Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arpiar Arpiaryan (Ermenice: Արփիար Արփիարեան) (21 Aralık 1851 - 12 Şubat 1908) etkili bir 19. yüzyıl Ermeni yazarı, Ermeni edebiyatında realizmin öncüsü ve siyasi bir aktivisttir.
Arpiar Arpiaryan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 21 Aralık 1851 Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 12 Şubat 1908 (56 yaşında) Kahire, Britanya Mısırı |
| Milliyet | Osmanlı Ermeni |
| Meslek | yazar |
Gençlik ve eğitim
Arpiar Arpiaryan, 1851'de bir gemide doğdu, aslen Eğin'den olan ebeveynleri Samsun'dan İstanbul'a seyahat ediyorlardı. Aile, Arpiar'ın Tarkmanchats (Թարգմանչաց) Ermeni okuluna gittiği Ortaköy banliyösüne yerleşti. 1867'de Murat-Rafayelyan (Մուրատ-Ռափայէլեան) okuluna devam etmesi için Venedik'e gönderildi. Murat-Rafayelyan'da Gevont Alişan'ın himayesinde Ermeni dili ve tarihi okudu. Ayrıca Fransız ve İtalyan edebiyatına aşina oldu. Okuldan mezun oldu ve İstanbul'a döndü ve burada kendisine Ermeni Patrikhanesi'nde sekreterlik görevi teklif edildi. Bu süre zarfında muhasebeci olarak da çalıştı. Bununla birlikte, Arpiaryan'ın gerçek çağrısı gazetecilik ve edebiyattı.
Gazetelerde çalışması ve Tiflis'i ziyareti
Edebiyat alanındaki ilk çalışmaları Grigor Artsruni'nin Tiflis'te yayınlanan Mshak (Մշակ) gazetesinde başladı. İstanbul'daki Ermeni yaşamının çeşitli yönleri hakkında "Haygag" (Հայկակ) mahlasıyla hicivle tatlandırılmış makaleler yazardı. 1878'de, gazetelere ve süreli yayınlara, ünlü Ermeni yazar ve politikacı Kirkor Zöhrap ile birlikte (1884-1893) editörlüğünü yaptığı Masis'te düzenli olarak katkıda bulunmuştu. Makaleleri Kafkasyalı Ermeniler arasında çok popüler oldu. 1884'te ünlü bir yazar olarak kabul edildiği Eçmiyazin'de yeni bir Katolikos seçilmesi vesilesiyle Tiflis'i ziyaret etti. Orada Doğu Ermenicesi yazarları Raffi, Proşyan, Ağayan ve diğerleriyle tanışma fırsatı buldu.
İstanbul'a yeni izlenimler ve bilgilerle döndükten sonra Ughevorutiun i Kovkasia (Ուղեւորութիւն ի Կովկասիա, Kafkasya'da Seyahatler) başlıklı bir dizi makale yazdı. 1884'te, diğer aydınlarla birlikte, Doğu ve Batı Ermeniceleri arasında daha yakın ilişkileri teşvik etmek amacıyla Arevelk (Արեւելք, Doğu) adlı yeni bir günlük gazete yayınladı. Demokratik eğilimleri olan edebi ve politik bir gazete olan Arevelk, realizm okulunun çekirdeğini oluşturacak bir dizi genç yazarı kendine çekti. Gazete 1912'ye kadar yayınlandı.
Siyasi aktivizmi
Yazar olmanın yanı sıra, Arpiar Arpiaryan, Sultan II. Abdülhamid'in Ermeni nüfusuna yönelik muamelesi ışığında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki reformları destekleyen bir siyasi aktivist ve devrimciydi. 1889'da Arpiarian, Sosyal Demokrat Hınçak Partisi'ne katıldı ve Osmanlı vilayetlerinde eğitimi yaymak için bir grup gençle Ararat Cemiyeti'ni kurdu. 1890'da Kumkapı Gösterisi'ne katıldı ve bir dizi diğer Hınçaklı ile birlikte tutuklandı ve iki ay hapis cezasına çarptırıldı. Genel afla serbest bırakıldı. 1891'de arkadaşı Hovhannes Şahnazaryan'la birlikte Hayrenik (Հայրենիք, Anavatan) gazetesini kurdu ve editörü oldu. Bu gazete, demokratik fikirleri nedeniyle padişah tarafından kapatıldı. Londra'da kaçtı. Orada 'ın katkıda bulunacağı Mart (Մարտ, Muharebe) ve Nor Kyank (Նոր Կեանք, Yeni Hayat) adında iki aylık inceleme yayınlamaya çalıştı. O sıralar üyesi olduğu siyasi parti bölündü. Arpiaryan, fraksiyonlardan biri olan Veragazmial Hunchakianner'i geçerli bir oluşum haline getirdi, ancak sonunda partiden ayrılacaktı. Bu kararla, nihayetinde eski çevresi içinden düşmanlar yarattı.
Kahire'ye seyahati ve suikast
1901-1902'de Paris'e ve ardından Venedik'e gitti ve burada en başarılı eseri olan Garmir Jamuts (Կարմիր Ժամուց, Kızıl Teklif) isimli kısa romanını yazdı. 1905'te Kahire'ye gitti. Kahire'de, Shirag' (Շիրակ) isimli aylık edebi dergi düzenledi ve Lusaper (Լուսաբեր, Lucifer: ışık taşıyan) isimli yerel gazeteye katkıda bulundu.
1908'de, Arpiaryan pazardan eve dönerken siyasi düşmanları ona suikast düzenledi.
Mirası ve çalışmaları
Arpiaryan, modern Ermeni edebiyatında gerçekçiliğin kurucusu, yerleşik bir okulu olmayan edebi bir hareketin lideri olarak kabul edilir. O dönemde pek çok yazar romantizm içindeyken, Ermeni edebiyatında devrim yaratan yeni bir akım başlattı. Düşüncelerini dürüstçe ve utanmadan ifade ederek okuyucularının güvenini kazandı. Tigran Kamsarakan, Levon Paşalyan ve Erukhan gibi bütün bir Ermeni realizm yazar kuşağının akıl hocasıydı.
Edebi çalışmalarının çoğu kısa öykü biçiminde yazılmıştır ve işçi sınıfları ve sosyal konularla ilgilenir. Daha iyi bilinen hikâyelerinden bazıları:
- Hoku zavag (Հոգու զավակ, Evlatlık çocuk)
- Vosgi abrchan (Ոսկի ապրջան, Altın bilezik)
- Yerazi me kine (Երազի մը գինը, Bir rüyanın bedeli)
- Gadag me (Կատակ մը, Şaka)
- Abushe (Ապուշը, Aptal)
- Garmir Jamuts (Կարմիր ժամուց, Kızıl teklif)
- Kevork Marzbeduni (Գէորգ Մարզպետունի, Gevork Marzpetuni)
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
- Encyclopedia of world literature in the 20th century, by Leonard S. Klein, Steven Serafin, Walter D. Glanze, 1993, p. 120
- Concise Armenian Encyclopedia, Ed. by acad. K. Khudaverdyan, Erivan, 1990, Vol. 1, p. 426.
- The Heritage of Armenian Literature: From The Eighteenth Century To Modern Times, by Agop J. Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward S. Franchuk, p. 452
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arpiar Arpiaryan Ermenice Արփիար Արփիարեան 21 Aralik 1851 12 Subat 1908 etkili bir 19 yuzyil Ermeni yazari Ermeni edebiyatinda realizmin oncusu ve siyasi bir aktivisttir Arpiar ArpiaryanDogum21 Aralik 1851 1851 12 21 Osmanli DevletiOlum12 Subat 1908 56 yasinda Kahire Britanya MisiriMilliyetOsmanli ErmeniMeslekyazarGenclik ve egitimArpiar Arpiaryan 1851 de bir gemide dogdu aslen Egin den olan ebeveynleri Samsun dan Istanbul a seyahat ediyorlardi Aile Arpiar in Tarkmanchats Թարգմանչաց Ermeni okuluna gittigi Ortakoy banliyosune yerlesti 1867 de Murat Rafayelyan Մուրատ Ռափայէլեան okuluna devam etmesi icin Venedik e gonderildi Murat Rafayelyan da Gevont Alisan in himayesinde Ermeni dili ve tarihi okudu Ayrica Fransiz ve Italyan edebiyatina asina oldu Okuldan mezun oldu ve Istanbul a dondu ve burada kendisine Ermeni Patrikhanesi nde sekreterlik gorevi teklif edildi Bu sure zarfinda muhasebeci olarak da calisti Bununla birlikte Arpiaryan in gercek cagrisi gazetecilik ve edebiyatti Gazetelerde calismasi ve Tiflis i ziyaretiEdebiyat alanindaki ilk calismalari Grigor Artsruni nin Tiflis te yayinlanan Mshak Մշակ gazetesinde basladi Istanbul daki Ermeni yasaminin cesitli yonleri hakkinda Haygag Հայկակ mahlasiyla hicivle tatlandirilmis makaleler yazardi 1878 de gazetelere ve sureli yayinlara unlu Ermeni yazar ve politikaci Kirkor Zohrap ile birlikte 1884 1893 editorlugunu yaptigi Masis te duzenli olarak katkida bulunmustu Makaleleri Kafkasyali Ermeniler arasinda cok populer oldu 1884 te unlu bir yazar olarak kabul edildigi Ecmiyazin de yeni bir Katolikos secilmesi vesilesiyle Tiflis i ziyaret etti Orada Dogu Ermenicesi yazarlari Raffi Prosyan Agayan ve digerleriyle tanisma firsati buldu Istanbul a yeni izlenimler ve bilgilerle dondukten sonra Ughevorutiun i Kovkasia Ուղեւորութիւն ի Կովկասիա Kafkasya da Seyahatler baslikli bir dizi makale yazdi 1884 te diger aydinlarla birlikte Dogu ve Bati Ermeniceleri arasinda daha yakin iliskileri tesvik etmek amaciyla Arevelk Արեւելք Dogu adli yeni bir gunluk gazete yayinladi Demokratik egilimleri olan edebi ve politik bir gazete olan Arevelk realizm okulunun cekirdegini olusturacak bir dizi genc yazari kendine cekti Gazete 1912 ye kadar yayinlandi Siyasi aktivizmiYazar olmanin yani sira Arpiar Arpiaryan Sultan II Abdulhamid in Ermeni nufusuna yonelik muamelesi isiginda Osmanli Imparatorlugu ndaki reformlari destekleyen bir siyasi aktivist ve devrimciydi 1889 da Arpiarian Sosyal Demokrat Hincak Partisi ne katildi ve Osmanli vilayetlerinde egitimi yaymak icin bir grup gencle Ararat Cemiyeti ni kurdu 1890 da Kumkapi Gosterisi ne katildi ve bir dizi diger Hincakli ile birlikte tutuklandi ve iki ay hapis cezasina carptirildi Genel afla serbest birakildi 1891 de arkadasi Hovhannes Sahnazaryan la birlikte Hayrenik Հայրենիք Anavatan gazetesini kurdu ve editoru oldu Bu gazete demokratik fikirleri nedeniyle padisah tarafindan kapatildi Londra da kacti Orada in katkida bulunacagi Mart Մարտ Muharebe ve Nor Kyank Նոր Կեանք Yeni Hayat adinda iki aylik inceleme yayinlamaya calisti O siralar uyesi oldugu siyasi parti bolundu Arpiaryan fraksiyonlardan biri olan Veragazmial Hunchakianner i gecerli bir olusum haline getirdi ancak sonunda partiden ayrilacakti Bu kararla nihayetinde eski cevresi icinden dusmanlar yaratti Kahire ye seyahati ve suikast1901 1902 de Paris e ve ardindan Venedik e gitti ve burada en basarili eseri olan Garmir Jamuts Կարմիր Ժամուց Kizil Teklif isimli kisa romanini yazdi 1905 te Kahire ye gitti Kahire de Shirag Շիրակ isimli aylik edebi dergi duzenledi ve Lusaper Լուսաբեր Lucifer isik tasiyan isimli yerel gazeteye katkida bulundu 1908 de Arpiaryan pazardan eve donerken siyasi dusmanlari ona suikast duzenledi Mirasi ve calismalariArpiaryan modern Ermeni edebiyatinda gercekciligin kurucusu yerlesik bir okulu olmayan edebi bir hareketin lideri olarak kabul edilir O donemde pek cok yazar romantizm icindeyken Ermeni edebiyatinda devrim yaratan yeni bir akim baslatti Dusuncelerini durustce ve utanmadan ifade ederek okuyucularinin guvenini kazandi Tigran Kamsarakan Levon Pasalyan ve Erukhan gibi butun bir Ermeni realizm yazar kusaginin akil hocasiydi Edebi calismalarinin cogu kisa oyku biciminde yazilmistir ve isci siniflari ve sosyal konularla ilgilenir Daha iyi bilinen hikayelerinden bazilari Hoku zavag Հոգու զավակ Evlatlik cocuk Vosgi abrchan Ոսկի ապրջան Altin bilezik Yerazi me kine Երազի մը գինը Bir ruyanin bedeli Gadag me Կատակ մը Saka Abushe Ապուշը Aptal Garmir Jamuts Կարմիր ժամուց Kizil teklif Kevork Marzbeduni Գէորգ Մարզպետունի Gevork Marzpetuni Kaynakca a b c d e Արդի Հայ Գրականություն Ermenice 2007 s 29 a b c d e f g h i j k Hacikyan Agop Jack Basmadjian Gabriel Franchuk Edward S 2005 The Heritage of Armenian Literature From the Eighteenth Century to Modern Times Ingilizce Wayne State University Press s 452 ISBN 0 8143 3221 8 Konuyla ilgili yayinlarEncyclopedia of world literature in the 20th century by Leonard S Klein Steven Serafin Walter D Glanze 1993 p 120 Concise Armenian Encyclopedia Ed by acad K Khudaverdyan Erivan 1990 Vol 1 p 426 The Heritage of Armenian Literature From The Eighteenth Century To Modern Times by Agop J Hacikyan Gabriel Basmajian Edward S Franchuk p 452