Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bâduspânîler, (Farsça: بادوسپانیان) Ruyan/Rustamdar'ı yöneten Taberistan'daki yerel bir İran hanedanıdır. Hanedanlık 665 yılında kurulmuş ve 933 yıllık yönetimiyle İran'daki en uzun hanedanlık olmuş ve Safeviler'in topraklarını işgal edip fethetmesiyle 1598 yılında sona ermiştir.
Bâduspânîler بادوسپانیان Bâduspânîler | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 665-1598 | |||||||||
 Bâduspânîler 1346, (h. 1333-1360) dönemi | |||||||||
| Yaygın dil(ler) | Orta Farsça Hazar dilleri | ||||||||
| Resmî din | Zerdüştçülük (665-9. yüzyıl) İslam (9. yüzyıl-1598) | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| (İspehbed) Melik | |||||||||
| |||||||||
| Tarihî dönem | Orta Çağ | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Tarih
Müslümanların İran'ı fethi sırasında son Sasani Kralı (Orta Farsça: şahinşah) III. Yezdicerd (h. 632-651), rivayete göre, Câmasb'ın (h. 496-498/9) büyük torunu olan Dâbûyî hükümdarı Gil Gavbara'ya Taberistan'ın kontrolünü vermiştir. Gil Gavbara'nın oğlu I. Baduspan, 665 yılında Ruyan'ın kontrolünü ele geçirdi ve böylece bölgeyi 1590'lara kadar yönetecek olan Bâduspânî hanedanını kurmuştur. Diğer oğlu Dabuya, babalarının yerine geçerek Dâbûyî ailesinin başına geçmiş ve Tabaristan'ın geri kalanını yönetmiştir.
Son Dâbûyî hükümdarı Hurşid, ülkesini Emevi Halifeliğine karşı korumayı başardı, ancak yerini Abbasi Halifeliğine bıraktıktan sonra, 760 yılında nihayet yenildi. Taberistan daha sonra halifeliğin düzenli bir eyaleti haline getirildi ve Amul'dan bir Arap valisi tarafından yönetildi, ancak daha önce Dâbûyîlere tabi olan Bâvendîler, Karinvandîler, Zarmihridler ve Bâduspânîlerin yerel hanedanları, Abbasi hükûmetinin haraççı vasalları olarak dağlık iç bölgeleri kontrol etmeye devam ettiler. Bu yöneticiler büyük ölçüde, hatta tamamen özerkti. Bâduspânîlerin bölgesel önemi nedeniyle Moğol döneminde Ruyan, hükümdarlık unvanı olan ustandar'ın deforme edilmiş bir biçimi olan Rüstemdar olarak bilinmeye başlandı; bu unvan, Şehriyar III ibn Cemşid'in (h. 937-949) hükümdarlığından beri kullanılıyordu.
Bâduspânîler, 1381'den 1390'a kadar Rustamdar'ı yöneten Mar'ashiler tarafından kısa bir süreliğine iktidardan uzaklaştırıldılar. Bu dönemde Bâduspânîler, Mazenderan'ı fethetmeyi amaçlamış Türk-Moğol hükümdarı Timur'a (h. 1370-1405) eşlik eden Efrâsiyâb prensi İskender-i Şeyh'e meydan okumak için Rustamdar'daki tahta Bâduspânî prensi Sa'd al-Dawla Tus'u geçirmeye karar verdiler. Ancak Tus, İskender-i Şeyhi ile gizlice yazışmış ve sonunda 1392 yılında Timur'un kuvvetlerine katılmıştır. Ertesi yıl (1393), Timur Mar'aşileri yerinden etti ve Mazandaran'ı fethetti. 1399/1400 yılında askerlerini Rüstemdar'ın büyük bir bölümünü idare etmek üzere göndererek Bâduspânîlerin elindeki toprakların çoğunu elinden aldı. Yeni Bâduspânî hükümdarı I. Kayumarth'in mülkleri artık Nur kalesiyle sınırlıydı. Ancak 1405'te Rustamdar'daki yönetimini yeniden sağladı. 1453 yılında vefat etti. Ölümünden sonra hanedan mücadelesi başladı ve bunun sonucunda krallığı sırasıyla Kojur ve Nur'daki oğulları IV. İskender ve II. Ka'us arasında bölündü. Bâduspânîler bir daha asla birleştirilemedi ve 1590'larda İran'ın Safevi hükümdarı I. Abbas (h. 1588-1629) tarafından son verilene kadar iki hanedan ayrı ayrı hüküm sürmüştür.
Bilinen Bâduspânî hükümdarları
- 665-694 : Bâduspân Ben
- 694-723 : Hurzad bin Bâduspân
- 723-762 : II. Bâduspân
- 762-791 : I. Şehriyar bin Bâduspân
- 791-822 : Vanda-Umid
- 822-855 : Abdullah bin Vanda-Umid
Afriduni soyu
- 855-??? : Afridun bin Karan
- ??? -??? : III. Bâduspân
- ??? -??? : II. Şehriyar bin Bâduspân
- 887-899 : Hazar Sandan
Şehriyarî soyu
- 899-938 : III. Şehriyar bin Cemşid
- 938-965 : Muhammed
- 965-??? : Istwandad
- 974-1010 : I. Zarrin-Kamar
- 1010-1036 : Ba-Harb
- 1036-1067 : I. Fahreddin Devle Namavar
- 1067-1092 : Erdeşîr
- 1092-1132: I. Hazarasp
- 1117-1168 : Şahrivaş
- 1168-1184 : Kai Ka'us Ben
- 1184-1190 : II. Hazarasp II
- 1190-1209 : Bâvendî işgali
- 1209-1213 : II. Zarrin-Kamar
- 1213 -1223 : Bisütun ben
- 1223-1242/1243 : II. Fahreddin Devle Namavar
- 1242 yılında öldü : Hüsameddin Devle Erdeşîr
- 1242- ???? : I. İskender
- 1242-1272 : Şahragim
- 1272-1301 : Namawar Şah Gazi
- 1301-1311 : Kay Hüsrev
- 1311-1317 : Şems-ül-Mülûk Muhammed
- 1317-1324 : Nasir al-Din Şehriyar
- 1324-1333 : Tac al-Dawla Ziyar
- 1333-1359 : Celaleddin İskender
- 1359-1378 : Fahreddin Devle Şah Gazi
- 1378-1379 : Adud al-Dawla Kubad
- 1379-1391 : Mar'ashi işgali
- 1391-1394 : Sa'd al-Dawla Tus
- 1399-1453 : Kayumarth ben
Nur soyu
- 1453-1467 : II. Ka'us
- 1467-1499 : I. Cihangir
- 1499-1507 : II. Bisütun
- 1507-1550 : Bahman
- 1550-1576 : IV. Kayumarth
- 1582-1586 : Sultan Aziz
- 1586-1593/1594 : III. Cihangir
Kojur şubesi
- 1453-1476 : IV. İskender
- 1476-1491 : Tac-üddevle bin İskender
- 1491-1507 : Eşref bin Tacud Devle
- 1507-1543 : III. Ka'us
- 1543-1555 : III. Kayumarth
- 1555-1567 : II. Cihangir
- 1568-1590 : Sultan Muhammed bin Cihangir
- 1590-1598 : IV. Cihangir
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d e Madelung 1988, ss. 385–391.
- ^ a b c d e Ghereghlou 2018.
- ^ Melville 2020, s. 36.
- ^ Madelung 1993, ss. 541–544.
- ^ Yavari 2020.
- ^ Malek 2017, s. 105.
- ^ Madelung 1975, ss. 200–201.
- ^ Rekaya 1986, ss. 68–70.
- ^ a b Malek 2017, s. 106.
- ^ Minorsky 1995, ss. 650–651.
- ^ Bosworth 1984.
- ^ a b Bosworth 1978, s. 808.
- Genel
- Bosworth, C.E. (1978). "Ḳāwūs". ; Lewis, B.; ; Bosworth, C. E. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. OCLC 758278456.
- Bosworth, C. E. (1968). "The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217)". Boyle, John Andrew (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN .
- Bosworth, C. E. (1984). "Āl-e Afrāsīāb". Encyclopædia Iranica, online edition, Vol. I, Fasc. 7. New York. ss. 742-743.
- Calmard, J (1991). "Marʿas̲h̲is". Bosworth, C. E.; ; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ISBN .
- Ghereghlou, Kioumars (2018). "Bādūsbānids"
![image]()
. Fleet, Kate; ; Matringe, Denis; Nawas, John; (Ed.). Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830. - (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran". (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 198-249. ISBN .
- (1988). "Baduspanids". Encyclopædia Iranica, online edition, Vol. III, Fasc. 4. New York. ss. 385-391.
- Madelung, Wilfred (1993). "Dabuyids". Encyclopædia Iranica, Vol. VI, online edition, Fasc. 5. New York. ss. 541-544.
- Malek, Hodge Mehdi (2017). "Tabaristān During the 'Abbāsid Period: The Overlapping Coinage of the Governors and Other Officials (144-178H)". Faghfoury, Mostafa (Ed.). Iranian Numismatic Studies. A Volume in Honor of Stephen Album. Lancaster and London: Classical Numismatic Group. ss. 101-126.
- (2007). Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Cambridge University Press. ISBN .
- Melville, Charles (2020). The Timurid Century: The Idea of Iran Vol.9. University of Cambridge, English: Bloomsbury Publishing. ISBN .
- Minorsky, Vladimir (1995). "Rūyān". Bosworth, C. E.; ; ; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VIII: Ned–Sam (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ISBN .
- Rekaya, M. (1986). "Khurshīd". Bosworth, C. E.; ; Lewis, B.; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume V: Khe–Mahi (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 68-70. ISBN .
- Yavari, Neguin (2015). "Afrāsiyābids"
![image]()
. Fleet, Kate; ; Matringe, Denis; Nawas, John; (Ed.). Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830. - Yavari, Neguin (2020). "Dābūyids"
![image]()
. Fleet, Kate; ; Matringe, Denis; Nawas, John; (Ed.). Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Baduspaniler Farsca بادوسپانیان Ruyan Rustamdar i yoneten Taberistan daki yerel bir Iran hanedanidir Hanedanlik 665 yilinda kurulmus ve 933 yillik yonetimiyle Iran daki en uzun hanedanlik olmus ve Safeviler in topraklarini isgal edip fethetmesiyle 1598 yilinda sona ermistir Baduspanilerبادوسپانیان Baduspaniler665 1598Baduspaniler 1346 h 1333 1360 donemiYaygin dil ler Orta Farsca Hazar dilleriResmi dinZerdustculuk 665 9 yuzyil Islam 9 yuzyil 1598 HukumetMonarsiIspehbed Melik 665 694 ilk 1590 1598 son Tarihi donemOrta Cag Kurulusu665 Safevi fethi1598Onculler ArdillarDabuyiler SafevilerTarihMuslumanlarin Iran i fethi sirasinda son Sasani Krali Orta Farsca sahinsah III Yezdicerd h 632 651 rivayete gore Camasb in h 496 498 9 buyuk torunu olan Dabuyi hukumdari Gil Gavbara ya Taberistan in kontrolunu vermistir Gil Gavbara nin oglu I Baduspan 665 yilinda Ruyan in kontrolunu ele gecirdi ve boylece bolgeyi 1590 lara kadar yonetecek olan Baduspani hanedanini kurmustur Diger oglu Dabuya babalarinin yerine gecerek Dabuyi ailesinin basina gecmis ve Tabaristan in geri kalanini yonetmistir Son Dabuyi hukumdari Hursid ulkesini Emevi Halifeligine karsi korumayi basardi ancak yerini Abbasi Halifeligine biraktiktan sonra 760 yilinda nihayet yenildi Taberistan daha sonra halifeligin duzenli bir eyaleti haline getirildi ve Amul dan bir Arap valisi tarafindan yonetildi ancak daha once Dabuyilere tabi olan Bavendiler Karinvandiler Zarmihridler ve Baduspanilerin yerel hanedanlari Abbasi hukumetinin haracci vasallari olarak daglik ic bolgeleri kontrol etmeye devam ettiler Bu yoneticiler buyuk olcude hatta tamamen ozerkti Baduspanilerin bolgesel onemi nedeniyle Mogol doneminde Ruyan hukumdarlik unvani olan ustandar in deforme edilmis bir bicimi olan Rustemdar olarak bilinmeye baslandi bu unvan Sehriyar III ibn Cemsid in h 937 949 hukumdarligindan beri kullaniliyordu Baduspaniler 1381 den 1390 a kadar Rustamdar i yoneten Mar ashiler tarafindan kisa bir sureligine iktidardan uzaklastirildilar Bu donemde Baduspaniler Mazenderan i fethetmeyi amaclamis Turk Mogol hukumdari Timur a h 1370 1405 eslik eden Efrasiyab prensi Iskender i Seyh e meydan okumak icin Rustamdar daki tahta Baduspani prensi Sa d al Dawla Tus u gecirmeye karar verdiler Ancak Tus Iskender i Seyhi ile gizlice yazismis ve sonunda 1392 yilinda Timur un kuvvetlerine katilmistir Ertesi yil 1393 Timur Mar asileri yerinden etti ve Mazandaran i fethetti 1399 1400 yilinda askerlerini Rustemdar in buyuk bir bolumunu idare etmek uzere gondererek Baduspanilerin elindeki topraklarin cogunu elinden aldi Yeni Baduspani hukumdari I Kayumarth in mulkleri artik Nur kalesiyle sinirliydi Ancak 1405 te Rustamdar daki yonetimini yeniden sagladi 1453 yilinda vefat etti Olumunden sonra hanedan mucadelesi basladi ve bunun sonucunda kralligi sirasiyla Kojur ve Nur daki ogullari IV Iskender ve II Ka us arasinda bolundu Baduspaniler bir daha asla birlestirilemedi ve 1590 larda Iran in Safevi hukumdari I Abbas h 1588 1629 tarafindan son verilene kadar iki hanedan ayri ayri hukum surmustur Bilinen Baduspani hukumdarlari665 694 Baduspan Ben 694 723 Hurzad bin Baduspan 723 762 II Baduspan 762 791 I Sehriyar bin Baduspan 791 822 Vanda Umid 822 855 Abdullah bin Vanda UmidAfriduni soyu 855 Afridun bin Karan III Baduspan II Sehriyar bin Baduspan 887 899 Hazar SandanSehriyari soyu 899 938 III Sehriyar bin Cemsid 938 965 Muhammed 965 Istwandad 974 1010 I Zarrin Kamar 1010 1036 Ba Harb 1036 1067 I Fahreddin Devle Namavar 1067 1092 Erdesir 1092 1132 I Hazarasp 1117 1168 Sahrivas 1168 1184 Kai Ka us Ben 1184 1190 II Hazarasp II 1190 1209 Bavendi isgali 1209 1213 II Zarrin Kamar 1213 1223 Bisutun ben 1223 1242 1243 II Fahreddin Devle Namavar 1242 yilinda oldu Husameddin Devle Erdesir 1242 I Iskender 1242 1272 Sahragim 1272 1301 Namawar Sah Gazi 1301 1311 Kay Husrev 1311 1317 Sems ul Muluk Muhammed 1317 1324 Nasir al Din Sehriyar 1324 1333 Tac al Dawla Ziyar 1333 1359 Celaleddin Iskender 1359 1378 Fahreddin Devle Sah Gazi 1378 1379 Adud al Dawla Kubad 1379 1391 Mar ashi isgali 1391 1394 Sa d al Dawla Tus 1399 1453 Kayumarth benNur soyu 1453 1467 II Ka us 1467 1499 I Cihangir 1499 1507 II Bisutun 1507 1550 Bahman 1550 1576 IV Kayumarth 1582 1586 Sultan Aziz 1586 1593 1594 III CihangirKojur subesi 1453 1476 IV Iskender 1476 1491 Tac uddevle bin Iskender 1491 1507 Esref bin Tacud Devle 1507 1543 III Ka us 1543 1555 III Kayumarth 1555 1567 II Cihangir 1568 1590 Sultan Muhammed bin Cihangir 1590 1598 IV CihangirKaynakcaOzel a b c d e Madelung 1988 ss 385 391 a b c d e Ghereghlou 2018 Melville 2020 s 36 Madelung 1993 ss 541 544 Yavari 2020 Malek 2017 s 105 Madelung 1975 ss 200 201 Rekaya 1986 ss 68 70 a b Malek 2017 s 106 Minorsky 1995 ss 650 651 Bosworth 1984 a b Bosworth 1978 s 808 GenelBosworth C E 1978 Ḳawus Lewis B Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume IV Iran Kha Ingilizce Leiden E J Brill OCLC 758278456 Bosworth C E 1968 The Political and Dynastic History of the Iranian World A D 1000 1217 Boyle John Andrew Ed The Cambridge History of Iran Volume 5 The Saljuq and Mongol Periods Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 06936 X Bosworth C E 1984 Al e Afrasiab Encyclopaedia Iranica online edition Vol I Fasc 7 New York ss 742 743 Calmard J 1991 Marʿas h is Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume VI Mahk Mid Ingilizce Leiden E J Brill ISBN 978 90 04 08112 3 Ghereghlou Kioumars 2018 Badusbanids Fleet Kate Matringe Denis Nawas John Ed Encyclopaedia of Islam THREE Ingilizce Brill Online ISSN 1873 9830 1975 The Minor Dynasties of Northern Iran Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 198 249 ISBN 0 521 20093 8 1988 Baduspanids Encyclopaedia Iranica online edition Vol III Fasc 4 New York ss 385 391 Madelung Wilfred 1993 Dabuyids Encyclopaedia Iranica Vol VI online edition Fasc 5 New York ss 541 544 Malek Hodge Mehdi 2017 Tabaristan During the Abbasid Period The Overlapping Coinage of the Governors and Other Officials 144 178H Faghfoury Mostafa Ed Iranian Numismatic Studies A Volume in Honor of Stephen Album Lancaster and London Classical Numismatic Group ss 101 126 2007 Power Politics and Religion in Timurid Iran Cambridge University Press ISBN 978 1 139 46284 6 Melville Charles 2020 The Timurid Century The Idea of Iran Vol 9 University of Cambridge English Bloomsbury Publishing ISBN 9781838606152 Minorsky Vladimir 1995 Ruyan Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume VIII Ned Sam Ingilizce Leiden E J Brill ISBN 978 90 04 09834 3 Rekaya M 1986 Khurshid Bosworth C E Lewis B Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume V Khe Mahi Ingilizce Leiden E J Brill ss 68 70 ISBN 978 90 04 07819 2 Yavari Neguin 2015 Afrasiyabids Fleet Kate Matringe Denis Nawas John Ed Encyclopaedia of Islam THREE Ingilizce Brill Online ISSN 1873 9830 Yavari Neguin 2020 Dabuyids Fleet Kate Matringe Denis Nawas John Ed Encyclopaedia of Islam THREE Ingilizce Brill Online ISSN 1873 9830