Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan kültüründe hattatlık, Azerbaycan el yazması kitapların yazımında nesih, nestalik, sülüs, reyhani hattatı, divanî, tugi ve diğer hat örnekleri kullanılmıştır. İlmî eserler ağırlıklı olarak nesih hattı ile yazılmıştır. Ayrıca cami kitabeleri, bakırcılık örnekleri, savaş eşyaları, mutasavvıf dervişlerinin kullandığı kaşkul ve teberzinlerde hat sanatı örneklerine rastlanmaktadır.
Tarihi
Orta Çağ'da yaşamış hattatlara örnek olarak Azerbaycan edebiyatının temsilcileri olan Kazvinli Kişvari, Muhammed Tahir Vahid Kazvini, Sadık Bey Afşar verilebilir. Orta Çağ Azerbaycan el yazmaları Halil bin Ahmed, Safevi döneminde Şah Mahmud Nişapuri, Muhammed ibn Hüseyin Katib Nişati, Mahmud Şirazi, 18. yüzyılda Şamahıı Osman ibn Mahmud Efendi, Kazım Karadonlu vb. katipler ve hattatlar tarafından kopyalanmıştır. 15. yüzyıl Afsaheddin Hidayet divanının Oxford nüshası, grafik ve kaligrafik benzersizliğiyle dikkat çekiyor. 16. yüzyıldan kalma Şah İsmail Hatai divanının "güzel altın işçiliği ve kaligrafisi" onun imparatorlukla bağlantısını gösteriyor.
1591'de Mahmud ibn Şahmuhammed Erdebili, Muhammed Fuzuli'nin divanını Talik yazı türü ile kopyalamıştır. Bu kitap şu anda İstanbul'daki Topkapı Sarayı Müzesi'nin Türkçe el yazma eserler bölümünde saklanmaktadır. 1664 yılında Muhammed Rıza Erdebili, Fuzuli'nin "Leyli ve Mecnun" şiirini nestâlik yazı türü ile kopyalamıştır. 22 minyatürle süslenmiş ve edebî değerinin yanı sıra sanat değeri de yüksek olan bu nüsha, Britanya Kütüphanesi'nin Türkçe yazma eserler bölümünde muhafaza edilmektedir.
-
![image]()
Afsaheddin Hidayet divanı -
![image]()
Şah İsmail Hatai divanı
Azerbaycan'da hattatlıkla Baba Usta (18.yy, Bakü), usta Abuzar Badalov (18-19.yy, Shahbuz), usta Zeynal Nakkaş (19.yy, Ordubad), usta Ahmed (19.yy, Lenkeran), usta Muhammed (19.yy, Gence) gibi sanatçılar meşgul olmuştur.
19. yüzyıl Azerbaycan'ının kültür merkezlerinden biri olan Şuşa'da Mirza Muhammedkerim bey Kabirli, Hacı Mirza Aligulu Yusifzadeh, Molla Ali Karabagi, Mirza Ismayil Mezhun, Mirza Huseyn bey Salar, Mir Muhsin Nevvab, Hasanali han Karadaği gibi hattatlar çalışmıştır. Molla Ali'nin talebesi Mirza Kâzım, yazılarını “İnşâî-Mirza Kâzım” adıyla neşretti ve bu kitap medreselerde hat sanatı örneği olarak kullanılmıştır. Hasanali Han Karadaği, Mir Mehdi Khazani'nin "Kitabi-tarikhi-Karabagh" kitabını şikaste-nestalik yazı türü ile kopyalamıştır. Mirza Kadim İrevani Ermitaj Müzesin'de saklanan klasör şeklindeki bir hediyeye, nesih hattı ile Sadi'den şiir bölümleri yazmıştır. Lenkeran kaza mahkemesi katibi Mirza Ismayil Kasir, nesih, talik ve nahun hatlarında usta idi.
Alman Oryantalist Friedrih Bodenstedt, Gence ve Tiflis'te hat sanatı öğretmenliği yapan Mirza Şefi Vazeh'i böyle tanımlıyor:"Mirza Şefi çok güzel yazıyordu ve aynı zamanda güzellik ve çeşitlilik getiriyordu, harfleri metnin içeriğine uyarlıyordu. Sıradan şeyler hakkında yazması gerekiyorsa, onlara sıradan, süslü şeyler için bayram kıyafetleri giydirir ve kadınlara özel yazılan mektupları ince bir yazıyla yazardı."
19. yüzyılın ortalarında Azerbaycan'da medreselerde hat derslerine özel önem verildi. Böyle bir medrese, Nukha'da "Macmaul-hoş hat" ın yazarı Abdulğani Halisagarizade Nukhavi'nin (1817–1879) medresesidir. Nukhavi'nin el yazması kitapları, çoğunlukla nesih ve nastalig hatları kullanılarak, sanatsal ve estetik bir zevkle yazılmıştır. Kafkas Müslümanlarından V şeyhülislamı Abdussalam Ahundzade, 1894'te Tiflis'te "Hatti-talik ve Nastalik" ders kitabını yayınladı. Bakü şehrinin civar köylerinde hat sanatı daha çok camilere yakın okullarda dini derslerle birlikte okutulmakta ve bu sanatta hünerli ustalar yetiştirilmektedir. Surahani'li Mirza Asadullah, "İsmailiyye" binası cephesinin hadislerinin hattatıydı. Öğrencisi Ahmed Alizade'nin el işleri, AMİA El Yazmaları Enstitüsü'nde saklanmaktadır.
-
![image]()
Mirza Kadim İrevaninin sanatsal el yazması örneği -
![image]()
Şeyh Badreddin türbesinin kitabesi
Sovyet döneminde Latin harflerine geçiş, bilimsel ve teknik gelişmeler hat sanatının gerilemesine yol açmıştır. Modern zamanlarda Seyfeddin Mansimoğlu, Hacı Eldar Mikayilzadeh, Yavar Asadov, Gülkhan Baydemir gibi sanatçılar eserlerinde hattatlık kullanırlar. Hat sanatı ile ağaç oymacılığı sanatını birleştiren Seyfeddin Mansimoğlu, eserlerini Muhammed Fuzuli, Şah İsmayil Hatai, Mevlana Celaleddin Rumi gibi şahsiyetlere ithaf etmiştir. Hacı Eldar Mikayilzade, Tezepir Camii'nin restorasyonunda sanatsal hat sanatı ile botanik ve İslami desenlerin sentezini oluşturmuştur.
Hattatlar
Orta çağ dönemi
- Abdülkadir Meragi. Üç dilde şair, altı kalemde hattattı. Anadili Azerice idi, Azerbaycan dilinde birkaç şiirin yazarıydı.
- İskender Bey Münşi. Şair ve hattattı. Bazı şiirlerini Azerice yazmıştır.
- Etik Ordubadi. Şah İsmayil'in makamında kalemcilik tecrübesi kazandığı "tuğrayi-şahi" adlı yazı türünü icat etti.
- Murtazakulu han Şamlı. Şair ve hattattı. Azerice ve Farsça şiirler yazmıştır.
19. yüzyıl
- Muhammed Halife Aciz. Kaçar döneminde yaşamış olan şair usta bir hattattı, şiirler, dualar ve saray için kasideler yazıyordu. Duaları usta olduğu nesih hattı ile yazardı.
- Abdulkani Nuhavi. "Muhtasar el-Kuduri'yi" yazan hattat. Kopyası, baskı özellikleri ve kalitesi ile ayırt edilir.
- Molla Kasım Bayat. El yazmalarının yüzünü kopyaladı. Bunun üzerine Şuşa'dan hattatları, ressamları, muzahibleri ve mücellitleri yazma nüshaları çoğaltmak üzere köyüne davet etmiştir. Onun liderliği sırasında hat sanatı ağırlıklı olarak Bayat Medresesi'nde ders olarak okutulmuştur.
- Abdülkerim Bey Memmedov. Cafergulu Han'ın kütüphanesi için kitap kopyalıyordu.
Modern dönem
- Azad Yaşar. Orijinal Kufi kaligrafi kompozisyonu "Allahu-ekber", çocuklar için "Azerbaycan sanatı" ansiklopedisinin "Hat Sanatı" bölümüne dahil edilmiştir (2011).
Kaynakça
- ^ a b Mətnşünaslıq. Bakı, "Tural-Ə Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi", 2001, 15,7 ç.v.
- ^ Telman İbrahimov. Xəttatlıq sənəti. Bakı, Şərq-Qərb, 2013.
- ^ M.F.Köprülü. Azəri. Bakı, "Elm", 2000, 115 səh.
- ^ TEKİN, G. (1979). Timur Devrine ait iki Türkçe Şiir [Two Turkish Poems of the Timur Period]. Harvard Ukrainian Studies, 3/4, 850–867. Retrieved May 18, 2020, from www.jstor.org/stable/41035878
- ^ a b The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran, Willem Floor and Hasan Javadi
- ^ ABDÜLKERİM ÖZAYDIN (2020). "KADI BURHÂNEDDİN". 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2020.
- ^ Казиев, Адил (1964). Миниатюры рукописи "Хамсэ" Низами 1539–1543 гг. Баку: АН Азерб. ССР Ин-т Литературы и Исскусства. 82 səh.
- ^ Şeyx Səfi təzkirəsi ("Səfvətüs-səfa"nın XVI əsr türk tərcüməsi). Nəşrə hazırlayan: M. Nağısoylu, S. Cabbarlı, R. Şeyxzamanlı. Kitabın redaktoru, izahların və lüğətin müəllifi: Möhsün Nağısoylu. Bakı: Nurlan, 2006, 932 səhifə (Təkrar nəşri: 2010).
- ^ MÖHSÜN NAĞISOYLU. ŞƏHLA ABDULLAYEVA (2016). "ANONİM "ŞEYX SƏNAN" MƏNZUM HEKAYƏTİ". Elm və təhsil.
- ^ Orta əsr əlyazmaları və Azərbaycan mədəniyyətinin tarixi problemləri (AMEA-nın 70, Əlyazmalar İnstitutunun 65 illik yubileyinə həsr olunmuş) XIV Respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 2015, 282 s
- ^ Aidə Paşalı. Əfsəhəddin Hidayət və “Divan”ı (tekstolojifiloloji tədqiqat və mətn). Bakı: “Nurlan”, 2011, 448 s.
- ^ . 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ Səfəvilər dövründə Ərdəbildə xəttatlıq və kitab sənəti / Calligraphy and Book Art in Ardabil During the Safavid Reign. Namiq Musalı.
- ^ "Xəttatlıq. Yazı - elmin yarısıdır". Şərq. 2011. 25 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2020.
- ^ Çingizoğlu, Ənvər (2013), Qarabağda maarif (1750-1950), Bakı: “Zərdabi LTD” MMC, s. 288
- ^ Süleymanova, Nailə, AZƏRBAYCAN’DA XƏT SƏNƏTİ VƏ ONUN ÇAĞDAŞ NUMAYƏNDƏLƏRİ, Bakı Dövlət Universitetinin İlahiyyat fakültəsi
- ^ Ениколопов И. К. Поэт Мирза-Шафи. — Баку: Изд-во АзФАН СССР, 1938.
- ^ ABDÜLKADiR MERAGi'NiN HAYATI, KiŞiLiGi VE MUSiKiYÖNÜ. Kubilay KOLUKlRlK
- ^ Рахмани А. А. О жизни и творчестве Искандера Мунши // Труды Института истории АН Азерб. ССР. — 1957. — Т. 12. — С. 181—204. (азерб.)
- ^ Məmməd Adilov. Azərbaycan paleoqrafiyası. Bakı: Elm, 2009, 224 s
- ^ Ҹавад Һејәт. Азәрбајҹан әдәбијјатына бир бахыш. — Баку: Язычы, 1993. — 176 с.
- ^ ÂCİZ DÎVÂNI. Naser SOLEİMANZADEHSHEKARAB 28 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. GAZİ ÜNİVERSİTESİ. ANKARA-2011
- ^ "Böyük alimin dəyərli "kitabxana"sı. Əbdülqəni Nuxəvinin günümüzə çatan irsi". Azadlıq. 2013. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2020.
- ^ Ənvər Çingizoğlu, Qarabağda sənət və sənətkarlar, Bakı: "Elm və Təhsil", 2011,-280 səh.
- ^ "Qənirə Paşayeva Azad Yaşarla görüşüb". Olaylar.az - Mədəniyyət. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan kulturunde hattatlik Azerbaycan el yazmasi kitaplarin yaziminda nesih nestalik sulus reyhani hattati divani tugi ve diger hat ornekleri kullanilmistir Ilmi eserler agirlikli olarak nesih hatti ile yazilmistir Ayrica cami kitabeleri bakircilik ornekleri savas esyalari mutasavvif dervislerinin kullandigi kaskul ve teberzinlerde hat sanati orneklerine rastlanmaktadir TarihiOrta Cag da yasamis hattatlara ornek olarak Azerbaycan edebiyatinin temsilcileri olan Kazvinli Kisvari Muhammed Tahir Vahid Kazvini Sadik Bey Afsar verilebilir Orta Cag Azerbaycan el yazmalari Halil bin Ahmed Safevi doneminde Sah Mahmud Nisapuri Muhammed ibn Huseyin Katib Nisati Mahmud Sirazi 18 yuzyilda Samahii Osman ibn Mahmud Efendi Kazim Karadonlu vb katipler ve hattatlar tarafindan kopyalanmistir 15 yuzyil Afsaheddin Hidayet divaninin Oxford nushasi grafik ve kaligrafik benzersizligiyle dikkat cekiyor 16 yuzyildan kalma Sah Ismail Hatai divaninin guzel altin isciligi ve kaligrafisi onun imparatorlukla baglantisini gosteriyor 1591 de Mahmud ibn Sahmuhammed Erdebili Muhammed Fuzuli nin divanini Talik yazi turu ile kopyalamistir Bu kitap su anda Istanbul daki Topkapi Sarayi Muzesi nin Turkce el yazma eserler bolumunde saklanmaktadir 1664 yilinda Muhammed Riza Erdebili Fuzuli nin Leyli ve Mecnun siirini nestalik yazi turu ile kopyalamistir 22 minyaturle suslenmis ve edebi degerinin yani sira sanat degeri de yuksek olan bu nusha Britanya Kutuphanesi nin Turkce yazma eserler bolumunde muhafaza edilmektedir Afsaheddin Hidayet divani Sah Ismail Hatai divani Azerbaycan da hattatlikla Baba Usta 18 yy Baku usta Abuzar Badalov 18 19 yy Shahbuz usta Zeynal Nakkas 19 yy Ordubad usta Ahmed 19 yy Lenkeran usta Muhammed 19 yy Gence gibi sanatcilar mesgul olmustur 19 yuzyil Azerbaycan inin kultur merkezlerinden biri olan Susa da Mirza Muhammedkerim bey Kabirli Haci Mirza Aligulu Yusifzadeh Molla Ali Karabagi Mirza Ismayil Mezhun Mirza Huseyn bey Salar Mir Muhsin Nevvab Hasanali han Karadagi gibi hattatlar calismistir Molla Ali nin talebesi Mirza Kazim yazilarini Insai Mirza Kazim adiyla nesretti ve bu kitap medreselerde hat sanati ornegi olarak kullanilmistir Hasanali Han Karadagi Mir Mehdi Khazani nin Kitabi tarikhi Karabagh kitabini sikaste nestalik yazi turu ile kopyalamistir Mirza Kadim Irevani Ermitaj Muzesin de saklanan klasor seklindeki bir hediyeye nesih hatti ile Sadi den siir bolumleri yazmistir Lenkeran kaza mahkemesi katibi Mirza Ismayil Kasir nesih talik ve nahun hatlarinda usta idi Alman Oryantalist Friedrih Bodenstedt Gence ve Tiflis te hat sanati ogretmenligi yapan Mirza Sefi Vazeh i boyle tanimliyor Mirza Sefi cok guzel yaziyordu ve ayni zamanda guzellik ve cesitlilik getiriyordu harfleri metnin icerigine uyarliyordu Siradan seyler hakkinda yazmasi gerekiyorsa onlara siradan suslu seyler icin bayram kiyafetleri giydirir ve kadinlara ozel yazilan mektuplari ince bir yaziyla yazardi 19 yuzyilin ortalarinda Azerbaycan da medreselerde hat derslerine ozel onem verildi Boyle bir medrese Nukha da Macmaul hos hat in yazari Abdulgani Halisagarizade Nukhavi nin 1817 1879 medresesidir Nukhavi nin el yazmasi kitaplari cogunlukla nesih ve nastalig hatlari kullanilarak sanatsal ve estetik bir zevkle yazilmistir Kafkas Muslumanlarindan V seyhulislami Abdussalam Ahundzade 1894 te Tiflis te Hatti talik ve Nastalik ders kitabini yayinladi Baku sehrinin civar koylerinde hat sanati daha cok camilere yakin okullarda dini derslerle birlikte okutulmakta ve bu sanatta hunerli ustalar yetistirilmektedir Surahani li Mirza Asadullah Ismailiyye binasi cephesinin hadislerinin hattatiydi Ogrencisi Ahmed Alizade nin el isleri AMIA El Yazmalari Enstitusu nde saklanmaktadir Mirza Kadim Irevaninin sanatsal el yazmasi ornegi Seyh Badreddin turbesinin kitabesi Sovyet doneminde Latin harflerine gecis bilimsel ve teknik gelismeler hat sanatinin gerilemesine yol acmistir Modern zamanlarda Seyfeddin Mansimoglu Haci Eldar Mikayilzadeh Yavar Asadov Gulkhan Baydemir gibi sanatcilar eserlerinde hattatlik kullanirlar Hat sanati ile agac oymaciligi sanatini birlestiren Seyfeddin Mansimoglu eserlerini Muhammed Fuzuli Sah Ismayil Hatai Mevlana Celaleddin Rumi gibi sahsiyetlere ithaf etmistir Haci Eldar Mikayilzade Tezepir Camii nin restorasyonunda sanatsal hat sanati ile botanik ve Islami desenlerin sentezini olusturmustur HattatlarOrta cag donemi Abdulkadir Meragi Uc dilde sair alti kalemde hattatti Anadili Azerice idi Azerbaycan dilinde birkac siirin yazariydi Iskender Bey Munsi Sair ve hattatti Bazi siirlerini Azerice yazmistir Etik Ordubadi Sah Ismayil in makaminda kalemcilik tecrubesi kazandigi tugrayi sahi adli yazi turunu icat etti Murtazakulu han Samli Sair ve hattatti Azerice ve Farsca siirler yazmistir 19 yuzyil Muhammed Halife Aciz Kacar doneminde yasamis olan sair usta bir hattatti siirler dualar ve saray icin kasideler yaziyordu Dualari usta oldugu nesih hatti ile yazardi Abdulkani Nuhavi Muhtasar el Kuduri yi yazan hattat Kopyasi baski ozellikleri ve kalitesi ile ayirt edilir Molla Kasim Bayat El yazmalarinin yuzunu kopyaladi Bunun uzerine Susa dan hattatlari ressamlari muzahibleri ve mucellitleri yazma nushalari cogaltmak uzere koyune davet etmistir Onun liderligi sirasinda hat sanati agirlikli olarak Bayat Medresesi nde ders olarak okutulmustur Abdulkerim Bey Memmedov Cafergulu Han in kutuphanesi icin kitap kopyaliyordu Modern donem Azad Yasar Orijinal Kufi kaligrafi kompozisyonu Allahu ekber cocuklar icin Azerbaycan sanati ansiklopedisinin Hat Sanati bolumune dahil edilmistir 2011 Kaynakca a b Metnsunasliq Baki Tural E Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2001 15 7 c v Telman Ibrahimov Xettatliq seneti Baki Serq Qerb 2013 M F Koprulu Azeri Baki Elm 2000 115 seh TEKIN G 1979 Timur Devrine ait iki Turkce Siir Two Turkish Poems of the Timur Period Harvard Ukrainian Studies 3 4 850 867 Retrieved May 18 2020 from www jstor org stable 41035878 a b The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran Willem Floor and Hasan Javadi ABDULKERIM OZAYDIN 2020 KADI BURHANEDDIN 6 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2020 Kaziev Adil 1964 Miniatyury rukopisi Hamse Nizami 1539 1543 gg Baku AN Azerb SSR In t Literatury i Isskusstva 82 seh Seyx Sefi tezkiresi Sefvetus sefa nin XVI esr turk tercumesi Nesre hazirlayan M Nagisoylu S Cabbarli R Seyxzamanli Kitabin redaktoru izahlarin ve lugetin muellifi Mohsun Nagisoylu Baki Nurlan 2006 932 sehife Tekrar nesri 2010 MOHSUN NAGISOYLU SEHLA ABDULLAYEVA 2016 ANONIM SEYX SENAN MENZUM HEKAYETI Elm ve tehsil erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Orta esr elyazmalari ve Azerbaycan medeniyyetinin tarixi problemleri AMEA nin 70 Elyazmalar Institutunun 65 illik yubileyine hesr olunmus XIV Respublika elmi konfransinin materiallari Baki 2015 282 s Aide Pasali Efseheddin Hidayet ve Divan i tekstolojifiloloji tedqiqat ve metn Baki Nurlan 2011 448 s 9 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Eylul 2021 Sefeviler dovrunde Erdebilde xettatliq ve kitab seneti Calligraphy and Book Art in Ardabil During the Safavid Reign Namiq Musali Xettatliq Yazi elmin yarisidir Serq 2011 25 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2020 Cingizoglu Enver 2013 Qarabagda maarif 1750 1950 Baki Zerdabi LTD MMC s 288 Suleymanova Naile AZERBAYCAN DA XET SENETI VE ONUN CAGDAS NUMAYENDELERI Baki Dovlet Universitetinin Ilahiyyat fakultesi Enikolopov I K Poet Mirza Shafi Baku Izd vo AzFAN SSSR 1938 ABDULKADiR MERAGi NiN HAYATI KiSiLiGi VE MUSiKiYONU Kubilay KOLUKlRlK Rahmani A A O zhizni i tvorchestve Iskandera Munshi Trudy Instituta istorii AN Azerb SSR 1957 T 12 S 181 204 azerb Memmed Adilov Azerbaycan paleoqrafiyasi Baki Elm 2009 224 s Ҹavad Һeјәt Azәrbaјҹan әdәbiјјatyna bir bahysh Baku Yazychy 1993 176 s ACIZ DIVANI Naser SOLEIMANZADEHSHEKARAB 28 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde GAZI UNIVERSITESI ANKARA 2011 Boyuk alimin deyerli kitabxana si Ebdulqeni Nuxevinin gunumuze catan irsi Azadliq 2013 3 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2020 Enver Cingizoglu Qarabagda senet ve senetkarlar Baki Elm ve Tehsil 2011 280 seh Qenire Pasayeva Azad Yasarla gorusub Olaylar az Medeniyyet 3 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2020