Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Babesiosis, Babesioz ya da Piroplazmoz, Babesia cinsine ait türlerin neden olduğu, malaria benzeri bir hastalıktır. Trypanosomos'dan sonra en çok görülen memelilerin önemli kan parazitidir. İnsanlarda da Babesia bovis, Babesia divergens türleri görülmesinden dolayı, Babesiosis zoonoz özellikte bir hastalıktır. Vektör kenenin ise genelde Ixodes keneleri olduğu bildirilmiştir.
Yayılışları; Türkiye'yi de kapsayan, subtropik ve tropik bölgelerde yayılım gösterir. Yayılım alanı geniştir.Babesiosis başta sığırlar olmak üzere koyun ve keçilerde yaygındır. Hastalık ilk defa 1899 yılında saptanmış, ancak ilk etken identifikasyonu yani tanımlanması 30 yıl sonra yapılabilmiştir.
Yaşam çemberi ve patogenez
Parazitin taşınımında en önemli rol Ixodidae familyasından kenelerdir. Vektör kene, kan emerken hastalıklı hayvandan etkenleri (eritrositler içerisindeki ) alır. Kenenin bağırsağına gelen eritrositler sindirimin etkisi ile parçalanır ve etkenler açığa çıkar. Etkenler, gametogoni ve syngami geçirirler. Bunun sonucunda makrogamet ve mikrogamet'ler oluşur. Mikrogamet, makrogamet'i döller ve zigot oluşur. Zigot hareket etme özelliğindedir ve kenenin bağırsak epitel hücrelerine girer. Burada geliştikten sonra şizogoni geçirir ve sporokinetleri oluşturur. Sporokinet'ler zigot'u parçalayarak bağırsak boşluğuna geçerler. Buradan sonra iki yol vardır; ya tekrar bağırsak epitel hücrelerine girip çoğalmayı devam ettirir. Ya da Malpighi tüpleri, kas dokusu, hemolenf hücreleri ve dişi kene ise ovaryumlara ve yumurta içerisine yerleşir (transovarial nakil). Hemolenf yoluyla bir kısım sporokinet tükürük bezi asini hücrelerine yerleşerek endopoligoni denilen mekanizma ile çoğalarak sporoblastları ve sonrasında sporozoitleri oluşturur. İşte bu aşamadan itibare, vektör kene bir hayvandan kan emerse bu sporozoit'leri kan yolu ile son konağa verir ve enfeksiyonu başlatır. Sporozoit'leri alan konak hayvanın kanında etkenler eritrosit'ler içine yerleşirler.Fakat bu giriş çok farklıdır. Çünkü etken eritrosit içine girerken, eritrosit'in bir kısmı ile yani bir çeşit vakuol ile girer. Bu sayde hücre içinde yabancı cisim etkisi göstermeden adeta bir casus gibi eritrosit'e girmiş olur. Eritrosit içerisinde sırasıyla yuvarlak form, amoboid forma ve armut formlarını alır. Bu aşamadan sonra ikiye bölünerek (binary fussion) ya da çoğa bölünerek (şizogoni) yaşamını sürdürür. Bu bölünmelerin sonucunda konak eritrositler patlar. Serbest kalan etkenler diğer eritrosit'lere yerleşir.
Sığırlarda babesiosis
Sığırlarda piroplazmoz etkenleri; Babesia bigemina, Babesia bovis, Babesia divergens, Babesia major, Babesia ovata ve Babesia occultanstır. B. bovis ve B. divergens küçük piroplazm'lar olarak da bilinir.
Dünyanın özellikle ılıman iklim kuşağında ve Türkiye’de yaygın olarak görülür. Hastalığın nakli keneler aracılığıyla olmaktadır ve kenenin mevsimsel etkinliği ile de paralel olarak, olgular sıcaklığın arttığı bahar-yaz aylarında artar. Nakilde rol alan keneler Ixodidae ailesine (sert kene-mera kenesi) ait olduğundan, hastalık genelde merayla beslenen sığırlarda görülmektedir. Genellikle genç hayvanlarda pek şiddetli seyretmez, ancak bir yaşından büyük hayvanlarda şiddetlidir. Hastalığın klinik bulguları da yine eritrositlerin yıkımı ile ilişkilidir. Ateş, anemi, ikterus ve ölüm olası bulgular bunlardır.
Koyun ve keçilerde babesiosis
Koyun ve keçilerde piroplazmoz etkenleri; Babesia motasi, Babesia ovis, Babesia crassa dır.B. motasi büyük, B. ovis ise küçük piroplazma olarak bilinir.
Özellikle koyunlarda çok fazla patojenik olan Babesia ovis, ateş anemi, sarılık ve hemoglobinüri gibi piroplamoz semptomlarıla seyreden bir enfeksiyon şeklindedir. Babesiosis’li koyunlarda, total protein ve albümin düzeylerinde azalma görülür. Bu azalma karaciğer ve böbrek dokularındaki çeşitli derecelerdeki yıkım ile sonuçlanır. Bunlarla birlikte hayvanlardaki Folik asit sentezi ve miktarı da düşer.Bu da şöyle sonuçlanır; Folik asit noksanlığı, azalan plazma antioksidan kapasitesi yüzünden, karaciğer ve kalpte lipit peroksidasyonun artmasına ve neden olur.
Atlarda babesiosis
Atlarda piroplazmoz etkenleri; Babesia caballi ve Babesia equi olmak üzere 2 tür bilinmektedir. B. caballi büyük, B. equi küçük piroplazmalardır. Atlarda Babesia bigemina’ya benzeyen intraeritrositik parazitler ilk olarak 1899’da tarafından gözlenmiştir. Dünyada tropik ve subtropik bölgelerde yaygın olarak görülen tektırnaklı piroplasmozisi; özellikle Ixodidae ailesine bağlı kenelerle transovarial ve transstadial olarak nakledilir. At, eşek, katır ve zebralarda perakut, akut, subakut ve kronik seyir gösteren bu hastalıkta ateş, anemi, sarılık, hepato-splenomegali, intravaskuler hemoliz, hemoglobinüri, mukozalarda hiperemi gibi semptomlar özellikle dikkat çeker. Özellikle sarılık ve hemoglobinüri Babesia equi enfeksiyonlarında daha sık ve belirgin olarak görülmektedir. Genellikle atlarda piroplazmozis teşhisinde klinik bulgular, mevsim ve vektör kenelerin varlığı hastalıktan şüphe ettirir ancak, kesin teşhis perifer kan frotilerinin (PKF) Giemsa veya Acridin Orange gibi boyama yöntemleri kullanılarak etkenlerin görülmesi esasına dayanır. Yine de düşük paraziteminin görüldüğü portör hayvanların teşhisinde ve tür ayrımında PKF’leri yeterli olmamaktadır.Böyle durumlarda immunohistokimyasal metotlar kesin teşhisi sağlar.
Köpeklerde babesiosis
Köpeklerde piroplazmoz etkenleri; Babesia canis canis, Babesia canis vogeli, Babesia canis rossi dir. Köpek babesios'inde bilinen kene vektörleri Dermacentor reticulatus, , Rhipicephalus sanguineus, Hyalomma marginatum, Ixodes ricinus gibi kene türleridir.
Babesiosis'te gelişen hemolitik anemi, şiddetli seyrettiğinde tedavide kısa vadede sonuç almak zorlaşır. Anemi tablosu hipoksi ile sonuçlanabilir. Hastalıkta görülen hemolitik anemi dışında çoklu organ harabiyeti ile hipotansif şok hastalığın en çok görülen iki semptomudur.Hastalığa ilişkin spesifik laboratuvar bulguları olmamakla birlikte en çok; bilirubinemi, bilirubinüri, hemoglobinüri ve rejeneratif anemi görülür.
Teşhis ve tedavi
Babesioz belirgin klinik semptomlarla seyreder.Bunlar; ateş, ve .
Kesin teşhis için ise yüzeyel kandan alınan frotiler Giemsa ile boyanarak etkenler teşhis edilir. Ancak enfeksiyon latent yani subklinik seyrediyorsa frotilerde etkenler görülmeyebilir.Bu durumda IFAT, ELISA gibi immunohistokimyasal metotlar teşhiste oldukça etkindir. Son zamanlarda ise PCR tekniğinden faydalanılmaktadır.
Babesioz tedavisinde en çok kullanılan 3 etken madde; , ve 'dır. Günümüzde en etkin tedavi Imidocarp dipropionat ile yapılmaktadır.
Babesioz'da esas olan tedavi değil korunmadır. Mümkün olduğunca endemik bölgelerden, ari bölgelere hayvan getirilmemelidir. Böyle durumlarda fazla sayıda akut ölümler meydana gelebilir. Bu da yetiştiricilik adına ciddi bir kayıptır.
Dipnotlar
- ^ Berger SA, Marr JS. Human Parasitic Diseases Sourcebook. Jones and Bartlett Publishers: Sudbury, Massachusetts, 2006.
- ^ Hunfeld KP, Hildebrandt A, Gray JS (2008). "Babesiosis: Recent insights into an ancient disease". Int J Parasitol 38 (11): 1219–37. doi:10.1016/j.ijpara.2008.03.001. PMID 18440005.
- ^ Mimioğlu ve ark, 1973; Sayın ve ark, 1997.
- ^ Gören ve Yetkin, 1935
- ^ Hoffmann G, Horchner F, Schein E, Gerber HCh, 1971. Saisoneles auftreten von Zecken und Piroplasmen bei Haustieren in den asiatischen Provinzen der Türkei. Berl. Münch. Tierärztl. Wschr, 94 (8): 152-156.
- ^ Friedhoff KT, 1988. Transmission of Babesia. In Babesiosis of Domestic Animals and Man. Ed. M. Ristic. CRC Press, Boca Raton, p. 23-52.
- ^ Tenter AM, 2006. Protozoeninfektionen der Wiederkaeuer. In: Veterinaermedizinische Parasitologie. Ed. T. Schnieder. 6. Auflage, Stuttgart: Parey Verlag. p: 119-165.
- ^ Homer MJ, Aguilar-Delfin A, Telford III SR, Krause PJ, Persing
- ^ Yeruham I, Hadani A, Galker F, Avidar Y, Bogin E (1998):
- ^ Chanson A, Rock E, Martin JF, Liotard A, Brachet P (2007):
- ^ De Waal DT, 1992. Equine Babesiosis: A Review. Br Vet J, 148 (6): 6-14.
- ^ Brüning A: Equine piroplasmosis an update on diagnosis, treatment and prevention. Br Vet J, 152, 139-151, 1996.
- ^ Rommel M, Eckert J, Kutzer E, Körting W, Schneider T: Veterinärmedizinische Parasitologie. Parey Buchverlag, Berlin, pp. XXV+915, 2000.
- ^ De Waal DT: Equine babesiosis: A review. Br Vet J, 148 (6): 6-14, 1992.
- ^ Wormser GP, Dattwyler RJ, Shapiro ED, et al. (November 2006). "The clinical assessment, treatment, and prevention of lyme disease, human granulocytic anaplasmosis, and babesiosis: clinical practice guidelines by the Infectious Diseases Society of America". Clin. Infect. Dis. 43 (9): 1089–134. doi:10.1086/508667. PMID 17029130.
Kaynakça
- Veteriner Protozooloji. Prof. Dr. B. Ali YUKARI
- Veterinary Clinical Parasitology. Anne M. ZAJAC, Gary A. Conboy
- TÜZER E, E TOPARLAK, 1999. Veteriner Protozooloji. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi, İstanbul.
- BURGU A, Z KARAER (Editörler), 2005. Parazit Hastalıklarında Tedavi. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayın No:19, İzmir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Babesiosis Babesioz ya da Piroplazmoz Babesia cinsine ait turlerin neden oldugu malaria benzeri bir hastaliktir Trypanosomos dan sonra en cok gorulen memelilerin onemli kan parazitidir Insanlarda da Babesia bovis Babesia divergens turleri gorulmesinden dolayi Babesiosis zoonoz ozellikte bir hastaliktir Vektor kenenin ise genelde Ixodes keneleri oldugu bildirilmistir Insanda Babesia etkenleri Yayilislari Turkiye yi de kapsayan subtropik ve tropik bolgelerde yayilim gosterir Yayilim alani genistir Babesiosis basta sigirlar olmak uzere koyun ve kecilerde yaygindir Hastalik ilk defa 1899 yilinda saptanmis ancak ilk etken identifikasyonu yani tanimlanmasi 30 yil sonra yapilabilmistir Yasam cemberi ve patogenezBabesia yasam dongusu Parazitin tasiniminda en onemli rol Ixodidae familyasindan kenelerdir Vektor kene kan emerken hastalikli hayvandan etkenleri eritrositler icerisindeki alir Kenenin bagirsagina gelen eritrositler sindirimin etkisi ile parcalanir ve etkenler aciga cikar Etkenler gametogoni ve syngami gecirirler Bunun sonucunda makrogamet ve mikrogamet ler olusur Mikrogamet makrogamet i doller ve zigot olusur Zigot hareket etme ozelligindedir ve kenenin bagirsak epitel hucrelerine girer Burada gelistikten sonra sizogoni gecirir ve sporokinetleri olusturur Sporokinet ler zigot u parcalayarak bagirsak bosluguna gecerler Buradan sonra iki yol vardir ya tekrar bagirsak epitel hucrelerine girip cogalmayi devam ettirir Ya da Malpighi tupleri kas dokusu hemolenf hucreleri ve disi kene ise ovaryumlara ve yumurta icerisine yerlesir transovarial nakil Hemolenf yoluyla bir kisim sporokinet tukuruk bezi asini hucrelerine yerleserek endopoligoni denilen mekanizma ile cogalarak sporoblastlari ve sonrasinda sporozoitleri olusturur Iste bu asamadan itibare vektor kene bir hayvandan kan emerse bu sporozoit leri kan yolu ile son konaga verir ve enfeksiyonu baslatir Sporozoit leri alan konak hayvanin kaninda etkenler eritrosit ler icine yerlesirler Fakat bu giris cok farklidir Cunku etken eritrosit icine girerken eritrosit in bir kismi ile yani bir cesit vakuol ile girer Bu sayde hucre icinde yabanci cisim etkisi gostermeden adeta bir casus gibi eritrosit e girmis olur Eritrosit icerisinde sirasiyla yuvarlak form amoboid forma ve armut formlarini alir Bu asamadan sonra ikiye bolunerek binary fussion ya da coga bolunerek sizogoni yasamini surdurur Bu bolunmelerin sonucunda konak eritrositler patlar Serbest kalan etkenler diger eritrosit lere yerlesir Sigirlarda babesiosis Sigirlarda piroplazmoz etkenleri Babesia bigemina Babesia bovis Babesia divergens Babesia major Babesia ovata ve Babesia occultanstir B bovis ve B divergens kucuk piroplazm lar olarak da bilinir Dunyanin ozellikle iliman iklim kusaginda ve Turkiye de yaygin olarak gorulur Hastaligin nakli keneler araciligiyla olmaktadir ve kenenin mevsimsel etkinligi ile de paralel olarak olgular sicakligin arttigi bahar yaz aylarinda artar Nakilde rol alan keneler Ixodidae ailesine sert kene mera kenesi ait oldugundan hastalik genelde merayla beslenen sigirlarda gorulmektedir Genellikle genc hayvanlarda pek siddetli seyretmez ancak bir yasindan buyuk hayvanlarda siddetlidir Hastaligin klinik bulgulari da yine eritrositlerin yikimi ile iliskilidir Ates anemi ikterus ve olum olasi bulgular bunlardir Koyun ve kecilerde babesiosis Koyun ve kecilerde piroplazmoz etkenleri Babesia motasi Babesia ovis Babesia crassa dir B motasi buyuk B ovis ise kucuk piroplazma olarak bilinir Ozellikle koyunlarda cok fazla patojenik olan Babesia ovis ates anemi sarilik ve hemoglobinuri gibi piroplamoz semptomlarila seyreden bir enfeksiyon seklindedir Babesiosis li koyunlarda total protein ve albumin duzeylerinde azalma gorulur Bu azalma karaciger ve bobrek dokularindaki cesitli derecelerdeki yikim ile sonuclanir Bunlarla birlikte hayvanlardaki Folik asit sentezi ve miktari da duser Bu da soyle sonuclanir Folik asit noksanligi azalan plazma antioksidan kapasitesi yuzunden karaciger ve kalpte lipit peroksidasyonun artmasina ve neden olur Atlarda babesiosis Atlarda piroplazmoz etkenleri Babesia caballi ve Babesia equi olmak uzere 2 tur bilinmektedir B caballi buyuk B equi kucuk piroplazmalardir Atlarda Babesia bigemina ya benzeyen intraeritrositik parazitler ilk olarak 1899 da tarafindan gozlenmistir Dunyada tropik ve subtropik bolgelerde yaygin olarak gorulen tektirnakli piroplasmozisi ozellikle Ixodidae ailesine bagli kenelerle transovarial ve transstadial olarak nakledilir At esek katir ve zebralarda perakut akut subakut ve kronik seyir gosteren bu hastalikta ates anemi sarilik hepato splenomegali intravaskuler hemoliz hemoglobinuri mukozalarda hiperemi gibi semptomlar ozellikle dikkat ceker Ozellikle sarilik ve hemoglobinuri Babesia equi enfeksiyonlarinda daha sik ve belirgin olarak gorulmektedir Genellikle atlarda piroplazmozis teshisinde klinik bulgular mevsim ve vektor kenelerin varligi hastaliktan suphe ettirir ancak kesin teshis perifer kan frotilerinin PKF Giemsa veya Acridin Orange gibi boyama yontemleri kullanilarak etkenlerin gorulmesi esasina dayanir Yine de dusuk paraziteminin goruldugu portor hayvanlarin teshisinde ve tur ayriminda PKF leri yeterli olmamaktadir Boyle durumlarda immunohistokimyasal metotlar kesin teshisi saglar Kopeklerde babesiosis Kopeklerde piroplazmoz etkenleri Babesia canis canis Babesia canis vogeli Babesia canis rossi dir Kopek babesios inde bilinen kene vektorleri Dermacentor reticulatus Rhipicephalus sanguineus Hyalomma marginatum Ixodes ricinus gibi kene turleridir Babesiosis te gelisen hemolitik anemi siddetli seyrettiginde tedavide kisa vadede sonuc almak zorlasir Anemi tablosu hipoksi ile sonuclanabilir Hastalikta gorulen hemolitik anemi disinda coklu organ harabiyeti ile hipotansif sok hastaligin en cok gorulen iki semptomudur Hastaliga iliskin spesifik laboratuvar bulgulari olmamakla birlikte en cok bilirubinemi bilirubinuri hemoglobinuri ve rejeneratif anemi gorulur Teshis ve tedaviBabesioz belirgin klinik semptomlarla seyreder Bunlar ates ve Kesin teshis icin ise yuzeyel kandan alinan frotiler Giemsa ile boyanarak etkenler teshis edilir Ancak enfeksiyon latent yani subklinik seyrediyorsa frotilerde etkenler gorulmeyebilir Bu durumda IFAT ELISA gibi immunohistokimyasal metotlar teshiste oldukca etkindir Son zamanlarda ise PCR tekniginden faydalanilmaktadir Babesioz tedavisinde en cok kullanilan 3 etken madde ve dir Gunumuzde en etkin tedavi Imidocarp dipropionat ile yapilmaktadir Babesioz da esas olan tedavi degil korunmadir Mumkun oldugunca endemik bolgelerden ari bolgelere hayvan getirilmemelidir Boyle durumlarda fazla sayida akut olumler meydana gelebilir Bu da yetistiricilik adina ciddi bir kayiptir Dipnotlar Berger SA Marr JS Human Parasitic Diseases Sourcebook Jones and Bartlett Publishers Sudbury Massachusetts 2006 Hunfeld KP Hildebrandt A Gray JS 2008 Babesiosis Recent insights into an ancient disease Int J Parasitol 38 11 1219 37 doi 10 1016 j ijpara 2008 03 001 PMID 18440005 Mimioglu ve ark 1973 Sayin ve ark 1997 Goren ve Yetkin 1935 Hoffmann G Horchner F Schein E Gerber HCh 1971 Saisoneles auftreten von Zecken und Piroplasmen bei Haustieren in den asiatischen Provinzen der Turkei Berl Munch Tierarztl Wschr 94 8 152 156 Friedhoff KT 1988 Transmission of Babesia In Babesiosis of Domestic Animals and Man Ed M Ristic CRC Press Boca Raton p 23 52 Tenter AM 2006 Protozoeninfektionen der Wiederkaeuer In Veterinaermedizinische Parasitologie Ed T Schnieder 6 Auflage Stuttgart Parey Verlag p 119 165 Homer MJ Aguilar Delfin A Telford III SR Krause PJ Persing Yeruham I Hadani A Galker F Avidar Y Bogin E 1998 Chanson A Rock E Martin JF Liotard A Brachet P 2007 De Waal DT 1992 Equine Babesiosis A Review Br Vet J 148 6 6 14 Bruning A Equine piroplasmosis an update on diagnosis treatment and prevention Br Vet J 152 139 151 1996 Rommel M Eckert J Kutzer E Korting W Schneider T Veterinarmedizinische Parasitologie Parey Buchverlag Berlin pp XXV 915 2000 De Waal DT Equine babesiosis A review Br Vet J 148 6 6 14 1992 Wormser GP Dattwyler RJ Shapiro ED et al November 2006 The clinical assessment treatment and prevention of lyme disease human granulocytic anaplasmosis and babesiosis clinical practice guidelines by the Infectious Diseases Society of America Clin Infect Dis 43 9 1089 134 doi 10 1086 508667 PMID 17029130 KaynakcaVeteriner Protozooloji Prof Dr B Ali YUKARI Veterinary Clinical Parasitology Anne M ZAJAC Gary A Conboy TUZER E E TOPARLAK 1999 Veteriner Protozooloji Istanbul Universitesi Veteriner Fakultesi Istanbul BURGU A Z KARAER Editorler 2005 Parazit Hastaliklarinda Tedavi Turkiye Parazitoloji Dernegi Yayin No 19 Izmir