Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aterom, atardamarların duvarlarında oluşan anormal yangısal (enflamatuvar) makrofaj akyuvar birikmesidir. Bu anatomik bozukluklar (lezyonlar) çocukluğun geç döneminde, yaklaşık 10 yaşından önce gelişmeye başlar ve zamanla iyice gelişir. Cerrahi müdahale ile, örneğin baypas ameliyatıyla atardamar yerine yerleştirilmiş toplardamarlar hariç, toplardamarlarda aterom gelişmez.
| Aterom | |
|---|---|
 | |
| Damar duvarının yarısını kaplayan ve damar duvarını dışarı doğru genişletmemiş bir aterom. | |
| Uzmanlık | Kardiyoloji  |
Bu birikimler arter tüpünün endotel tabakası ile düz kas tabakası arasında olur. Patologlar, aterom oluşumunun gözle görünür ilk aşaması için "yağ çizgisi" terimini kullanmışlarsa da aslında ateromlar yağ hücreleri içermezler. Kalp veya arterlerden bahsedilirken aterom için "plak" (Fransızca "plaque") terimi de kullanılır.
Ateromun gelişim sürecine toplu olarak aterojenez, hastalık sürecinin sonucuna da ateroskleroz denir.
Aşamalar
İnsanda aterom çocukluğun ileri yaşlarında, genelde 5 - 9 yaşlarında olarak başlar. İlgisiz nedenlerle ölen insanlarda yapılan otopsilerde bunlar ve daha büyük aterom bozuklukları (lezyonları) o kadar sık görülmüştür ki, uzun süre sağlıklı değilse de normal olduğu varsayılmıştır.
Daha ilerlemiş ateromda aynı aterom içinde birden çok doku özelliğine rastlanır. Işık mikroskobuyla bakılınca 10 farklı doku türü ayırt etmek mümkündür: ateromun en yeni kısımlarında her zaman görülen makrofaj hücre toplulukları, daha ilerlemiş olanlarda ölmüş hücre kalıntıları, en eski kısımlarda ise hücreler arasında birikmiş fibröz doku ve kireçleşmiş kristallerden oluşan daha karmaşık yapılar görülür.
Aterom, tipik olarak onlarca yıl boyunca sessizce ilerler ve ve anjiyografi gibi çoğu klinik test tarafından fark edilmez. En sonunda kalp krizi veya akut inme ya da daimi bir sakatlıkla varlıkları ortaya çıkar. Çoğu kişi bu tür bir olaya kadar sağlıklı olduğunu varsayar ama ufak bir azınlıkta önceden bazı uyarı işaretleri olabilir.
İzlenmesi, araştırılması ve anlaşılmasının zor yönleri
Çoğu insan için aterom ilerlemesinin ilk klinik belirtisi kalp arterlerinde bulunan ateromlardan kaynaklanır ve genellikle kendini bir kalp krizi olarak gösterir. Ancak kalp arterleri küçük oldukları(çapları 5 mm'nin altındadır), başka dokularla örtülü ve hep hareket halinde oldukları için izlenmeleri zordur; özellikle bir hastalık belirtisi göstermeyen kişilerde. Hastalık semptomları ve kardiak stres testi ancak ateromlu hastalığın ileri aşamasında bir sorunun varlığını gösterebilir.
Yeni kavramlar ve anlayışlar
Kalkınmış ülkelerde ilerlemiş halk sağlığı kavramı, enfeksiyon kontrolü ve artan yaşam beklentisi yüzünden, aterom oluşumundan kaynaklanan ateroskleroz ve sonuçları toplum için gittikçe artan bir yük oluşturmaktadır. Ateroskleroz çoğu Batı ülkesinde sakatlık ve ölümün bir numaralı kaynağıdır.
20. yy. ortalarına kadar, hatalı bir şekilde, ateromun arter lümenine doğru genişleyip bir daralmaya (stenoz) yol açtığı varsayılmıştı. Çünkü hastalık her zaman damarın iç endotelial tabakasıyla kas duvarı arasında gelişir. Bu inancın nedeni anjiyografik görüntüler ve arter duvarlarındaki düz kasların zamanla değişmeyeceği kanısıydı. Bu teorinin fazlasıyla basit olduğu 1980 ve 1990'lı yıllarda (İngilizce intravascular ultrasound'in kısaltması olan IVUS olarak değinilir) ve ayrıntılı patolojik incelemelerle kanıtlandı.
1990'lardan beri yapılan çalışmalar, aterom gelişimi sırasında iki farklı değişimin olabileceğine işaret etmiştir: (a) duvar kalınlaşması ve dışarı doğru kalınlaşarak lümen büyüklüğünün hastalığın ileri safhalarına kadar sabit kalması; veya (b) duvar kalınlaşması ve duvarın hem dışa hem de lümene doğru kalınlaşması. Her iki süreç de vücudun hastalığın etkilerine karşı gösterdiği koruyucu tepkilerdir ve bir süre için semptomları engellerler.
IVUS tekniğiyle yapılan gözlemlerde lümenin %20 oranında daraldığı yerlerde daha sonra ani bir tıkanma olduğu ve sonucunda kalp krizi oluştuğu gösterilmiştir. Kardiak stres testi, yaygın kullanılmasına rağmen yalnızca %50 oranından fazla daralmış lümenlerin fark edilmesini sağlar.
Aterom ve arter davranışı
1. arterin dışa doğru genişlemesi: stenoz ve tıkanma
Aterom, arterin lümeninin değişmemesi için duvarın kaslı kısmının dışa doğru esnemesini sağlar. Esneme, damar duvar kalınlığının %40-50'si aterom dokusundan ibaret olana kadar sürer. Eğer duvar genişlemesi aterom hacmindeki artışı karşılayamazsa arterin lümeni daralmaya başlar. Bunun olabilmesi, ateromu kandan ayıran örtü dokularda yırtılmalarla mümkün olur. Kırk yaşından sonra bu sıkça görülür.
Endotel ve bir kırılma olursa buranın tamiri için bir pıhtılaşma olur. Ayrıca yırtılmanın sonucu aterom içindeki kalıntılar akıntının içine saçılabilir. Kırılma noktasının üstünde trombosit ve pıhtı birikmesi lümenin daralmasına veya tıkanmasına yol açabilir (tromboz). Lümen kapanması ve yırtılmış ateromun ötesine kan gitmemesinden dolayı veya akıntıyla giden parçaların ilerdeki daha küçük damarları tıkaması yüzünden dokular zarar görebilir (bakınız ).
Yukarıda özetlenen süreç kalp krizi, akut inme gibi kardiyovasküler sorunların başlıca mekanizmasıdır. Araştırmalar bunun stenozla ilişkili olmadığını göstermiştir. Parçalanma öncesinde lümen daralması, hatta anevrizma genişlemesi dahi olmayabilir. IVUS'la yapılan araştırmalar parçalanıp ölüme veya sakatlığa yol açan hassas ateromlarda sadece %20 oranında stenoz olduğunu göstermiştir. Buna karşılık kardiak stres testiyle bir anormalliğin fark edilebilmesi için %75 oranında stenoz gerekmektedir.
2. arterin dışa doğru genişlemesi ve lümen genişlemesi
Eğer kas duvarı zaman içinde çok fazla genişlerse arterde toptan bir genişleme olur. Genelde onlarca yıl boyunca olur ve seyrek görülen bir durumdur. Anevrizmalı genişlemelerdeki ateromlar da yırtılıp akıntıya aterom kalıntıları ve pıhtı saçabilirler. Eğer arter, normal çapının 2 - 3 katına kadar genişlerse çeperler o derece zayıflayabilir ki kalbin atmasından kaynaklanan basınç damar duvarına zarar verebilir. Bunun sonucunda iç kanama, sakatlanma ve çoğu zaman ölüm meydana gelebilir. Anevrizmanın başlıca nedeni damar kas yapısının basınç yoluyla zayıflamasıdır. Bunun sonucunda duvar incelir, balon gibi şişerek damarın genişlemesine yol açar.
Galeri
Kaynakça
İngilizce Wikipedia'da Atheroma maddesinin 6.29.2006 tarihli sürümü
| Sınıflandırma | D |
|---|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aterom atardamarlarin duvarlarinda olusan anormal yangisal enflamatuvar makrofaj akyuvar birikmesidir Bu anatomik bozukluklar lezyonlar cocuklugun gec doneminde yaklasik 10 yasindan once gelismeye baslar ve zamanla iyice gelisir Cerrahi mudahale ile ornegin baypas ameliyatiyla atardamar yerine yerlestirilmis toplardamarlar haric toplardamarlarda aterom gelismez AteromDamar duvarinin yarisini kaplayan ve damar duvarini disari dogru genisletmemis bir aterom UzmanlikKardiyoloji Bu birikimler arter tupunun endotel tabakasi ile duz kas tabakasi arasinda olur Patologlar aterom olusumunun gozle gorunur ilk asamasi icin yag cizgisi terimini kullanmislarsa da aslinda ateromlar yag hucreleri icermezler Kalp veya arterlerden bahsedilirken aterom icin plak Fransizca plaque terimi de kullanilir Ateromun gelisim surecine toplu olarak aterojenez hastalik surecinin sonucuna da ateroskleroz denir AsamalarInsanda aterom cocuklugun ileri yaslarinda genelde 5 9 yaslarinda olarak baslar Ilgisiz nedenlerle olen insanlarda yapilan otopsilerde bunlar ve daha buyuk aterom bozukluklari lezyonlari o kadar sik gorulmustur ki uzun sure saglikli degilse de normal oldugu varsayilmistir Daha ilerlemis ateromda ayni aterom icinde birden cok doku ozelligine rastlanir Isik mikroskobuyla bakilinca 10 farkli doku turu ayirt etmek mumkundur ateromun en yeni kisimlarinda her zaman gorulen makrofaj hucre topluluklari daha ilerlemis olanlarda olmus hucre kalintilari en eski kisimlarda ise hucreler arasinda birikmis fibroz doku ve kireclesmis kristallerden olusan daha karmasik yapilar gorulur Aterom tipik olarak onlarca yil boyunca sessizce ilerler ve ve anjiyografi gibi cogu klinik test tarafindan fark edilmez En sonunda kalp krizi veya akut inme ya da daimi bir sakatlikla varliklari ortaya cikar Cogu kisi bu tur bir olaya kadar saglikli oldugunu varsayar ama ufak bir azinlikta onceden bazi uyari isaretleri olabilir Izlenmesi arastirilmasi ve anlasilmasinin zor yonleriCogu insan icin aterom ilerlemesinin ilk klinik belirtisi kalp arterlerinde bulunan ateromlardan kaynaklanir ve genellikle kendini bir kalp krizi olarak gosterir Ancak kalp arterleri kucuk olduklari caplari 5 mm nin altindadir baska dokularla ortulu ve hep hareket halinde olduklari icin izlenmeleri zordur ozellikle bir hastalik belirtisi gostermeyen kisilerde Hastalik semptomlari ve kardiak stres testi ancak ateromlu hastaligin ileri asamasinda bir sorunun varligini gosterebilir Yeni kavramlar ve anlayislarKalkinmis ulkelerde ilerlemis halk sagligi kavrami enfeksiyon kontrolu ve artan yasam beklentisi yuzunden aterom olusumundan kaynaklanan ateroskleroz ve sonuclari toplum icin gittikce artan bir yuk olusturmaktadir Ateroskleroz cogu Bati ulkesinde sakatlik ve olumun bir numarali kaynagidir 20 yy ortalarina kadar hatali bir sekilde ateromun arter lumenine dogru genisleyip bir daralmaya stenoz yol actigi varsayilmisti Cunku hastalik her zaman damarin ic endotelial tabakasiyla kas duvari arasinda gelisir Bu inancin nedeni anjiyografik goruntuler ve arter duvarlarindaki duz kaslarin zamanla degismeyecegi kanisiydi Bu teorinin fazlasiyla basit oldugu 1980 ve 1990 li yillarda Ingilizce intravascular ultrasound in kisaltmasi olan IVUS olarak deginilir ve ayrintili patolojik incelemelerle kanitlandi 1990 lardan beri yapilan calismalar aterom gelisimi sirasinda iki farkli degisimin olabilecegine isaret etmistir a duvar kalinlasmasi ve disari dogru kalinlasarak lumen buyuklugunun hastaligin ileri safhalarina kadar sabit kalmasi veya b duvar kalinlasmasi ve duvarin hem disa hem de lumene dogru kalinlasmasi Her iki surec de vucudun hastaligin etkilerine karsi gosterdigi koruyucu tepkilerdir ve bir sure icin semptomlari engellerler IVUS teknigiyle yapilan gozlemlerde lumenin 20 oraninda daraldigi yerlerde daha sonra ani bir tikanma oldugu ve sonucunda kalp krizi olustugu gosterilmistir Kardiak stres testi yaygin kullanilmasina ragmen yalnizca 50 oranindan fazla daralmis lumenlerin fark edilmesini saglar Aterom ve arter davranisi1 arterin disa dogru genislemesi stenoz ve tikanma Bobrek arter stenozunun renkli Power Doppler sonografisi ile goruntusu Aterom arterin lumeninin degismemesi icin duvarin kasli kisminin disa dogru esnemesini saglar Esneme damar duvar kalinliginin 40 50 si aterom dokusundan ibaret olana kadar surer Eger duvar genislemesi aterom hacmindeki artisi karsilayamazsa arterin lumeni daralmaya baslar Bunun olabilmesi ateromu kandan ayiran ortu dokularda yirtilmalarla mumkun olur Kirk yasindan sonra bu sikca gorulur Endotel ve bir kirilma olursa buranin tamiri icin bir pihtilasma olur Ayrica yirtilmanin sonucu aterom icindeki kalintilar akintinin icine sacilabilir Kirilma noktasinin ustunde trombosit ve pihti birikmesi lumenin daralmasina veya tikanmasina yol acabilir tromboz Lumen kapanmasi ve yirtilmis ateromun otesine kan gitmemesinden dolayi veya akintiyla giden parcalarin ilerdeki daha kucuk damarlari tikamasi yuzunden dokular zarar gorebilir bakiniz Yukarida ozetlenen surec kalp krizi akut inme gibi kardiyovaskuler sorunlarin baslica mekanizmasidir Arastirmalar bunun stenozla iliskili olmadigini gostermistir Parcalanma oncesinde lumen daralmasi hatta anevrizma genislemesi dahi olmayabilir IVUS la yapilan arastirmalar parcalanip olume veya sakatliga yol acan hassas ateromlarda sadece 20 oraninda stenoz oldugunu gostermistir Buna karsilik kardiak stres testiyle bir anormalligin fark edilebilmesi icin 75 oraninda stenoz gerekmektedir 2 arterin disa dogru genislemesi ve lumen genislemesi Orta serebral arterde anevrizma anjiyogrami anterioposterior aci ACA anterior serebral arter anterior cerebral artery ICA internal karotid arter internal carotid artery MCA orta serebral arter middle cerebral artery Eger kas duvari zaman icinde cok fazla genislerse arterde toptan bir genisleme olur Genelde onlarca yil boyunca olur ve seyrek gorulen bir durumdur Anevrizmali genislemelerdeki ateromlar da yirtilip akintiya aterom kalintilari ve pihti sacabilirler Eger arter normal capinin 2 3 katina kadar genislerse ceperler o derece zayiflayabilir ki kalbin atmasindan kaynaklanan basinc damar duvarina zarar verebilir Bunun sonucunda ic kanama sakatlanma ve cogu zaman olum meydana gelebilir Anevrizmanin baslica nedeni damar kas yapisinin basinc yoluyla zayiflamasidir Bunun sonucunda duvar incelir balon gibi siserek damarin genislemesine yol acar GaleriTikanmamis ama yassilasmis lumenli kanamali hemorrajik ateroma Fibroz bir ateromGenis bir proteoglikan bolgeli bir ateromKaynakcaIngilizce Wikipedia da Atheroma maddesinin 6 29 2006 tarihli surumu SiniflandirmaDICD 10 I70 9ICD 9 CM 440MeSH D058226