Basmil veya Basmıl (Çince: 拔悉蜜, Basimi, Baximi) göçebe bir Türk boyu 7.- 8. yüzyıllarında (Moğolca: Зүүнгар Züüngar, Çince: 準噶爾; Zhǔngáěr, Rusça: Джунгария Dzhungariya) (şimdiki Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuzeybatısı) denilen bölgede yaşamışlardır. Basmiller Doğu Türk Kağanlığı zamanında çok önemli rol oynamışlardır hatta bir devir Kağanlar bu boydandır. (Türkiye menşeli tarih kitaplarında Basmiller olarak geçer.) Göktürk Kağanlığına karşı direnmişlerdir. Ancak belli bir süre sonra yok olup, öbür Türk kavimleriyle karışmışlardır. Güçlü bir boy olan Basmiller, tarihe izlerini fazla bırakamamışlardır. Bugünkü Türk cumhuriyetlerinde Basmiller'in hâlâ yaşadığı konusunda bir delil yoktur. Ancak bugünkü Türk boylarının içinde Basmil boyuyla karışmış olan mutlaka bulunur. Çünkü bir halk ya da boy ancak karışarak ve asimile olarak yok olabilir.
Basmiller Orhun Kitabelerinde geçmektedir.
Eski bir Türk unvanı olan qutluγ (kutluğ), başka unvanlarla birlikte sık sık kullanılırdı, ïduq qut (Basmil boyunun Hakanın unvanı, sonra Turfan'nın Uygur kağanı), qut Tengri xatunï,Bilge qutï (Uygur beylerine verilen unvan)
Bilge Kağan Bengü Taşı 1. yüzünde (Doğu yüzü);
“ | "Yirmi yaşımda, Basmıl Idıkut soyum (olan) bodun idi. Yüklü deve göndermedi diye ordu saldım. ..... boyun eğdirttim. Varlığını beri getirdim." | „ |
Argular, Kazakların Orta Jüz (Kazakca: Орта жуз, Orta Jûz) dedikleri göçebe boylar birliği olarak bilinen, eski Basmillerdir.
Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te; "Rûm ülkesine en yakın olan boy Beçenek'dir; sonra Kıpçak, Oğuz, yemek, Başgırt, Basmıl, Kay (Kayı), Yabaku, Tatar, Kırkız (Kırgız) gelir. Kırgızlar Çin ülkesine yakındırlar. Bundan sonra Tavgaç (bkz. Tabgaçlar) gelir. Bunların ülkesi ise Maçindir. Ayrıca "Çomul boyunun kendilerinden bulunduğu çöl halkı ayrı bir dile sahiptir, Türkçeyi iyi bilirler. Kay, Yabaku, Tatar, Basmıl boyları da böyledir. Her boyun ayrı bir ağzı vardır; bununla beraber Türkçeyi de iyi konuşurlar. Kırgız, Kıpçak, Oğuz, (Tukhs),Yağma, Çiğil, , Çaruk boylarının öztürkçe olarak yalnız bir dilleri vardır. Yemeklerle Başgırtların dilleri bunlara yakındır. .... Dillerin en yeğnisi Oğuzların, en doğrusu da Toxsı ile Yağmaların dilidir." şeklinde tanımlanmıştır.
Notlar
- ^ "Drevnetyurkskij Slovar" (Old Turk Dictionary), Leningrad, 1969, p. 110.
- ^ G. Doerfer. Türkische und Mongolische Elemente in Neupersischen. III. Wiesbaden, 1963-1975, S. 553.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 28
- ^ http://www.kroraina.com/hudud/index.html 7 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hudud al-'Alam, The Regions of the World
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 30
Kaynakça
- S.G.Klyashtorny, "Ancient Turk Rock Inscriptions in the Talas Ala-Too. A Sogdian Word in an Old Turk Inscription", Webfestschrift Marshak 2003, (Direkt Web Yazısı 24 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) (İngilizce)
- Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Basmil veya Basmil Cince 拔悉蜜 Basimi Baximi gocebe bir Turk boyu 7 8 yuzyillarinda Mogolca Zүүngar Zuungar Cince 準噶爾 Zhǔngaer Rusca Dzhungariya Dzhungariya simdiki Cin Halk Cumhuriyeti nin kuzeybatisi denilen bolgede yasamislardir Basmiller Dogu Turk Kaganligi zamaninda cok onemli rol oynamislardir hatta bir devir Kaganlar bu boydandir Turkiye menseli tarih kitaplarinda Basmiller olarak gecer Gokturk Kaganligina karsi direnmislerdir Ancak belli bir sure sonra yok olup obur Turk kavimleriyle karismislardir Guclu bir boy olan Basmiller tarihe izlerini fazla birakamamislardir Bugunku Turk cumhuriyetlerinde Basmiller in hala yasadigi konusunda bir delil yoktur Ancak bugunku Turk boylarinin icinde Basmil boyuyla karismis olan mutlaka bulunur Cunku bir halk ya da boy ancak karisarak ve asimile olarak yok olabilir Basmiller Orhun Kitabelerinde gecmektedir Eski bir Turk unvani olan qutlug kutlug baska unvanlarla birlikte sik sik kullanilirdi iduq qut Basmil boyunun Hakanin unvani sonra Turfan nin Uygur kagani qut Tengri xatuni Bilge quti Uygur beylerine verilen unvan Bilge Kagan Bengu Tasi 1 yuzunde Dogu yuzu Yirmi yasimda Basmil Idikut soyum olan bodun idi Yuklu deve gondermedi diye ordu saldim boyun egdirttim Varligini beri getirdim Argular Kazaklarin Orta Juz Kazakca Orta zhuz Orta Juz dedikleri gocebe boylar birligi olarak bilinen eski Basmillerdir Kasgarli Mahmud Turk Dili nin en eski ve degerli sozluklerinden Divan i Lugati t Turk te Rum ulkesine en yakin olan boy Becenek dir sonra Kipcak Oguz yemek Basgirt Basmil Kay Kayi Yabaku Tatar Kirkiz Kirgiz gelir Kirgizlar Cin ulkesine yakindirlar Bundan sonra Tavgac bkz Tabgaclar gelir Bunlarin ulkesi ise Macindir Ayrica Comul boyunun kendilerinden bulundugu col halki ayri bir dile sahiptir Turkceyi iyi bilirler Kay Yabaku Tatar Basmil boylari da boyledir Her boyun ayri bir agzi vardir bununla beraber Turkceyi de iyi konusurlar Kirgiz Kipcak Oguz Tukhs Yagma Cigil Caruk boylarinin ozturkce olarak yalniz bir dilleri vardir Yemeklerle Basgirtlarin dilleri bunlara yakindir Dillerin en yegnisi Oguzlarin en dogrusu da Toxsi ile Yagmalarin dilidir seklinde tanimlanmistir Notlar Drevnetyurkskij Slovar Old Turk Dictionary Leningrad 1969 p 110 G Doerfer Turkische und Mongolische Elemente in Neupersischen III Wiesbaden 1963 1975 S 553 Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 28 http www kroraina com hudud index html 7 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hudud al Alam The Regions of the World Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 30KaynakcaS G Klyashtorny Ancient Turk Rock Inscriptions in the Talas Ala Too A Sogdian Word in an Old Turk Inscription Webfestschrift Marshak 2003 Direkt Web Yazisi 24 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2