Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belh savaşı Timur'un iktidara gelmesinin anahtarı olan savaştı ve onu Mâverâünnehirdeki batı Çağatay'ın hükümdarı haline getirdi.
| Belh Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Timur | Emir Hüseyin | ||||||
Arka plan
İktidara yükselme
On iki yıl önce Timur, Çağatay Hanlığı'nın batı kesimindeki birçok kabileden biri olan Barlas kabilesinin bir üyesiydi. 1330 yılından sonra, Hanlık batıda Mâverâünnehir (Batı Çağatay) ve doğuda Doğu Çağatay Hanlığı olarak ikiye bölünmüştü. 1347 ve 1358 yılları arasında Mâverâünnehir Emir Kazaghan tarafından yönetildi ancak 1358'de Doğu Çağatay Hanlığı Hanı Tuğluk Timur'un emriyle öldürüldü. Bu olaydan sonra Doğu Çağatay Hanlığı işgal edildi. Barlas kabilesinin hükümdarı Hacı Bey kaçmaya karar verdi, ancak Timur hizmet vermeyi teklif etti ve sonuç olarak kabilenin başı oldu. Timur bu dönemde Emir Hüseyin ile ittifak kurdu ve onun kız kardeşi ile evlendi.
Yeraltına inmesi
Timur'un Doğu Çağatay vasalı olarak geçen dönemi, Tuğluk Timur'un oğlu İlyas Hoca'yı Mâverâünnehir valisi olarak atadığında sona erdi. Bunun üzerine Timur ve Hüseyin isyan ederek yeraltına indiler. Sonraki birkaç yıl içinde Timur bir haydut ve paralı asker olarak yaşayıp hayatta kaldı ve muhtemelen bu dönemde ünlü topallığına neden olan olayı yaşadı. Sonunda 1363'te (Taşköprü savaşından sonra) Timur ve Hüseyin kısa bir süreliğine Çağataylıları Mâverâünnehir'den atma fırsatı yakaladı. 1365 yılında İlyas Hoca, Taşkent savaşında Timur ve Hüseyin'i yendikten sonra ordunun başına döndü. Hüseyin'in Timur'u bu savaş sırasında desteklememesi ittifakları arasında açılmaya neden olsa da şu an için bu iki adam birlikteliğini sürdürdü. İlyas Hoca zaferinden yararlanamadı. Semerkant'ı kuşatmak için ilerledi, ancak püskürtüldü ve 1369'da ailesinin devrildiği Doğu Çağatay'a geri çekilmek zorunda kaldı.
Semerkant'ın Kontrolü
Bu başarısız kuşatma sonrasında Timur ve Hüseyin Semerkant'ın kontrolünü ele geçirmeyi başardılar. Bu iki adamın çoğu zaman Doğu Çağatay tehdidine karşı birleştiği, ancak zamanın geri kalanında kendi aralarında dövüştüğü bir 'soğuk savaş' dönemi yaşandı. Timur, destek oluşturmada Hüseyin'den daha başarılı görünüyordu ve ordusunun çekirdeğini oluşturan göçebeler ile yerleşik şehir sakinleri arasındaki dengeyi başarıyla sürdürüyordu. Hüseyin ise, Çağatay Hanlığı'nın güneybatı ucundaki Belh kentini ve kalesini yeniden inşa ederek göçebelerin çoğunu uzaklaştırdı. Bu şehir eski bir tarihe sahipti ve 1220'de Cengiz Han tarafından yıkılmadan önce İslam dünyasının mücevherlerinden biri olmuştu. 1333'te hala ıssızdı. Hüseyin'in şehri yeniden inşa etme kararı, liderlerinin tahkimata değil de askeri birliklerin gücüne güvenmesini isteyen ve bunu gelenek haline getiren göçebe destekçilerin tepkisini topladı.(benzer anlaşmazlıklar Çağatay Hanlığı'ndaki orijinal bölünmeyi de hızlandırmıştı).
Savaş
1370 yılında (bazı kaynaklar 1369 der) Timur, Hüseyin'in yeniden kurduğu Belh'e saldırmaya karar verdi. Ceyhun nehrindeki Tirmiz şehrini geçtikten sonra ordusu Belh şehrini kuşattı. Hüseyin'in ordusu Timur'un adamlarına saldırmak için şehir dışına çıktı, belki de kuşatma altında olmaktan huzursuz oluyorlardı. Aynı şey savaşın ikinci gününde de meydana geldi, ancak bu kez Timur'un adamları şehre girmeyi başardılar. Hüseyin kendini kalenin içine kapattı ve şehri yağmaya bıraktı.
Artık kazanamayacağını anlayan Hüseyin, eğer Timur canını bağışlarsa Mâverâünnehir'den ayrılmayı ve Mekke'ye hacca gitmek istediğini söyledi. Timur bu şartları kabul etti, ancak Hüseyin ona güvenemedi. Timur'un adamlarından saklanmaya çalıştığı başarısız girişiminin ardından Hüseyin nihayet yakalandı ve Timur'a teslim edildi. Timur sözünü tuttu. Hüseyin ise, kendisiyle kan davası olan Keyhüsrev adındaki bir şef tarafından öldürüldü.
Sonrası
Hüseyin'in yenilgisi, Timur'u Mâverâünnehirdeki ve batı Çağataydaki ana güç haline getirdi, ancak Cengiz Han'ın koyduğu yasalar onun kendi başına Han olmasını engelledi. Bunun yerine Ögeday'ın soyundan gelen ve 'kukla' bir Han olan Soyurgatmish'in Hanlığı devam etti. Timur, Cengiz Han soyundan gelen Hüseyin'in dul eşi Saray Mülk Hanım ile evlenerek meşruiyetini artırdı. Saray Mülk, Timur'un en önemli kraliçesi oldu ve Timur'un kendisine Temur Gurgan veya 'Büyük Han'ın damadı' demesine izin verdi. Adının bu formu, hayatının geri kalanında, sikkelerinde, cuma namazlarında ve törenlerde kullanıldı.
Belh yağmalandı, kale ve saray yıkıldı. Buna rağmen Timur, batı Çağatay kabile liderlerinin onun yönetimini kabul ettikleri bir törenin yeri için Belh'i seçti. Timur, 1380'lerde meşhur fetih serisine başlamadan önce, buradaki on yılın çoğunu Çağataylar üzerindeki otoritesini sağlamakla geçirdi.
Kaynakça
- Timurlu Hanedan 2 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- René Grousset, L'empire des Steppes, versio francesa 1938, 4ª 1965, 1970'ler arasında.
- Hodong Kim, "Moğol Yörüklerinin Erken Tarihi: Çağatay Hanlığı'nın Mirası." Moğol İmparatorluğu ve Mirası. Ed. Amitai-Preiss ve David Morgan için. Leiden: Brill, 1998. ISBN
- Beatrice Forbes Manz, Tamerlan'ın Yükselişi ve Kuralı. Cambridge Üniversitesi Yayınları: Cambridge, 1989. ISBN
- Mirza Muhammed Haidar. Tarikh-i-Rashidi (Orta Asya Moghüllerinin Tarihi) . Edward Denison Ross'a göre ticaret, N. Elias'a göre editat. Londres, 1895.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Belh savasi Timur un iktidara gelmesinin anahtari olan savasti ve onu Maveraunnehirdeki bati Cagatay in hukumdari haline getirdi Belh KusatmasiTarih1370BolgeBelhSonucTimur zaferiKomutanlar ve liderlerTimurEmir HuseyinArka planIktidara yukselme On iki yil once Timur Cagatay Hanligi nin bati kesimindeki bircok kabileden biri olan Barlas kabilesinin bir uyesiydi 1330 yilindan sonra Hanlik batida Maveraunnehir Bati Cagatay ve doguda Dogu Cagatay Hanligi olarak ikiye bolunmustu 1347 ve 1358 yillari arasinda Maveraunnehir Emir Kazaghan tarafindan yonetildi ancak 1358 de Dogu Cagatay Hanligi Hani Tugluk Timur un emriyle olduruldu Bu olaydan sonra Dogu Cagatay Hanligi isgal edildi Barlas kabilesinin hukumdari Haci Bey kacmaya karar verdi ancak Timur hizmet vermeyi teklif etti ve sonuc olarak kabilenin basi oldu Timur bu donemde Emir Huseyin ile ittifak kurdu ve onun kiz kardesi ile evlendi Yeraltina inmesi Timur un Dogu Cagatay vasali olarak gecen donemi Tugluk Timur un oglu Ilyas Hoca yi Maveraunnehir valisi olarak atadiginda sona erdi Bunun uzerine Timur ve Huseyin isyan ederek yeraltina indiler Sonraki birkac yil icinde Timur bir haydut ve parali asker olarak yasayip hayatta kaldi ve muhtemelen bu donemde unlu topalligina neden olan olayi yasadi Sonunda 1363 te Taskopru savasindan sonra Timur ve Huseyin kisa bir sureligine Cagataylilari Maveraunnehir den atma firsati yakaladi 1365 yilinda Ilyas Hoca Taskent savasinda Timur ve Huseyin i yendikten sonra ordunun basina dondu Huseyin in Timur u bu savas sirasinda desteklememesi ittifaklari arasinda acilmaya neden olsa da su an icin bu iki adam birlikteligini surdurdu Ilyas Hoca zaferinden yararlanamadi Semerkant i kusatmak icin ilerledi ancak puskurtuldu ve 1369 da ailesinin devrildigi Dogu Cagatay a geri cekilmek zorunda kaldi Timur Belh Kusatmasini komuta ediyor Semerkant in Kontrolu Bu basarisiz kusatma sonrasinda Timur ve Huseyin Semerkant in kontrolunu ele gecirmeyi basardilar Bu iki adamin cogu zaman Dogu Cagatay tehdidine karsi birlestigi ancak zamanin geri kalaninda kendi aralarinda dovustugu bir soguk savas donemi yasandi Timur destek olusturmada Huseyin den daha basarili gorunuyordu ve ordusunun cekirdegini olusturan gocebeler ile yerlesik sehir sakinleri arasindaki dengeyi basariyla surduruyordu Huseyin ise Cagatay Hanligi nin guneybati ucundaki Belh kentini ve kalesini yeniden insa ederek gocebelerin cogunu uzaklastirdi Bu sehir eski bir tarihe sahipti ve 1220 de Cengiz Han tarafindan yikilmadan once Islam dunyasinin mucevherlerinden biri olmustu 1333 te hala issizdi Huseyin in sehri yeniden insa etme karari liderlerinin tahkimata degil de askeri birliklerin gucune guvenmesini isteyen ve bunu gelenek haline getiren gocebe destekcilerin tepkisini topladi benzer anlasmazliklar Cagatay Hanligi ndaki orijinal bolunmeyi de hizlandirmisti Savas1370 yilinda bazi kaynaklar 1369 der Timur Huseyin in yeniden kurdugu Belh e saldirmaya karar verdi Ceyhun nehrindeki Tirmiz sehrini gectikten sonra ordusu Belh sehrini kusatti Huseyin in ordusu Timur un adamlarina saldirmak icin sehir disina cikti belki de kusatma altinda olmaktan huzursuz oluyorlardi Ayni sey savasin ikinci gununde de meydana geldi ancak bu kez Timur un adamlari sehre girmeyi basardilar Huseyin kendini kalenin icine kapatti ve sehri yagmaya birakti Artik kazanamayacagini anlayan Huseyin eger Timur canini bagislarsa Maveraunnehir den ayrilmayi ve Mekke ye hacca gitmek istedigini soyledi Timur bu sartlari kabul etti ancak Huseyin ona guvenemedi Timur un adamlarindan saklanmaya calistigi basarisiz girisiminin ardindan Huseyin nihayet yakalandi ve Timur a teslim edildi Timur sozunu tuttu Huseyin ise kendisiyle kan davasi olan Keyhusrev adindaki bir sef tarafindan olduruldu SonrasiHuseyin in yenilgisi Timur u Maveraunnehirdeki ve bati Cagataydaki ana guc haline getirdi ancak Cengiz Han in koydugu yasalar onun kendi basina Han olmasini engelledi Bunun yerine Ogeday in soyundan gelen ve kukla bir Han olan Soyurgatmish in Hanligi devam etti Timur Cengiz Han soyundan gelen Huseyin in dul esi Saray Mulk Hanim ile evlenerek mesruiyetini artirdi Saray Mulk Timur un en onemli kralicesi oldu ve Timur un kendisine Temur Gurgan veya Buyuk Han in damadi demesine izin verdi Adinin bu formu hayatinin geri kalaninda sikkelerinde cuma namazlarinda ve torenlerde kullanildi Belh yagmalandi kale ve saray yikildi Buna ragmen Timur bati Cagatay kabile liderlerinin onun yonetimini kabul ettikleri bir torenin yeri icin Belh i secti Timur 1380 lerde meshur fetih serisine baslamadan once buradaki on yilin cogunu Cagataylar uzerindeki otoritesini saglamakla gecirdi KaynakcaTimurlu Hanedan 2 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rene Grousset L empire des Steppes versio francesa 1938 4ª 1965 1970 ler arasinda 0 8135 1304 9 Hodong Kim Mogol Yoruklerinin Erken Tarihi Cagatay Hanligi nin Mirasi Mogol Imparatorlugu ve Mirasi Ed Amitai Preiss ve David Morgan icin Leiden Brill 1998 90 04 11048 8 ISBN 90 04 11048 8 Beatrice Forbes Manz Tamerlan in Yukselisi ve Kurali Cambridge Universitesi Yayinlari Cambridge 1989 0 521 63384 2 ISBN 0 521 63384 2 Mirza Muhammed Haidar Tarikh i Rashidi Orta Asya Moghullerinin Tarihi Edward Denison Ross a gore ticaret N Elias a gore editat Londres 1895