Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avrupa ladini,Batı ladini ya da Norveç ladini (Picea abies), çamgiller (Pinaceae) familyasından ladin cinsinden bir ibreli türüdür. Ana vatanı Kuzey Avrupa olan ve o bölgelerde önemli ölçüde ormanlık alan oluşturan Avrupa Ladini türü diğer bölgelerde doğal olarak bulunmasa da peyzaj amaçlı park ve bahçelerde dikimi yapılmıştır.Old Tjikko, İsveç'in Dalarna ili'nin Fulufjället Dağı sınırlarını içerisinde bulunan bir Norveç Ladini 9.558 yaşındaki ladin halen dünyanın en yaşlı ağacı olarak kabul edilmektedir.
| Avrupa ladini | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Picea abies (L.) H.Karst., Deut. Fl.: 325 (1881).
| |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
İğne yapraklı türler arasında Picea abies, uzun bir yetiştirme geleneği ile hem ekonomik hem de ekolojik açıdan Avrupa'nın en önemli ağaçlarından biridir. Özellikle ahşap yapılarda, kağıt ve mobilya için kereste için kullanılan, düz ve düzenli bir gövde ile 50–60 m yüksekliğe ulaşan büyük bir ağaç olabilir. Bu yaygın tür, Kuzey Avrupa'daki Boreal ormanlarına ve Alpler ile Karpat Dağları'nın denizaltı bölgelerine hakimdir. Farklı saha koşullarındaki yüksek performansları sayesinde doğal yayılış alanının dışında daha ılıman ormanlarda daha alçak kotlarda da bulunabilir. Picea abies, sığ kök sistemi nedeniyle özellikle ısıya ve kuraklığa duyarlı olduğu niş sınırlarına kadar toplu olarak dikilmiştir. Bu nedenle küresel ısınma koşullarından ciddi şekilde etkilenmesi beklenmektedir. Bozulmuş ve zayıflamış bitkiler, Heterobasidion annosum ve Armillaria gibi çürük mantarlar veya en yıkıcı ladin ormanı zararlılarından biri olan kabuk böcekleri Ips typographus tarafından kolayca saldırıya uğrayabilir.
Taksonomik notlar
İki varyetesi tanınır: tipik varyete, neredeyse tüm türün dağılımında bulunur. Picea abies var. acuminata ise tipik varyete ile birlikte bulunur ve sadece kozalak boyutunda ve tohum pullarınınn şekliyle farklılık gösterir; Jura, Alpler, Karpat Dağları, güney Norveç ve İsveç'te daha sınırlı bir dağılıma sahiptir.
Morfolojik özellikleri
Picea abies, 50–60 m'ye kadar büyüyebilen ve 150 cm çapa kadar gövdeye sahip, normalde 200-300 yaşlarına ulaşan büyük bir iğne yapraklı ağaçtır. İsveç İskandinavlarında, yaşayan bireylerin altındaki ölü Norveç ladininin fosil kalıntıları, radyokarbonla, yaklaşık 9.500 yıl önce, erken Holosen'e tarihlendirildi ve bu, bin yıl boyunca vejetatif hayatta kalmayı (köklerinden yeniden filizlenerek) sağladı. Taç düzenli olarak konik, sütunlu, kıvrımlı, kısa ve kalın dallı, dallar üst tarafında yukarı doğru ancak alt kısmında sarkıktır. Tomurcuklar kırmızımsı kahverengi, 5 mm uzunluğunda tepesi sivridir. İğneler 1-2.5 cm uzunluğunda, 4-açılı kesitli, sert, açıktan koyu yeşile, ince beyaz benekli çizgilidir. Türler bir evciklidir. Tek eşeyli çiçekler genellikle 20-30 yaşlarında, ancak yoğun meşçerelerde 40 yılında ortaya çıkar. Erkek çiçekler esas olarak bir önceki yılın sürgününün tabanında bulunur, 1-2.5 cm uzunluğunda, küresel, olgunlaştıklarında kıpkırmızı ve sonra sarıdır. Dişi çiçekler sürgünün ucunda bulunur, koyu kırmızı, 5 cm uzunluğunda, tozlaşmadan önce dik, sonrasında sarkık hale gelir. Kozalaklar silindirik, 12–15 cm uzunluğunda, olgunlaşmadan yeşil, sonbaharda kahverengiye döner. Kozalaklar kuruduğunda 4 mm kanatlı tohumları dağıtmak için açılır. Kabuk turuncu kahverengidir ve ahşap kremsi beyazdır ve işlenmesi kolaydır.
Coğrafi dağılım bilgileri
Picea abies, Orta, Kuzey ve Doğu Avrupa'ya, türün ile birleştiği Ural Dağları'na kadar, Boreal ve subalpin kozalaklı ormanlardaki ana türdür. Rakım aralığı, Kuzey Avrupa'da deniz seviyesinden, bodur bir biçimde büyüdüğü Alplerde 2.400 m'nin üzerine kadar uzanır. Geniş dağılımı nedeniyle, yaygın bir tür içinde normal varyasyon kalıpları olarak kabul edilebilecek çok sayıda çeşit ve form vardır. Tarihsel olarak 18. yüzyıldan beri yetiştirilen Picea abies tarlaları, doğal alanların dışında bile (örneğin ılıman ova bölgelerinde), doğal ormanları yapay ormanlara dönüştürülmüştür. Şimdi, İngiltere ve Pirene Dağları da dahil olmak üzere, Avrupa'nın birçok bölgesinde kendi doğal dağılımı dışında doğallaşmıştır. Ayrıca Avrupa dışındaki diğer ülkelerde (Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Japonya) ve güney yarımkürede (Güney Afrika, Tazmanya ve Yeni Zelanda) tanıtılmıştır.
Bulunduğu ülkeler şunlardır: Arnavutluk; Avusturya; Belarus; Bosna Hersek; Bulgaristan; Hırvatistan; Çekya; Estonya; Finlandiya; Fransa (Fransa (anakara)); Almanya; Yunanistan (Yunanistan (anakara)); Macaristan; İtalya (İtalya (anakara)); Letonya; Litvanya; Karadağ; Kuzey Makedonya; Norveç; Polonya; Romanya; Rusya Federasyonu (Kuzeybatı Avrupa Rusya, Kuzey Avrupa Rusya, Doğu Avrupa Rusya, Orta Avrupa Rusya); Sırbistan; Slovakya; Slovenya; İsveç; İsviçre; Ukrayna.
Habitat ve ekoloji
Kuzey ve Kuzey Doğu Avrupa'nın Boreal bölgesinde ladin ormanları hakimdir; orta Avrupa'da ladin ormanları, dağlık (çoğunlukla dikili) ve alt alpin bölgelerin geniş alanlarını kaplar, ovalarda diğer türlerle daha fazla karışır. Doğal yayılış kıtasal eğilimler gösterir ancak iklimsel toleransı sayesinde aşırı okyanus iklimlerinde bile yetişir. Picea abies ikincil bir sömürgecidir ancak hem öncü hem de doruk noktası türü olabilir. Çok farklı saha koşullarında iyi verim ve kalite performansı gösterir ve özellikle ovalarda ve aynı zamanda dağlık alanlarda silvikültür tarafından uzun süreler boyunca tercih edilir. Gölgeye dayanıklı, 5-10 yıl sonra hızla büyüyen, kapalı bir gölgelik altında onlarca yıl hayatta kalabilir. Tuzlu rüzgarlara maruz kaldığında büyümez, yaz kuraklığını veya su birikintilerini sevmez. Çoğu substratta ortaya çıkabilmesine rağmen, en yaygın ve yaygın olan asitli topraklarda, yeterli taze neme sahip besleyici derin toprakları tercih eder. Gözle görülür bir toprak asitleştirme yeteneği gösterir. Kuzey ormanlarında Betula spp. ve , Salix spp. ile dere ve göllerin yanında yetişir. Alplerde, saf meşcerelerde olmadığında, Larix decidua ve , daha yüksek kotlarda (yaklaşık 1800–2100 m Fagus sylvatica, taze koşullarda ara irtifalarda (800–1800 m) Abies alba ve Pinus sylvestris ile daha kuru koşullarda görülür. Gelişme ve üreme süreçleri, daha yüksek enlem bölgelerindeki iklim koşullarından, özellikle sıcaklıktan etkilenir. Tohumlar esas olarak rüzgarla değil, aynı zamanda kuşlar ve diğer hayvanlar tarafından da dağılır. Kökler ve mikorizal mantarlar (yüzlerce tür tanımlanmıştır) arasındaki simbiyotik ilişki, özellikle kuru ve marjinal habitatlar gibi optimal olmayan yetiştirme koşullarında ladin ormanı ekosistemleri için önemlidir.
Önemi ve kullanımı
Picea abies, hem ekonomik hem de ekolojik açıdan Avrupa'nın en önemli iğne yapraklı türlerinden biridir. Dağılımını önemli ölçüde genişleten uzun bir yetiştirme geçmişine sahiptir. Özellikle kuzey Avrupa ülkelerinde ekonomik açıdan ilgi çeken başlıca ürünler, ahşap yapılar için masif ahşap ve kağıt için kağıt hamurudur. Ahşap aynı zamanda doğramalık kereste, mobilya, kaplama ve ton-ahşap (piyanoların ses tahtaları ve gitar ve keman gövdeleri) gibi çok çeşitli mallar için kullanılır. Bununla birlikte, ladin ağacı dayanıklı değildir, bu nedenle çürüme direnci ve tokluk gerekli olduğunda uygun değildir. Stradivari ve 17. ve 18. yüzyılın başlarındaki diğer seçkin İtalyan keman yapımcıları, kemanlarının üst kısımları için, özellikle Parco Naturale di'deki “Keman Ormanı”ndan, İtalyan Alplerinin güney kısımlarının ormanlarından Picea abies ağacını kullandılar. Bu tür aynı zamanda en popüler Noel ağacıdır, 18. yüzyılda başlayan kapsamlı ağaçlandırma ile Almanya'da başlayan bir gelenektir. Ormanların korunması ve erozyon kontrolü için de ladin meşcereleri dikilir ve önemli bir rekreasyon değeri sağlayabilir. 1940'lardan bu yana bu türün önemi, bazı Avrupa ülkelerini, odun kalitesini iyileştirmek amacıyla tohum tedariki için temel materyal oluşturmak için uzun vadeli ıslah programları geliştirmeye yöneltmiştir. Norveç ladin genomu, herhangi bir gymnosperm için ilk mevcut olan 2013'te dizildi. Genomu yaklaşık 20 milyar baz çifti içerir (insan genomunun yaklaşık altı katı). Büyük genom boyutu, muhtemelen verimli bir eliminasyon mekanizmasının olmaması nedeniyle, çeşitli uzun terminal tekrarı transpoze edilebilir elemanların yavaş ve istikrarlı bir şekilde birikmesinden kaynaklanıyor gibi görünmektedir.
Tehdit ve hastalıklar
Picea abiesi etkileyen en önemli doğal bozulma faktörleri yangınlar, kuraklık, fırtınalar ve kabuk böcekleri gibi patojenlerdir. Yangın toleransı çok zayıftır. Sığ bir kök sistemine sahiptir, bu nedenle özellikle saf ve yoğun meşcerelerde fırtınalar onları kolayca uçurur ve kurak dönemlerde derin toprak sularına erişim imkansızdır. Kök sistemi, ladinleri rüzgara ve kaya düşmesine karşı daha az dirençli hale getirir. Kaya düşmesi ölüm oranı, Pinus nigra gibi daha kalın kabuklu türlerden daha yüksektir. Kabuk böcekleri Ips typographus, Avrupa'daki ladin orman ekosistemlerine zarar veren en yıkıcı orman zararlılarından biridir. Bu kabuk böceği genellikle mantar patojenlerinin zararlı topluluklarıyla ilişkilidir. Zaten zayıflamış (fırtınalar, kuraklık veya diğer nedenlerle) ağaçları etkileyen ikincil bir ajandır. Şu anda, esas olarak doğal dağılımlarının dışındaki ladin meşcerelerinde kitlesel salgınlarla yelpazesini genişletmektedir. Hylobius abietis Avrupa'daki genç iğne yapraklı ormanları etkileyen en ciddi zararlılardan biridir. Kuzey ve orta Avrupa'da, Picea abies Hylobius abietis'in doğal nişiyle bir arada bulunur. Heterobasidion annosum mantarı kuzey yarımkürede kök ve dip çürüklüğüne neden olarak hem büyüme hem de odun kalitesinde önemli ekonomik kayıplara yol açar. Bir diğer önemli kök çürüklüğü hastalığına Armillaria cinsinin mantarları neden olur. Armillaria, çok çeşitli ağaç ve çalı türlerini etkiler: esas olarak Pinus nigra, ladin ve çam ağaçları, ciddi ekonomik kayıplara neden olur, kereste hacmini ve odun kalitesini düşürür. Birincil patojenler olarak, bu mantarların her ikisi de bitkileri zayıflatabilir, başta Fennoscandia'nın Boreal ormanı olmak üzere Avrupa'daki doğal ve dikili ormanlarda ölümlere ve büyümenin azalmasına neden olabilir. Fideleri ve genç ağaçları etkileyen ve mantarlarla daha kolay enfekte olmalarını sağlayan kabuk soyma ile geyik ve yaban domuzu ciddi hasara neden olabilir. 1980'lerden başlayarak, ladin ormanları, orta Avrupa'nın dağlık bölgelerinde sararma, iğne kaybı, dalların geriye gitmesi ve büyümenin azalması gibi düşüş belirtileri göstermiştir. Hava kirliliği bunu açıklamak için sıklıkla kullanılmıştır. Orta Avrupa ormanlarındaki sağlık sorunları, özellikle doğal dağılımının dışında, yeniden ağaçlandırma konusundaki popülaritesini azaltmıştır. Ekonomik açıdan çok değerli olan bu tür, serin ve nemli iklim koşullarını tercih etmesi nedeniyle küresel ısınma koşullarından ciddi şekilde etkilenebilmektedir. Picea abies'e Avrupa alternatifleri çoğunlukla, önemli ölçüde daha sıcak ve daha kuru koşullara tolerans gösterebilen Abies alba gibi göknar türleri olmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ tarafından, Abdurrahman AY (19 Kasım 2020). . 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2023.
- ^ "Swedes find 'world's oldest tree'". BBC. 17 Nisan 2008. 21 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Eylül 2017.
- ^ a b c d e f (PDF). forest.jrc.ec.europa.eu. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ a b Farjon, A. 2017. Picea abies. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T42318A71233492. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-2.RLTS.T42318A71233492.en.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Avrupa ladini Bati ladini ya da Norvec ladini Picea abies camgiller Pinaceae familyasindan ladin cinsinden bir ibreli turudur Ana vatani Kuzey Avrupa olan ve o bolgelerde onemli olcude ormanlik alan olusturan Avrupa Ladini turu diger bolgelerde dogal olarak bulunmasa da peyzaj amacli park ve bahcelerde dikimi yapilmistir Old Tjikko Isvec in Dalarna ili nin Fulufjallet Dagi sinirlarini icerisinde bulunan bir Norvec Ladini 9 558 yasindaki ladin halen dunyanin en yasli agaci olarak kabul edilmektedir Avrupa ladiniKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem PlantaeBolum TracheophytaSinif PinopsidaTakim PinalesFamilya PinaceaeCins PiceaTur P abiesIkili adlandirmaPicea abies L H Karst Deut Fl 325 1881 Vikitur de Picea abies ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Picea abies ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurDagilimiAvrupa Ladininin kozalaklari ve yapraklarini gosteren cizimlerAvrupa Ladini yapraklari Igne yaprakli turler arasinda Picea abies uzun bir yetistirme gelenegi ile hem ekonomik hem de ekolojik acidan Avrupa nin en onemli agaclarindan biridir Ozellikle ahsap yapilarda kagit ve mobilya icin kereste icin kullanilan duz ve duzenli bir govde ile 50 60 m yukseklige ulasan buyuk bir agac olabilir Bu yaygin tur Kuzey Avrupa daki Boreal ormanlarina ve Alpler ile Karpat Daglari nin denizalti bolgelerine hakimdir Farkli saha kosullarindaki yuksek performanslari sayesinde dogal yayilis alaninin disinda daha iliman ormanlarda daha alcak kotlarda da bulunabilir Picea abies sig kok sistemi nedeniyle ozellikle isiya ve kurakliga duyarli oldugu nis sinirlarina kadar toplu olarak dikilmistir Bu nedenle kuresel isinma kosullarindan ciddi sekilde etkilenmesi beklenmektedir Bozulmus ve zayiflamis bitkiler Heterobasidion annosum ve Armillaria gibi curuk mantarlar veya en yikici ladin ormani zararlilarindan biri olan kabuk bocekleri Ips typographus tarafindan kolayca saldiriya ugrayabilir Taksonomik notlarIki varyetesi taninir tipik varyete neredeyse tum turun dagiliminda bulunur Picea abies var acuminata ise tipik varyete ile birlikte bulunur ve sadece kozalak boyutunda ve tohum pullarininn sekliyle farklilik gosterir Jura Alpler Karpat Daglari guney Norvec ve Isvec te daha sinirli bir dagilima sahiptir Morfolojik ozellikleriGenc avrupa ladiniAvrupa ladin kozalaklari Picea abies 50 60 m ye kadar buyuyebilen ve 150 cm capa kadar govdeye sahip normalde 200 300 yaslarina ulasan buyuk bir igne yaprakli agactir Isvec Iskandinavlarinda yasayan bireylerin altindaki olu Norvec ladininin fosil kalintilari radyokarbonla yaklasik 9 500 yil once erken Holosen e tarihlendirildi ve bu bin yil boyunca vejetatif hayatta kalmayi koklerinden yeniden filizlenerek sagladi Tac duzenli olarak konik sutunlu kivrimli kisa ve kalin dalli dallar ust tarafinda yukari dogru ancak alt kisminda sarkiktir Tomurcuklar kirmizimsi kahverengi 5 mm uzunlugunda tepesi sivridir Igneler 1 2 5 cm uzunlugunda 4 acili kesitli sert aciktan koyu yesile ince beyaz benekli cizgilidir Turler bir evciklidir Tek eseyli cicekler genellikle 20 30 yaslarinda ancak yogun mescerelerde 40 yilinda ortaya cikar Erkek cicekler esas olarak bir onceki yilin surgununun tabaninda bulunur 1 2 5 cm uzunlugunda kuresel olgunlastiklarinda kipkirmizi ve sonra saridir Disi cicekler surgunun ucunda bulunur koyu kirmizi 5 cm uzunlugunda tozlasmadan once dik sonrasinda sarkik hale gelir Kozalaklar silindirik 12 15 cm uzunlugunda olgunlasmadan yesil sonbaharda kahverengiye doner Kozalaklar kurudugunda 4 mm kanatli tohumlari dagitmak icin acilir Kabuk turuncu kahverengidir ve ahsap kremsi beyazdir ve islenmesi kolaydir Cografi dagilim bilgileriPicea abies Orta Kuzey ve Dogu Avrupa ya turun ile birlestigi Ural Daglari na kadar Boreal ve subalpin kozalakli ormanlardaki ana turdur Rakim araligi Kuzey Avrupa da deniz seviyesinden bodur bir bicimde buyudugu Alplerde 2 400 m nin uzerine kadar uzanir Genis dagilimi nedeniyle yaygin bir tur icinde normal varyasyon kaliplari olarak kabul edilebilecek cok sayida cesit ve form vardir Tarihsel olarak 18 yuzyildan beri yetistirilen Picea abies tarlalari dogal alanlarin disinda bile ornegin iliman ova bolgelerinde dogal ormanlari yapay ormanlara donusturulmustur Simdi Ingiltere ve Pirene Daglari da dahil olmak uzere Avrupa nin bircok bolgesinde kendi dogal dagilimi disinda dogallasmistir Ayrica Avrupa disindaki diger ulkelerde Amerika Birlesik Devletleri Kanada ve Japonya ve guney yarimkurede Guney Afrika Tazmanya ve Yeni Zelanda tanitilmistir Bulundugu ulkeler sunlardir Arnavutluk Avusturya Belarus Bosna Hersek Bulgaristan Hirvatistan Cekya Estonya Finlandiya Fransa Fransa anakara Almanya Yunanistan Yunanistan anakara Macaristan Italya Italya anakara Letonya Litvanya Karadag Kuzey Makedonya Norvec Polonya Romanya Rusya Federasyonu Kuzeybati Avrupa Rusya Kuzey Avrupa Rusya Dogu Avrupa Rusya Orta Avrupa Rusya Sirbistan Slovakya Slovenya Isvec Isvicre Ukrayna Habitat ve ekolojiDisi bir Avrupa ladini kozalagi Kuzey ve Kuzey Dogu Avrupa nin Boreal bolgesinde ladin ormanlari hakimdir orta Avrupa da ladin ormanlari daglik cogunlukla dikili ve alt alpin bolgelerin genis alanlarini kaplar ovalarda diger turlerle daha fazla karisir Dogal yayilis kitasal egilimler gosterir ancak iklimsel toleransi sayesinde asiri okyanus iklimlerinde bile yetisir Picea abies ikincil bir somurgecidir ancak hem oncu hem de doruk noktasi turu olabilir Cok farkli saha kosullarinda iyi verim ve kalite performansi gosterir ve ozellikle ovalarda ve ayni zamanda daglik alanlarda silvikultur tarafindan uzun sureler boyunca tercih edilir Golgeye dayanikli 5 10 yil sonra hizla buyuyen kapali bir golgelik altinda onlarca yil hayatta kalabilir Tuzlu ruzgarlara maruz kaldiginda buyumez yaz kurakligini veya su birikintilerini sevmez Cogu substratta ortaya cikabilmesine ragmen en yaygin ve yaygin olan asitli topraklarda yeterli taze neme sahip besleyici derin topraklari tercih eder Gozle gorulur bir toprak asitlestirme yetenegi gosterir Kuzey ormanlarinda Betula spp ve Salix spp ile dere ve gollerin yaninda yetisir Alplerde saf mescerelerde olmadiginda Larix decidua ve daha yuksek kotlarda yaklasik 1800 2100 m Fagus sylvatica taze kosullarda ara irtifalarda 800 1800 m Abies alba ve Pinus sylvestris ile daha kuru kosullarda gorulur Gelisme ve ureme surecleri daha yuksek enlem bolgelerindeki iklim kosullarindan ozellikle sicakliktan etkilenir Tohumlar esas olarak ruzgarla degil ayni zamanda kuslar ve diger hayvanlar tarafindan da dagilir Kokler ve mikorizal mantarlar yuzlerce tur tanimlanmistir arasindaki simbiyotik iliski ozellikle kuru ve marjinal habitatlar gibi optimal olmayan yetistirme kosullarinda ladin ormani ekosistemleri icin onemlidir Onemi ve kullanimiPicea abies hem ekonomik hem de ekolojik acidan Avrupa nin en onemli igne yaprakli turlerinden biridir Dagilimini onemli olcude genisleten uzun bir yetistirme gecmisine sahiptir Ozellikle kuzey Avrupa ulkelerinde ekonomik acidan ilgi ceken baslica urunler ahsap yapilar icin masif ahsap ve kagit icin kagit hamurudur Ahsap ayni zamanda dogramalik kereste mobilya kaplama ve ton ahsap piyanolarin ses tahtalari ve gitar ve keman govdeleri gibi cok cesitli mallar icin kullanilir Bununla birlikte ladin agaci dayanikli degildir bu nedenle curume direnci ve tokluk gerekli oldugunda uygun degildir Stradivari ve 17 ve 18 yuzyilin baslarindaki diger seckin Italyan keman yapimcilari kemanlarinin ust kisimlari icin ozellikle Parco Naturale di deki Keman Ormani ndan Italyan Alplerinin guney kisimlarinin ormanlarindan Picea abies agacini kullandilar Bu tur ayni zamanda en populer Noel agacidir 18 yuzyilda baslayan kapsamli agaclandirma ile Almanya da baslayan bir gelenektir Ormanlarin korunmasi ve erozyon kontrolu icin de ladin mescereleri dikilir ve onemli bir rekreasyon degeri saglayabilir 1940 lardan bu yana bu turun onemi bazi Avrupa ulkelerini odun kalitesini iyilestirmek amaciyla tohum tedariki icin temel materyal olusturmak icin uzun vadeli islah programlari gelistirmeye yoneltmistir Norvec ladin genomu herhangi bir gymnosperm icin ilk mevcut olan 2013 te dizildi Genomu yaklasik 20 milyar baz cifti icerir insan genomunun yaklasik alti kati Buyuk genom boyutu muhtemelen verimli bir eliminasyon mekanizmasinin olmamasi nedeniyle cesitli uzun terminal tekrari transpoze edilebilir elemanlarin yavas ve istikrarli bir sekilde birikmesinden kaynaklaniyor gibi gorunmektedir Tehdit ve hastaliklarPicea abiesi etkileyen en onemli dogal bozulma faktorleri yanginlar kuraklik firtinalar ve kabuk bocekleri gibi patojenlerdir Yangin toleransi cok zayiftir Sig bir kok sistemine sahiptir bu nedenle ozellikle saf ve yogun mescerelerde firtinalar onlari kolayca ucurur ve kurak donemlerde derin toprak sularina erisim imkansizdir Kok sistemi ladinleri ruzgara ve kaya dusmesine karsi daha az direncli hale getirir Kaya dusmesi olum orani Pinus nigra gibi daha kalin kabuklu turlerden daha yuksektir Kabuk bocekleri Ips typographus Avrupa daki ladin orman ekosistemlerine zarar veren en yikici orman zararlilarindan biridir Bu kabuk bocegi genellikle mantar patojenlerinin zararli topluluklariyla iliskilidir Zaten zayiflamis firtinalar kuraklik veya diger nedenlerle agaclari etkileyen ikincil bir ajandir Su anda esas olarak dogal dagilimlarinin disindaki ladin mescerelerinde kitlesel salginlarla yelpazesini genisletmektedir Hylobius abietis Avrupa daki genc igne yaprakli ormanlari etkileyen en ciddi zararlilardan biridir Kuzey ve orta Avrupa da Picea abies Hylobius abietis in dogal nisiyle bir arada bulunur Heterobasidion annosum mantari kuzey yarimkurede kok ve dip curuklugune neden olarak hem buyume hem de odun kalitesinde onemli ekonomik kayiplara yol acar Bir diger onemli kok curuklugu hastaligina Armillaria cinsinin mantarlari neden olur Armillaria cok cesitli agac ve cali turlerini etkiler esas olarak Pinus nigra ladin ve cam agaclari ciddi ekonomik kayiplara neden olur kereste hacmini ve odun kalitesini dusurur Birincil patojenler olarak bu mantarlarin her ikisi de bitkileri zayiflatabilir basta Fennoscandia nin Boreal ormani olmak uzere Avrupa daki dogal ve dikili ormanlarda olumlere ve buyumenin azalmasina neden olabilir Fideleri ve genc agaclari etkileyen ve mantarlarla daha kolay enfekte olmalarini saglayan kabuk soyma ile geyik ve yaban domuzu ciddi hasara neden olabilir 1980 lerden baslayarak ladin ormanlari orta Avrupa nin daglik bolgelerinde sararma igne kaybi dallarin geriye gitmesi ve buyumenin azalmasi gibi dusus belirtileri gostermistir Hava kirliligi bunu aciklamak icin siklikla kullanilmistir Orta Avrupa ormanlarindaki saglik sorunlari ozellikle dogal dagiliminin disinda yeniden agaclandirma konusundaki popularitesini azaltmistir Ekonomik acidan cok degerli olan bu tur serin ve nemli iklim kosullarini tercih etmesi nedeniyle kuresel isinma kosullarindan ciddi sekilde etkilenebilmektedir Picea abies e Avrupa alternatifleri cogunlukla onemli olcude daha sicak ve daha kuru kosullara tolerans gosterebilen Abies alba gibi goknar turleri olmaktadir Kaynakca Arsivlenmis kopya 4 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 tarafindan Abdurrahman AY 19 Kasim 2020 16 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mayis 2023 Swedes find world s oldest tree BBC 17 Nisan 2008 21 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Eylul 2017 a b c d e f PDF forest jrc ec europa eu 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Ekim 2021 a b Farjon A 2017 Picea abies The IUCN Red List of Threatened Species 2017 e T42318A71233492 https dx doi org 10 2305 IUCN UK 2017 2 RLTS T42318A71233492 en