Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tarantolu Arhitas (Yunanca: Ἀρχύτας ο Ταραντίνος Archytas; d. MÖ 428; ö. MÖ 347), erken Pisagorcu geleneğin son önemli temsilcisi matematikçi, devlet adamı ve filozoftur. Taranto'da 7 kez art arda komutan seçilmiş nüfuzlu bir siyaset adamı ve Platon'un (Eflatun) arkadaşıdır.Pisagorcu filozoflar arasında yer alan ve Sokrates'ten sonra yaşamış olmasına rağmen Sokrates öncesi düşünürler içinde ismi yer edinmiş olan filozof. Pisagorcular evreni matematiksel bir dizgeyle açıklama eğilimde olmuşlar ve bu yönde bir tür sezgiciliğe ve mistisizme varmışlardır. Demokritos'un düşüncelerinin aksine Pisagorcular evreni madde ile bir sayma eğilimde olmuşlar ve duyumların yanıltıcılığını öne sürmüşlerdir. Bu yönde bir eleştirel yaklaşım Arhitas ve yandaşlarında görülür. "Nesnelerin gerçek niteliklerini dokunma duyumuzla ya da başka duyumlarla bilemeyiz" önermesini geliştirmişlerdir. Matematik, fizik, müzik felsefesi, mekanik, siyaset alanlarında etkili olmuştur.
Tarantolu Arhitas | |
|---|---|
 | |
| Doğum | MÖ 428 Taranto |
| Ölüm | MÖ 347 |
| Milliyet | Yunan |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik, siyaset, felsefe |
| Etkilendikleri | Pisagor, Eflatun |
Yaşamı
Arhitas Taranto'da doğmuş ve tüm yaşamını burada geçirmiştir. Bunun yanında Arhitas'ın ailesi ve yaşamı hakkındaki bilgiler oldukça kısıtlıdır. Suda (10. yüzyıl Bizans Ansiklopedisi)'da Arhitas'ın babasının adı Hestiaeus olarak geçmektedir. Eğitimini hangi eğitmenlerden aldığı hakkındaki kesin bilgiler de oldukça az olmakla birlikte Pisagorcu olduğundan dolayı muhtemelen o dönemin önemli Pisagorcu felsefecilerinden olan ve aynı dönemde Taranto'da bulunmuş olan Filolaos (MÖ 470 - MÖ 385) tarafından eğitildiği çıkarımı yapılmaktadır. Aynı çıkarımdan yola çıkarak Krotonalı 'tan da bir dönem eğitim aldığı tahmin edilmektedir. Bilinen tek öğrencisi Knidos (Datça Yarım adası, Muğla)'lu Eudoxus'tur. Arhitas döneminin önemli devlet adamlarındandır. Yedi kez halk oylamasıyla generalliğe seçilmiştir. Bir gemi yollayarak Eflatun'u Siraküza tiranı 'nin elinden kurtarmıştır (MÖ 361). Nasıl öldüğü ve ölüm nedeniyle ilgili kesin kayıt bulunmamaktadır.
Bilimsel katkıları
Arhitas matematik prensiplerini mekaniğe uygulayan ilk kişidir. Bunu yaparken de problemleri sisteme indirgeyerek geometri yoluyla çözüm yolları aramıştır.
Delos Problemi
Arhitas'ın geometriye bilinen en önemli katkısıdır. Delos problemi ya da Delian problemi bir antik Yunan efsanesine dayanmaktadır. Efsaneye göre Delos'ta bir salgın hastalık hüküm sürer ve halk bu hastalığa çare bulmak için Delfi kahinine başvurur. Kahinin verdiği yanıt eğer Delos'taki küp şeklindeki sunak'ın iki katı büyüklüğünde başka bir küp sunak yaparlarsa hastalığın adayı terk edeceğidir. Arhitas bu problemi üç boyutlu geometriyi kullanarak üç farklı yüzey vasıtasıyla çözmüştür. Yaşadığı çağ göz önüne alındığında Arhitas'ın bu problemi çözüm yolu oldukça kayda değerdir.
Kaynakça
- ^ Huffman, Carl (2011). Zalta, Edward N. (Ed.). ""Archytas"". The Stanford Encyclopedia of Philosophy (İngilizce). Cilt Kış Baskısı. 18 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2012.
- ^ Huffman, Carl (2005). Archytas of Tarentum: Pythagorean, Philosopher and Mathematician King (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 3-32.
- ^ . Peithô's Web. 26 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2012.
- ^ L. Zhmud The origin of the history of science in classical antiquity, p.84 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., quoting Plutarch and Theon of Smyrna
- ^ J. J., O'Connor. "History topic: Doubling the cube". 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2012.
Dış bağlantılar
- [Archytas'ın Delos Problemine çözümü] (İngilizce). 18 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- [Archytas'ın Hayatı] (İngilizce). 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tarantolu Arhitas Yunanca Ἀrxytas o Tarantinos Archytas d MO 428 o MO 347 erken Pisagorcu gelenegin son onemli temsilcisi matematikci devlet adami ve filozoftur Taranto da 7 kez art arda komutan secilmis nufuzlu bir siyaset adami ve Platon un Eflatun arkadasidir Pisagorcu filozoflar arasinda yer alan ve Sokrates ten sonra yasamis olmasina ragmen Sokrates oncesi dusunurler icinde ismi yer edinmis olan filozof Pisagorcular evreni matematiksel bir dizgeyle aciklama egilimde olmuslar ve bu yonde bir tur sezgicilige ve mistisizme varmislardir Demokritos un dusuncelerinin aksine Pisagorcular evreni madde ile bir sayma egilimde olmuslar ve duyumlarin yanilticiligini one surmuslerdir Bu yonde bir elestirel yaklasim Arhitas ve yandaslarinda gorulur Nesnelerin gercek niteliklerini dokunma duyumuzla ya da baska duyumlarla bilemeyiz onermesini gelistirmislerdir Matematik fizik muzik felsefesi mekanik siyaset alanlarinda etkili olmustur Tarantolu ArhitasDogumMO 428 TarantoOlumMO 347MilliyetYunanKariyeriDaliMatematik siyaset felsefeEtkilendikleriPisagor EflatunYasamiArhitas Taranto da dogmus ve tum yasamini burada gecirmistir Bunun yaninda Arhitas in ailesi ve yasami hakkindaki bilgiler oldukca kisitlidir Suda 10 yuzyil Bizans Ansiklopedisi da Arhitas in babasinin adi Hestiaeus olarak gecmektedir Egitimini hangi egitmenlerden aldigi hakkindaki kesin bilgiler de oldukca az olmakla birlikte Pisagorcu oldugundan dolayi muhtemelen o donemin onemli Pisagorcu felsefecilerinden olan ve ayni donemde Taranto da bulunmus olan Filolaos MO 470 MO 385 tarafindan egitildigi cikarimi yapilmaktadir Ayni cikarimdan yola cikarak Krotonali tan da bir donem egitim aldigi tahmin edilmektedir Bilinen tek ogrencisi Knidos Datca Yarim adasi Mugla lu Eudoxus tur Arhitas doneminin onemli devlet adamlarindandir Yedi kez halk oylamasiyla generallige secilmistir Bir gemi yollayarak Eflatun u Sirakuza tirani nin elinden kurtarmistir MO 361 Nasil oldugu ve olum nedeniyle ilgili kesin kayit bulunmamaktadir Bilimsel katkilariArhitas matematik prensiplerini mekanige uygulayan ilk kisidir Bunu yaparken de problemleri sisteme indirgeyerek geometri yoluyla cozum yollari aramistir Delos Problemi Arhitas in geometriye bilinen en onemli katkisidir Delos problemi ya da Delian problemi bir antik Yunan efsanesine dayanmaktadir Efsaneye gore Delos ta bir salgin hastalik hukum surer ve halk bu hastaliga care bulmak icin Delfi kahinine basvurur Kahinin verdigi yanit eger Delos taki kup seklindeki sunak in iki kati buyuklugunde baska bir kup sunak yaparlarsa hastaligin adayi terk edecegidir Arhitas bu problemi uc boyutlu geometriyi kullanarak uc farkli yuzey vasitasiyla cozmustur Yasadigi cag goz onune alindiginda Arhitas in bu problemi cozum yolu oldukca kayda degerdir Kaynakca Huffman Carl 2011 Zalta Edward N Ed Archytas The Stanford Encyclopedia of Philosophy Ingilizce Cilt Kis Baskisi 18 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2012 Huffman Carl 2005 Archytas of Tarentum Pythagorean Philosopher and Mathematician King Ingilizce Cambridge University Press ss 3 32 Peitho s Web 26 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2012 L Zhmud The origin of the history of science in classical antiquity p 84 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde quoting Plutarch and Theon of Smyrna J J O Connor History topic Doubling the cube 10 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2012 Dis baglantilar Archytas in Delos Problemine cozumu Ingilizce 18 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Archytas in Hayati Ingilizce 26 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi