir anlatim bicimidir Bu anlatimda amac okuyucuyu olay icinde yasatmaktir Olaylar birbiri uzerinden gelisir ve zaman hizli akar Daha cok roman hikaye ani gezi biyografi otobiyografi tiyatro gibi eser turlerinde kullanilir Olay eserde yer alan kisi ya da kisilerin yaptiklari islerdir Olaylar olaganustu olabilecegi gibi gunluk yasantimizda sik sik karsilastigimiz turden de olabilir Olaylar yer zaman ve kisilere bagli olarak gerceklesir Oykuleyici anlatimin genel ozelliklerinden bazilari sunlardir Betimleyici anlatimdan farkli olarak zaman ve olay kavramlarina sahiptir Betimleyici anlatimdaki bir resim karesi gibi tek bir zamanin anlatilmasinin aksine oykuleyici anlatimda zaman hareket halindedir ve gerceklesen olaylar barindirir Olaylar genellikle gecmis zaman kullanilarak anlatilir ancak simdiki zaman kullanilmis anlatima sahip eserler de vardir Olaylar olus sirasina gore anlatilir Anlatilmak istenen dusunceler olaylarin icindedir Ornek Yusuf u cenesinin altindan tuttu basini yukariya dogru kaldirdi Fakat Yusuf silkindi ve basini geri cekti Yavas yavas odanin bir kosesine cekildi Tahkikat bitip hicbir iz bulunmadan kasabaya donulurken Yusuf da beraberdi Koyden tedarik edilen kucuk bir atin uzerinde dimdik duruyordu Yalniz gece Kaymakam in evinde yataga yatirildigi zaman kendini kaybetti ve iki gun atesler icinde sayikladi Sabahattin Ali Kuyucakli Yusuf Kadin bir gozyasi seline bogulur gibi aglayip dovunmeye basladi Kubra basini kaldirarak anasina bakti fakat bir sey soylemeden ve en kucuk bir harekette bulunmadan basini tekrar yorganlarin arasina soktu Bu sefer de onu teskine filan calismayarak susmasini bekledi Kadin biraz sonra gozlerini koltugunun yenine silerek tekrar anlatmaya basladi Ilk zamanlarda sozlerini hickiriklar kesiyor ve hicbir sey anlasilmiyordu Sabahattin Ali Kuyucakli YusufKaynakca a b c d Anlatim turleri 5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 5 Haziran 2016