Arnavutluk'ta İslam (1945-1991), Arnavutluk Emek Partisi'nin Enver Hoca liderliğinde iktidara geldiği ve Arnavut halkı üzerinde neredeyse tam kontrol sahibi olduğu bir dönemi kapsamaktadır. Komünist hükûmet, üniter Arnavut kimliğini elde etme arayışında Arnavut milliyetçiliği aracılığıyla komünist partiye sosyal, kültürel ve dini bağlılıkları yeniden düzenleyerek Arnavut toplumunu kökten revize etmeye çalıştı.
Arnavut millî uyanışı ve savaşlar arası dönemden ödünç alınan laik ilkeler devam etti ve 1967'de Arnavutluk'un kendini ateist bir devlet ilan etmesi sağlanarak dini kamusal alanda kuşatmak için daha radikal yaklaşımlar benimsendi. Arnavutluk'ta Müslümanların uyguladığı İslam, komünizm altında derin değişiklikler ve baskı yaşadı. Müslüman din adamları hapse atıldı, çoğu minare, cami, tekke ve tasavvuf mabedi yok edildi, Müslüman dini uygulamalar yasaklandı ve uymayanların ağır cezalandırılması sağlandı. Toplumun zorla İslamiyet'ten çıkarılması yoluyla baskının etkileri ve mirası, Arnavut komünist rejimi altında doğan savaş sonrası kuşakların neredeyse hiç İslam bilgisine sahip olmamalarına yol açtı.
Ayrımcılık ve baskının görünür hale gelmesi (1945–1966)
II. Dünya Savaşı sonrasında komünist rejim iktidara geldi ve güney Arnavutluk'tan gelen Müslümanlar Enver Hoca, yardımcısı Mehmet Şehu ve diğer komünist liderlik grubu içinde temsil edildi. Arnavut toplumu geleneksel olarak dört dini topluluk arasında bölünmüştü. 1945'teki Arnavut nüfus sayımında Müslümanlar nüfusun %72'sini, Ortodokslar %17.2'sini ve Katolikler %10'unu oluşturuyordu. Komünist rejim, ulusal birlik kavramı yoluyla, üniter bir Arnavut kimliği oluşturmak amacıyla bu dini ve diğer farklılıkları aşan ve aşındıran bir ulusal kimlik oluşturmaya çalıştı. Arnavut komünistler dini, ulusun bağlılığını zayıflatan toplumsal bir tehdit olarak gördüler.
Bu bağlamda, İslam gibi dinler Arnavut kimliğine yabancı görülerek kınanmış ve Müslüman müftüler gibi din adamları, diğer devletlerin aracısı olma ve Arnavut çıkarlarını baltalama eğilimi ile sosyal olarak geriye dönük olmakla eleştirilmişlerdir. Mayıs 1945'teki bir kongrede Bektaşi Tarikatı, tüzüğünde Arnavutluk'taki Sünni cemaatten bağımsızlığını tekrar teyit etti. 1949'da, dini kurumların taraftarlarının Arnavut komünist partisine sadakat duyguları aşılamalarını gerektiğine ve tüm dinlerin merkezlerinin Arnavutluk'ta olması gerektiğine dair bir yasa çıkarıldı.
Dini liderler komünist parti için vekil olarak seçilmiş ve vekalet etmişlerdir ve bu süreç Sünni Müslüman liderlerin hapsedilmesi ve öldürülmesi ile şiddetlenirken benzer durum Bektaşi liderler için de söz konusu olmuştur. 1947'de komünist rejim 44 Müslüman din adamını hapsetti. Arnavut hapishanelerindeki Hristiyanların durumundan farklı olarak, komünist rejim tarafından hapsedilen Müslüman din adamları, diaspora Arnavut örgütleri dışındaki durumları konusunda uluslararası düzeyde çok az ilgi gördüler. 1949 yılına kadar Sünni Arnavut toplumu büyük müftüsü Hafız Musa Ali'nin Enver Hoca'dan Enver Hoca'dan bazı önlemler ve koşullar almasını sağlamaya çalıştı. Bunlardan bazıları mali yardım, Kur'an'ın Arnavutçaya çevirisi konusunda destek ve gelecekte Müslüman din adamı olacak olanların orduda görev yapma muafiyetini içeriyordu.
Sekülerleşme, ikonoklazma ve zulüm (1967-1991)
Vasa Paşa'nın 19. yüzyılın sonlarındaki şiirinden Arnavut birliği aracılığıyla dini farklılıkların üstesinden gelme ihtiyacından esinlenen Hoca, "Arnavutların inancı Arnavutluktur" inancını tam anlamıyla devlet politikası olarak uyguladı. Bu nedenle 1967'de komünist rejim Arnavutluk'u dünyada tek dini olmayan ve ateist ülke olarak ilan etti ve her türlü dini uygulamayı halka yasakladı. Müslüman Sünni ve Bektaşi din adamları Katolik ve Ortodoks muadillerinin yanında ciddi baskı ve zulüm gördüler ve Arnavutluk'ta otoritenin ademi merkeziyetini önlemek için liderlerinin birçoğu öldürüldü. Arnavutluk'ta komünist rejime tehdit oluşturan cuma namazları daha sonra yasaklandı. Dini ibadetlerini yapan kişiler bunu gizli olarak yaparken, yakalananlar veya açıktan yapanlar zulüm gördü ve Kuran gibi dini literatüre sahip olmak yasaklandı. Bektaşi taraftarları arasında bilgi aktarımı, çoğunlukla kırsal kesimde yaşayan birkaç aile çevresi ile sınırlı kalmıştır. Camiler, varlıklarını sürekli olarak insanların zihninde ideolojik bir mevcudiyet olarak gören Arnavut komünistleri için bir hedef haline geldi. Genel olarak Arnavutluk'ta cami ve dinin ölümü ile rejim, halk arasında geleneksel dini yapılara dayanan dinin sosyal temelini değiştirmeye ve parçalamaya ve onu komünizm ile değiştirmeye çalıştı.
Komünist rejim politika yoluyla Müslüman yaşam biçimini ve Arnavutluk'taki İslam kültürünü yok etti. 1967'de yedi ay içinde komünist rejim 2.169 dini yapı ve diğer anıtları yok etti. Bunlardan 530 kadar tekke, türbe ve aziz türbeleri olan dergahlar esas olarak Bektaşi Tarikatına aitti. Daha sonra Bektaşiliğin taraftarları arasında hac, sadece belirli yerlerde ve dolaylı olarak Akçahisar'daki Sarı Saltuk türbesi gibi bu alanların yakınındaki piknik gibi toplantılarla sınırlı hale geldi. Bazıları Kavalye'deki Kubbeli Camii, Peklin'deki Peklin Camii ve 17. yüzyıldan kalma Elbasan'daki iki kubbeli cami gibi mimari açıdan önemli olan 740 cami yıkıldı. Komünistler iktidara gelmeden önce Arnavutluk'ta bulunan yaklaşık 1.127 İslami binadan, yalnızca 50 cami kaldı ve bunların çoğu onarıma muhtaç durumdaydı. Komünistler tarafından kültürel öneme ve tarihi değere sahip yapılar sayılan bazı camiler günümüze ulaşmıştır: Avlonya'daki Muradiye Camii, İşkodra'daki Kurşunlu Cami, Elbasan'daki Nazire Camii, Berat'taki Kurşun, Bekar, Hünkar ve Hüseyin Paşa Camii, Dıraç'taki Fatih Camii, Akçahisar'daki Pazar Camii, Debre'deki Alaybey Camii, Görice'deki İmrahor İlyas Bey Camii, Ergiri'deki Tekke Camii ve Ayasaranda'daki Kinaleksi Mescidi. Aynı zamanda bir kültür anıtı ilan edilen Edhem Bey Camii, sadece yabancı Müslüman diplomatlar için olsa da, ibadet etmek için işlev görmesine izin verildi. 1991 yılında Tiran'da ibadet için kullanılacak iki cami vardı ve komünist diktatörlükten sadece dokuz Osmanlı dönemi camisi sağ kaldı. Güney Arnavutluk'tan bazı Arnavut Müslümanlar Ortodokslar ile birlikte hızla kentleşti ve savaştan sonra devlete entegre oldular. Katoliklerin yanı sıra, Orta ve Kuzey Arnavutluk'taki Sünni Müslüman Arnavut nüfusu, 1970'lerde ve 1980'lerde aşırı nüfus ve ekonomik sıkıntı yaşayan Arnavut devleti tarafından çok az marjinalleştirildi ve çok az entegre edildi. Geç komünist dönemde bu bölgelerin Katoliklerinin ve Arnavut Müslümanlarının oranı güney Arnavutluk Ortodoks toplumundan daha fazla büyüdü. Dinin önemsizleşmesi nedeniyle, Müslümanların Ortodoks veya Katoliklerle karışık evlilikleri geç komünist dönemde ve çoğunlukla seçkinler arasında gerçekleşti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ Czekalski 2013, s. 120. "1945 nüfus sayımı, toplumun büyük çoğunluğunun (%72) Müslüman olduğunu, nüfusun %17,2'sinin Ortodoks ve %10'unun Katolik olduğunu gösterdi."
- ^ Lederer 1994, s. 344."Batı basını, Uluslararası Af Örgütü, Arnavut Gulag'ının dehşeti ve dini baskı hakkındaki diğer açıklamalarda, nüfusun ezici çoğunluğunu temsil eden Müslümanlardan çok daha fazla Katolik ve 'Yunan' din adamı mahkumundan bahsediliyor. (Actually, I could find, after 1947, the name of only one imprisoned Muslim 'cleric' to whom I will return later.) Katolikliğin Hoca tarafından erken dönemde ana düşman olarak görülmesi, bunun nedenlerinden sadece bir tanesidir. Müslüman liderler muhtemelen Hristiyanlar kadar acı çekerken, isimleri Arnavut göçmen örgütlerinden başkaları tarafından zar zor kaydedildi. Birkaç Af yayınında sadece tutukluların Müslüman kökenlerinden bahsedildi. Batı dünyası her zaman Müslüman Doğu Avrupalıları unutmaya meyillidir. Onlarca yıldır süren baskılar boyunca, İslam dünyası bile Enver Hoca'ya karşı işkence gören kardeşleri için çok az şey yaptı."
- ^ a b Czekalski 2013, s. 124. "Haziran 1949'da Enver Hoca ile Arnavut Sünni Müslümanların lideri Hafız Musa Ali arasında, taleplerini Arnavut hükümetine sunduğu bir toplantı yapıldı. Müftünün istekleri Müslüman cemaatine mali yardım sağlamak ve gelecekte hoca veya molla olmak isteyenleri askerlik hizmetinden muaf tutmaktı. Hoca, din adamlarının askerlik hizmetinden muaf tutulmasına olumlu tepki gösterdi, ancak müftünün talep ettiği Kuran'ın Arnavutçaya çevrilmesi fikrini desteklemedi."
- ^ Duijzings 2000, s. 163.
- ^ Trix 1994, s. 536.
- ^ Poulton 1995, s. 146.
- ^ Füsun & Hunter 2013, s. 143.
- ^ a b Buturovic 2006, s. 439.
- ^ Akhtar 2010, s. 240.
- ^ a b Bogdani & Loughlin 2007, s. 81.
- ^ Duijzings 2000, s. 164.
- ^ a b Clayer 2007, ss. 33–36.
- ^ a b c Nurja 2012, ss. 204–205.
- ^ Clark 1988, s. 514.
- ^ Kopanski 1997, s. 192. "Sofistike kültür, edebiyat ve İslam sanatı, Müslüman karşıtı önyargılarını gizlemeye çalışan tarihçilerin geneli tarafından göz ardı edildi. Onların vahşi İslam karşıtı ve Türk karşıtı tutumları, tüm Hristiyan topluluklarının İslam'a kitlesel dönüşüm sürecini gizlemek ve çarpıtmakla kalmadı, aynı zamanda Bosna, Hersek, Arnavutluk, Bulgaristan ve Yunanistan'da aşırı milliyetçi etnik politika için entelektüel bir destek sağladı. Balkanların tarihinin zemininde, genel olarak ifade edildiği gibi, Orta Çağ'da Hristiyanlığın "ihanetine" karşı bir tür tarihsel ekzon ve misilleme eylemi olarak ortaya çıkan şeydi. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Arnavutluk'ta İslam kültürünü ve yaşam tarzını yok etme politikası, bu topraklardaki ortaçağ İslam tarihinin düzgün bir şekilde incelenememesinin başlıca nedenidir. Ve incelendiğinde, sadece ortaçağ Arnavutlarının 'kahramanca İlirya proletaryası' olarak efsanevi imajını vurgulayan Stalinist ideolojinin parametreleri dahilinde incelendi. Komünist Doğu Avrupa'daki İslam aleyhtarı ve Türk aleyhtarı propagandaya direnen bir avuç Müslüman akademisyen dışlandı ve sıklıkla cezalandırıldı. Ramazan Marmallaku, Kristo Frashëri, Skender Anamali, Stefanaq Pollo, Skender Rizaj ve Arben Puto gibi Arnavut milliyetçi tarihçileri, kitaplarında kasıtlı olarak sadece 'Türk vahşeti' ve Arnavutluk'taki Osmanlı devletine karşı 'kahramanca' Hristiyan direnişini vurguladılar."
- ^ Jordan 2015, s. 1590.
- ^ a b Ramet 1998, s. 220. "Komünistler devralmadan önce Arnavutluk'taki 1.127 camiden, yalnızca ellisi o dönem hayatta kaldı, çoğu harap oldu. 1991 itibarıyla, Tiran'daki sadece iki cami ibadet edenlerin kullanımına hazırdı."
- ^ Czekalski 2013, s. 129. "Başkentte Edhem Bey Camii bir anıt olarak kabul edildi. Bu yer daha sonra Tiran'da çalışan diplomatlar için bir ibadet yeri olarak hizmet etti, ancak Arnavutların bu yerde dua etmeleri yasaklandı. Sakral binalar da dahil olmak üzere birkaç Bektaşi mabedi kültür merkezleri, depolar ve restoranlara dönüştürüldü."
- ^ Manahasa & Kolay 2015, s. 70, 79.
- ^ a b Clayer 2003, ss. 14–24.
- ^ a b Clayer 2003, ss. 2-5, 37. "1942 (mezhepsel aidiyet dikkate alınarak son nüfus sayımı tarihi) veya 1967 (dinin yasaklanması tarihi) ile 2001 arasında, Arnavutluk'taki dini toplulukların coğrafi dağılımı büyük ölçüde değişti. İlk demografik nedenler: Komünist rejimin kurumu lehine, çoğunlukla Güney Arnavutluk'tan gelen nüfus grupları orta Arnavutluk'un kentsel yerleşimlerine geldi; 1970'lerde ve 1980'lerde Kuzey'de Katolik ve Sünni Müslüman bölgeleri kesinlikle Güney Ortodoks bölgelerinden daha yüksek bir büyüme oranı yaşamıştır. 1990'dan bu yana, kırsal ve dağlık bölgelerden şehirlere (özellikle Arnavutluk'un merkezinde, yani Tiran ve Dıraç) ve Arnavutluk'tan Yunanistan, İtalya ve diğer birçok ülkeye doğru çok önemli nüfus hareketleri vardı."
- ^ De Waal 2005, s. 82.
- ^ Bowers 1984, s. 129.
- Genel
- Akhtar, Shabbir (2010). Islam as political religion: The future of an Imperial Faith. New York: Routledge. ISBN .
- Barbullushi, Odeta (2010). "The Politics of 'Religious Tolerance' in Post-Communist Albania: Ideology, Security and Euro-Atlantic Integration". Pace, Michelle (Ed.). Europe, the USA and political Islam: Strategies for engagement. Springer. ss. 140-160. ISBN .
- Blumi, Isa; Krasniqi, Gëzim (2014). "Albanians' Islam". Cesari, Jocelyne (Ed.). The Oxford Handbook of European Islam. Oxford: Oxford University Press. ss. 475-516. ISBN .
- Bogdani, Mirela; Loughlin, John (2007). Albania and the European Union: the tumultuous journey towards integration and accession. Londra: IB Tauris. ISBN .
- Bowers, Stephen R. (1984). "The Islamic factor in Albanian policy". Institute of Muslim Minority Affairs Journal. 5 (1). ss. 123-135. doi:10.1080/02666958408715886.
- Buturovic, Amila (2006). "European Islam". Juergensmeyer, Mark (Ed.). Global religions: An introduction. Oxford: Oxford University Press. ss. 437-446. ISBN .
- Clark, Peter (1988). "Islam in contemporary Europe". Clarke, Peter; Friedhelm, Hardy; Houlden, Leslie; Sutherland, Stewart (Ed.). The World's Religions. Londra: Routledge. ss. 498-519. ISBN .
- Clayer, Nathalie (2003). "God in the 'Land of the Mercedes.' The Religious Communities in Albania since 1990". Jordan, Peter; Kaser, Karl; Lukan, Walter (Ed.). Albanien: Geographie - historische Anthropologie - Geschichte - Kultur - postkommunistische Transformation [Albania: Geography - Historical Anthropology - History - Culture - postcommunist transformation]. Frankfurt am Main: Peter Lang. ss. 277-314. ISBN .
- Clayer, Nathalie (2007). "Saints and Sufi's in post-Communist Albania". Kisaichi, Masatoshi (Ed.). Popular Movements and Democratization in the Islamic World. Londra: Routledge. ss. 33-42. ISBN .
- Crampton, Richard (2013). The Balkans since the Second World War. Londra: Routledge. ISBN .
- Czekalski, Tadeusz (2013). The shining beacon of socialism in Europe: The Albanian state and society in the period of communist dictatorship 1944–1992. Krakow: Jagiellonian University Press. ISBN .[]
- De Waal, Clarissa (2005). Albania Today: A portrait of post-communist turbulence. Londra: IB. Tauris. ISBN .
- Duijzings, Gerlachlus (2000). Religion and the politics of identity in Kosovo. Londra: Hurst & Company. ISBN .
- Füsun, Özerdem; Hunter, Alan (2013). "Religion in Turkey's domestic and international agendas: Human security perspectives". Özerdem, Alpaslan; Özerdem, Füsun (Ed.). Human Security in Turkey: Challenges for the 21st century. Routledge. ISBN .
- Jelavich, Barbara (1983). History of the Balkans. Cambridge: Cambridge University Press. s. 379. ISBN .
Enver Hoxha shehu Muslims.
- Jordan, Peter (2015). "An exception in the Balkans: Albania's Multiconfessional Identity". Brunn, Stanley D. (Ed.). The changing world religion map: Sacred places, identities, practices and politics. Dordrecht: Springer. ss. 1577-1598. ISBN .
- Kopanski, Atuallah Bogdan (1997). "Islamization of Albanians in the Middle Ages: The primary sources and the predicament of the modern historiography". Islamic Studies. 36 (2/3). ss. 191-208.
- Lederer, Gyorgy (1994). "Islam in Albania". Central Asian Survey. 13 (3). ss. 331-359. doi:10.1080/02634939408400866.
- Manahasa, Edmond; Kolay, Aktuğ (2015). "Observations on the existing Ottoman mosques in Albania" (PDF). ITU Journal of the Faculty of Architecture. 12 (2). ss. 69-81. 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- Poulton, Hugh (1995). Who are the Macedonians?. Bloomington: Indiana University Press. ISBN .
- Nurja, Ermal (2012). "The rise and destruction of Ottoman Architecture in Albania: A brief history focused on the mosques". Furat, Ayşe Zişan; Er, Hamit (Ed.). Balkans and Islam Encounter, Transformation, Discontinuity, Continuity. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing. ss. 191-207. ISBN .
- Ramet, Sabrina (1998). Nihil obstat: religion, politics, and social change in East-Central Europe and Russia. Durham: Duke University Press. ISBN .
- Trix, Frances (1994). "The Resurfacing of Islam in Albania". East European Quarterly. 28 (4). ss. 533-549. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- Vickers, Miranda (2011). The Albanians: a modern history. Londra: IB Tauris. ISBN .
- Waardenburg, Jacques (2003). Muslims and others: Relations in context. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arnavutluk ta Islam 1945 1991 Arnavutluk Emek Partisi nin Enver Hoca liderliginde iktidara geldigi ve Arnavut halki uzerinde neredeyse tam kontrol sahibi oldugu bir donemi kapsamaktadir Komunist hukumet uniter Arnavut kimligini elde etme arayisinda Arnavut milliyetciligi araciligiyla komunist partiye sosyal kulturel ve dini bagliliklari yeniden duzenleyerek Arnavut toplumunu kokten revize etmeye calisti Arnavut milli uyanisi ve savaslar arasi donemden odunc alinan laik ilkeler devam etti ve 1967 de Arnavutluk un kendini ateist bir devlet ilan etmesi saglanarak dini kamusal alanda kusatmak icin daha radikal yaklasimlar benimsendi Arnavutluk ta Muslumanlarin uyguladigi Islam komunizm altinda derin degisiklikler ve baski yasadi Musluman din adamlari hapse atildi cogu minare cami tekke ve tasavvuf mabedi yok edildi Musluman dini uygulamalar yasaklandi ve uymayanlarin agir cezalandirilmasi saglandi Toplumun zorla Islamiyet ten cikarilmasi yoluyla baskinin etkileri ve mirasi Arnavut komunist rejimi altinda dogan savas sonrasi kusaklarin neredeyse hic Islam bilgisine sahip olmamalarina yol acti Bors ta minaresi yikilan Haci Bendo Camii Ayrimcilik ve baskinin gorunur hale gelmesi 1945 1966 2002 de Imrahor Ilyas Bey Camii komunist donemde minaresi yikildi solda ve 2013 te yeniden insa edilmis minaresiyle sagda II Dunya Savasi sonrasinda komunist rejim iktidara geldi ve guney Arnavutluk tan gelen Muslumanlar Enver Hoca yardimcisi Mehmet Sehu ve diger komunist liderlik grubu icinde temsil edildi Arnavut toplumu geleneksel olarak dort dini topluluk arasinda bolunmustu 1945 teki Arnavut nufus sayiminda Muslumanlar nufusun 72 sini Ortodokslar 17 2 sini ve Katolikler 10 unu olusturuyordu Komunist rejim ulusal birlik kavrami yoluyla uniter bir Arnavut kimligi olusturmak amaciyla bu dini ve diger farkliliklari asan ve asindiran bir ulusal kimlik olusturmaya calisti Arnavut komunistler dini ulusun bagliligini zayiflatan toplumsal bir tehdit olarak gorduler Bu baglamda Islam gibi dinler Arnavut kimligine yabanci gorulerek kinanmis ve Musluman muftuler gibi din adamlari diger devletlerin aracisi olma ve Arnavut cikarlarini baltalama egilimi ile sosyal olarak geriye donuk olmakla elestirilmislerdir Mayis 1945 teki bir kongrede Bektasi Tarikati tuzugunde Arnavutluk taki Sunni cemaatten bagimsizligini tekrar teyit etti 1949 da dini kurumlarin taraftarlarinin Arnavut komunist partisine sadakat duygulari asilamalarini gerektigine ve tum dinlerin merkezlerinin Arnavutluk ta olmasi gerektigine dair bir yasa cikarildi Dini liderler komunist parti icin vekil olarak secilmis ve vekalet etmislerdir ve bu surec Sunni Musluman liderlerin hapsedilmesi ve oldurulmesi ile siddetlenirken benzer durum Bektasi liderler icin de soz konusu olmustur 1947 de komunist rejim 44 Musluman din adamini hapsetti Arnavut hapishanelerindeki Hristiyanlarin durumundan farkli olarak komunist rejim tarafindan hapsedilen Musluman din adamlari diaspora Arnavut orgutleri disindaki durumlari konusunda uluslararasi duzeyde cok az ilgi gorduler 1949 yilina kadar Sunni Arnavut toplumu buyuk muftusu Hafiz Musa Ali nin Enver Hoca dan Enver Hoca dan bazi onlemler ve kosullar almasini saglamaya calisti Bunlardan bazilari mali yardim Kur an in Arnavutcaya cevirisi konusunda destek ve gelecekte Musluman din adami olacak olanlarin orduda gorev yapma muafiyetini iceriyordu Sekulerlesme ikonoklazma ve zulum 1967 1991 Kavalye deki Kubbeli Camii 1939 dolaylarinda orijinal sutunlu hali solda 1967 de komunist yikimdan sonra yeniden yapildiktan sonra 2007 deki hali sagda Vasa Pasa nin 19 yuzyilin sonlarindaki siirinden Arnavut birligi araciligiyla dini farkliliklarin ustesinden gelme ihtiyacindan esinlenen Hoca Arnavutlarin inanci Arnavutluktur inancini tam anlamiyla devlet politikasi olarak uyguladi Bu nedenle 1967 de komunist rejim Arnavutluk u dunyada tek dini olmayan ve ateist ulke olarak ilan etti ve her turlu dini uygulamayi halka yasakladi Musluman Sunni ve Bektasi din adamlari Katolik ve Ortodoks muadillerinin yaninda ciddi baski ve zulum gorduler ve Arnavutluk ta otoritenin ademi merkeziyetini onlemek icin liderlerinin bircogu olduruldu Arnavutluk ta komunist rejime tehdit olusturan cuma namazlari daha sonra yasaklandi Dini ibadetlerini yapan kisiler bunu gizli olarak yaparken yakalananlar veya aciktan yapanlar zulum gordu ve Kuran gibi dini literature sahip olmak yasaklandi Bektasi taraftarlari arasinda bilgi aktarimi cogunlukla kirsal kesimde yasayan birkac aile cevresi ile sinirli kalmistir Camiler varliklarini surekli olarak insanlarin zihninde ideolojik bir mevcudiyet olarak goren Arnavut komunistleri icin bir hedef haline geldi Genel olarak Arnavutluk ta cami ve dinin olumu ile rejim halk arasinda geleneksel dini yapilara dayanan dinin sosyal temelini degistirmeye ve parcalamaya ve onu komunizm ile degistirmeye calisti Komunist rejim politika yoluyla Musluman yasam bicimini ve Arnavutluk taki Islam kulturunu yok etti 1967 de yedi ay icinde komunist rejim 2 169 dini yapi ve diger anitlari yok etti Bunlardan 530 kadar tekke turbe ve aziz turbeleri olan dergahlar esas olarak Bektasi Tarikatina aitti Daha sonra Bektasiligin taraftarlari arasinda hac sadece belirli yerlerde ve dolayli olarak Akcahisar daki Sari Saltuk turbesi gibi bu alanlarin yakinindaki piknik gibi toplantilarla sinirli hale geldi Bazilari Kavalye deki Kubbeli Camii Peklin deki Peklin Camii ve 17 yuzyildan kalma Elbasan daki iki kubbeli cami gibi mimari acidan onemli olan 740 cami yikildi Komunistler iktidara gelmeden once Arnavutluk ta bulunan yaklasik 1 127 Islami binadan yalnizca 50 cami kaldi ve bunlarin cogu onarima muhtac durumdaydi Komunistler tarafindan kulturel oneme ve tarihi degere sahip yapilar sayilan bazi camiler gunumuze ulasmistir Avlonya daki Muradiye Camii Iskodra daki Kursunlu Cami Elbasan daki Nazire Camii Berat taki Kursun Bekar Hunkar ve Huseyin Pasa Camii Dirac taki Fatih Camii Akcahisar daki Pazar Camii Debre deki Alaybey Camii Gorice deki Imrahor Ilyas Bey Camii Ergiri deki Tekke Camii ve Ayasaranda daki Kinaleksi Mescidi Ayni zamanda bir kultur aniti ilan edilen Edhem Bey Camii sadece yabanci Musluman diplomatlar icin olsa da ibadet etmek icin islev gormesine izin verildi 1991 yilinda Tiran da ibadet icin kullanilacak iki cami vardi ve komunist diktatorlukten sadece dokuz Osmanli donemi camisi sag kaldi Guney Arnavutluk tan bazi Arnavut Muslumanlar Ortodokslar ile birlikte hizla kentlesti ve savastan sonra devlete entegre oldular Katoliklerin yani sira Orta ve Kuzey Arnavutluk taki Sunni Musluman Arnavut nufusu 1970 lerde ve 1980 lerde asiri nufus ve ekonomik sikinti yasayan Arnavut devleti tarafindan cok az marjinallestirildi ve cok az entegre edildi Gec komunist donemde bu bolgelerin Katoliklerinin ve Arnavut Muslumanlarinin orani guney Arnavutluk Ortodoks toplumundan daha fazla buyudu Dinin onemsizlesmesi nedeniyle Muslumanlarin Ortodoks veya Katoliklerle karisik evlilikleri gec komunist donemde ve cogunlukla seckinler arasinda gerceklesti Ayrica bakinizArnavutluk ta din Arnavutluk ta IslamKaynakcaOzel Czekalski 2013 s 120 1945 nufus sayimi toplumun buyuk cogunlugunun 72 Musluman oldugunu nufusun 17 2 sinin Ortodoks ve 10 unun Katolik oldugunu gosterdi Lederer 1994 s 344 Bati basini Uluslararasi Af Orgutu Arnavut Gulag inin dehseti ve dini baski hakkindaki diger aciklamalarda nufusun ezici cogunlugunu temsil eden Muslumanlardan cok daha fazla Katolik ve Yunan din adami mahkumundan bahsediliyor Actually I could find after 1947 the name of only one imprisoned Muslim cleric to whom I will return later Katolikligin Hoca tarafindan erken donemde ana dusman olarak gorulmesi bunun nedenlerinden sadece bir tanesidir Musluman liderler muhtemelen Hristiyanlar kadar aci cekerken isimleri Arnavut gocmen orgutlerinden baskalari tarafindan zar zor kaydedildi Birkac Af yayininda sadece tutuklularin Musluman kokenlerinden bahsedildi Bati dunyasi her zaman Musluman Dogu Avrupalilari unutmaya meyillidir Onlarca yildir suren baskilar boyunca Islam dunyasi bile Enver Hoca ya karsi iskence goren kardesleri icin cok az sey yapti a b Czekalski 2013 s 124 Haziran 1949 da Enver Hoca ile Arnavut Sunni Muslumanlarin lideri Hafiz Musa Ali arasinda taleplerini Arnavut hukumetine sundugu bir toplanti yapildi Muftunun istekleri Musluman cemaatine mali yardim saglamak ve gelecekte hoca veya molla olmak isteyenleri askerlik hizmetinden muaf tutmakti Hoca din adamlarinin askerlik hizmetinden muaf tutulmasina olumlu tepki gosterdi ancak muftunun talep ettigi Kuran in Arnavutcaya cevrilmesi fikrini desteklemedi Duijzings 2000 s 163 Trix 1994 s 536 Poulton 1995 s 146 Fusun amp Hunter 2013 s 143 a b Buturovic 2006 s 439 Akhtar 2010 s 240 a b Bogdani amp Loughlin 2007 s 81 Duijzings 2000 s 164 a b Clayer 2007 ss 33 36 a b c Nurja 2012 ss 204 205 Clark 1988 s 514 Kopanski 1997 s 192 Sofistike kultur edebiyat ve Islam sanati Musluman karsiti onyargilarini gizlemeye calisan tarihcilerin geneli tarafindan goz ardi edildi Onlarin vahsi Islam karsiti ve Turk karsiti tutumlari tum Hristiyan topluluklarinin Islam a kitlesel donusum surecini gizlemek ve carpitmakla kalmadi ayni zamanda Bosna Hersek Arnavutluk Bulgaristan ve Yunanistan da asiri milliyetci etnik politika icin entelektuel bir destek sagladi Balkanlarin tarihinin zemininde genel olarak ifade edildigi gibi Orta Cag da Hristiyanligin ihanetine karsi bir tur tarihsel ekzon ve misilleme eylemi olarak ortaya cikan seydi II Dunya Savasi ndan sonra Arnavutluk ta Islam kulturunu ve yasam tarzini yok etme politikasi bu topraklardaki ortacag Islam tarihinin duzgun bir sekilde incelenememesinin baslica nedenidir Ve incelendiginde sadece ortacag Arnavutlarinin kahramanca Ilirya proletaryasi olarak efsanevi imajini vurgulayan Stalinist ideolojinin parametreleri dahilinde incelendi Komunist Dogu Avrupa daki Islam aleyhtari ve Turk aleyhtari propagandaya direnen bir avuc Musluman akademisyen dislandi ve siklikla cezalandirildi Ramazan Marmallaku Kristo Frasheri Skender Anamali Stefanaq Pollo Skender Rizaj ve Arben Puto gibi Arnavut milliyetci tarihcileri kitaplarinda kasitli olarak sadece Turk vahseti ve Arnavutluk taki Osmanli devletine karsi kahramanca Hristiyan direnisini vurguladilar Jordan 2015 s 1590 a b Ramet 1998 s 220 Komunistler devralmadan once Arnavutluk taki 1 127 camiden yalnizca ellisi o donem hayatta kaldi cogu harap oldu 1991 itibariyla Tiran daki sadece iki cami ibadet edenlerin kullanimina hazirdi Czekalski 2013 s 129 Baskentte Edhem Bey Camii bir anit olarak kabul edildi Bu yer daha sonra Tiran da calisan diplomatlar icin bir ibadet yeri olarak hizmet etti ancak Arnavutlarin bu yerde dua etmeleri yasaklandi Sakral binalar da dahil olmak uzere birkac Bektasi mabedi kultur merkezleri depolar ve restoranlara donusturuldu Manahasa amp Kolay 2015 s 70 79 a b Clayer 2003 ss 14 24 a b Clayer 2003 ss 2 5 37 1942 mezhepsel aidiyet dikkate alinarak son nufus sayimi tarihi veya 1967 dinin yasaklanmasi tarihi ile 2001 arasinda Arnavutluk taki dini topluluklarin cografi dagilimi buyuk olcude degisti Ilk demografik nedenler Komunist rejimin kurumu lehine cogunlukla Guney Arnavutluk tan gelen nufus gruplari orta Arnavutluk un kentsel yerlesimlerine geldi 1970 lerde ve 1980 lerde Kuzey de Katolik ve Sunni Musluman bolgeleri kesinlikle Guney Ortodoks bolgelerinden daha yuksek bir buyume orani yasamistir 1990 dan bu yana kirsal ve daglik bolgelerden sehirlere ozellikle Arnavutluk un merkezinde yani Tiran ve Dirac ve Arnavutluk tan Yunanistan Italya ve diger bircok ulkeye dogru cok onemli nufus hareketleri vardi De Waal 2005 s 82 Bowers 1984 s 129 GenelAkhtar Shabbir 2010 Islam as political religion The future of an Imperial Faith New York Routledge ISBN 9781136901430 Barbullushi Odeta 2010 The Politics of Religious Tolerance in Post Communist Albania Ideology Security and Euro Atlantic Integration Pace Michelle Ed Europe the USA and political Islam Strategies for engagement Springer ss 140 160 ISBN 9780230298156 Blumi Isa Krasniqi Gezim 2014 Albanians Islam Cesari Jocelyne Ed The Oxford Handbook of European Islam Oxford Oxford University Press ss 475 516 ISBN 9780191026409 Bogdani Mirela Loughlin John 2007 Albania and the European Union the tumultuous journey towards integration and accession Londra IB Tauris ISBN 9781845113087 Bowers Stephen R 1984 The Islamic factor in Albanian policy Institute of Muslim Minority Affairs Journal 5 1 ss 123 135 doi 10 1080 02666958408715886 Buturovic Amila 2006 European Islam Juergensmeyer Mark Ed Global religions An introduction Oxford Oxford University Press ss 437 446 ISBN 9780199727612 Clark Peter 1988 Islam in contemporary Europe Clarke Peter Friedhelm Hardy Houlden Leslie Sutherland Stewart Ed The World s Religions Londra Routledge ss 498 519 ISBN 9781136851858 Clayer Nathalie 2003 God in the Land of the Mercedes The Religious Communities in Albania since 1990 Jordan Peter Kaser Karl Lukan Walter Ed Albanien Geographie historische Anthropologie Geschichte Kultur postkommunistische Transformation Albania Geography Historical Anthropology History Culture postcommunist transformation Frankfurt am Main Peter Lang ss 277 314 ISBN 978 3 631 39416 8 Clayer Nathalie 2007 Saints and Sufi s in post Communist Albania Kisaichi Masatoshi Ed Popular Movements and Democratization in the Islamic World Londra Routledge ss 33 42 ISBN 9781134150618 Crampton Richard 2013 The Balkans since the Second World War Londra Routledge ISBN 9781317891178 Czekalski Tadeusz 2013 The shining beacon of socialism in Europe The Albanian state and society in the period of communist dictatorship 1944 1992 Krakow Jagiellonian University Press ISBN 9788323335153 olu kirik baglanti De Waal Clarissa 2005 Albania Today A portrait of post communist turbulence Londra IB Tauris ISBN 9781850438595 Duijzings Gerlachlus 2000 Religion and the politics of identity in Kosovo Londra Hurst amp Company ISBN 9781850654315 Fusun Ozerdem Hunter Alan 2013 Religion in Turkey s domestic and international agendas Human security perspectives Ozerdem Alpaslan Ozerdem Fusun Ed Human Security in Turkey Challenges for the 21st century Routledge ISBN 9781136658105 Jelavich Barbara 1983 History of the Balkans Cambridge Cambridge University Press s 379 ISBN 9780521274593 Enver Hoxha shehu Muslims Jordan Peter 2015 An exception in the Balkans Albania s Multiconfessional Identity Brunn Stanley D Ed The changing world religion map Sacred places identities practices and politics Dordrecht Springer ss 1577 1598 ISBN 9789401793766 Kopanski Atuallah Bogdan 1997 Islamization of Albanians in the Middle Ages The primary sources and the predicament of the modern historiography Islamic Studies 36 2 3 ss 191 208 Lederer Gyorgy 1994 Islam in Albania Central Asian Survey 13 3 ss 331 359 doi 10 1080 02634939408400866 Manahasa Edmond Kolay Aktug 2015 Observations on the existing Ottoman mosques in Albania PDF ITU Journal of the Faculty of Architecture 12 2 ss 69 81 5 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Mayis 2020 Poulton Hugh 1995 Who are the Macedonians Bloomington Indiana University Press ISBN 9781850652380 Nurja Ermal 2012 The rise and destruction of Ottoman Architecture in Albania A brief history focused on the mosques Furat Ayse Zisan Er Hamit Ed Balkans and Islam Encounter Transformation Discontinuity Continuity Cambridge Cambridge Scholars Publishing ss 191 207 ISBN 9781443842839 Ramet Sabrina 1998 Nihil obstat religion politics and social change in East Central Europe and Russia Durham Duke University Press ISBN 9780822320708 Trix Frances 1994 The Resurfacing of Islam in Albania East European Quarterly 28 4 ss 533 549 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mayis 2020 Vickers Miranda 2011 The Albanians a modern history Londra IB Tauris ISBN 9780857736550 Waardenburg Jacques 2003 Muslims and others Relations in context Berlin Walter de Gruyter ISBN 9783110200959