Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Temmuz 2020) |
Antik Yunanca, Koine'nin (ortak dil - κοινη) Yunanlılaşma döneminin batı dili olarak gelişmesinden önce Antik dönemde birçok lehçeye ayrılmıştır. Tıpkı Çağdaş Yunancanın Koine'den türeyen birçok lehçeye ayrılması gibi.
Bölge
Bilinen en eski lehçe Geç Tunç Çağı MÖ geç 2000 yılında Miken (Mykenai) Uygarlığı'nın ürettiği (Linear B) tabletlerinden elde edilen bir dil olan Miken lehçesidir. Lehçelerin klasik dağılımı Miken Uygarlığı'nın yıkılışından sonraki göçleriyle meydana geldi. Kimileri Arkado - Kypriot (Arkadia - Kıbrıs) lehçesinin kullanımını çoğaltıp Arkadia'nın iç kısımlarında kalırken Miken lehçesi konuşanların bazıları Kıbrıs'a gitti. Bu Tunç Çağı'ndan kalan, örneği olan tek lehçedir. Miken lehçesi örneklerinin arasındaki ilişki hala keşfedilmemiştir.
Aiol lehçesi genellikle Midilli adasıında ve Küçük Asya'nın batı kıyısı Smyrna (İzmir)'nın kuzeyinde konuşuluyordu.
Dor istilası, Dor lehçesinin muhtemelen Kuzeybatı Yunanistan'dan Peloponnesos (Mora)'un kıyısına kadar yayılmasını sağlamıştır; örneğin, Pindaros'ta olduğu gibi Yunan lirik şiirinde çoğunlukla kullanılan lehçe Dor lehçesiydi. Kuzeybatı lehçesi bazen ayrı bir lehçe olarak sınıflandırılır, bazen de Dor lehçesinin içinde yer aldığı kabul edilir.
Makedonca bazı yazarlar tarafından başka bir Yunanca lehçesi, muhtemelen Dor ya da Kuzeybatı lehçesi ile ilgili, sayılıyordu.
İonia lehçesi çoğunlukla Küçük Asya'nın Smyrna ve onun güneyinde kalan bölgeyi içine alan batı kıyısında konuşuluyordu. Homeros'un ve Odysseia'sı erken Doğu lehçesi olan Homeros lehçesinde ya da Destan lehçesinde yazılmıştı. İonia lehçesinin alt ya da kardeş lehçesi olan Attika lehçesi yüzyıllar boyunca Atina'nın dili olmuştur. Çünkü Attika lehçesi Büyük İskender'in fethi ve 'nın () bunu takip eden yükselişinden önce Makedonya'da kabul görmüştür, bu lehçe sonradan ortak dile dönüşen yaygın bir lehçe haline gelmiştir.
| Yunan Dili'nin Tarihi |
|---|
| İlk Yunanca (MÖ 2000) |
| Miken lehçesi (MÖ 1600-1000) |
| Antik Yunanca lehçeleri (MÖ 1000-330): Aiol, , , Dor, , Pamphylia; Homeros lehçesi. Muhtemelen Makedonca. |
| Ortak Yunanca (MÖ 330-M.S. 330) |
| Orta ÇağYunancası (330-1453) |
| Çağdaş Yunanca lehçeleri (1453'ten itibaren) : Kapadokya, Girit, Kıbrıs, Halk, , Katharevousa, Pontos, Çakonya, |
Önemli yazarlar
Attika lehçesinde Thukydides, İonia lehçesinde Herodotos ve Paroslu Arkhilokhos, Dor lehçesinde Alkman ve , Aiol lehçesinde Sappho ve , Boiotia lehççesinde önemli yazarlardandır. ve Arkado-Kypriot lehçeleri hiçbir zaman edebi lehçe olmamıştır ve sadece yazılardan ve bir dereceye kadar Aristophanes'in alaycı taklitlerinden ( ) bilinir. Destan lehçesi, 'a göre Aiol, Dor, Attika- İonia karışımıdır; buna rağmen Dor lehçesine ait unsurlar gerçekte Dor değildir, ama nispeten Aiol lehçesi içinde bir eskiye dönüştür.
Öbekler
Lehçeler kimi yetkili kişiler tarafından küçük farklarla bölümlere ayrılmıştır. Pamphylia Küçük Asya'nın dikkat çekmeyen bir lehçesidir ve genelde herhangi bir bölümde değildir. Şunu unutmamak gerekir ki Miken lehçesi 1952'de çözüldü ve bu yüzden burada verilen daha erken şekillerinden yoksundur.
| Kuzeybatı Güneydoğu | Ernst Risch, Museum Helveticum (1955): | Alfred Heubeck: |
|---|---|---|
| Batı, Merkez, Doğu | A. Thumb, E. Kieckers, Yunan Lehçeleri El Kitabı (1932): | W. Porzig, Die Gliederung des indogermanischen Sprachgebiets (1954):
|
| East Greek West Greek | , The Greek Dialects (1955):
| |
Öbeklemede sorunlar
Yunan lehçelerinin varoluşu ne tek başına ne de ile açıklanabilir. Leonard Bloomfield Merkez Noktası Kuramı adlı eserinde: " Bazen, emin olmak için, tarih bize anit bir uyuşmazlık gösterir... Bu türden bir uyuşmazlık topluluğun bir kısmı göç ettiğinde oluşur. "
Yunan lehçeleri için merkez noktası ilk Yunancaydı, ama o sadece yeniden yapılandırmacıdır. Merkez noktası teorisi için en güçlü adaylar, eskiden beri farklı coğrafi bölgeleri tanıtan Doğu Yunan lehçesi ve Batı Yunan lehçesidir. Johannes Schmidt tarafından 1872'de tanımlanan Dalga Teorisinde: "Farklı dilbilimsel değişiklikler bir konuşma alanı üzerine dalga gibi yayılabilir..."
Lehçeleşmeyi yönlendiren ses değişmeleri
Eski Yunan lehçeleri sesli harflerdeki farklılıklarıyla bilinirdi. Bu farklılıklar ünlüler arasındaki s, ünsüzümsü i ve w'nin
İlk Yunancadan düşmesi sonucu meydana geldi. Böyle bir düşüş bitişme içerisinde iki vokalik sesbirimi getirdi, bu durum çoğu zaman "seslilerin çarpışması" olarak adlandırıldı. Bilinmeyen sebeplerden ötürü Yunanca konuşanlar bir aradaki iki sesliyi yanlış kullanımın bir türü olarak kabul ettiler ve üzerinden zaman geçtikçe bu yanlış kullanımdan sakınmak için telaffuzu değiştirdiler. Değiştirdikleri bu yol lehçeyi belirledi.
Örneğin deniz tanrısı için kullanılan kelime (onun geldiği dili ve kültürü önemsemeksizin) tarih öncesi şekli Poseidawon, iyelik hali Poseidawonos, -e hali Poseidawoni... vs. Ünlüler arasındaki w'nin düşmesiyle birlikte hem Miken döneminde hem de destanda bulunduğu şekliyle Poseidaon olarak kaldı. Attika lehçesi Poseidon diye kısaltırken, İyon lehçesi a'yı e'ye dönüştürür; Poseideon. Lehçeleşmeye ek olarak: Korinthos lehçesinde Potedawoni, Potedani ve Potedan olur; Boiotia lehçesinde Poteidaoni; Girit, Rodos ve Delphos lehçesinde Poteidan; Lesbos lehçesinde Poseidan; Arkadia lehçesinde Posaidanos; Lakonya lehçesinde Phoidan.
Bu ayrımların hiçbir şekilde birbirlerini izlemedikleri lehçelerden kolaylıkla anlaşılabilir. Bu değişikliklere bilinçdışı tepkinin temel olarak bir sesbirimden iki sesbirim yaratmaktan olduğu görünüyor, eğer üçüncü sesbirim yaratılırsa bu süreç "çekme" ya da bir sesbirim düşerse ve diğeri durursa buna da "uzaklaşma" denir. İyon lehçesindeki Poseideon'daki gibi bazen iki sesbirim tutulur ya da tutulur ve değiştirilir. Ses lehçesinin bir diğer ilkesi Hint-Avrupa dillerinde ünlü derecelenmesini takip eder. Hint-Avrupa dil ailesinde e derecesini e derecesiyle değiştirir ya da her ikisini de kullanmaz. Benzer olarak Yunanca mesela ei, oi,i,dizilerini miras bıraktı, ki bunlar e-, o- ve aynı sırada çiftsesin sıfır derecesidir. Onlar farklı fiil biçimlerinde görünür: leipo "terk ediyorum", leloipa "terk etmiş bulunuyorum", elipon "terk ettim" ya da lehçeleşmenin temeli olarak kullanılır: Attika lehçesindeki deiknumi "işaret ederim" ama Girit lehçesinde diknumi.
Yunanlılaşma Çağı (Hellenistik Çağ) sonrası
Çoğunlukla dillerin gelişmesinde lehçeleşme kardeş dillerin benzer olmamalarının sonucudur. Bu süreç Yunancada meydana gelmez, bunun yerine lehçeler standart Yunancayla değiştirilir. Nüfusun artması ve iletişim, konuşanlara daha yakın etkileşmeyi ve aynı otoriteler altında birleştirmeyi getirmiştir. Attika Yunancası her yerde edebi dil oldu. Buck der ki: "...Attika lehçesi edebi düzyazıda ölçüt olduktan sonra bile, her şehir kendi lehçesini kullandı, hem özelde hem de kamunun anıtlarında ve bunlardan bazıları şehirler arası nitelik gösterir, anlaşmalar gibi..."
MÖ ilk birkaç yüzyılda lehçeler belirli yerlerinkilerle yer değiştirdi: kuzey-batı Yunan lehçesi Koine, Dor lehçesi Koine ve tabii ki Attika Koine. İlk birkaç yüzyılda M.S. ve daha sonrasında diğerleri yaygın konuşmayla yer değiştirdi. Roma imparatorluğunun doğu ve batıya ayrılmasından sonra en erken Modern Yunanca oluştu. Lehçe dağılımı sonra takip ettiği gibiydi:
- Attika Yunancası
- Koine
- Bizans Yunan dili
- Modern Yunanca
- Halk Yunancası
- Katharevousa
- Yevanik
- Kıbrıs Yunancası
- Girit Yunancası
- Griko
- Pontus Yunancası
- Kapadokya Yunancası
- Roma Yunancası
- Dor Yunancası
- Tsakonian
Tsakonian Attik ya da Koine'den gelmeyen tek çağdaş Yunan lehçesidir.
Kaynakça
- en:Ancient Greek dialects bağlantısından çeviridir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Temmuz 2020 Antik Yunanca Koine nin ortak dil koinh Yunanlilasma doneminin bati dili olarak gelismesinden once Antik donemde bircok lehceye ayrilmistir Tipki Cagdas Yunancanin Koine den tureyen bircok lehceye ayrilmasi gibi BolgeBilinen en eski lehce Gec Tunc Cagi MO gec 2000 yilinda Miken Mykenai Uygarligi nin urettigi Linear B tabletlerinden elde edilen bir dil olan Miken lehcesidir Lehcelerin klasik dagilimi Miken Uygarligi nin yikilisindan sonraki gocleriyle meydana geldi Kimileri Arkado Kypriot Arkadia Kibris lehcesinin kullanimini cogaltip Arkadia nin ic kisimlarinda kalirken Miken lehcesi konusanlarin bazilari Kibris a gitti Bu Tunc Cagi ndan kalan ornegi olan tek lehcedir Miken lehcesi orneklerinin arasindaki iliski hala kesfedilmemistir Aiol lehcesi genellikle Midilli adasiinda ve Kucuk Asya nin bati kiyisi Smyrna Izmir nin kuzeyinde konusuluyordu Dor istilasi Dor lehcesinin muhtemelen Kuzeybati Yunanistan dan Peloponnesos Mora un kiyisina kadar yayilmasini saglamistir ornegin Pindaros ta oldugu gibi Yunan lirik siirinde cogunlukla kullanilan lehce Dor lehcesiydi Kuzeybati lehcesi bazen ayri bir lehce olarak siniflandirilir bazen de Dor lehcesinin icinde yer aldigi kabul edilir Makedonca bazi yazarlar tarafindan baska bir Yunanca lehcesi muhtemelen Dor ya da Kuzeybati lehcesi ile ilgili sayiliyordu Ionia lehcesi cogunlukla Kucuk Asya nin Smyrna ve onun guneyinde kalan bolgeyi icine alan bati kiyisinda konusuluyordu Homeros un ve Odysseia si erken Dogu lehcesi olan Homeros lehcesinde ya da Destan lehcesinde yazilmisti Ionia lehcesinin alt ya da kardes lehcesi olan Attika lehcesi yuzyillar boyunca Atina nin dili olmustur Cunku Attika lehcesi Buyuk Iskender in fethi ve nin bunu takip eden yukselisinden once Makedonya da kabul gormustur bu lehce sonradan ortak dile donusen yaygin bir lehce haline gelmistir Yunan Dili nin TarihiIlk Yunanca MO 2000 Miken lehcesi MO 1600 1000 Antik Yunanca lehceleri MO 1000 330 Aiol Dor Pamphylia Homeros lehcesi Muhtemelen Makedonca Ortak Yunanca MO 330 M S 330 Orta CagYunancasi 330 1453 Cagdas Yunanca lehceleri 1453 ten itibaren Kapadokya Girit Kibris Halk Katharevousa Pontos Cakonya Onemli yazarlarAttika lehcesinde Thukydides Ionia lehcesinde Herodotos ve Paroslu Arkhilokhos Dor lehcesinde Alkman ve Aiol lehcesinde Sappho ve Boiotia lehccesinde onemli yazarlardandir ve Arkado Kypriot lehceleri hicbir zaman edebi lehce olmamistir ve sadece yazilardan ve bir dereceye kadar Aristophanes in alayci taklitlerinden bilinir Destan lehcesi a gore Aiol Dor Attika Ionia karisimidir buna ragmen Dor lehcesine ait unsurlar gercekte Dor degildir ama nispeten Aiol lehcesi icinde bir eskiye donustur ObeklerLehceler kimi yetkili kisiler tarafindan kucuk farklarla bolumlere ayrilmistir Pamphylia Kucuk Asya nin dikkat cekmeyen bir lehcesidir ve genelde herhangi bir bolumde degildir Sunu unutmamak gerekir ki Miken lehcesi 1952 de cozuldu ve bu yuzden burada verilen daha erken sekillerinden yoksundur Kuzeybati Guneydogu Ernst Risch Museum Helveticum 1955 Kuzey lehcesi Dor Kuzeybati lehcesi Aiol Pamphylia Guney lehcesi Alfred Heubeck Kuzeybati Guneydogu Ionia AttikaBati Merkez Dogu A Thumb E Kieckers Yunan Lehceleri El Kitabi 1932 Bati lehcesi lehcesi Elis lehcesi Merkez lehcesi Dogu lehcesi Attika W Porzig Die Gliederung des indogermanischen Sprachgebiets 1954 Bati lehcesi Dogu lehcesi AttikaEast Greek West Greek The Greek Dialects 1955 Dogu lehcesi Attika Attika Ionia Dogu Ionia Merkezi Ionia Bati Ionia ya da Euboia Arkadia Kibris Theselya Bati lehcesi Phokis Delphoi dahil Lokris Elea Kuzeybati ortak lehcesi Lakonia ve Herakleia Messena Megara Korinthos Argos Rhodos Kos Thera ve Cyrenae Kuzey Afrika Girit Sicilya DorObeklemede sorunlarYunan lehcelerinin varolusu ne tek basina ne de ile aciklanabilir Leonard Bloomfield Merkez Noktasi Kurami adli eserinde Bazen emin olmak icin tarih bize anit bir uyusmazlik gosterir Bu turden bir uyusmazlik toplulugun bir kismi goc ettiginde olusur Yunan lehceleri icin merkez noktasi ilk Yunancaydi ama o sadece yeniden yapilandirmacidir Merkez noktasi teorisi icin en guclu adaylar eskiden beri farkli cografi bolgeleri tanitan Dogu Yunan lehcesi ve Bati Yunan lehcesidir Johannes Schmidt tarafindan 1872 de tanimlanan Dalga Teorisinde Farkli dilbilimsel degisiklikler bir konusma alani uzerine dalga gibi yayilabilir Lehcelesmeyi yonlendiren ses degismeleriEski Yunan lehceleri sesli harflerdeki farkliliklariyla bilinirdi Bu farkliliklar unluler arasindaki s unsuzumsu i ve w nin Ilk Yunancadan dusmesi sonucu meydana geldi Boyle bir dusus bitisme icerisinde iki vokalik sesbirimi getirdi bu durum cogu zaman seslilerin carpismasi olarak adlandirildi Bilinmeyen sebeplerden oturu Yunanca konusanlar bir aradaki iki sesliyi yanlis kullanimin bir turu olarak kabul ettiler ve uzerinden zaman gectikce bu yanlis kullanimdan sakinmak icin telaffuzu degistirdiler Degistirdikleri bu yol lehceyi belirledi Ornegin deniz tanrisi icin kullanilan kelime onun geldigi dili ve kulturu onemsemeksizin tarih oncesi sekli Poseidawon iyelik hali Poseidawonos e hali Poseidawoni vs Unluler arasindaki w nin dusmesiyle birlikte hem Miken doneminde hem de destanda bulundugu sekliyle Poseidaon olarak kaldi Attika lehcesi Poseidon diye kisaltirken Iyon lehcesi a yi e ye donusturur Poseideon Lehcelesmeye ek olarak Korinthos lehcesinde Potedawoni Potedani ve Potedan olur Boiotia lehcesinde Poteidaoni Girit Rodos ve Delphos lehcesinde Poteidan Lesbos lehcesinde Poseidan Arkadia lehcesinde Posaidanos Lakonya lehcesinde Phoidan Bu ayrimlarin hicbir sekilde birbirlerini izlemedikleri lehcelerden kolaylikla anlasilabilir Bu degisikliklere bilincdisi tepkinin temel olarak bir sesbirimden iki sesbirim yaratmaktan oldugu gorunuyor eger ucuncu sesbirim yaratilirsa bu surec cekme ya da bir sesbirim duserse ve digeri durursa buna da uzaklasma denir Iyon lehcesindeki Poseideon daki gibi bazen iki sesbirim tutulur ya da tutulur ve degistirilir Ses lehcesinin bir diger ilkesi Hint Avrupa dillerinde unlu derecelenmesini takip eder Hint Avrupa dil ailesinde e derecesini e derecesiyle degistirir ya da her ikisini de kullanmaz Benzer olarak Yunanca mesela ei oi i dizilerini miras birakti ki bunlar e o ve ayni sirada ciftsesin sifir derecesidir Onlar farkli fiil bicimlerinde gorunur leipo terk ediyorum leloipa terk etmis bulunuyorum elipon terk ettim ya da lehcelesmenin temeli olarak kullanilir Attika lehcesindeki deiknumi isaret ederim ama Girit lehcesinde diknumi Yunanlilasma Cagi Hellenistik Cag sonrasiCogunlukla dillerin gelismesinde lehcelesme kardes dillerin benzer olmamalarinin sonucudur Bu surec Yunancada meydana gelmez bunun yerine lehceler standart Yunancayla degistirilir Nufusun artmasi ve iletisim konusanlara daha yakin etkilesmeyi ve ayni otoriteler altinda birlestirmeyi getirmistir Attika Yunancasi her yerde edebi dil oldu Buck der ki Attika lehcesi edebi duzyazida olcut olduktan sonra bile her sehir kendi lehcesini kullandi hem ozelde hem de kamunun anitlarinda ve bunlardan bazilari sehirler arasi nitelik gosterir anlasmalar gibi MO ilk birkac yuzyilda lehceler belirli yerlerinkilerle yer degistirdi kuzey bati Yunan lehcesi Koine Dor lehcesi Koine ve tabii ki Attika Koine Ilk birkac yuzyilda M S ve daha sonrasinda digerleri yaygin konusmayla yer degistirdi Roma imparatorlugunun dogu ve batiya ayrilmasindan sonra en erken Modern Yunanca olustu Lehce dagilimi sonra takip ettigi gibiydi Attika Yunancasi Koine Bizans Yunan dili Modern Yunanca Halk Yunancasi Katharevousa Yevanik Kibris Yunancasi Girit Yunancasi Griko Pontus Yunancasi Kapadokya Yunancasi Roma Yunancasi Dor Yunancasi Tsakonian Tsakonian Attik ya da Koine den gelmeyen tek cagdas Yunan lehcesidir Kaynakcaen Ancient Greek dialects baglantisindan ceviridir